tag:blogger.com,1999:blog-976105694642329062024-03-26T11:14:24.523-07:00aopedofareloDesde Agolada-PontevedraAngel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.comBlogger991125tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-34788034782763907802024-03-26T11:13:00.000-07:002024-03-26T11:13:52.861-07:00A FOTO DOS MEMBROS DO SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS EN LALIN.(MUSEO DE PONTEVEDRA).Artigo de MARIA JESUS FORTES ALÉN, publicado na paxina web do Museo de Pontevedra, o 4 de outubro do 2023, baixo o titulo:
LA FOTO DEL SEMINARIO QUE NUNCA SE HIZO. DOS IMAGENES Y UNA FAKE.
Polo que interese do artigo e a informaciòn que aporta ao respecto, reproducimos na súa totalidade o mencionado artigo que aparece publicado na secciòn de actualidade do Museo de Pontevedra.
La foto del seminario que nunca se hizo. Dos imágenes y una fake María Jesús Fortes Alén
La fotografía más emblemática de los miembros del Seminario de Estudos Galegos delante de la casa del astrónomo Ramón Aller estuvo mucho tiempo rodeada de polémica. La imagen más reconocida del grupo se tomó en 1934, en la jornada de mayor éxito y más concurrida de la institución por las tierras de Deza.
Se desconoce quién fue el autor de la impresión, pero no sería disparatado pensar en alguno de los hermanos Barreiro, que ese año acompañaron a los seminaristas para filmar un documental sobre los trabajos que realizaban en la comarca, o el mismo Ramón Aller, cuya afición por la fotografía quedó recogida en retratos donde aparece con los aparatos necesarios para ejecutar tan moderna disciplina. Además, Aller no se encuentra en el grupo junto a sus compañeros.
Miembros del Seminario de Estudos Galegos delante de la casa de Ramón María Aller (Lalín, 1934).
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigH9HncLG0ny7qyMDb6Ti9yHEIhW8oOG3PGrzZrPa32s7uLfRZ7VuP4Jjpsv2wrs63vu_aAVbfXx7WIX3utD1zpOabpP9lgjy_6n-pQCmTcoPU9WnJffC6Y3JGwSQkGHuYtYJQ32VT33P8X7QrKtK2zOchX_Oqz0dHRdGQrQAF02i9Dm5TCFOEmCaeZX_9/s900/foto%20dos%20miembros%20diante%20da%20casa%20de%20Aller.foto1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="600" data-original-width="900" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigH9HncLG0ny7qyMDb6Ti9yHEIhW8oOG3PGrzZrPa32s7uLfRZ7VuP4Jjpsv2wrs63vu_aAVbfXx7WIX3utD1zpOabpP9lgjy_6n-pQCmTcoPU9WnJffC6Y3JGwSQkGHuYtYJQ32VT33P8X7QrKtK2zOchX_Oqz0dHRdGQrQAF02i9Dm5TCFOEmCaeZX_9/s600/foto%20dos%20miembros%20diante%20da%20casa%20de%20Aller.foto1.jpg"/></a></div>
En la imagen aparecen de pie, en primera fila, Otero Pedrayo, Iglesias Vilarelle, Parga Pondal, Ferreiro Panadeiro, Brañas Cancelo, Osorio Tafall, Fernández Cochón, Vicente Risco, Sebastián González, Antón Taboada, Pedret y Xesús Carro. Por detrás, también de izquierda la derecha, Antonio Fraguas, Xaime Vidal Rey, Enrique Longa Vázquez, Ricardo García Suárez (“Xohán Ledo”), Xaime Isla Couto, Manuel Ferreirós Espinosa, Cuevillas, Vicente Fernández Hermida y Ánxelo Ramos Colemán. Por otra parte, se hizo también mucha difusión de la misma fotografía con una singularidad; aparecen al lado del alcalde de Lalín, Ferreiro Panadeiro, otro seminarista hasta ahora sin identificar y detrás de él, de perfil, Filgueira Valverde.
La imagen anterior modificada con la inclusión de Filgueira Valverde y otro seminarista. En la siguiente imagen los destacamos en color, para que se aprecie mejor el inserto: En esta versión de la imagen se destaca el inserto. Este hecho dio pie a todo tipo de especulaciones e incluso se llegó a apuntar a Filgueira como autor de la manipulación por ego personal y afán de protagonismo, para hacer valer, de esta manera, su “imprescindible” presencia en las jornadas de la institución. Sin embargo, está perfectamente documentado que Filgueira participó en la excursión a Lalín de 1934, por lo que pueden descartarse los chismes anteriores.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggYbTMba1V-ks_WcociymHiiHCbiskNAHVtzGRVyO3-s4kMlBEeUncHtyqQo3L5k0vkQWyBfnEa_hNG4OdWCR-LHAGVMT8hZb6611Qi-B03aASB3rVbdibj95R9RTLWGkuvVKNpaLpm1uuW-lXmZWXay9QgB17RPfl-0yfX0fZ1KOEj8O6nyB62jr0AZDK/s900/Foto%20modificada%20incluindo%20a%20Filgueira%20Valverde%20e%20outro.foto2a.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="600" data-original-width="900" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEggYbTMba1V-ks_WcociymHiiHCbiskNAHVtzGRVyO3-s4kMlBEeUncHtyqQo3L5k0vkQWyBfnEa_hNG4OdWCR-LHAGVMT8hZb6611Qi-B03aASB3rVbdibj95R9RTLWGkuvVKNpaLpm1uuW-lXmZWXay9QgB17RPfl-0yfX0fZ1KOEj8O6nyB62jr0AZDK/s600/Foto%20modificada%20incluindo%20a%20Filgueira%20Valverde%20e%20outro.foto2a.jpg"/></a></div>
Hace relativamente poco tiempo, el Museo de Pontevedra tuvo la oportunidad de adquirir la fotografía original del citado montaje, posiblemente procedente de la misma casa y archivo de Filgueira. En ella se aprecia al tacto el preciso recorte para integrar a los dos nuevos personajes en el grupo, efecto que pasa casi desapercibido en las reproducciones posteriores de la imagen manipulada. Llama la atención el buen encaje del injerto por el tamaño y el color de las figuras añadidas, si se tiene en cuenta que Filgueira o quien fuese el autor de la 3 manipulación no contaba entonces con los medios tecnológicos de los que disponemos hoy en día para modificar las imágenes. ¿De dónde se recortó, pues, el trozo con los dos “intrusos”? La respuesta se encuentra en un artículo de Gerardo Álvarez-Gallego en la revista ilustrada Estampa de Madrid del 12 de octubre de 1935 titulado “Estudiantes de Galicia. De las tunas de ayer a los seminarios de hoy”.
Solo conocemos esta publicación por un recorte de prensa conservado en la carpeta documental reunida con motivo de la celebración en Pontevedra del 1.er Curso de Extensión Escolar en el verano de ese mismo año. Recorte de la revista Estampa. Madrid, 12 de octubre de 1935.
Una de las estampas que ilustran el citado<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6K4uIAM_nLDE-BDe9zaa2MTctD7XdQ3aXmIYc4mWRxudU0Q73chLSpjyqm6dsEha0SXH1JERN2pA2IX_JWlro7Ej2zfhskJJ3Sv9TQ60xmeGvvITWRvJo-OPYfZ0urip7jAuUG5szP7QVGMMGtxKNQBoT9iWG8dVQsRlQM9rQijCszZn97fAZTFy1usHK/s1262/SED.Filgueira%20Valverde0002.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="1262" data-original-width="1085" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6K4uIAM_nLDE-BDe9zaa2MTctD7XdQ3aXmIYc4mWRxudU0Q73chLSpjyqm6dsEha0SXH1JERN2pA2IX_JWlro7Ej2zfhskJJ3Sv9TQ60xmeGvvITWRvJo-OPYfZ0urip7jAuUG5szP7QVGMMGtxKNQBoT9iWG8dVQsRlQM9rQijCszZn97fAZTFy1usHK/s400/SED.Filgueira%20Valverde0002.jpg"/></a></div> artículo fue impresionada el mismo día que la fotografía oficial de todos conocida, donde aparecen algunos miembros cambiados ligeramente de posición, pero con los mismos atuendos. Hacia un lado, prolongando el encuadre longitudinal, están Filgueira Valverde y su compañero desconocido. De una matriz de esta foto se recortaron las dos figuras de la polémica para introducirlas en un formato más recogido, e incluso se recorta un trozo del brazo de Otero Pedrayo.
Lo que aún no sabemos es si se conserva algún original de esta segunda imagen y dónde se encuentra. Fotografía en la revista Estampa. En el extremo izquierdo aparecen las figuras de Filgueira Valverde y otro seminarista que se recortaron para añadir en la otra fotografía de la misma jornada.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7KYdW35120pzwNpzGjgvI99RUVUeqo5RwinF1mOwwC9MwtBbsFLKxFI5JDSM2gWW5MLhYeSuKZX_D0n2SBsBM-4Aqxbge6VWeUBpQMQ9nszYQC2zZoLz8E74x3aqWEXVXrs4cddprK-Dx-XRKz3DK2nmXWsK08esY_A3ExDreZe5t9t4jjPtnvlDA3QqS/s580/SED.Filgueira%20Valverde%20foto0002.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="364" data-original-width="580" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7KYdW35120pzwNpzGjgvI99RUVUeqo5RwinF1mOwwC9MwtBbsFLKxFI5JDSM2gWW5MLhYeSuKZX_D0n2SBsBM-4Aqxbge6VWeUBpQMQ9nszYQC2zZoLz8E74x3aqWEXVXrs4cddprK-Dx-XRKz3DK2nmXWsK08esY_A3ExDreZe5t9t4jjPtnvlDA3QqS/s600/SED.Filgueira%20Valverde%20foto0002.jpg"/></a></div>Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-71780658566745991842024-03-26T10:48:00.000-07:002024-03-26T10:48:30.614-07:00AS XEIRAS DE DEZA. (SEG. FILGUEIRA VALVERDE). MUSEO DE PONTEVEDRA.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn6m1znW1Di12NqHTj1DBYgpLHyYDEWwGHRjc1FOLuU-HsGqsKG_WHmABJYt9D5uNuF3DrREpU4DTYQ-6V9GGg4rG7uxXqazPwNFE2r6_R9qpWiHa6JdtdMVhCksqCaiF8lYmsGauDNsa7VPb06bVIbO9XuQCsRKekSMa9oL3UXKpFdFM4_xgx6nSmM5Bc/s1813/_As%20Trabancas.%20Paisaxe%20de%20Lamas%20de%20FV261-16.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1235" data-original-width="1813" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn6m1znW1Di12NqHTj1DBYgpLHyYDEWwGHRjc1FOLuU-HsGqsKG_WHmABJYt9D5uNuF3DrREpU4DTYQ-6V9GGg4rG7uxXqazPwNFE2r6_R9qpWiHa6JdtdMVhCksqCaiF8lYmsGauDNsa7VPb06bVIbO9XuQCsRKekSMa9oL3UXKpFdFM4_xgx6nSmM5Bc/s600/_As%20Trabancas.%20Paisaxe%20de%20Lamas%20de%20FV261-16.jpg"/></a></div>
Na seccion de actualidade do Museo de Pontevedra aparece publicada baixo o titulo "AS XEIRAS DE DEZA", un formidable artigo no que se recollen fotografias e reproducions, ademais de expliaciòns detalladas sobre os cadernos de campo do investigador e antropologo Filgueira Valverde, fundador do Seminario de Estudos Galegos, e un dos primeiros eruditos que se interesa pola cultura, historia e patrimonio da terra, tal e como nos deixa plasmado en diversos traballos de inmenso valor e importancia actualmente para coñecer a historia do Pais.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhytGO3mESYG11FfOVnGv4IVefBWn0xDhcYK_OEnKzBvgM4xw3d-Rruviv9uzZfIM9FBkxR_dUUxqXmpmophekvESzfzRyg-uR7wLlTuHQpqno5MYA4xBdrgNQrn-5x_sAvtZ-5d_hqu0Hop6oR2eD4vFv3YlB8yHRkAkczpSid5THViyj8UXwF-EbUi966/s2500/_Orrea.%20P2C4-1.3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1696" data-original-width="2500" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhytGO3mESYG11FfOVnGv4IVefBWn0xDhcYK_OEnKzBvgM4xw3d-Rruviv9uzZfIM9FBkxR_dUUxqXmpmophekvESzfzRyg-uR7wLlTuHQpqno5MYA4xBdrgNQrn-5x_sAvtZ-5d_hqu0Hop6oR2eD4vFv3YlB8yHRkAkczpSid5THViyj8UXwF-EbUi966/s400/_Orrea.%20P2C4-1.3.jpg"/></a></div>
Pola relevancia e interese que ten o mencionado artigo, o copiamos integramente, coas reproducciòns de varias das fotos e cadernos que fan referencia a Agolada, como son os das Igrexas de; Ventosa, que o mesmo Filgueira Valverde, definiu como "A CAtedral do rural", a de Berredo, a de Borraxeiros, Trabancas e San Pedro de Ferreiroa, evidentemente todas elas de fábrica románica, o que atraía o interese do mestre Filguera Valverde.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfkdM4XtmsYF70-R0LCr7txU9jmJBzJzE3_48TI0VsSALwmrwuviDMnZ705Wh-PdbEjMJvnrGiWvyVCqdZCsJhpiJq3Z3Zi3-xMjaMXJw3iY6mYq5bOvN7VWLC9PLsQXgc5YoyynN7RYFA2RczDZrZDKAUe9iEgNXCeGGXmLb8eEutMakOGUEHj9i_7fDE/s2500/_Ventosa.%20P2C4-1.3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1696" data-original-width="2500" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfkdM4XtmsYF70-R0LCr7txU9jmJBzJzE3_48TI0VsSALwmrwuviDMnZ705Wh-PdbEjMJvnrGiWvyVCqdZCsJhpiJq3Z3Zi3-xMjaMXJw3iY6mYq5bOvN7VWLC9PLsQXgc5YoyynN7RYFA2RczDZrZDKAUe9iEgNXCeGGXmLb8eEutMakOGUEHj9i_7fDE/s400/_Ventosa.%20P2C4-1.3.jpg"/></a></div>
https://museo.depo.gal/es/as-xeiras-de-deza
En el rico fondo documental de Xosé Filgueira Valverde, el fundador más joven, en 1923, del Seminario de Estudos Galegos, se encuentran no pocos materiales sobre la institución y su historia.
Entre ellos destaca una serie de cuadernos con los primeros datos tomados en las excursiones o xeiras de reconocimiento en tierras de Deza. Son, en su mayoría, anotaciones de arte de las distintas iglesias, aunque acompañadas de referencias de carácter etnográfico, lingüístico, arqueológico o histórico. Por otra parte, el Museo de Pontevedra también es depositario de una parte del archivo personal de Sebastián González García-Paz, quien enviaba a Filgueira copia de sus anotaciones, por lo que sus manuscritos pueden encontrarse en los dos archivos.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCVJBeoqKxE8x2KL-G0kQ6lfF8iLltjscwBpPDhvQu8dwReXBQNKm6Ucj4j-XBVK_uFs8Fzpm9QmI2ud_e9RW6gXF1aw6L9R_EmByS62Ag-pLJuMl_3ivAfJnT8i24p5juVXvFq_tZCHMLHLrw1sDN5uOK8aHsOd1wvTaem0EzhTPisV0U9FMrgLJ8KJYm/s1753/As%20Trabancas.%20Paisaxe%20de%20Lamas%20de%202%20FV261-16.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1227" data-original-width="1753" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCVJBeoqKxE8x2KL-G0kQ6lfF8iLltjscwBpPDhvQu8dwReXBQNKm6Ucj4j-XBVK_uFs8Fzpm9QmI2ud_e9RW6gXF1aw6L9R_EmByS62Ag-pLJuMl_3ivAfJnT8i24p5juVXvFq_tZCHMLHLrw1sDN5uOK8aHsOd1wvTaem0EzhTPisV0U9FMrgLJ8KJYm/s400/As%20Trabancas.%20Paisaxe%20de%20Lamas%20de%202%20FV261-16.jpg"/></a></div>
El motivo de este trabajo, en la forma de espacio web, es dar a conocer los materiales que podrían servir de base para elaborar el estudio artístico definitivo de los pazos y, sobre todo, de las iglesias en el proyecto global de Terra de Deza. Como es bien sabido, los resultados de la investigación conjunta nunca llegaron a publicarse y, como mucho, se encuentran diseminados por los archivos personales de los componentes del seminario. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVPSlt8a8x5LvvDIdJ6IWnHvu3cuBgnsILunkpK8DNMC2ZyTWflBPIXQQRrthvCyw9hhUzv6L-1ABQIZIN0Wf1xfdKcyiMW_41D3s5EDmypCyU2droMbAfQROqwm7pZKQvVKfTGEoR_o92dxmQXwdd-Aprs4NsrlfJmX3A3G1JvS6XrStHnFuLrO320g6C/s1606/Berredo.%20Planta%20da%20igrexa.%20Fvar,%20261-8.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="1606" data-original-width="930" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVPSlt8a8x5LvvDIdJ6IWnHvu3cuBgnsILunkpK8DNMC2ZyTWflBPIXQQRrthvCyw9hhUzv6L-1ABQIZIN0Wf1xfdKcyiMW_41D3s5EDmypCyU2droMbAfQROqwm7pZKQvVKfTGEoR_o92dxmQXwdd-Aprs4NsrlfJmX3A3G1JvS6XrStHnFuLrO320g6C/s320/Berredo.%20Planta%20da%20igrexa.%20Fvar,%20261-8.jpg"/></a></div>
Estas reseñas pueden aportar información sobre piezas que han desaparecido o cambiado de emplazamiento y sobre dichos o tradiciones ya fuera de uso. Como ejemplos más destacados podemos citar los casos del tímpano de Palmou o los capiteles de Bermés, las costumbres en bodas, entierros o fiestas, los dichos y el vocabulario, e incluso las impresiones sobre el paisaje.
Lo que presentamos aquí es la transcripción de los cuadernos de Filgueira y la información complementaria que le suministró Sebastián. Hay que partir de la base de que eran las primitivas notas de campo, acompañadas de esbozos que representan planos de los edificios y elementos arquitectónicos y decorativos significativos.
En el caso de Filgueira, la caligrafía es complicada y las figuras, de muy escasa calidad. Por el contrario, Sebastián tenía unas notas muy claras y ordenadas, y manifiesta sus buenas dotes para el dibujo en las ilustraciones que las acompañan.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV1iusMMwRAYwmxYz6zVNASeb4BR4rmhvbKKLH_eQ6po2XhHGsEM8DPqH-fLvO2P9sww_HuSAE3phH33dmfzaEWsj9571ZEMhEpOIFy4Xc9vpxKKvlDmXM0uOdWl34KEoDYUoDmW3mCuwhDnGr7cKqlGq7VRYKWXYtCsRo9iVWg1CYLbSRwJNk8856BrUu/s2500/Berredo.P2C4-1.2.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1696" data-original-width="2500" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV1iusMMwRAYwmxYz6zVNASeb4BR4rmhvbKKLH_eQ6po2XhHGsEM8DPqH-fLvO2P9sww_HuSAE3phH33dmfzaEWsj9571ZEMhEpOIFy4Xc9vpxKKvlDmXM0uOdWl34KEoDYUoDmW3mCuwhDnGr7cKqlGq7VRYKWXYtCsRo9iVWg1CYLbSRwJNk8856BrUu/s400/Berredo.P2C4-1.2.jpg"/></a></div>
Por lo general, las libretas de Filgueira,<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIef-Q2JZNwTtuYZnwS4HX_F4hvFwn-XEkqqrxF7gAVLY0Hbjd9T-sdMcR2mTLvl-dHiWZVngTYJqCUNpBj6ur4eSrf3IoeCksuRKq3_tX0-PHrwUNQBt7Uwtrg1HjhQq_OAMDLVHIajINLUasmRtXh3_9BhFqGQpxr3O_fd_n1wfkYBih6b36fRESjbxc/s2379/borraxeiros.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1824" data-original-width="2379" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIef-Q2JZNwTtuYZnwS4HX_F4hvFwn-XEkqqrxF7gAVLY0Hbjd9T-sdMcR2mTLvl-dHiWZVngTYJqCUNpBj6ur4eSrf3IoeCksuRKq3_tX0-PHrwUNQBt7Uwtrg1HjhQq_OAMDLVHIajINLUasmRtXh3_9BhFqGQpxr3O_fd_n1wfkYBih6b36fRESjbxc/s600/borraxeiros.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8zxck4yeTdMGidXpgHk1sfPy7gi-flDRRjS7pzHcqK4ZbvkHuga4IuNeXzGI8NR5ZXU-ckMTdpZzQR4hZr_c4qLS4HpeNJ6PDK_kXMlAgJ1n07B-FVcClQzO25tMwNAInglPBMLpEdCs9VBiLjdHWy-1fm5DXQUGZEr60QQjiGLzdznGRYPunWeCcBuXR/s2500/Ferreiroa.%20P2C4-1.1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1696" data-original-width="2500" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8zxck4yeTdMGidXpgHk1sfPy7gi-flDRRjS7pzHcqK4ZbvkHuga4IuNeXzGI8NR5ZXU-ckMTdpZzQR4hZr_c4qLS4HpeNJ6PDK_kXMlAgJ1n07B-FVcClQzO25tMwNAInglPBMLpEdCs9VBiLjdHWy-1fm5DXQUGZEr60QQjiGLzdznGRYPunWeCcBuXR/s600/Ferreiroa.%20P2C4-1.1.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1Dg3L9du5muRYPwBk_X39aNr_w7QWSh4wnSMC-ir4E14O2fYqj9X9CMPYuBROOmP6GOeSfSUKwXtBjNZzCKOrDxcVhJGkoGRM4_qZwuffBdJcoRdnUG6B8NeCZGgI5cWeTLMkzqJ-i3o9k41y3G5OPBLEGY3-whg-hLpCaNl6CiGH49giqouQUd0gQPiw/s2500/Orrea.%20P2C4-1.2.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1696" data-original-width="2500" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1Dg3L9du5muRYPwBk_X39aNr_w7QWSh4wnSMC-ir4E14O2fYqj9X9CMPYuBROOmP6GOeSfSUKwXtBjNZzCKOrDxcVhJGkoGRM4_qZwuffBdJcoRdnUG6B8NeCZGgI5cWeTLMkzqJ-i3o9k41y3G5OPBLEGY3-whg-hLpCaNl6CiGH49giqouQUd0gQPiw/s600/Orrea.%20P2C4-1.2.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDA-Cyu42XbUbqrgV7Ht5sicBStzlI1XCsJh5M1vxDiuLSoclxMSL6-k4RHOuqL-zCRdEgeVePho50S7D8nmrM03UcmTPCs0sgvv1XYJ4xfqO6lOJrk3aqEa69RkoXOiboApQUZNiKCraneVJw0ghVO3xhyphenhyphenVD2CExcv-_5W6RLlB2flkCBEXXi7TbbOXGB/s1705/Orrea.%20Planta%20FV261-8.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1705" data-original-width="1041" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDA-Cyu42XbUbqrgV7Ht5sicBStzlI1XCsJh5M1vxDiuLSoclxMSL6-k4RHOuqL-zCRdEgeVePho50S7D8nmrM03UcmTPCs0sgvv1XYJ4xfqO6lOJrk3aqEa69RkoXOiboApQUZNiKCraneVJw0ghVO3xhyphenhyphenVD2CExcv-_5W6RLlB2flkCBEXXi7TbbOXGB/s600/Orrea.%20Planta%20FV261-8.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6V1F8J5AaJgdgaeT-GQ8HJeFzztNVcHhOinLAcryH57bmF-k9ZZSWaDm3lJZVC7CubnM_0ypfvJOwSzJ6o_ePMBqPZMGtKmtirIjdQtqHmV7bHiJH5TO7VcbR4yKbvZS0qTwDsLWi-skAeYWUBapHfd9LqJjkSvwTmkq0HfNs0Xb7cT5PHQSmqLgTu2f3/s2500/Ventosa.%20P2C4-1.2.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1696" data-original-width="2500" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6V1F8J5AaJgdgaeT-GQ8HJeFzztNVcHhOinLAcryH57bmF-k9ZZSWaDm3lJZVC7CubnM_0ypfvJOwSzJ6o_ePMBqPZMGtKmtirIjdQtqHmV7bHiJH5TO7VcbR4yKbvZS0qTwDsLWi-skAeYWUBapHfd9LqJjkSvwTmkq0HfNs0Xb7cT5PHQSmqLgTu2f3/s600/Ventosa.%20P2C4-1.2.jpg"/></a></div> aunque numeradas correlativamente, no obedecen a un criterio cronológico y se pueden encontrar notas sobre un mismo lugar en cuadernos diferentes, posiblemente de jornadas realizadas en distintas fechas. Así, para la transcripción, los datos se organizaron por parroquias; los términos de difícil lectura o los que se intuyen por el contexto van entre corchetes. Además, cada ficha lleva una pequeña introducción y un complemento gráfico con las fotos y los dibujos de mayor calidad.
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-25905893634914530552024-02-22T09:58:00.000-08:002024-02-25T10:52:41.317-08:00NA PARROQUIA DE BORRAXEIROS (AGOLADA),.....O QUINTEIRO.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTYSkWpaPCWMm20tqrLGAYKTzALDUoyUMPtN9So_Beovm2HIRhy786fOOo3HbVZy9x2uJzF_cJ8Pnar0L6ZhiFRW8RtjDqjUsF2fgbUTwQ473j7Vac9HhGcd1ZTJMJdsPeE0MkSEW7jxT28XK7WuJHjwURHwVJk1Fg8Qa8x9Z7SOJN8gXHMu4AgXdRl_qz/s5152/DSCN8644.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTYSkWpaPCWMm20tqrLGAYKTzALDUoyUMPtN9So_Beovm2HIRhy786fOOo3HbVZy9x2uJzF_cJ8Pnar0L6ZhiFRW8RtjDqjUsF2fgbUTwQ473j7Vac9HhGcd1ZTJMJdsPeE0MkSEW7jxT28XK7WuJHjwURHwVJk1Fg8Qa8x9Z7SOJN8gXHMu4AgXdRl_qz/s600/DSCN8644.JPG"/></a></div>
Unha destas nosas "Aldeas Con Corazón", que nos ocupa e preocupa, ante o seu incerto e delicado futuro, e sen dubida algunha a de O QUINTEIRO (Borraxeiros).Agolada, da que en outras entradas xa nos temos ocupado.
O Quinteiro, é un lugar da parroquia de Borraxeiros, en Agolada, unha das mais populosas e activas do Concello.
Para a investigadora Luz Méndez, no seu libro sobre A Toponimia de Agolada, o topónimo faría referencia a ....Agrupación de varias casas que configuran un grupo separado doutro dunha aldea ou lugar.
Posiblemente derivaría do Latín, aínda que non está claro, o que si está claro é a existencia noutros lugares de Galicia e Portugal, así como transmitido como apelido mesmo castelanizado como Quintero, un dos mais coñecidos, que recordamos agora a bote pronto, e o do excelente xornalista andaluz; Jesus Quintero, “El loco de la Colina”.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3m4Od5_cZjcZLqHwYvCczDyJXzul4SQ26x7bZ2ebQunTzIniHtO8-lL0FRGm4gbhfKZK9vGTG8ANxssJWGDTuafxt9krLrCQ-joJfWp5Th9Ayu87ynqssGk2AytxfBeJrB4omNOKEjG7lVTZK6-phF-1hFe_kgZoggqpYdaNc814NpN-mUScuog9u4okc/s5152/DSCN8641.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3m4Od5_cZjcZLqHwYvCczDyJXzul4SQ26x7bZ2ebQunTzIniHtO8-lL0FRGm4gbhfKZK9vGTG8ANxssJWGDTuafxt9krLrCQ-joJfWp5Th9Ayu87ynqssGk2AytxfBeJrB4omNOKEjG7lVTZK6-phF-1hFe_kgZoggqpYdaNc814NpN-mUScuog9u4okc/s400/DSCN8641.JPG"/></a></div>
No caso do que estamos a falar e nos ocupa, non hai dubida de que o topónimo ven como anel ao dedo, xa que O Quinteiro efectivamente está formado por varios pequenos grupos, mais ou menos dispersos e separados uns dos outros.
Aquí atopamos a igrexa parroquial de fábrica románica de San Miguel de Borraxeiros, que aínda conserva restos significativos desta arte, que nos deixou pegadas de certa relevancia en Agolada, a través das igrexas de Ferreiroa (San Pedro), Orrea (Santo Andre), Ventosa (San Xiao), ou Berredo (Santa Maria).
Non podemos esquecer de ningún modo que a parroquia de Borraxeiros, foi no pasado capital dunha importante xurisdición e condado, con fortaleza e pazo, e ata non fai moito tiña a Casa do Concello, no seu casco urbano.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4ki8ER8szfWrsN7iZQ7Uas39uYNLOgd1kch6v-ICrrH3CWC4gLNyf72rxWdzyc6-bs2QqI_d-rxvnz-ygELSQOkRhOv-jxDcR28Phbkcao6NdNWcuK2QpqAFNC0iurxUO2W_aB-6oJRf1ThmQzb0wHoMB4Ba_Wn0EaWJA1SIoRFmkyyOfPnLffvaxJCMw/s4876/DSCN8645.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3237" data-original-width="4876" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4ki8ER8szfWrsN7iZQ7Uas39uYNLOgd1kch6v-ICrrH3CWC4gLNyf72rxWdzyc6-bs2QqI_d-rxvnz-ygELSQOkRhOv-jxDcR28Phbkcao6NdNWcuK2QpqAFNC0iurxUO2W_aB-6oJRf1ThmQzb0wHoMB4Ba_Wn0EaWJA1SIoRFmkyyOfPnLffvaxJCMw/s400/DSCN8645.JPG"/></a></div>
Señorío dos Ulloa, mantén ata ben entrado o século XX, unha clara hexemonía nas terras da comarca.
A portada románica da súa igrexa conta do pasado esplendor que abarcaba as terras comprendidas entre Agolada e a Ponte Arcediago. Inda que reformada no 1705, da súa primitiva estrutura conserva a fachada do século XII e os dous tramos da nave ademais dalgúns elementos ornamentais.
Os dous pares de columnas e dobre arquivolta dórica, son moi semellantes ás de Ventosa, e Orrea.. No presbiterio atopamos unha estatua orante, pertencente a Antonio Salgado, o primeiro conde de Borrraxeiros, do XVIII. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjA5XbNpGk60js2Iu1STpVQINqegEQhAzT9tQxoDN__zK5r17qviKaExz0xJX6FmLp-Qm4Hdxv_Iedtzz1ZfWaSqS2pqpbSDXgWMYib1jHk4KctQ7FSnO8ss7iSIMpOhndaJWgZwwAbsVWC_-vXchFl0V0GcPJ_UUTRB2KLGKjjyXHKpVZhmg4VQSzEAneX/s5152/DSCN8657.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjA5XbNpGk60js2Iu1STpVQINqegEQhAzT9tQxoDN__zK5r17qviKaExz0xJX6FmLp-Qm4Hdxv_Iedtzz1ZfWaSqS2pqpbSDXgWMYib1jHk4KctQ7FSnO8ss7iSIMpOhndaJWgZwwAbsVWC_-vXchFl0V0GcPJ_UUTRB2KLGKjjyXHKpVZhmg4VQSzEAneX/s400/DSCN8657.JPG"/></a></div>
O Quinteiro o atopamos practicamente no corazón mesmo de Agolada, onde hai anos se atopaba o seu Concello así como a Casa cuartel da Garda Civil, no lugar de A Guillerma, á sombra dos muros do magnifico Pazo de Borraxeiros, o pazo dos Salgado, que para a súa construción no século XVII aproveitou os elementos existentes do castelo anterior que fora derrubado nas guerras Irmandiñas e que fora Santo e siña na Antiga Xurisdición de Galicia, e mesmo emparentaron cos Ulloa e os Lemos de Monforte, o de Elidían, o Pazo da Pena en Carmoega, O de Brantega, Moas, que pertenceu ao conde de Pallares, con unha moi fermosa capela a súa beira, as casa fidalgas de Castro, en Santa Comba, a de Cabanelas en Borraxeiros, ou a Casa Grande e a do escudeiro Lope de Brandariz en Baiña, a casa de Mendoza en Basadre, a da Torriña en Eidian, ou mesmo a casa da Torre de Sesto, edificado polos señores de Vilar de Ferreiros cos restos do castelo medieval de Valquireza, que nas terras de Val e Sesto, fronte a Toiriz dominaban a confluencia dos ríos Arnego e Ulla, estratéxica torre vixía vítima dos enfrontamentos entre os arcebispos composteláns e os señores da Ulloa e as guerras irmandiñas e que conserva escudo coas armas dos Gil, Varela e Ferreiròs cuxo avoengo entronca dende os séculos XII e XIII coa liñaxe dos Deza ou Suarez de Deza que levantan a torre-fortaleza de Lalin.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7u_WZAWAEXeks9K4t2BX358iY5g6XjLqrUbB8ajlH69SF-HPNE6M1hpJ3hcRQYSk86fg6VsVPK179mlPZ69uKvk70oK6e5qHd2OiUORznD0JNU8wZKMGoTA5qE1RczuEVXvKqgxxxqSosdKkCyyaVxVGOdrhuhEO4Pj2QUAqG5B4wScACBJT5aCI4Gm04/s5152/DSCN8643.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7u_WZAWAEXeks9K4t2BX358iY5g6XjLqrUbB8ajlH69SF-HPNE6M1hpJ3hcRQYSk86fg6VsVPK179mlPZ69uKvk70oK6e5qHd2OiUORznD0JNU8wZKMGoTA5qE1RczuEVXvKqgxxxqSosdKkCyyaVxVGOdrhuhEO4Pj2QUAqG5B4wScACBJT5aCI4Gm04/s400/DSCN8643.JPG"/></a></div>
Aquí aínda necesario tomarse as cousas con calma, para visitar os moitos restos arqueolóxicos que en forma de Castros e mámoas, podemos admirar, sen deixar de lado os Cruceiros, como o de Sión, ou o de Eirexe no campo da festa as costas dos restos da croa do seu castro. Vellos muíños, e un fermoso lavadoiro, recentemente recuperado, onde aínda vemos as lousas de pedra de granito listas para a colada, aínda que por desgracia o regato que subministraba a auga foi desviado, e agora o mesmo está seco.
Sen dubida un bo lugar para desfrutar da típica arquitectura e construcións populares das aldeas do interior do Pais.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyg3LqgHMoo4iW4wjyUuQDbUxxAtTcTx6vAhtHyhy1IBOKCHto8HLzG1t4PHEOzMMgvqGX6Pm3sCQG6IGWd01CffFMhbSPeLp93m0MsX3qBT-zlyB3cAzu1XG6Fz3lhsOWHCt1ZbapA1WZfk4w<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFyJuBTJY6FUawUV5yMUb0J5supwtGUDyfpFxABbO4tLERx8CKEw3-nOk0wFDn8MPJfcf7yCfCVW51nRm5vu_3FLw5qEMhljBVBaPsQjegqojC5vDY76eugWYJJRZQXRMwZHpDKLfz_ZLzc1U_eRyBuqNR5DidqOWyX13EMl96_jtsMpUUfLwEOr6qxdIg/s5152/DSCN8637.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFyJuBTJY6FUawUV5yMUb0J5supwtGUDyfpFxABbO4tLERx8CKEw3-nOk0wFDn8MPJfcf7yCfCVW51nRm5vu_3FLw5qEMhljBVBaPsQjegqojC5vDY76eugWYJJRZQXRMwZHpDKLfz_ZLzc1U_eRyBuqNR5DidqOWyX13EMl96_jtsMpUUfLwEOr6qxdIg/s600/DSCN8637.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDZsY70zH-vZbx2a138U8miBQpH9h3YwXKYeVBQM4P9MawUS-cKZAlOXKmf8Pg5hzS9jEEgRNdIcL1m4u6pcYZkUiU3dWLl9X7eMMXrR1ITvwFf1akrffSwBtfsRKNwFtakIy_ePkQvGJ8nEhde7DbfeTeCuI80IVbH3uyVFxJys2Lr6ZWlDgymuWrmfHo/s4100/DSCN8661.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2808" data-original-width="4100" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDZsY70zH-vZbx2a138U8miBQpH9h3YwXKYeVBQM4P9MawUS-cKZAlOXKmf8Pg5hzS9jEEgRNdIcL1m4u6pcYZkUiU3dWLl9X7eMMXrR1ITvwFf1akrffSwBtfsRKNwFtakIy_ePkQvGJ8nEhde7DbfeTeCuI80IVbH3uyVFxJys2Lr6ZWlDgymuWrmfHo/s600/DSCN8661.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg889lexy7i3Fkkya928sdk8x7D6PfBMEUEgthOFtu6Ab4uyUWHNBYwg9aD4S-pqIq0ybsEsYg8J96LcqAECkGIXSIpiJ0gD9orqTPxdJBg-DCMWUmDFER2ihupFJ-d6p48NcC7hmOYV391jAz5t0qMihF3Dw6ApSleEOQsq6juneOoCoXkIUgHkPIhQv2N/s5152/DSCN8649.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg889lexy7i3Fkkya928sdk8x7D6PfBMEUEgthOFtu6Ab4uyUWHNBYwg9aD4S-pqIq0ybsEsYg8J96LcqAECkGIXSIpiJ0gD9orqTPxdJBg-DCMWUmDFER2ihupFJ-d6p48NcC7hmOYV391jAz5t0qMihF3Dw6ApSleEOQsq6juneOoCoXkIUgHkPIhQv2N/s600/DSCN8649.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2IZQFmO3qn5Y7DFy23-DS-EzOo8vywFzxH-mS5QUjPD1nQUnWRjWDsSGlCgbcHGpALzt7S3lM3D81h9QiSYudVwdTBoj53OtZFjG68SCL1afsLSbsYoUwqJGEPtRFv1nzh1x03Ggl6I03pmi5KAVNvxTUue1dbUaGVZjeXB1I5QllJYv57T9cr558j8fi/s5152/DSCN8643.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2IZQFmO3qn5Y7DFy23-DS-EzOo8vywFzxH-mS5QUjPD1nQUnWRjWDsSGlCgbcHGpALzt7S3lM3D81h9QiSYudVwdTBoj53OtZFjG68SCL1afsLSbsYoUwqJGEPtRFv1nzh1x03Ggl6I03pmi5KAVNvxTUue1dbUaGVZjeXB1I5QllJYv57T9cr558j8fi/s600/DSCN8643.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMLvgUVCK7z4LgKmKZaipe12tpZ8OX7ngI8YhdSeA8F3BzF1kgX4Yc6Abh94Q9wk3CGFbicP2hlEnHdrYDXqUrmf5421vm30v3aUL4ubGyYFKw9MYRsWVvBWt0hxek_Zdccuf215VqgIvhyePUrOZNW-7goTOJLQxkgOlEnX5Yr_nyV1Vc7wRfqZGSF1CM/s5152/DSCN8647.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMLvgUVCK7z4LgKmKZaipe12tpZ8OX7ngI8YhdSeA8F3BzF1kgX4Yc6Abh94Q9wk3CGFbicP2hlEnHdrYDXqUrmf5421vm30v3aUL4ubGyYFKw9MYRsWVvBWt0hxek_Zdccuf215VqgIvhyePUrOZNW-7goTOJLQxkgOlEnX5Yr_nyV1Vc7wRfqZGSF1CM/s600/DSCN8647.JPG"/></a></div>fPDrxEbB83mcscYYUxbZCCU_YajC5pCCenXF9hf5XZ34/s5152/DSCN8640.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyg3LqgHMoo4iW4wjyUuQDbUxxAtTcTx6vAhtHyhy1IBOKCHto8HLzG1t4PHEOzMMgvqGX6Pm3sCQG6IGWd01CffFMhbSPeLp93m0MsX3qBT-zlyB3cAzu1XG6Fz3lhsOWHCt1ZbapA1WZfk4wfPDrxEbB83mcscYYUxbZCCU_YajC5pCCenXF9hf5XZ34/s600/DSCN8640.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-23260980727418189912024-02-18T10:00:00.000-08:002024-02-18T10:00:56.544-08:00Nova achega ao Castro Marcelin. (Agolada).<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTrt5RD7uqO3wsBYLUKgKwFh4tjWUE0M0wwzraWafCIEOFe13WXGO7VYvkdR-BTLn5BBrvG1L_DZ-a-OTb8icSCk9Ym1YVDanBFO2wbTOTeII7ojn26Z3Yp3YwxXojivGx9mh1SOBmDLmNUSmQsZ45B_mngUsHe8B8-zNcdktDViEBip7OfTpVBd4iv-op/s600/Castro%20Marcelin%20vista%20Sur..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="450" data-original-width="600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTrt5RD7uqO3wsBYLUKgKwFh4tjWUE0M0wwzraWafCIEOFe13WXGO7VYvkdR-BTLn5BBrvG1L_DZ-a-OTb8icSCk9Ym1YVDanBFO2wbTOTeII7ojn26Z3Yp3YwxXojivGx9mh1SOBmDLmNUSmQsZ45B_mngUsHe8B8-zNcdktDViEBip7OfTpVBd4iv-op/s600/Castro%20Marcelin%20vista%20Sur..JPG"/></a></div>O CASTRO MARCELIN......
O castro Marcelín está en San Pedro de Merlín, concello de Agolada (Pontevedra).
Dende o seu cumio podemos botar unha ollada a Serra do Faro, limite xeografico entre as terras de Lemos e as do Deza, por unha banda, asi como o monte Farelo, que nos marca o inicio da comarca da Ulloa (Antas de Ulla), cos seus 952 metros de altitude.
Segundo contan as lendas, desde o seu cumio hai un burato que nos leva directamente á fortaleza do Castelo de Amarante.
Contas as lendas e os contos de vellas, que neste castro hai un tesouro gardado por tres minas: unha de ouro, outra de prata e a terceira de alcatrán. Cando o que o intente tropece co tesouro, con só tocalo acenderase a mina de alcatrán e convertirá en carbón ao ousado e a sete parroquias á redonda.
O nome do castro venlle dunha raíña que se chamaba Marcela; de aí lle vén o de chamarse Marcelín.
Dende aqui as vistas sobre Abeancos por unha parte, e os montes de Vilade cruces, e o val de Carrio pola outra deixan sen respiración. E se falamos proiamente de Agolada, non se pode esquecer a silueta da Pena Maior, da Pena Gundin, ou do Coitemil, sen esquecer por suposto o Farelo.
Afiando a vista podemos descubrir as chemineas de Meirama, e dende logo a característica forma do Pico Sacro camiño a Compostela, tan especial, como mítico e cargado de lendas e historia.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5jT8UPYKbfgUOi8PIROHjkCklw6m9LHZc8m70hyphenhyphenZWbAQZ39rlkUc83BB30fb7yU1yjZSJDQaPIItF-9nlPGn_ALXpfJkRItlN8TQkiviM7MxLdA7nKAvRc129vpVx5Dgv2UZPHrPV-cI8B1_7BgzYlGFLeszSPX-cYRdWqKm2S9C8kJtNgKlEVuYWfGwq/s5152/DSCN8471.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5jT8UPYKbfgUOi8PIROHjkCklw6m9LHZc8m70hyphenhyphenZWbAQZ39rlkUc83BB30fb7yU1yjZSJDQaPIItF-9nlPGn_ALXpfJkRItlN8TQkiviM7MxLdA7nKAvRc129vpVx5Dgv2UZPHrPV-cI8B1_7BgzYlGFLeszSPX-cYRdWqKm2S9C8kJtNgKlEVuYWfGwq/s400/DSCN8471.JPG"/></a></div>
Este lugar foi hai séculos sagrado, lugar de culto e adoración no que os restos da cultura castrexa resultan mais que evidentes nos castros que atopamos en Agolada, (Ventosa, Trabancas, Tras castro, Ermida, Borraxeiros, como pola parte da Ulloa e Rodeiro, así como a abundancia de petroglifos, mámoas e outros restos arqueolóxicos nas varias laxes atopadas en Somozas, Bellos, San Fiz e outros lugares.
Nos peores días de inverno non resulta nada difícil ollar para o Monte Farelo e velo co seu característico pucho, do que din os vellos que mais saben de isto; Cando o Farelo ten o pucho posto, auga de certo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjR9XX0C3R3qckQfh-NHbeJQ3HPVCActVmfOxJAgjOrQraN33PR_yF0t5iMjYnt-iJ7oeVFRI-VeFLu9Mqzgc7652Pv-1XtVTa0Oa89aMa43eXL7pmPOptD_I-GdU_OgtYILBSQvqlpQAmniz5nfkk8cpBWvM1aNt0wMhofrkQB0mB-cW8NBu9aN6ERRI85/s5152/DSCN8460.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjR9XX0C3R3qckQfh-NHbeJQ3HPVCActVmfOxJAgjOrQraN33PR_yF0t5iMjYnt-iJ7oeVFRI-VeFLu9Mqzgc7652Pv-1XtVTa0Oa89aMa43eXL7pmPOptD_I-GdU_OgtYILBSQvqlpQAmniz5nfkk8cpBWvM1aNt0wMhofrkQB0mB-cW8NBu9aN6ERRI85/s400/DSCN8460.JPG"/></a></div>
Os restos do asentamento fortificado atópase nun outeiro granítico e a unha altitude de 660 metros.
A croa de forma ovalada ten unhas medidas duns 90 metros no eixo NO-SL e uns 50 no NL-SO. Está rodeada dun terraplén en todo o seu perímetro e pola zona que abrangue dende o NO ao SL o recinto amplíase co que parece un antecastro en forma de media lúa, dunha anchura de 35 metros no sitio máis amplo da zona SL, e protexido por outra muralla de terra. A parte leste foi afectada pola construción dunha pista que cortou as defensas do antecastro e croa.
Nestes días traballos de tala e poda de toxos e xestas, co gallo de labores agricolas propias dos labregos, permiten unha vista non usual da croa, e fotografar dende lonxe case a totalidade da mesma, dun xeito insolito e novidoso.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW1yd-bMmrPpebZRUX6lLKB2ybKUHYl80f6InQovL3QMEa89MEgpugD8C701bC05b3s2PgpnwkgE-yphOw0sWwYvZRolJW8xrKohEV3pFypZrF791JMyvQyKIKZoEoY9XK549AoQJ4eZm4KEV9yYvUc6BB0d-fDxxzpx_sjvbd-OP0HhOIudb1Cy9gCWap/s5152/DSCN8463.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW1yd-bMmrPpebZRUX6lLKB2ybKUHYl80f6InQovL3QMEa89MEgpugD8C701bC05b3s2PgpnwkgE-yphOw0sWwYvZRolJW8xrKohEV3pFypZrF791JMyvQyKIKZoEoY9XK549AoQJ4eZm4KEV9yYvUc6BB0d-fDxxzpx_sjvbd-OP0HhOIudb1Cy9gCWap/s400/DSCN8463.JPG"/></a></div>
No ano 2013, fora denunciado ante Patrimonio destrozos en cuatro mámoas de "Trazos dos Cotos", ao pé mesmo do Castro.
Los trabajos mecánicos en este monte de Agolada rebajaron de forma considerable los restos prehistóricos - Manuel Iglesias descubrió la necrópolis hace medio siglo.
A denuncia da que se daba conta nun artigo de Salome Soutelo, no FAro de Vigo, do 22/12/2013, fora presentada polo mestre e xeografo Antonio Presas, presentando mesmo fotografias da situaciòn antes e despois dos traballos de repoboación forestal que danaron para sempre estes xacementos arqueoloxicos vencellados ao Castro.
Os poboados castrexos acostuman erguerse en outeiros despexados, promontorios rochosos ou penínsulas que se adentran no mar, o que facilita a visibilidade, a defensa e o dominio do contorno.
O lugar do asentamento vén dado tamén en función dos recursos naturais explotados polos moradores. Os castros contan cun recinto superior, a "croa", e unha serie de socalcos cara abaixo onde se sitúan as construcións. Cada unha destas seccións pode estar limitada por murallas, parapetos ou foxos. Ás veces hai unha especie de engadidos, os ante castros, que tamén se arrodean de murallas pero non albergan vivendas, polo que se supón que estaban destinados a animais ou hortas.
Os castros adoitan ter unha única entrada que tamén ten a función de impedir o paso. Nalgúns casos é un simple engrosamento nos remates da muralla; noutros, un entrepano da muralla sobrepasa ao outro formando un corredor estreito. Suponse que se fechaban con portas de madeira.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4_1rDpAyDBUm3HZB968A5h2_19dThF0NOYoNepibm6hatMWWH-iiINqZfG8d-6oIy4J3MUj_IJk1kzTygiIX1o74Q3Ofih_yuiFrgMsMBkSdtZR2iw1XgG6d4oop_RkyNhI1CBjMl3vh9Pno7wOA9c_wBcRpau9TZdzB1pToPuL88LPk6Npt_tuVNF6y2/s5152/DSCN8474.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4_1rDpAyDBUm3HZB968A5h2_19dThF0NOYoNepibm6hatMWWH-iiINqZfG8d-6oIy4J3MUj_IJk1kzTygiIX1o74Q3Ofih_yuiFrgMsMBkSdtZR2iw1XgG6d4oop_RkyNhI1CBjMl3vh9Pno7wOA9c_wBcRpau9TZdzB1pToPuL88LPk6Npt_tuVNF6y2/s600/DSCN8474.JPG"/></a></div>
As defensas dos castros non parecen responder a necesidades bélicas senón de prestixio e de delimitación simbólica do espazo habitado. De feito, son poucas as armas que se teñen atopado. Ademais das defensas naturais, atópanse estruturadas de diversos tipos: Terrapléns: desniveis no terreo formados por terra e pedra, que poden ser naturais. Son a base das defensas e habitualmente proveñen dos entullos das obras fundacionais no interior. Parapetos: elevacións artificiais do terreo nos puntos máis desprotexidos (entradas e zonas chas). Foxos: gabias alongadas e profundas, xeralmente asociadas aos parapetos, que poden estar escavadas en terra ou rocha viva. Murallas: defensas de cachotería de tipoloxía variada, como por exemplo dous muros paralelos de pedras cun recheo de pedra. Dende o interior subíase a eles mediante escadas de madeira, laxas encastradas, ramplas ou pedras.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7S0glY_MgKUUWnU1qvAmDZFw7rzb85rhVmccwowIR1B9ozoZWID19BIyKAogTPVz77HM79wu-LGBqni9HYsW9jpMJebt5cVrl5FI0_OjZWonlaH7ZEsb0xpt3pq7qoj6477AtGY3xePgg73WklN9SzPNpIKfxJsOukFSBJPQEaLLeu-qtL9rBfbbm58qd/s5152/DSCN8469.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh7S0glY_MgKUUWnU1qvAmDZFw7rzb85rhVmccwowIR1B9ozoZWID19BIyKAogTPVz77HM79wu-LGBqni9HYsW9jpMJebt5cVrl5FI0_OjZWonlaH7ZEsb0xpt3pq7qoj6477AtGY3xePgg73WklN9SzPNpIKfxJsOukFSBJPQEaLLeu-qtL9rBfbbm58qd/s400/DSCN8469.JPG"/></a></div>
Poden existir torres defensivas nos accesos ás portas. Son elementos tardíos. O piso das vivendas era de barro pisado. Con anterioridade aos séculos II-III Ac. os muros construíanse maiormente de pallabarro, cun poste de madeira central; posteriormente usouse cachotería en fiadas máis ou menos horizontais (ou poligonais, nalgún caso). As cubertas facíanse de colmo reforzado con barro e suxeito por pesos ou posteriormente de tellas (tégula e ímbrice).
A partir do século I d.C., a influencia romana, fanse máis abundantes as plantas cadradas ou rectangulares. O elemento esencial dunha vivenda é a lareira, que no cambio de Era situábase no centro e estaba feita con laxes ou barro e a finais do século I d.C. desprázase cara a un lateral e faise, nalgúns casos, con tégulas.
Para saber mais dos nosos Castros, resulta obrigado consultar o estudo que sobre eles realizaron Antonio Presas, e Xoán Carlos García Porral, no libro que publicou Faro de Vigo " O Mundo dos Castros"; A Comarca do Deza. Recomendo consultar as publicacións existentes, mais detalladas os nosos Castros, como o de; A Cultura Castrexa na Comarca do Deza de Carballo Arceo, editado polo padroado de Cultura Concello de Lalín, e o seus seminario de Estudos do Deza, e por suposto de C.BUXAN, a GUIA DOS CASTROS DE LALIN. editado pola Asociación Cultural O Naranxo, entre outras. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmUKCUxTCmPDDF-iUoczOFNvrZqCRJyGea0OdFRj1VdpYVvKOVJstqRxDf2wfaOYraxxnV017TkqkNmKEDWclOpxeA7hBmAmSP1cm1GABn7e__YVYocfTNCzoH0RjKZ1s_xmSKGl54p78G9_JsTiXswDsd6GeziVfsgx8x_Y9Rmia5wAkYJFvPLoXu7Ypb/s5152/DSCN8463.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmUKCUxTCmPDDF-iUoczOFNvrZqCRJyGea0OdFRj1VdpYVvKOVJstqRxDf2wfaOYraxxnV017TkqkNmKEDWclOpxeA7hBmAmSP1cm1GABn7e__YVYocfTNCzoH0RjKZ1s_xmSKGl54p78G9_JsTiXswDsd6GeziVfsgx8x_Y9Rmia5wAkYJFvPLoXu7Ypb/s400/DSCN8463.JPG"/></a></div>
No Concello de Agolada atopamos inventariados un total de 14 Castros, como son os de:
Marquesado en Brocos, o de Gurobela en Sexo, o de Basadre, Buxel e o castro Vilela en Borraxeiros, o Castro de Carmoega, o de Esperante, o de Val e o do Sino en Sangorza, o de A Eirexe en Ventosa, o de Santa Comba, o castro de Lagares, o de Galegos, o denominado coto dos mouros en Trabancas e dende logo o mais coñecido, o mítico Castro Marcelin.
Quizais o mais significativo de todos sexa “O castro Marcelin”. Data da idade do Ferro, e se localiza en San Pedro de Merlin. Neste castro, segundo contan as lendas hai un tesouro gardado por tres minas: unha de ouro, outra de prata, e a terceira de alcatrán. Cando o que intente tropece co tesouro, co só tocalo acenderase a mina de alcatrán e converterá en carbón ao ousado e a sete parroquias á redonda.
O nome do castro venlle dunha raíña que se chamaba Marcela; (Do libro de Manuel Galego Iglesias,. "Los castros y la reina Marcela 24-IX-1963, extracto publicado na paxina web "Galicia encantada"). <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzq-pF_Z3MKTgtLZfPPMRx0Rj6y7DK3VjNNKF1OYvtD3m3tRyhRhil46URzzMD_V4UkBg1_Uop6OtFBcQBqdztLZfw3gVXH83eO12bK2sc1_XydpjVznYX_Dm2xMBpiLt8TrP-4yyVfUSq4aNVROZM8RztonebfQTLtakNMpn4TjFS8PCxhagvEvaJ-SFd/s5152/DSCN8452.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzq-pF_Z3MKTgtLZfPPMRx0Rj6y7DK3VjNNKF1OYvtD3m3tRyhRhil46URzzMD_V4UkBg1_Uop6OtFBcQBqdztLZfw3gVXH83eO12bK2sc1_XydpjVznYX_Dm2xMBpiLt8TrP-4yyVfUSq4aNVROZM8RztonebfQTLtakNMpn4TjFS8PCxhagvEvaJ-SFd/s400/DSCN8452.JPG"/></a></div>
O asentamento fortificado atópase nun outeiro granítico e a unha altitude de 660 metros. A croa de forma ovalada ten unhas medidas duns 90 metros no eixo NO-SL e uns 50 no NL-SO. Está rodeada dun terraplén en todo o seu perímetro e pola zona que abrangue dende o NO ao SL o recinto amplíase co que parece un ante castro en forma de media lúa, dunha anchura de 35 metros no sitio máis amplo da zona SL, e protexido por outra muralla de terra. A parte leste foi afectada pola construción dunha pista que cortou as defensa do ante castro e croa. Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM). <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCeP6lX_NgpMqfZWGKnhlO3uCLGoXQEUw7oF-IKEYtMB6aTikt9xRngCxZzU5CNUUc3Ogvsj4LgcLpVFIm5qVHURg-NCn1dhPXnacXMoOsVsNYQ_NgBiibEuZf3z2e4NxYdfCqBU8dvsbnAU1VL-WSwt3MeUmkdO8MGv9BU6Dgtanwfgy8-PA_Egg_GQii/s5152/DSCN8469.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCeP6lX_NgpMqfZWGKnhlO3uCLGoXQEUw7oF-IKEYtMB6aTikt9xRngCxZzU5CNUUc3Ogvsj4LgcLpVFIm5qVHURg-NCn1dhPXnacXMoOsVsNYQ_NgBiibEuZf3z2e4NxYdfCqBU8dvsbnAU1VL-WSwt3MeUmkdO8MGv9BU6Dgtanwfgy8-PA_Egg_GQii/s600/DSCN8469.JPG"/></a></div>
O Castro o localizamos na pista que sae e vai ao pasar o polígono de Agolada, pola nacional dirección a Melide, a parroquia de Bais. Collemos a man esquerda cara arriba por outra pista mais pequena. Coordenadas (WGS84). Latitude: 42.7833700707. Lonxitude: -8.03263664246. (Ficha descritiva do Castro, elaborada e publicada por Patrimonio Galego. com, de Elixio Vieites.)
A practica totalidade dos nosos Castros se atopan sumamente degradados en un lamentable estado de conservación, o que mesmo fai moi difícil a visita e observación das súas características, tal e como ocorre co Castro de Galegos.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHc0jDqCh1pxLljUKQQ8ScUUNwavMffMyeFjbrq6jW2rLtFsRFXA7LAxpBETH3j0CFmhgXEva-LXB5fDkxt1DetOq9QX2E5KgLPTsZsnHD-HipOTNyy2dIQmYW0OTuLgHUrbEiSAQfHBW4DTFjGGyBU153GWTOxvC5E9NfaF7MRrdQYq1JZfhcwkXLNRAy/s5152/DSCN8453.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHc0jDqCh1pxLljUKQQ8ScUUNwavMffMyeFjbrq6jW2rLtFsRFXA7LAxpBETH3j0CFmhgXEva-LXB5fDkxt1DetOq9QX2E5KgLPTsZsnHD-HipOTNyy2dIQmYW0OTuLgHUrbEiSAQfHBW4DTFjGGyBU153GWTOxvC5E9NfaF7MRrdQYq1JZfhcwkXLNRAy/s600/DSCN8453.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCLhSn2edZ84fS70Ft7p6VQ6FA9GLhS3rPdN2vPA99ksY7ZZ5QtEDuxzP4e0lmffPmROS6d78oh6NmXigeM0h4r4vfyQW-LUW6zI_dLvJzGZC4V9N5weR_yPsLRTWJ6ANuHVLjsWH0-Cp7Po-mk9DhFeUnuenEIkhRW0ng0jga5zntEJtmfxl7JtvzIo32/s5004/DSCN8456.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3660" data-original-width="5004" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCLhSn2edZ84fS70Ft7p6VQ6FA9GLhS3rPdN2vPA99ksY7ZZ5QtEDuxzP4e0lmffPmROS6d78oh6NmXigeM0h4r4vfyQW-LUW6zI_dLvJzGZC4V9N5weR_yPsLRTWJ6ANuHVLjsWH0-Cp7Po-mk9DhFeUnuenEIkhRW0ng0jga5zntEJtmfxl7JtvzIo32/s600/DSCN8456.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8xiqAzl-wO6rekIKvB7SLB7Q1rQJlvHU9aLv_1FB0M98vZ8GnuhTRTpFKviTNH8fHz-f8wTvhIRQIzW-mvJ_zidG7GjzUrobOTQIJBQP0f9KjrYOZEQzMOzxz8pRIEzLy0wAnO4GNHC-ZS3PY2jSVjKec1tBbv9_v2qjtIJOQ0RlOmfSBiHAy1vx9sfW9/s5050/DSCN8470.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3724" data-original-width="5050" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8xiqAzl-wO6rekIKvB7SLB7Q1rQJlvHU9aLv_1FB0M98vZ8GnuhTRTpFKviTNH8fHz-f8wTvhIRQIzW-mvJ_zidG7GjzUrobOTQIJBQP0f9KjrYOZEQzMOzxz8pRIEzLy0wAnO4GNHC-ZS3PY2jSVjKec1tBbv9_v2qjtIJOQ0RlOmfSBiHAy1vx9sfW9/s600/DSCN8470.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYH8RuMaU4iut5PSvYm__D_N4c14J5TY82-9RuICYvx15Qj_9vDV7bHQkXHmF0F97JfunF3vt-gWIInXCBPri1m3p3yCswxfDxRYh2oMQz9OMRf032CbdcF2dwALpY9ABoP2NZPfgQziUpwHNdv060EAQ-uyTjHaWiDgMSUp73pM_TkUq2k94_LLoFOabF/s5152/DSCN8471.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYH8RuMaU4iut5PSvYm__D_N4c14J5TY82-9RuICYvx15Qj_9vDV7bHQkXHmF0F97JfunF3vt-gWIInXCBPri1m3p3yCswxfDxRYh2oMQz9OMRf032CbdcF2dwALpY9ABoP2NZPfgQziUpwHNdv060EAQ-uyTjHaWiDgMSUp73pM_TkUq2k94_LLoFOabF/s600/DSCN8471.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwA24GSl1wS8qgCtN_nSwqEKaejLldDw4JFCNK71Zw4tAMc0nVb9XjyWdOP4yBcX5iggwRKXCZproJJkYTCCbscCRJMFJuZRILqmoL4fUk-np27t4Z0-08C1Ur1USyx2Vwg_Z2LVZM-xEBeQPlm6gbzmptLWdvM3zVUTZvyTPjsRWkGzRdoTOb9-dWfG5y/s5152/DSCN8472.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiwA24GSl1wS8qgCtN_nSwqEKaejLldDw4JFCNK71Zw4tAMc0nVb9XjyWdOP4yBcX5iggwRKXCZproJJkYTCCbscCRJMFJuZRILqmoL4fUk-np27t4Z0-08C1Ur1USyx2Vwg_Z2LVZM-xEBeQPlm6gbzmptLWdvM3zVUTZvyTPjsRWkGzRdoTOb9-dWfG5y/s600/DSCN8472.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-fL1zNz05amWZAD56-btKpjMLEQKgGPWpGf0jJcfaHRGYj2Fe5A34-sqd7yq8FmmTMUawgMluVIq_X5q7Yg3l3nWRHbuZhObXe5jsdiRYqp_D_ACjc0nT26MU6Og49cVNwjk4OYZI_Nn9M1y2xT5D61e5oB3VLPkn5oLM_Hys8VWmJiRnQctWD0Y8LBl0/s5152/DSCN8474.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-fL1zNz05amWZAD56-btKpjMLEQKgGPWpGf0jJcfaHRGYj2Fe5A34-sqd7yq8FmmTMUawgMluVIq_X5q7Yg3l3nWRHbuZhObXe5jsdiRYqp_D_ACjc0nT26MU6Og49cVNwjk4OYZI_Nn9M1y2xT5D61e5oB3VLPkn5oLM_Hys8VWmJiRnQctWD0Y8LBl0/s600/DSCN8474.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinyChexygm0xTJF_196L-9HHx-Mip2MkQnlbib-HiO1gNyyQRIv06tkO9LIMVgUZj2S8DCk0pXu16L_7iTwriLWDig1qH-VY4wohyphenhyphenKTOxU71CXydIZ5wKoMl7VUQESYvk18iFEGElbi4ozBChqwg-smTHIm4Xh2lO2LYnPqPNeZSfz5jrtaavtcG1dqYna/s5152/DSCN8475.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinyChexygm0xTJF_196L-9HHx-Mip2MkQnlbib-HiO1gNyyQRIv06tkO9LIMVgUZj2S8DCk0pXu16L_7iTwriLWDig1qH-VY4wohyphenhyphenKTOxU71CXydIZ5wKoMl7VUQESYvk18iFEGElbi4ozBChqwg-smTHIm4Xh2lO2LYnPqPNeZSfz5jrtaavtcG1dqYna/s600/DSCN8475.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7XkVlrmCKtsxvFZS6LzXU7P4tCsYeu1HP88L6hyphenhyphenEd7_Z6VlQt7ZvladnMTlS8zcC3wuIpupLNq-hCFpEkWe0yPHlzjzR7i45dusq4kHFJmokI020vnYG6z0ODEGiVvQ-w13l60cZ6Uj3biQQv2S34xu2NGbTh2qKzy8QNmAWh3nr_dWfLk8JX2EMEHxW0/s5152/DSCN8476.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7XkVlrmCKtsxvFZS6LzXU7P4tCsYeu1HP88L6hyphenhyphenEd7_Z6VlQt7ZvladnMTlS8zcC3wuIpupLNq-hCFpEkWe0yPHlzjzR7i45dusq4kHFJmokI020vnYG6z0ODEGiVvQ-w13l60cZ6Uj3biQQv2S34xu2NGbTh2qKzy8QNmAWh3nr_dWfLk8JX2EMEHxW0/s600/DSCN8476.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-18425915175356276012023-12-30T02:37:00.000-08:002023-12-30T02:37:56.452-08:00APROXIMACION OS CRUCEIROS DO CONCELLO DE SANTISO (A CORUÑA). TERRA DE ABEANCOS . NA OBRA DE XOSE M. BROZ REI DO ANO 1983. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinLIqMeXTph3709sPPsepzqNsCIsR25KpsofXEyABx2tHgw8-p7K9dG_kb64iifgZX6uBIICB1k9ASfv_E-Dltr-WpIw3K0NvAmUhjeE7V3_ydXWslvQAmrEB4Z0C6xB2kH7LC8wi9oH30BClVhNjRdb5xjCRcp3n2MRxwR9Bjm5vKOVeB2D7ZQGlAoVyS/s1299/2.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="863" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinLIqMeXTph3709sPPsepzqNsCIsR25KpsofXEyABx2tHgw8-p7K9dG_kb64iifgZX6uBIICB1k9ASfv_E-Dltr-WpIw3K0NvAmUhjeE7V3_ydXWslvQAmrEB4Z0C6xB2kH7LC8wi9oH30BClVhNjRdb5xjCRcp3n2MRxwR9Bjm5vKOVeB2D7ZQGlAoVyS/s600/2.jpg"/></a></div>
Terceira entrega e final da triloxía correspondente a revisión e actualizaciòn dos Cruceiros das Terras de Abeancos (Melide, Toque e Santiso), a partiren da obra de Xose M. Broz Rei, publicada no ano 1983.
APROXIMACION OS CRUCEIROS DO CONCELLO DE SANTISO (A CORUÑA).
TERRA DE ABEANCOS . NA OBRA DE XOSE M. BROZ REI DO ANO 1983.
LIMIAR.
A presente publicación pretende continuar coa revisión iniciada no Boletin num. 34 de Nadal do pasado ano 2021, do Museo Terra de Melide, no que iniciamos a serie centrándonos nos Cruceiros do Concello de Melide exclusivamente, e usando como punto de partida tanto na primeira revisión efectuada coma na actual o traballo desenvolvido por Xose M. Broz, no ano 1983.
De seguido, con esta nova entrega, a segunda da serie, imos analizar a situación actual dos cruceiros no concello de Santiso.
Na actualidade censamos, visitamos e fotografamos un total de 20 cruceiros, dous deles particulares o resto de titularidade publica.
Varios deles inventariados outros non e cunha moi variada situación e estado de conservación, en algún caso en claro perigo, polo que cumpre cas autoridades competentes na preservación do noso patrimonio tomaran as medidas oportunas, antes de que resulte irremediable. E un deles, da parroquia de Pezobre,(San Cristovo), desaparecido lamentablemente.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2tzCg3p3iXJsRzSgRXHi1cwUx3HQLybrf-cH2-OPh0-TTJIGy3sGeYhI9R27SIZwJ8picn2ww3GV3hxQMh3KduqADkXOlxMtTmFcLHMThSytV4oirn1-YCVpDfipmMfu7gTtyojaTTxUBiEgFT5n_vDTcNSoWRwWHwV7tNjQYuHhcC5vahR0SLlauMcbJ/s1299/4.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2tzCg3p3iXJsRzSgRXHi1cwUx3HQLybrf-cH2-OPh0-TTJIGy3sGeYhI9R27SIZwJ8picn2ww3GV3hxQMh3KduqADkXOlxMtTmFcLHMThSytV4oirn1-YCVpDfipmMfu7gTtyojaTTxUBiEgFT5n_vDTcNSoWRwWHwV7tNjQYuHhcC5vahR0SLlauMcbJ/s600/4.jpg"/></a></div>
PALABRAS CLAVE.
Cruceiros, Santiso, Cruz, Capitel, Fuste, Base, coordenadas de localización, Broz.
INTRODUCCION.
Na primavera-verán do ano 1983 o investigador Xosé Manuel Broz Rei, publica no Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 de Novembro, o seu traballo sobre Os Cruceiros da Terra de Melide, no que se recolle descrición detalla, situación, historia e estado dos Cruceiros existentes nas terras de Abeancos: Santiso, Toques e Melide.
Este actual traballo, continuaciòn do que xa publicamos o pasado ano 2021 no que presentamos a revisión dos Cruceiros de Melide, pretende agora proceder a unha nova actualizaciòn pormenorizada da situación dos Cruceiros do concello de Santiso, concello da “Terra de Abeancos”, a partiren dos datos daquela, compartidos por Broz.
Terras circundadas de camiños, corredoiras, congostras e sendeiros polos que aparecen espallados aquí e alá os nosos característicos Cruceiros, coma mostra do sentir, a relixiosidade, a espiritualidade e porque non dicilo, tamén o medo ao descoñecido e á represión da santa nai Igrexa, e o seu interese en rematar e erradicar todo o que conserve ese cheiro pecaminoso de vella relixión, ocultismo, meigas ou cultura castrexa.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRZK9U3nrmG3sx-f0B-CsYwfNEyfeCRhCRRypApzb7G6Nd7x6xvGtRtRSyZcZVKwg1MqB7rJfQ1oo60E3Xw8gzWfT33fwv5NZiz3juQ80iBiDq5QOXnb2LgT98KdVB1oMcK1HZj-nyR39y3y5WPuyJa6zwXX2XMoWmxj8RD4YSPm3dUnv9EK4E-AQih6AQ/s480/1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="480" data-original-width="359" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRZK9U3nrmG3sx-f0B-CsYwfNEyfeCRhCRRypApzb7G6Nd7x6xvGtRtRSyZcZVKwg1MqB7rJfQ1oo60E3Xw8gzWfT33fwv5NZiz3juQ80iBiDq5QOXnb2LgT98KdVB1oMcK1HZj-nyR39y3y5WPuyJa6zwXX2XMoWmxj8RD4YSPm3dUnv9EK4E-AQih6AQ/s400/1.jpg"/></a></div>
CARACTERISTICAS E ASPECTOS TÉCNICOS.
Os Cruceiros están compostos de varios elementos ben diferenciados como son: A Plataforma sobre a que se levanta, sempre de unha ou varias gradas. O Pedestal, normalmente cuadrangular, liso ou con inscricións ou símbolos. O Fuste, tamén denominado por algúns autores como varal, que pode ser cuadrangular, octogonal ou cilíndrico, liso con motivos diversos tales como; escalas, martelo, teazas, caveiras, serpes, representacións de santos e outros motivos relixiosos. O Capitel que varia entre os mais sinxelos cadrados sen adornos, ós que representan figuras, anxos, ou adornos xeométricos, e florais, como volutas e complexas variantes de representacións da morte e a salvación, o ceo, os querubíns alados, entre outras figuras. E finalmente a Cruz, tanto cruz simple, como con representacións de cristo crucificado no anverso e diferentes virxes; dolorosa, inmaculada, a piedade, virxe do Carme, etc.
Hai Cruceiros Santificadora de camiños, encrucilladas, corredoiras e congostras. Protectores contra meigas e demos así como a acción dos feitizos e meigallos. Outros indican dirección ós peregrinos. Algúns teñen misión de reconforto e descanso para os camiñantes que toman asento sobre as plataformas que lles serve para descansar. Tamén podemos falar de Cruceiros que indican ou anuncian a proximidade dunha igrexa, un santuario, unha capela ou ermida, así como os lugares de culto ou recordo de feitos lutuosos e mortes de seres queridos.
E dende logo non podemos esquecer os que compren con promesas realizadas e pagan débedas polo paso do tempo.
A representación en Melide dos nosos típicos cruceiros, e variada e múltiple e non resulta nada difícil atopar unha boa mostra de todos eles en razón das súas características especificas, sen ao señor, ou levantados en gratitude, ou fe, ou como recoñecemento de algunha gracia outorgado por Deus, e tamén como cumprimento dunha penitencia polos pecados cometidos, agardando o perdón divino. Así como os que sinxelamente representan feitos históricos, ou lendas, que normalmente quedan gravadas no baseamento do mesmo, en moitos casos ilexible
dubida algunha, tanto dos que presentan Cruz, como nos que se representan figuras, de Cristo e a Virxe María, no anverso e reverso dos mesmos, ou unicamente a Cristo Crucificado.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjp9G2EBbCzZGX8ZFNza9K0FBZwL5qajwUwMrQxmTOtSvdEaRMjeSFASYqqRXN11-czlxhU7l0FWDqnjeaxeH14ZsAzU_ZZPE1Zkfhj67_zz1e9LoYoKjOwKP3wucsvQ9hiUuvIl26JAbaZY1_OExqwqYWKtwGIIc-ReFZtnq7F96DGjVMSBr6BbX-0zsW6/s267/1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="267" data-original-width="189" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjp9G2EBbCzZGX8ZFNza9K0FBZwL5qajwUwMrQxmTOtSvdEaRMjeSFASYqqRXN11-czlxhU7l0FWDqnjeaxeH14ZsAzU_ZZPE1Zkfhj67_zz1e9LoYoKjOwKP3wucsvQ9hiUuvIl26JAbaZY1_OExqwqYWKtwGIIc-ReFZtnq7F96DGjVMSBr6BbX-0zsW6/s400/1.jpg"/></a></div>
Igualmente hainos nos que base se presenta con gradas, de varios chanzos, e os que carecen dela. O de Zas do Rei e quizais o mais significativo.
Tamén temos Cruceiros con mesa, (O de Campos, ou o de San Cosme de Abeancos entre outros), e sen ela e cruceiros co fuste biselado, ou liso, e o capitel simple ou con volutas e diversos tipos de adornos. (O de Baltar é un bo exemplo do que estamos a falar).
No Seu libro JM Broz, Os Cruceiros da Terra de Melide, do no 1983, xa nos deixou unha interesantísima tabula coas características da cada un deles,; plataforma, ( gradas ou altar),
Pedestal, (Piramidal, Moldurado, cúbico), Epígrafes, con inscrición ou datas, Fuste (Renacentista, ou octogonal, ou cadrado), Capitel; (Composto. Ou Moldurado), e a Cruz, (con Cristo e Virxe, ou sen algún deles).
Igualmente detallou a súa situación; no adro, no campo da festa, nunha encrucillada ou camiño. A Historia, lendas folclore, costumes etc. de cada un deles, así como a conservación e estado de todos eles, que hoxe case corenta anos mais tarde imos proceder a revisar.
Na publicación que estamos a analizar, no ano 1983 JM Broz, visitou en Santiso, e fixo unha detallada descrición de 18 cruceiros localizados no e torno de 18 Parroquias do mencionado concello.
Broz establecera unha clasificación fundamentada nas características tecinas da figuración e do seu tempo dos cruceiros do seguinte xeito:
Tipoloxía A-B-C-D-E-F. En función dos elementos necesarios para considerar como tal un Cruceiro, esta é: Plataforma, Pedestal, Fuste, Capitel e Cruz.
Ademais coma valor engadino o investigador deixaba constancia no seu estudio de aspectos tales como; a existencia de inscricións ou non, a localización do cruceiro, historia coñecida e estado de conservación dos mesmos, aspectos todos eles nos que imos tratar de corroborar e expoñer actualizado no presente noso traballo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFgDZ1O23JrgqHDNeOJWELHIK7BctAckgzSgibDv2oBC5s_w399JQkUO5qKLmt-0_m9M3UfS7V5iRRe_RJ2Wt_tbb1HekjIogoMJyV6zjNMBoFEbiybeKSkf_YRMExfto2_3Q_rfCp9d2CzyaGR9vn_YZnjD5fNVfNPfGsD7UrYlcmu7RgXoKCcjLJLoIU/s1299/2.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="863" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFgDZ1O23JrgqHDNeOJWELHIK7BctAckgzSgibDv2oBC5s_w399JQkUO5qKLmt-0_m9M3UfS7V5iRRe_RJ2Wt_tbb1HekjIogoMJyV6zjNMBoFEbiybeKSkf_YRMExfto2_3Q_rfCp9d2CzyaGR9vn_YZnjD5fNVfNPfGsD7UrYlcmu7RgXoKCcjLJLoIU/s400/2.jpg"/></a></div>
Ilustración 2.MAPA HISTORICO DO CONCELLO DE SANTISO.
ASPECTOS XEOGRAFICOS E FUNDAMENTOS HISTORICOS.
O Concello de Santiso forma xunto co de Melide e Toques a coñecida como “Terras de Abeancos”.
No corazón de Galicia e entre ríos estendese o Concello de Santiso, cunha orografía quebrada e formada por pequenos vales á beira dos regatos que desembocan no Ulla. Santiso ten una gran relevancia na historia da cartografía galega. En concreto, Santa María de Vimianzo foi un dos puntos nos que Domingo Fontán – ilustrado matemático, político e xeógrafo galego – fixo medicións para elaborar a súa carta xeométrica, considerada o primeiro mapa de Galicia.
O Concello de Santiso se localiza no extremo sur da provincia de A Coruña, facendo límite xeográfico con Pontevedra, co Concello de Agolada, e as Cruces ao outro lado do río Ulla, e o encoro de Porto de mouros, e no noroeste coa Provincia de Lugo, co Concello de Palas de Rei.
Os actuais concellos de Santiso, Sobrado e Toques formaron durante moitos séculos a terra e xurisdición de Abeancos, xa nomeada no 747 no Testamento do bispo Odoario de Lugo facendo referencia a “sacto Joanne de Besntoña”.
Aproximadamente 68 quilómetros cadrados de pequenas poboacións, repartidas entre lugares, aldeas e parroquias, na que viven uns 1550 habitantes, segundo o ultimo censo, perfectamente integrados no seu medio, fundamentalmente rural e agrario na que a principal actividade económica resulta ser a gandeiría e a produción láctea.
Aquí nos encontramos, recorrendo estas terras de prados, grandes extensións de pastos e ultimamente plantacións e explotacións agro forestais no que manda o Eucalipto, con vales relativamente pouco profundos, pequenos regos e regatos que como veas dun corpo vivo, insuflan e levan a vida ata o ultimo lugar das mesmas, xenerosamente, : Boente, Rego do Muíño, Rego de Beseña, o río Furelos, o Ulla.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUduSEOnktGDANZycqv3gVfssYU7GJlQKhYFBOF5fTnnufUlvbMwVegmB7ytOjiDgtsrjqBRqt5a23LkVSfa5WdIoxBV_hXM6kzqPuV23BInXUO9WG3zA8pI20g5nAtJy3irhXhzlIe78VhJXHXxV6bHPNjPzT5-MqSyHn9MMxQKgO28ZWq92SqmwWKZRf/s960/3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="539" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUduSEOnktGDANZycqv3gVfssYU7GJlQKhYFBOF5fTnnufUlvbMwVegmB7ytOjiDgtsrjqBRqt5a23LkVSfa5WdIoxBV_hXM6kzqPuV23BInXUO9WG3zA8pI20g5nAtJy3irhXhzlIe78VhJXHXxV6bHPNjPzT5-MqSyHn9MMxQKgO28ZWq92SqmwWKZRf/s320/3.jpg"/></a></div>
Tampouco imos atopar montañas, moi elevadas, nin tan sequera cimas de mais de 5oo metros de altitude, destacándose os Monte de Moldes (458), Roda (447), Lamas (432) y Gandareira (404 metros).
O toponimo Santiso está considerado como un vocabulo de tipo léxico e orixe relixioso, que o mesmo fan referencia a un lugar, un mosteiro baixo cuxo mandato está o mesmo, ou ben un santo ou patrón da igrexa local.
Por iso algúns autores consideran fundado que o topónimo Santiso, proceda e faga referencia ao termo latino Sanctus Thyrsus (san Tirso),
As primeiras anotacións documentais que fan referencia a Santiso, datan do ano 1214 no que o rei Alfonso IX concede a propiedade destas terras ao Arcebispo de Compostela.
A xurisdición de Abeancos (Melide, Santiso e Toques), cedeuse por este á casa de Ulloa (Palas de Rei, Monterroso e Antas de Ulla). Algunhas das parroquias de Santiso, as máis occidentais, quedaron fóra dela e pertencían á xurisdición de Boente, da casa de Altamira.
A constitución de 1812 supuxo a caída do Antigo Réxime e a implantación da administración municipal. Neste momento nace o municipio de Vilar de Ferreiros, que volverá desaparecer coa chegada ao poder de Fernando VII.
Non sería ata o ano 1833 cando ía nacer o Concello de Santiso, situándose a casa consistorial na casa da Pedreira, coñecida como Casa do Bachiller. Despois mudouse a Liñares onde comeza o Rexistro Civil no ano 1871. Tamén estivo na Casa de Outeiro de Pezobrés e na casa de Pena, na Brea, habilitada actualmente coma aula de exposicións, de conferencias e axencia de lectura do Concello de Santiso.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhymENc6hoKxBWjVaqn8oedNZKL3bQY8XhXj-gM4D1DYGGRTjetmOjF_bdfQZRAtjgty6wEzxolVOJI-Lg0AI5s1AHq9SF0Dcw5vAHRSlIWF8lt_NcR3ptDSyVeub8X6y3BJR69P9Mg6lBHIL3RpM6Pfcmn84CIuZEHJ4zdh4GOjqxU0tbC65s9psV3GYea/s1299/4.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhymENc6hoKxBWjVaqn8oedNZKL3bQY8XhXj-gM4D1DYGGRTjetmOjF_bdfQZRAtjgty6wEzxolVOJI-Lg0AI5s1AHq9SF0Dcw5vAHRSlIWF8lt_NcR3ptDSyVeub8X6y3BJR69P9Mg6lBHIL3RpM6Pfcmn84CIuZEHJ4zdh4GOjqxU0tbC65s9psV3GYea/s400/4.jpg"/></a></div>
Ilustración 4.VISTA DO LUGAR DE SANTISO DENDE VILAR.
Algúns dos elementos máis relevantes da historia de Santiso teñen que ver coas comunicacións. O camiño vello ou camiño dos arrieiros de Santiso, entraba nas terras baixas deste concello polo lugar da Cornella, zona pola que cruzou a raíña Urraca co seu exército camiño de Santiago no 1115.
A primeira referencia a este camiño atópase nun tombo da Catedral de Lugo datado no 897. Neste documento, no que se trazan os límites do coto de Boente, fálase dunha “vereda” que pasa ao lado dunha pequena pena illada e una corrente de auga, ascendendo despois cara “Sancti Iacibi”, é dicir, Boente.
Trátase polo tanto, dun camiño xa documentado na alta Idade Media e que circula entre túmulos prehistóricos, seguindo un trazado que o caracterizou durante séculos.
Outro fito decisivo no concello foi a construción do encoro de Portodemouros entre 1964 e 1967 coa finalidade do aproveitamento hidroeléctrico. A súa enchente provocou o asolagamento das aldeas de Brocos en Agolada e Ribadulla en Santiso.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCHGiG4vslOdOC7l2u1B_DFI9ab0DWRliYJVMsaR1QKU3XoZLv4xVh5wZX3STlmAdD3P5zB8YBX_vykuFzgJUl08PYfJnzAwROjw0kUdv0AGSWwuLO41BWcm6O9RWH5ezAwNeKNVEoluXJZ1vflA_Tr-LO6ouZz4m56zqKjspsLfoBeXKphj5vtXVA5pH7/s1299/5.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCHGiG4vslOdOC7l2u1B_DFI9ab0DWRliYJVMsaR1QKU3XoZLv4xVh5wZX3STlmAdD3P5zB8YBX_vykuFzgJUl08PYfJnzAwROjw0kUdv0AGSWwuLO41BWcm6O9RWH5ezAwNeKNVEoluXJZ1vflA_Tr-LO6ouZz4m56zqKjspsLfoBeXKphj5vtXVA5pH7/s400/5.jpg"/></a></div>
Ilustración 5.ENCORO DE PORTODEMOUROS.
En maio do 1975 e tras unha orde ministerial, mandou poñer en funcionamento unha barcaza que unise as parroquias de Loño (Vila de Cruces) e Beigondo (Santiso), que segue en servizo na actualidade.
Esta foi a alternativa ofrecida aos veciños despois das protestas que estes, en plena ditadura franquista, emprenderon para que se solucionasen os problemas de incomunicación xurdido co encoro.
No afastado pasado prehistórico, mais que probable na idade do Bronce, estas terras deberon estar moi poboadas, se nos baseamos na cantidade de restos arqueolóxicos atopados en forma de mámoas, como as de Serantes preto dos muros e do foxo do seu castro. Ou os de Quizán, en Niñodaguia, ou o de Belmil en Pezobres non que aínda se poden ver os seus dous recintos amurallados e escalonados que tiña como defensa, e tampouco podemos esquecer os de Beigondo, o de as Seixas, de Ribadulla, e mesmo o de Coto da Aurela de Vimianzo, entre outros varios.
En cuanto a arte e edificacións tanto relixiosas, igrexas , ermidas e capelas, fundamentalmente, como civís en forma de casas pacegas, Pazos, ponte e outras, temos que destacar entre as primeiras, os templos de San Estebo de Pezobres e San Pedro de San Roman, de fábrica románica datadas no século XII e XIII.
Destacamos aquí e agora o cruceiro de Visantoña, aínda que mais adiante falaremos del polo miúdo, cruceiro no que a basamenta en grada moi ben traballada destaca sobre maneira xunto co pedestal con gravados e símbolos da paixón; caveira, serpe, osos, tenaces, etc
A hora de falar dos Pazos de Santiso, resulta obrigado referirnos antes de nada ao Pazo de Vilar de Ferreiros, grandioso na súa decoración e construción.
Como contrapartida non podemos esquecer a existencia das ruínas de moitas destas casas nobres, e mesmo Pazos, como as de Belmil, o pazo de Vilasoa.
E xa como remate recordamos outro dos modelos de obra civil, e arquitectura rural, típica do interior do noso Pais, como é o Pazo da Pena, que antano controlaba o vello muiño, hoxe en ruína a carón da ponte desaparecida do mesmo nome, que unía o lugar de Sexo (Agolada), con Santiso, neste punto.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9iguteEMJ7cICwkKSxI98kMVamTnikQUXpYvSZEL85BGIMaGzx3d1ggvisI4N6PZOCjWI7FX_75YRp3j-BXorrp7gjqZHBD_3ld0SjbI6KbLBB-p2_qDgG7X1ddj4vTPQ7-LlilE-jDl8VkW5rJSS09MpzESTay_tK15Z5Ezpgy6VaEIOmjLqxMzVK0x7/s1300/6.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="849" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9iguteEMJ7cICwkKSxI98kMVamTnikQUXpYvSZEL85BGIMaGzx3d1ggvisI4N6PZOCjWI7FX_75YRp3j-BXorrp7gjqZHBD_3ld0SjbI6KbLBB-p2_qDgG7X1ddj4vTPQ7-LlilE-jDl8VkW5rJSS09MpzESTay_tK15Z5Ezpgy6VaEIOmjLqxMzVK0x7/s600/6.jpg"/></a></div>
Ilustración 6. NA PONTE ARCEDIAGO. LUGAR DE A CORNELLA.
Parroquias.-
Santiso está conformado por 17 parroquias, mai ou menos ao redor de 118 aldeas o lugares de maior ou menor tamaño:
Arcediago (San Juan).Barazón (Santa María).Beigondo (San Cosme).Belmil (San Pedro).Liñares (Santiago).Mourazos (San Jorge).Niñodaguia (San Paio).Novela (Santa María).Pezobre (San Cristobo).Pezobrés (San Estebo).Rairiz (Santa Eulalia).Ribadulla (San Vicente).San Román (San Pedro).Santiso (Santa María).Serantes (Santa Eulalia).Vimianzo (Santa María).Visantoña (San Juan).
1.Parroquia de Arcediago (San Xoán)
Arcediago, ou como tamén é denominado, San Juan de Arcediago oficialmente San Xoán da Ponte Arcediago, é practicamente o corazón do Concello, no coñecido como Lugar de Chao.
Limítrofe coas terras veciñas do concello de Agolada, (Pontevedra), das que a separa as frías augas do río Ulla, logo de recoller en Barazón as do Furelos de Melide.
Os seus lugares mais importantes son: A Cruz, Agro do Chao, Pontenovo (A Pontenova), Raxacendes, Seaone, A Silva, O Souto, e Talín.
Limita ao norte con San Paio de Niñodaguia, ao Oeste con Santaia de Rairiz e San Xurxo de Mourazos, e ao Este con Santa María de Barazón en tanto que no sur atopámonos na outro marxe do río Santa María de Berredo (Agolada, Pontevedra).
Por Arcediago tradicionalmente transitaba na idade media o camiño que ía dende Santiago de Boente a Agolada, salvando as augas do Ulla, na vella Pote de Arcedigo. Se trata dun sedeiro moi antigo xa citado por Alfonso III no ano 897, nunha demarcacións do coto de Boente.
Lamentablemente da orixe desta ponte non temos datos de fábrica xa que non foi posible atopar a súa pedra fundacional ou inscrición de ningún tipo, tal e como ocorre a outra ponte mítica da zona, en Mourazos por onde continuaría o camiño.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3LxuvASf9vs7vzqF9nxlE1P9XoItZls5zseUW18oTC30lTQWPFMUit3yhUWeqT3keTc51Cr534lX3-Ee5aDTbVljIbWrKkYY_vj62CZiefQBri6qA8hcWPK3gx_5qXBgZbUFGa2YQPWgEZKcFm-3lEyfJwzLq4IcmWNAe4S5cRbKHwkbY_0aX0cE8iMOu/s968/7.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="785" data-original-width="968" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3LxuvASf9vs7vzqF9nxlE1P9XoItZls5zseUW18oTC30lTQWPFMUit3yhUWeqT3keTc51Cr534lX3-Ee5aDTbVljIbWrKkYY_vj62CZiefQBri6qA8hcWPK3gx_5qXBgZbUFGa2YQPWgEZKcFm-3lEyfJwzLq4IcmWNAe4S5cRbKHwkbY_0aX0cE8iMOu/s600/7.jpg"/></a></div>
Aquí podemos visitar a súa igrexa parroquial, que aínda conserva restos da súa fábrica románica, logo de que fora reconstruída por mor de arranxar os danos que lle causara unha tormenta, esta xunto cos templos de Santaia de Rairiz e san Xurxo de Mourazos, formaban parte e eran propiedade do padroado do Conde de Lemos.
No atrio, se conservan dúas laudas nas que a pesar da erosión se pode contemplar o escudo dos Señores de Monterrei, en tato que hai quen indica que na outra se observa o que semella so os atributos dun arcediano que deu orixe ao topónimo do lugar.
1.A.-Cruceiro que foi clasificado por X.M. Broz como de tipo (E). Isto é de pedestal cúbico moldurado, con Fuste cadrado ou octogonal. E Capitel moldurado.
O Cruceiro o atopamos preto da igrexa parroquial nun cruzamento de camiños.
Se apoia sobre unha grada formada por tres chanzos.
Destacar a existencia de mesa ou pousadoiro para depositar o féretro nos enterros en tanto o crego reza e oficia o ritual. Este se asenta sobre dúas pedras laterais.
Sobre a basamenta en grada se coloca o pedestal cúbico e peaña moldurada sobre o que se levanta un varal de un dous metros de altura cadrado no inicio e remate octogonal.
O capitel e cadrado con molduras e sobre o mesmo se ergue Cruz, latina achaflanada, sen arestas e sen imaxes.
Se trata de un cruceiro procesional.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhV5NhEALRJHin71CobIBuSINuIUjiJqyl2vc9-KGb-ce0p91JKzipBWxdZurvuikvifRKL8se1ZnU32MPb8Wk7foNfKfUh5ZXBG5izJuQd1obzpbYktUBTom8RdGYIVSmrI32KmXO1LbSE9lnFfCqNxIRzFEBtI6Up2c9PUfv89GmbOtfwQdKu4M8BG4m/s1299/8.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhV5NhEALRJHin71CobIBuSINuIUjiJqyl2vc9-KGb-ce0p91JKzipBWxdZurvuikvifRKL8se1ZnU32MPb8Wk7foNfKfUh5ZXBG5izJuQd1obzpbYktUBTom8RdGYIVSmrI32KmXO1LbSE9lnFfCqNxIRzFEBtI6Up2c9PUfv89GmbOtfwQdKu4M8BG4m/s400/8.jpg"/></a></div>
Ilustración 8.C.DE ARCEDIAGO. STA.CRUZ.
1.B.-Cruceiro da Cruz de Arcediago.
Cruceiro que atopamos na estrada que atravesa o lugar, preto do Concello, e practicamente enfronte da vella Capela de Santa Cruz, na carballeira onde se celebran as festas.
Cruceiro de pequenas dimensións, de devoción, tal e como se recolle na inscrición existente no seu pedestal e que reza deste xeito:
Año Santo Mariano. 1954. Recuerdo de un Devoto.
Tamén o podemos encadrar dentro dos cruceiros procesionais, xa que o día da Santa Cruz, o 14 de setembro se realiza procesión dende a igrexa parroquial ata o cruceiro e regreso ao templo.
Cruceiro que carece de basamenta, se eleva sobre un pedestal cúbico , o seu orixe segundo nos indicaba Broz no seu libro que nos ocupa,, está na desaparecida Cruz de madeira que fixeran os Padres Pasionistas, no ano 1897 en lembranza dunha das súas “Santa Misión”, das moitas que se conservan aínda hoxe en día nos muros e paredes dos templos das nosas igrexas e parroquias.
Capitel en tronco de pirámide invertida con molduras.
Sobre o capitel se eleva unha sinxela e pequena cos brazos circulares, que empeza en rectangular na base que se apoia no capitel. cruz na que se representa no anverso a Cristo crucificado coroado de espiñas. Cabeza reclinada sobre o lado dereito e o pé dereito sobre o esquerdo. Tres cravos e non ten a lenda do INNRI no extremo superior da cruz.
No reverso non hai imaxe.
1.C.- Cruceiro particular no patio interior de acceso a unha vivenda no lugar de Souto fronte á caseta de parada do bus.
Se trata dun pequeno e curioso cruceiro de cruz, sen imaxes, no que figura placa conmemorativa do mesmo aínda que ilexible.
Incluímos a efectos de rexistro e censo, sen especificar as súas características particulares, ao tratarse dun cruceiro privado, de recente fábrica.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFa0VxJrw-2lo-j4qoZ0Z_cj6-_f9BZng3Qtrng-IO-Zm8mWmPwrYksH8JE97KOlI-oR1nmF8XbmswqCebmUGZMsZ7N-NRrYNj0OFHwnb-j-V7e3x04iY6XX2KKqFeUWgZeZZpf_Y3GOfU7iyt-Kiu722cZVutXVLZL1gzVdyrAQTNQlgwPH4ek8RkBzYd/s1299/9.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFa0VxJrw-2lo-j4qoZ0Z_cj6-_f9BZng3Qtrng-IO-Zm8mWmPwrYksH8JE97KOlI-oR1nmF8XbmswqCebmUGZMsZ7N-NRrYNj0OFHwnb-j-V7e3x04iY6XX2KKqFeUWgZeZZpf_Y3GOfU7iyt-Kiu722cZVutXVLZL1gzVdyrAQTNQlgwPH4ek8RkBzYd/s600/9.jpg"/></a></div>
Ilustración 9.CRUCCEIRO DE BARAZON
2.-Barazón.(Santa María).
Cruceiro que se atopa no campo da Festa do lugar, preto da súa igrexa parroquial e do foxo e muralla do desaparecido castro, do que apenas se adiviña o seu contorno circular e parte da croa.
Coordenadas (WGS84): 42°51'35.6"N 8°01'06.9"O (42.859896, -8.018576).
Se trata de Cruceiro procesional. Ata el ía a procesión o día de festa da Santa Mariña, o 15 de Agosto e polo día do Corpus Christi.
Se levanta sobre unha grada con dous chanzos, a modo de basamenta a que se apoia mesa pousadoiro, con dous pes de pedra que se apoia no varal.
O fuste de uns 20 a 26 cm. de sección, empeza e remata en cadrado, é dos de tipo octogonal, sobre o que sostense o capitel moldurado en tronco de pirámide invertida.
O Crucifixo de dos de tipo de Cruz, sen imaxes, achaflanada nas arestas e florenzado nos remates dos extremos.
Sobre a pedra horizontal do pousadoiro hai inscrición: NT18.
Que tal e como nos indica Broz, se refire a nivelación tipográfica.
Cruceiro de tipoloxía (E), que se pode datar entre finais do século XVIII e principios do XIX.
Con altura entre dous metros sen alcanzar os tres metros.
Luis Martín, na súa obra "Cruceiros na provincia da Coruña" nos indica la existencia de los seguintes cruceiros en esta parroquia:
Medos - campo da festa .(Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.02.1, Vol. IV, páxina. 2202.
3.- Parroquia: Beigondo (San Cosme). Cruceiro que atopamos no lugar de A Eirexe. Coordenadas (WGS84): 42°51'14.0"N 8°08'49.5"O (42.8539, -8.14709).
Cruceiro que igualmente figura relacionado no libro, "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.03.1, Vol. IV, páx. 2203.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3f2tE_v427OCZocAqCQhjwKMTDaaemZS8cQoz9R59qUBZR_i57Bi3-6JGwf2KjVfqNtu07LFq3WUN-c7lQO_ht1d4a-jn3vjraHGtqVBtW3wNYu7VdOUoCC50IKnaBfP0OMaJpzcstsHDV7eQRdnWYZsYOyTiBde0uqDPqkTib4rH5_FIHOP0kcryVq0h/s760/10.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="760" data-original-width="758" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3f2tE_v427OCZocAqCQhjwKMTDaaemZS8cQoz9R59qUBZR_i57Bi3-6JGwf2KjVfqNtu07LFq3WUN-c7lQO_ht1d4a-jn3vjraHGtqVBtW3wNYu7VdOUoCC50IKnaBfP0OMaJpzcstsHDV7eQRdnWYZsYOyTiBde0uqDPqkTib4rH5_FIHOP0kcryVq0h/s400/10.jpg"/></a></div>
Visitado por Broz, figura na paxina 70 da súa publicación indicándonos que se atopa no adro da igrexa parroquial.
Se levanta sobre unha grada a modo de basamenta formada por dous chanzos cadrados de pedra escura, sobre o que se coloca o pedestal, cadrado.
O seu fuste é cadrado no extremo inferior derivando a octogonal, que remata sostendo un capitel moldurado en tronco de pirámide, sobre o que se coloca Crucifixo, sen imaxes, dos de tipo de cruz latina sinxela, florenzada. Broz se refire a ela como ochavada, con cara de cristo.
Broz indica no apartado de historia deste cruceiro, que é de cemento, construído seguindo os gustos e tradicións da época e que ten uns trinta anos de antigüidade naquel momento de 1983.
4.- Parroquia de Belmil (San Pedro).
O cruceiro o atopamos diante da casa reitoral da parroquia preto da igrexa, no lugar denominado como igrexario a poucos metros da propia parroquia . Coordenadas (WGS84): 42°51'35.4"N 8°04'12.5"O (42.859845, -8.070149).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.04.1, Vol. IV, páx. 2204.
Foi visitado e descrito no estudo de XM Broz, na paxina 64 da súa publicación.
Se trata de un típico cruceiro de Cruz, dos moitos existentes, sen particularidades especificas.
Se asenta sobre unha basamenta formada por grada de dous chanzos e pedestal de pedra de granito en tronco de pirámide, ochavado nas arestas verticais e horizontais.
De aproximadamente tres metros de altura.
O seu fuste é cadrado e octogonal con capitel moldurado de tronco de pirámide invertida, con arestas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3gwYR2mH9uZCWfoq2sRR3xovEzNIrYwivJ7otp7uiCLztIupxX8F6d6CFKLlXBMkL-ow0By1vgIiqWQEgmqM6u1igTYODaGMoM-WsZNTsQsuUq8dsIkwmgpouo9ZobYbHdV2z_h63fJgA2sCxPx9_XrxhbZn1BLJzo_a9qrN7onpwTxTLd7Li0Sfr1A5M/s1300/11.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="867" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3gwYR2mH9uZCWfoq2sRR3xovEzNIrYwivJ7otp7uiCLztIupxX8F6d6CFKLlXBMkL-ow0By1vgIiqWQEgmqM6u1igTYODaGMoM-WsZNTsQsuUq8dsIkwmgpouo9ZobYbHdV2z_h63fJgA2sCxPx9_XrxhbZn1BLJzo_a9qrN7onpwTxTLd7Li0Sfr1A5M/s600/11.jpg"/></a></div>
Ilustración 11.CRUCEIRO DE BELMIL.
A cruz do crucifixo sen imaxes, é achaflanada e presenta remates con media bola (circunferencia), raiada, segundo a describe Broz, de tipo florenzado.
Se trata dun cruceiro procesional, ata o que se ía en procesión os días de festa grande e de `patrón, sobre todo polo San Pedro, levando o santo en andas, o mesmo na festa do xoves do Corpus.
5.- Parroquia: Liñares (Santiago).
Cruceiro que se atopa en Liñares. Coordenadas (WGS84) 42°53'14.0"N 8°03'31.7"O (42.887212, -8.058803). Preto da igrexa parroquial diante dun galpón ou nave agrícola, e preto da casa grande de Liñares, e a súa fermosa portada.
Cruceiro relacionado en la publicación "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.05.1, Vol. IV, páxina. 2205. Que ten pasado por diversas roturas e derrubes, tal e como se podía ler, no artigo publicado pola Voz de Galicia do 3 de Marzo do ano 2020 de N.Noguerol que reproducimos literalmente en castelán tal e como foi publicado no seu día:
El cruceiro de la parroquia de Liñares, en Santiso, se quedó sin la pieza principal: la cruz. El golpe accidental de un vehículo contra la base de la estructura provocó su caída, poniendo de relieve el peligro al que, por falta de protección, están expuestos estos elementos patrimoniales cuando se encuentran en un cruce de caminos, un emplazamiento que no deja de ser el original de los cruceiros, pero que favorece su funcionalidad como rotonda circulatoria.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3WyvtbPKviCkIhddXCFH0T1GCd200UsTiNC6QwsOruiMtGJvyjZZgKGRTlkmMKCdr8XSMCY7yGJ4QSZTQpvzQFXf3TLZ9gf4DHJEkphqQ9Ze42XhDirdVp-dlgFZOjdbqaztbZOfo2uZ2NJrxMkA6kGY8-Jv6nOLG1XlgUn8Nr_Gxj7ppmuapbGjJf1FC/s930/12.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="930" data-original-width="697" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3WyvtbPKviCkIhddXCFH0T1GCd200UsTiNC6QwsOruiMtGJvyjZZgKGRTlkmMKCdr8XSMCY7yGJ4QSZTQpvzQFXf3TLZ9gf4DHJEkphqQ9Ze42XhDirdVp-dlgFZOjdbqaztbZOfo2uZ2NJrxMkA6kGY8-Jv6nOLG1XlgUn8Nr_Gxj7ppmuapbGjJf1FC/s400/12.jpg"/></a></div>
El de Liñares no es, ni mucho menos, el único cruceiro que en la comarca de Melide está expuesto a sufrir daños por su emplazamiento y falta de protección. Hay sobre una decena en igual situación de peligro. Son los cruceiros de O Leboreiro, O Meire, Zas de Rei y Gondollín, en el municipio melidense; los de Vilamor, Vilouriz y San Martiño, en Toques; y otros tres en Santiso: el recientemente dañado de Liñares, así como los de Serantes y Visantoña, que también sufrieron desperfectos de distinta índole, debido al impacto de vehículos en la base de las estructuras, que regulan el tráfico rodado entre caminos y pistas de ajustadas dimensiones que, a su vez, dificultan las maniobras de vehículos de considerable tamaño como son los de uso agrícola, tan frecuentes en el rural.
Del incidente en el cruceiro de Serantes dieron cuenta a la Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, de la Consellería de Cultura, desde el museo etnográfico de Melide, en el seno del que insisten en la necesidad de adoptar medidas que protejan los cruceiros. Son conscientes de que Patrimonio «non é partidario de valalos, pero o certo é que están caendo seguido», afirma Cristina Vázquez Neira, arqueóloga de la galería. También en el Concello de Santiso se interesaron por lo sucedido, aun a sabiendas de que carecen de margen de maniobra para actuar, al no ser patrimonio municipal.
O Cruceiro visitado por Broz no ano 1983 se levanta sobre grada de pedra de granito formada a modo de basamenta por dous chanzos.
Sobre a basamenta colocan pedestal, de tipo moldurado con media cana.
Fuste de tipo cadrado e octogonal, con volutas a modo de ornamentas no chaflan, e no extremo inferior do mesmo, por riba do capitel, presenta unhas protuberancias, como espiñas ou a modo de tronco de arbore.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBuudjYEJpMCYdYHBjQH4Yk7vpT_UAcEXi3pBKRj8-PX7ZjVCE_mogQ9IMY38puKVnsti0Am-TDv2S7DVnQqaDN-btKvwJ7006otC4F_Gdat3Boh47pU499NSyZwtkGXJEJHGUBoSpD9W1uMna81gKEujvDz94QKgEu2KBJPXXoPzYC3jdMIi6tQVfeO3C/s1238/13.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="875" data-original-width="1238" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBuudjYEJpMCYdYHBjQH4Yk7vpT_UAcEXi3pBKRj8-PX7ZjVCE_mogQ9IMY38puKVnsti0Am-TDv2S7DVnQqaDN-btKvwJ7006otC4F_Gdat3Boh47pU499NSyZwtkGXJEJHGUBoSpD9W1uMna81gKEujvDz94QKgEu2KBJPXXoPzYC3jdMIi6tQVfeO3C/s400/13.jpg"/></a></div>
Ilustración 11.CRUCEIRO DE LIÑARES DESCABEZADO.
Capitel moldurado octogonal, resulta exclusivo, e nunca vimos un deste tipo, xa o mencionaba Broz, como capitel único. Recorda os adornos que puidemos apreciar no cruceiro de Vimianzo, o que nos fai pensar que puido ser esculpido polo mesmo mestre canteiro, xa que non coñecemos ningún outro cruceiro con este tipo de adorno no capitel.
O Crucifixo, en forma de cruz sen imaxes, é segundo indica Broz, “Recrucetada”, polas dúas caras, e con remates florenzados nos extremos dos brazos da mesma.
Temos que matizar a denominación que lle deu Broz, de cruz “Recrucetada”, xa que para algúns autores, unha Cruz como esta non pode ser definida deste xeito, senón como Cruz Incisa; (Cruz dentro de outra), a recruceteada sería a que forma cruces nos extremos dos brazos da mesma cruz orixinal.
Sexa como sexa, resulta un cruceiro mais que interesante de visitar polas súas características intrínsecas e diferentes dos demais do mesmo tipo de cruceiro de cruz.
O Cruceiro sería dos de procesión, xa que polo Santiago (O Santo Patrón da parroquia), o costume é sacar o santo en andas sobre os ombros dos devotos, ir ata o cruceiro e regresar, con salmos, oracións e cancións dos devotos.
6.-Parroquia de Mourazos. (san Xurxo).
6.A.--Cruceiro que se atopa no adro da vella capela do lugar, hoxe practicamente baleiro de veciños, onde era costume celebrar as festas do patrón os dias grandes a sombra das arbores. Coordenadas (WGS84): 42°50'04.1"N 8°03'10.8"O (42.834468, -8.053011).
En Mourazos atopamos os restos dunha das pontes míticas do concello, da que aínda os días de verán no que o caudal do río ulla baixa, é posible ver a súa pedra fundacional.
Cruceiro incluído no libro de Luis Martin Ruiz "Cruceiros na provincia da Coruña" publicado pola (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.06.1, Vol. IV, páxina. 2206.
Tamén descrito e visitado por Broz, na obra da que nos estamos a ocupar do ano 1983 xa mencionada reiteradamente.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5YPRP8NTLDaD9Zwpu8WpWI46ZuPaWU2yr04uFE__ORJeZ1rFh6ImU72xomAXPcozD4Os6bYSFiojReCpGaQeJPFNoaUk5PbIoGL0C1WjlWQxc0VAmuYPrNGKwxq5TR7C3Z35AOLqz-H27OMvK_Q51G60zWPtmvKZPqyc1BhRFQYsZFGIDNhvipkd5Y2ne/s1300/14.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="829" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5YPRP8NTLDaD9Zwpu8WpWI46ZuPaWU2yr04uFE__ORJeZ1rFh6ImU72xomAXPcozD4Os6bYSFiojReCpGaQeJPFNoaUk5PbIoGL0C1WjlWQxc0VAmuYPrNGKwxq5TR7C3Z35AOLqz-H27OMvK_Q51G60zWPtmvKZPqyc1BhRFQYsZFGIDNhvipkd5Y2ne/s400/14.jpg"/></a></div>
Ilustración 12.CRUCEIRO DE SAN XURXO DE MOURAZOS.
Se levanta sobre basamenta en grada de un chanzo, con pedestal en cubo que remata con arestas achaflanadas, sobre o que o varal se alza alcanzado os dous metros de altura aproximadamente.
Fuste de tipo octogonal cadrado, que sostén un pequeno capitel moldurado en tronco de pirámide invertida que sostén o crucifixo en forma de cruz latina sen imaxes.
Cruz florenzada e achaflanada con remates nos estremos dos brazos, como case todas as que vimos no concello.
Se trata de cruceiro procesional, ao redor do que os devotos sacaban o santo patrón, en andas e dábanlle voltas ao mesmo para regresar ao templo, os dias grandes. San Xurxo, e polo Desamparados.
Na parroquia de Mourazos atopamos restos de varios dos seus vellos muiños. Así como da súa curtiduria e das pontes varias que acercaban xentes e pobos de un e outro lado.
Unha destas Pontes míticas, desgraciadamente desaparecidas baixo o peso do tempo, que unía ambalas dúas marxes do río, entre Santiso e Agolada é A Ponte da Pena.
A Ponte da Pena no seu tempo daba paso e unía Santiso (A Coruña), con Sexo, lugar de Agolada (Pontevedra), na outra banda, salvando as frías e furiosas augas do Ulla que se transformán ao chegar aqui nun río salvaxe de fortes torrentes aínda que non tanto como as de Mácara e Ramil, logo de recoller as augas que traen outros moitos regos e regatos, antes de someterse ao rigor do encoro de Porto de mouros, que o domestica entre comportas de cemento e ferro.
No seu discorrer, o río supuxo o longo da historia, unha importante barreira natural, cos homes salvaban usando enxeño e pericia, ou ben con barcas ou con pontes, paso obrigado de camiñantes, viaxeiro, arrieiros e comerciantes que a pé ou en carruaxes, carros ou bestas e cabalaria, se facían os camiños.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6yTWYDTaYixZ9JN0wREIlHIxDewF68-0Q4NxESfmQEeEZfAFipSLsR0nGHyR9GLSQG-llRtZzYoTU1TQIpOl7ul7BIprapWNuiZ5jIk1FIDf_SFJmhgWXMGT9uQLs2uexSUK6_vFlFgnfpf7qC5Z_Uodl07NO_fmkrP_iu9KyDwpe8CUPrdoLzLc4cM09/s910/15.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="611" data-original-width="910" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6yTWYDTaYixZ9JN0wREIlHIxDewF68-0Q4NxESfmQEeEZfAFipSLsR0nGHyR9GLSQG-llRtZzYoTU1TQIpOl7ul7BIprapWNuiZ5jIk1FIDf_SFJmhgWXMGT9uQLs2uexSUK6_vFlFgnfpf7qC5Z_Uodl07NO_fmkrP_iu9KyDwpe8CUPrdoLzLc4cM09/s400/15.jpg"/></a></div>
Pola ponte os labregos de Sexo cruzaban cos seus carros, e bestas cargadas con sacos de grao, cara o Muiño da Pena, que xa non garda recordo na súa memoria, porque hoxe xa tan so quedan os muros de pedra, entre as ruíñas as silvas e o abandono daquelas vidas, vividas ao limite, de picardías e amores de mozas e mozos que as pretenden, de traballos e suores, de penas e sen sabores, de xogos de nenos na poza das Pías, onde se non sabías nadar, aprendías ou afogabas, alí onde os rapaces reuníanse as tardes de verán para ir os peixes, e de tanto en tanto a por troitas, que daquela había ben delas.
Foi nunha destas pozas onde pasou mesmo, aquel capitulo escuro de afogados, como recolle na memoria dos vellos a historia daquel ano oitenta, cruento final dunha xornada de pesca coma tantas outras antes. Accidente desgrazado, ou quen sabe se por rencillas entre ambas as dúas beiras do río, dos ríos; O Ulla, limite e fronteira as veces, e tantas nexo en común de xentes e pobos, coma fonte de disputas as veces.
Alí fora onde moitos dos nenos, hoxe adultos de Agra e Sexo, probaran por primeira vez as augas do río, ao compás da musica e os bailes os días de festa grande, dos Gaiteiros da terra que foron quen de manter o longo dos tempos o "Requinto", Requinta do Ulla, coma instrumento propio de seu, a voz calada dos montes e vales e o berro libertario e furioso das augas entre as penas, torrentes e fervenzas, pola que o río escapa.
A Ponte da Pena tiña catro piares de mamposteria rematados en pico triangulares a xeito de tallamar, piso de vigas e táboas, con varanda nos laterais, tal e como o describe Xose M. Broz, no seu libro; "Santiso na terra de Aveancos . Foi derrubada por unha enchente do rio e xa non se volvera a reconstruír posiblemente ao existir xa pistas e por esmorecer a actividade do seu muiño, cuxo ultimo muiñeiro fora o Sr. Xosé, que morreu sen fillos, polo que o traballo da moenda, case que sempre por un cuartillo do que fora, quedara ao cargo de dous dos seus sobriños. Este vello Muiño pertencía a Casa da Pena, fundada no ano 1711 por Don Juan Varela de Barrio, cura da Ponte Arcediago, Rairiz e Mourazos.
Non puidemos obter datos fidedignos da sorte que correu a Ponte definitivamente. Para uns foi por mor dunha enchente do rio que pasou por riba dela e levouna, para outros foi perdéndose de pouco a pouco, e deste xeito; Cando quedaran tan so as vigas porque xa podreceran as táboas, a xente e as mulas pasaban polas vigas, amodiño e con coidado de non caer, por aquel entón era o tempo do estraperlo e había que fuxir da garda civil, e andar polos camiños as agochadas, por onde cadrara.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmY7P1NjDW3ROuwnRueEDXQ7tVnr20Vi8IRS7vtnYIFYBY-2PfJ1QKjUf1EJV_xyJ0qIYbyQ3s3s_I-7SYVJa9svOnSQwsTfbBZwlxqMQpyNz8XDAqFtwMjpIbVPOTmCsiSNc2Qk5IGE5ibBRp-_lKn6uAIjKQQtH7tBYLSmP7kyM29RCkan_DX0ZZIAdG/s1300/16.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="867" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmY7P1NjDW3ROuwnRueEDXQ7tVnr20Vi8IRS7vtnYIFYBY-2PfJ1QKjUf1EJV_xyJ0qIYbyQ3s3s_I-7SYVJa9svOnSQwsTfbBZwlxqMQpyNz8XDAqFtwMjpIbVPOTmCsiSNc2Qk5IGE5ibBRp-_lKn6uAIjKQQtH7tBYLSmP7kyM29RCkan_DX0ZZIAdG/s400/16.jpg"/></a></div>
Ilustración 14.RESTOS DOS PIARES DA PONTE DA PENA ENTRE SEXO DE AGOLADA E SANTISO NO PAZO DA PENA..
No catastro de Ensenada, figura recollido a existencia do Muiño da Pena, coa denominación de Muiño de Sexo, cunha ponte que comunicaba con esta mesma aldea polo outro lado do río Ulla. Foi o cura Don Juan Varela de Barrio, quen no seu testamento o cita e deixa constancia documental da súa propiedade..."Casa y lugar da Pena, con su palomar y heredades y montes, chousas, prados y molino, aguas de riego, arboles y plantados, cuia casa la hizo y fabricó el otorgante que tubo un coste de tres mil reales de vellón......en los molinos que hizo y fabricó en el río, junto a la puente vieja de Arcediago con sus canales (Protocolo 1825 del año 1704)".Informaciòn e datos recollidos no libro de Xose Manuel Boz "Santiso na terra de Abeancos".
Da Ponte Arcediago, que separa San Xoan de Ponte Arcediago(Santiso), de Santa Maria de Berredo, en Agolada, podemos contar que existe documentación escrita da existencia no ano 897 dun camiño que vía Melide, e Arzúa, levaba os camiñantes a Compostela. Posiblemente a súa data de fabricación foi no ano 1228. Hai que recordar que alí mesmo o Furelo se une ao Ulla.
No Lugar da Ponte Cornella, significamos os pasos de pedra para salvar as augas do rio, xa que aínda que hoxe en dia existe unha horrorosa ponte de cemento, non hai constancia histórica de que nunca existira calquera tipo de paso ou ponte.
E finalmente A Ponte Mourazos, outra das míticas pontes que unen e non separan pobos e xentes. Construción do ano 862, sen dubida unha das pontes mais antiga de cantas existen documentadas no Pais. A súa pedra fundacional, que se atopa cara abaixo no leito do río indica:
Era DCCCC ET TU IT PERFECTA X KLS M (AIAS).......construíron esta ponte no ano 862 e rematouse o 22 de Abril.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUdFXXq9wH6nLHUrzowRi7__p7ZkbbzUTBFl_n9ozV3i6byXlIKoHRChYiteBbrIc3MvSZHMgKlinjFLjpcZTb6hp45On5-pCDkzJX0CyQSyiAwXFh5xJzcOsFiVcrFJhBCE_C5mrGxlH1d0OUi-4wxra2PmLj2G6DTnOaXshTqyQgXp25m-vRSdTJfSQD/s640/17.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="480" data-original-width="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUdFXXq9wH6nLHUrzowRi7__p7ZkbbzUTBFl_n9ozV3i6byXlIKoHRChYiteBbrIc3MvSZHMgKlinjFLjpcZTb6hp45On5-pCDkzJX0CyQSyiAwXFh5xJzcOsFiVcrFJhBCE_C5mrGxlH1d0OUi-4wxra2PmLj2G6DTnOaXshTqyQgXp25m-vRSdTJfSQD/s400/17.jpg"/></a></div>
A importancia desta pedra resulta extraordinaria, xa que tan so podemos falar doutras tres pontes, nas que existe constancia da súa fábrica orixinal deste xeito; Na Ponte Taboada, entre Lalín e Silleda, no camiño de inverno a Compostela, e nas pontes de Toiriz, e Losón, en Vila de Cruces, todos eles pontes medievais, sen dubida como ben recolle no seu estudio; Los Caminos Medievales de Galicia", a investigadora Elisa Ferreira Priegue, imprescindibles nas rutas e vías de comunicación daqueles tempos, e herdeiros das vías romanas.
Por certo que no lugar de Mourazos, entre o Muiño e a Ponte, existiu un "Mazadeiro" de liño, que era propiedade da casa de Talin, que tiña un canle polo que corría a auga e roda de tres orgos, onde se mazaba o liño despois do encorgado, ao parecer existiu tamén outro na Cornella, pero desafortunadamente non hai restos de ningún deles .
6.B.-CRUCEIRO DO PAZO DA PENA.-
Se trata dun fermoso Cruceiro de propiedade particular, pertencente ao propio Pazo. O único cruceiro de propiedade privada que puidemos ver en todo o Concello e que non foi visitado nin recollido no libro de X.M Broz, que nos ocupa, alá polo 1983.
A pesar de ser privado, o incluimos a efectos de censo e rexistro, fundamentalmente pola súa beleza e caracteristicas mais que interesantes.
O cruceiro se atopa á entrada ao pazo, proximo ao pombal que atopamos sobre un pequeno outeiro marcando a vella capela do mesmo.
Se levanta sobre basamenta en grada de dous chanzos., alcanzando uns catro metros de altura total.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFhsu8WVfY14BX4xrgAScKwpMkdL52rysMbl9U63sK-Dgpx0Xx1wbKmDr2oshgYm_yqa0S6BZddIoFdk-9SXvo9fAhzQO9w0CdOaClR7AU8bJ1QfAmO-XGuW76OWTc_3Q40ytwrkV-KLKG6DVoJk79ySRFCMDPIiMMNsTzzwChbDsviHvwqjmlnMsmG_Rm/s982/18.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="655" data-original-width="982" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFhsu8WVfY14BX4xrgAScKwpMkdL52rysMbl9U63sK-Dgpx0Xx1wbKmDr2oshgYm_yqa0S6BZddIoFdk-9SXvo9fAhzQO9w0CdOaClR7AU8bJ1QfAmO-XGuW76OWTc_3Q40ytwrkV-KLKG6DVoJk79ySRFCMDPIiMMNsTzzwChbDsviHvwqjmlnMsmG_Rm/s600/18.jpg"/></a></div>
O fuste é a modo e semellanza dun tronco de arbore, con polas cortadas e rigusidad propia dos troncos das arbores, ás que imitan.
Presenta escultura no medio do mesmo coa representaciòn da Verónica e o pano con que secou o sangue e suòr de Cristo na paixón.
O Pedestal é cúbico e o capitel mo0ldurado, e con volutas nas caras que presentan e sosteñen o remate do mesmo en cadrado.
O Crucifixo, presenta imaxes, de Cristo na Cruz, e Virxe., no anverso e reverso respectivamente, e representa un descendemento de Xesus logo da súa paixón e morte, xunto con anxo e un santo que van recoller o corpo morto de Cristo.
7.- Parroquia: Niñodaguia (San Paio).
Cruceiro que atopamos no adro da igrexa parroquial, preto do muro que circunda o mesmo. Coordenadas (WGS84): 42°51'52.0"N 8°01'38.3"O (42.864436, -8.027299).
Un novo cruceiro mais dos típicos de procesión, o día do santo, día grande das festas patronais de San Paio, aínda que segundo contan os veciños, e corrobora Broz na súa publicación, este cruceiro anteriormente se atopaba no interior da aldea de San Paio, marcando dirección ao templo. Foi cambiado de lugar para o emprazamento actual no adro da igrexa, no pasado século, aínda que non se poido datar con exactitude cando foran realizados os traballos de traslado.
Cruceiro con basamenta en grada de un chanzos pequeno sobre o que se coloca o pedestal, de tipo cúbico achaflanado e con arestas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5Tm1I9_csKhrQTwBWeCTevGYPN7aoRN4UVn7c9BRxvG1elRyM3hBdzmNStf2nUCk7BlLNKa0SoZERtCBJnkOeA2l5X4C1kjABYbCPHFc7QSFroz8b5Dy0R0noSn1WDke7n2M44rus30dtbSDE_dXL-MPnWZ9neLTUS0Y8L-O9eFyweSMdGqS9mw_ceeYl/s815/19.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="611" data-original-width="815" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5Tm1I9_csKhrQTwBWeCTevGYPN7aoRN4UVn7c9BRxvG1elRyM3hBdzmNStf2nUCk7BlLNKa0SoZERtCBJnkOeA2l5X4C1kjABYbCPHFc7QSFroz8b5Dy0R0noSn1WDke7n2M44rus30dtbSDE_dXL-MPnWZ9neLTUS0Y8L-O9eFyweSMdGqS9mw_ceeYl/s400/19.jpg"/></a></div>
Apoiado no pedestal e arrimado ó varal, presenta pousadoiro para a celebración dos ritos sagrados, relixiosas e enterros, que apoia sobre dous pés de pedra de granito.
O fuste de uns dous metros e medio aproximadamente, é octogonal, empeza e remata en cadrado liso.
O capitel en tronco de pirámide invertida con molduras sostén un crucifixo sen imaxes, de cruz latina, ochavada con arestas e remate nos extremos a florenzada.
Cruceiro incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.07.1, Vol. IV, paxina. 2207, como case todos os que temos ata agora descrito.
Ase mesmo incluído por Broz, na paxina 62 do seu libro sobre os Cruceiros da terra de Melide, dos que nos estamos a ocupar nesta revisión.
8. Parroquia: Novela (Santa María).
Cruceiro sito no campo da festa do lugar. Un dos mais fermosos de todo o Concello. Coordenadas (WGS84): 42°52'25.3"N 8°03'21.1"O (42.873688,-8.0558741).
Entre a capela e o templo da igrexa parroquial, no medio dunha alameda de arbores a cada lado.
Cruceiro incluído no seu libro "Cruceiros na provincia da Coruña", por Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.08.1, Vol. IV, páxina. 2208.
Tamén figura no traballo que nos ocupa "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses, na páxina 45.
Se trata dun impresionante cruceiro procesional no que os devotos levaban en andas o santo, os días de corpus e da festividade de Santa María, patroa da parroquia. Nos indica Bros, que tamén había procesión os días do Rosario, `primeiro domingo de outono, e polo Vilabade, o luns e martes seguintes de Pentecostes.
Cruceiro con inscrición no pousadoiro no que aparece 1882 o que podemos entender logo como o seu ano de fábrica.
A súa basamenta se levanta sobre grada con catro chanzos de bo tamaño en pedra de granito.
Como remate colocan un pedestal en tronco de pirámide no que se esculpen os símbolos da paixón, caveira como símbolo da morte, tenaces, escada, etc. Que se distribúen do seguinte modo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0hKsmU91iRRhrkVFeruX797VmEtv_aZw9vDluA4Z6J5VpKDP6gJxqD1EeH5fWUFMBAGR_6dycVmpJ66CoEt4vK7TVmIPzFgv1kBvv0mkaSjLofTeyxvupyPSmPiALq3z1YoDlLaLtyvZv16mjv9V6cy4G-eO689nf8O88frBg-MmeAn2q1wArf2TrDxD3/s1299/20.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0hKsmU91iRRhrkVFeruX797VmEtv_aZw9vDluA4Z6J5VpKDP6gJxqD1EeH5fWUFMBAGR_6dycVmpJ66CoEt4vK7TVmIPzFgv1kBvv0mkaSjLofTeyxvupyPSmPiALq3z1YoDlLaLtyvZv16mjv9V6cy4G-eO689nf8O88frBg-MmeAn2q1wArf2TrDxD3/s320/20.jpg"/></a></div>
Ilustración 17.CRUCEIRO DE NOVELA.
Na cara norte aparecen gravados, as tenaces, os tres cravos da paixón, martelo e unha píntega, que as veces tamén aparece representada noutros cruceiros da zona.
Na cara sur do pedestal, non apreciamos nada, ademais a tapa os pés do pousadoiro.
No lado este, se pode observar un sapo, outra píntega e unha folla de palma.
No lado oeste, a coroa de espiñas, unha escada e un hisopo.
Sobre o pedestal se levanta un fermoso fuste, ou varal de mais de dous metros e medio, de tipo renacentista, circular acanalado con estrías, e boceles moi marcados.
O capitel é outra das particularidades deste cruceiro xa que no concello non hai ningún similar, e de tipo dos derivado do composto. Presenta adornos en forma de volutas, molduras e follas moi estilizadas, e rematadas con caras de querubíns.
O Crucifixo é recto coas arestas achaflanadas e presenta no anverso, na cara que mira a igrexa, a cristo crucificado ollando cara a dereita, con tres cravos e coroado na cabeza coa coroa de espiñas. Sobre o extremo da cruz, o INRI.
Indica Broz no seu traballo, que a imaxe segue a escola de canteiros e imaxineiros de Ordes, do escultor Ferreiro.
No reverso se presenta unha virxe apoiada sobre unha peaña, con anxo, en actitude orante. Mans xuntas polas palmas. Tocada con manto no que se distinguen perfectamente so pregues do mesmo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOc_ThfJK51pscHXchL7LRHaI3gNBaUKHWQk6OX85WOj3AF13w5BJhIKuUjFXvgDPEwHd0Ot6YMilfHTdI1TLV8H9p3OnmtqFyJpOKFwb8_TMhXf5hGr7gqJH3JsYrQUHB9bok1t8xgoSD8_o7hf-1c8jGwIxlrhBF0A0JibmHRXm-Nm0qG7ezV5C2OOV7/s1299/21.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOc_ThfJK51pscHXchL7LRHaI3gNBaUKHWQk6OX85WOj3AF13w5BJhIKuUjFXvgDPEwHd0Ot6YMilfHTdI1TLV8H9p3OnmtqFyJpOKFwb8_TMhXf5hGr7gqJH3JsYrQUHB9bok1t8xgoSD8_o7hf-1c8jGwIxlrhBF0A0JibmHRXm-Nm0qG7ezV5C2OOV7/s400/21.jpg"/></a></div>
Ilustración 18 Cruceiro de Pezobre.San Cristovo. No adro da Igrexa parroquial.
9.- Parroquia: Pezobre (San Cristovo).
9.A.-Cruceiro que se atopa na proximidade do cemiterio e igrexa parroquial de Pezobre. Á man esquerda á entrada do lugar. Coordenadas (WGS84): 42°52'30.5"N 8°05'00.1"O (42.87513, -8.08335).
Cruceiro incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.09.1, Vol. IV, páxina. 2209.
Se trata dun cruceiro bastante raro, de nova e recente factura, que foi visitado por Broz no ano 1983, e descrito no seu libro, na páxina 70, non hai que confundilo co que naquel entón Broz o sitúa a beira do río Beseña e nos indica que non é un cruceiro parroquial se non un cruceiro erguido en lembranza dunha santa misión, tal e como indica a inscrición que nosoutros non puidemos ver, tal vez desapareceu no proceso de traslado ó seu actual emprazamento.
Nesta inscrición se indicaba;
Santa Misión PP Mercedarios por dona Dolores Barreiro; año de 1899....Indulgencias.
Que describe na paxina 65.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglJ5eSC8oXx89xbdaBZkfE2-VUIDDxOPcgm28SvSh2HJQdpZ9Snbs3Pm4-TG0H0DBEGM2plgVSW0GfcdgWkXpkZaFK0MVillTtCY5ZGG5ckIn1vlVeL405r_FBZixYsRSYHPJ-BwAj3caOLkseRcC-8c9RgP7JczvDNr7nPepDqoc8H7Z1ec7UN1jAKXwu/s1299/23.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglJ5eSC8oXx89xbdaBZkfE2-VUIDDxOPcgm28SvSh2HJQdpZ9Snbs3Pm4-TG0H0DBEGM2plgVSW0GfcdgWkXpkZaFK0MVillTtCY5ZGG5ckIn1vlVeL405r_FBZixYsRSYHPJ-BwAj3caOLkseRcC-8c9RgP7JczvDNr7nPepDqoc8H7Z1ec7UN1jAKXwu/s400/23.jpg"/></a></div>
Este Cruceiro do Adro da Igrexa carece de basamenta, e se levanta sobre un pedestal dobre, cubico biselado cona restas achaflanadas e outro enriba deste esférico.
Sobre o pedestal se levanta de uns dous metros aproximadamente, fuste liso octogonal, cadrado nos extremos inferior e superior.
Presenta capitel en tronco de pirámide invertida sobre o que se levanta unha pequena cruz, cos extremos da mesma en forma de punta de lanza redondeada que recorda as follas da flor do lis, con crucifixo no anverso, na que se representa un cristo de moi reducido tamaño, branco de pedra de marmol adosada a mesma. Apoia sobre unha peaña, coroado de espiñas, e con tres cravos.
Claramente semella que a cruz non é a orixinal, e dende logo o cristo resulta moito mais moderno que o resto.
9.B.- Cruceiro da parroquia de Pezobre (Sa Cristobo).
Cruceiro que se atopaba á beira do río Beseña, preto das casas do lugar e a pequena ponte que salva as augas deste regato e que hai anos desapareceu do lugar, ao caer e resultar moi danado.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6ZyLCC46mCVCVwBXPRXPC39cRI8DxtkpKZavPF8VG4NKUcRmejFKCo6R1RRaOt8Jw5KepP1OYBlekIWZDmzFH3l7SkZEjMOCxbjHHmJTcPwXQJmL1x2eH9LudQy_6ao6Rjl5NauVn4_gvM8ohVZdija_9TDMKAQUMWBG8qvG1ZSges2TPt5U6XK9U9mF_/s625/22.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="417" data-original-width="625" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6ZyLCC46mCVCVwBXPRXPC39cRI8DxtkpKZavPF8VG4NKUcRmejFKCo6R1RRaOt8Jw5KepP1OYBlekIWZDmzFH3l7SkZEjMOCxbjHHmJTcPwXQJmL1x2eH9LudQy_6ao6Rjl5NauVn4_gvM8ohVZdija_9TDMKAQUMWBG8qvG1ZSges2TPt5U6XK9U9mF_/s400/22.jpg"/></a></div>
Segundo nos indican os veciños do lugar, os restos do Cruceiro foron retirados pola familia propietaria do mesmo, “Casa dos Salgados”, e durante algún tempo estivo á entrada da súa casa, preto dun horreo. Hoxe resulta totalmente imposible localizar os restos do mesmo, dado que a casa está abandonada e en estado ruinoso, e o que pode quedar daquel cruceiro de devoción está baixo terra, malas herbas, silvas, restos de ladrillo e pedra etc. resultando imposible localizar minimamente indicios do mesmo .
No é un cruceiro parroquial e un cruceiro de devoción en lembranza dunha Santa Misión, como xa dixemos mais arriba.
Hai que recordar que as Santas Misión, foron un instrumento creado e impulsado pola Igrexa Católica para profundizar nese proceso de re-cristianización, dende o medo, a represión e o inmenso poder acumulado pola “santa madre iglesia” e os seis representantes na terra, a curia eclesiástica, que puido contar ao remate da guerra civil co amparo do paragüas do poder político e militar do exercito vitorioso.
Dende o Vaticano, se apoia e usa sen limites un dos definidos como piares do poder fáctico do Estado, xunto co exercito e a gran banca que financia a economía e a vida politica e social do Pais.
Ilustración 20. Cruz sobre muro dunha igrexa en conmemoración dunha Santa Misión.
Nesa refundaciòn moral e social na que a igrexa mergulla buscando os seus propios intereses, diseñaron este tipo de misiones con el propósito de reforzar a evangelización do pobo español, que acató sen cuestionarse nada, unhas veces por fe e outras por medo a mensaxe que estas santas misiones transmitían intencionadamente, antes e despois da guerra civil.l.
Para o investigador e académico Darío Villanueva, no artígo publicado na prensa local el 19 de Septiembre del año 2007, co gallo da inauguración da exposición ca Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales, sobre as Misiones Pedagógicas (1931-1936); foi a raíz dun Decreto da Republica en Mayo de 1931, cando se crea o Padroado de Misiones Pedagóxicas.
Na súa orixe se distingue polo traballo de uns seis centos misioneiros voluntarios, novos e idealistas que percorren o Pais, levando de pobo en pobo á xente, na súa maioría totalmente analfabetos, o ensino, a cultura en forma de teatro, cine. Musica, libros en bibliotecas ambulantes, facilitándolles a educación que lles permitirá ir saíndo da miseria e a pobreza.
Este inmenso traballo chegou a mais de seis mil pobos, vilas e aldeas nos que a xente pensaba ca educación era algo inútil, de señoritos e ricos, de señores de pazos, cortijos señoritos e servidores, facendo valor aquel dito popular de que; Pasa mais fame cun mestre de escola.
En Galicia esta campaña alcanzóu as catro provincias durante algo máis de seis meses baixo a dirección de Rafael Dieste, que contou coa inestimable axuda de reitor da universidade Compostela: Alejandro Rodriguez Cadarso.
A labor desenvolvida por estas "Santas Misiones", conviviu non obstante en Galicia, coa impagable labor que dende as Américas, realizaban xenerosamente os coñecidos Indianos, en defensa dos seus pobos e as súas xentes a través das sociedades e irmandades creadas mais alá do oceano.
A partir de 1942 a igrexa se afana en conseguir levar ata o ultimo confín do noso País, a vida cristian, en forma de ideoloxía católica, apostólica y romana, con exercicios espirituais, apostolados, consagracions ao sagrado corazón, e as Santas Misiones, bligándose na práctica con bandos militares e ameazas máis ou menos veladas, á asistencia da xente a tales actos revestidos de gran solemnidade e relixiosidade, as que sobre todo as mulleres respondían masivamente.
A nulidade de matrimonios civis e divorcios formalizados durante o periodo republicano, a obligatoriedade do bautismo, para conseguir calquera documento público, os certificados de boa conducta os avales de parrocos e cregos e autoridades locais, terratenentes e señoritos incluido, ou a obligatoriedade do ensino relixioso no colexio e escolas tan so foron unha pequena mostra do que a realidade obrigou a maioria dos españoles daqueles tempos, sobre todo para os que perderon a guerra.
As Santas Misiones, tan so foron un vehículo máis no adoutrinamento, na transmisión do ordeno e mando, do temor, a represión, o pecado ou o cárcere para os derrotados, os que non acataran o novo orde establecido, e as súas consecuencias practicas..
De aí a importancia ca igrexa e os poderes públicos confiren a aquelas primeiras Santas Misiones de 1942 a 1947 Os muros das nosas igrexas e parroquias, sonche testemuñas daquela febre evanxelizadora.
Aquel desaparecido Cruceiro tiña inscrición na que como xa dixemos podíase ler:
SANTA MISION PP MERCEDARIOS .POR DONA DOLORES BARREIRO; AÑO DE 1899...POR DEVOCION.
Fuste cadrado octogonal, con pequena cruz achaflanada nas arestas e florenzada nos estremos da mesma.
A súa basamenta está conformada por un chanzo de granito exclusivamente e con pedestal cúbico con arestas achaflanadas
10.- Parroquia de Pezobrés (Santo Estevo).
Cruceiro situado na carballeira, onde o campo da festa do lugar, preto da igrexa parroquial que aínda conserva restos da súa fábrica románica. Coordenadas (WGS84): 42°52'16.1"N N8°02'39.6"O (42.871133, -8.044322).
Cruceiro incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.10.1, Vol. IV, páxina. 2210.
Cruceiro procesional. Os devotos o 11 de xullo, festividade de San Benito, levan o santo patrón en andas dende o interior do templo ata este lugar agora usado como aparcadoiro de coches, antes segundo relataba Broz, carballeira para celebrar as festas.
Cruceiro que foi derrubado en varias ocasións, e que sufriu importantes cambios e modificacións como consecuencia destes derrubes.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKqeivcWsjq7P4sm-zwXLwxHiR_rC8_8U6KEd5YAWk1-q6NuSnW429KFGrfzAwhq2GSHiw6g1zvR1FN47vfoKhWW9KMlgM5lF3JFKrogUNAQ-qiKM-2NX-WDtTjo4pkj_P7jd_y6R5DvBIU1aRJ_Zdk9IbhG7Jcr-yaD-qeva2pYVlxUfyqDi6B7LVOUfG/s1300/24.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="867" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKqeivcWsjq7P4sm-zwXLwxHiR_rC8_8U6KEd5YAWk1-q6NuSnW429KFGrfzAwhq2GSHiw6g1zvR1FN47vfoKhWW9KMlgM5lF3JFKrogUNAQ-qiKM-2NX-WDtTjo4pkj_P7jd_y6R5DvBIU1aRJ_Zdk9IbhG7Jcr-yaD-qeva2pYVlxUfyqDi6B7LVOUfG/s320/24.jpg"/></a></div>
Ilustración 21.CRUCEIRO DE PEZOBRES.
Da fábrica orixinal conserva tal e como nos relataba Broz, na súa visita do ano 1983, parte do pedestal en forma de tronco de pirámide, sobre o que hai pousadoiro de curiosas características, xa que está totalmente pechado por todos os seus lados e empotrado no pedestal.
Non se aprecian aínda que se intúen gravados os símbolos da paixón, no pedestal.
Ten inscrición ilexible.
Fuste dos de tipo renacentista, que foi derrubado e rompeu, polo que tan so queda parte do orixinal, e circular, acanalado con arestas.
O capitel derivado a composto semella o de a parroquia de Santa María de Novela presenta adornos e ornamenta no estremo inferior anel, circundando todo a circunferencia do fuste.
Presenta follas, e anxos como ornamentación así como volutas.
A cruz sen imaxes, na actualidade é de cemento, xa que a anterior rachou ao ser derrubada, xa tampouco era a orixinal.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjLh7KggTdB9HC6BcQzCffxOvkTvOdVCucudBzlZyskXvVOkzkMZF88TbHdfRkLGT7RgaQ4U26PZJM9x2hNj_aPV1GpGnPiEVPxk_WOwSaljjZs0lkzDZ6kbkFICyuieXifP6B8RWEJFHMMC0E62ASx-3ct8qyZZkezFg8Nv6R5EENXxitKn6l2qkEo_U1/s1299/25.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="778" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjLh7KggTdB9HC6BcQzCffxOvkTvOdVCucudBzlZyskXvVOkzkMZF88TbHdfRkLGT7RgaQ4U26PZJM9x2hNj_aPV1GpGnPiEVPxk_WOwSaljjZs0lkzDZ6kbkFICyuieXifP6B8RWEJFHMMC0E62ASx-3ct8qyZZkezFg8Nv6R5EENXxitKn6l2qkEo_U1/s600/25.jpg"/></a></div>
Ilustración 22 A VELLA `PONTE DE RIBADULLA, HOXE DESAPARE3CIDO BAIXO AS AUGAS DO ENCORO DE PORTODEMOUROS.
11. Parroquia de Ribadulla (San Vicenzo).
Cruceiro que se atopa no adro da igrexa. Coordenadas (WGS84): 42°51'36.3"N 8°05'54.4"O (42.860089, -8.098439).
Os veciños mais vellos deste lugar de Ribadulla de apenas cen habitantes a carón das augas do encoro de Portodemouros, que encorseta artificialmente o río Ulla, aínda recordan a vella igrexa, a ponte pequena ponte de pedra sobre o río que levaba as terras de Agolada e as casas de cachoteria e muros de pedra nos verán mais secos coma fantasmas saen do fondo de lama e barro cuarteado do leito do río.
Moitos marcharon, pero os de mais idade que se negaron a marchar recordan como a finais do ano 1960 a hidroeléctrica Moncabril, inundou as súas terras, e deixou casas e facendas baixo este encoro de portodemouros que hoxe podemos ver.
Os traballos de construción da nova igrexa foron realizados polos propios veciños os que lle pagaron 400 pesetas das de aquel entón ao día.
Estas terras foron as mais ricas, fértiles e poboadas de todo o concello no seu tempo. E aquí había es cola unitaria e taberna, ademais da súa pequena igrexa, de corte decimonónico xa comentada.
Agora queda o embarcadoiro ao pé do encoro, para facer a viaxe e cruzar ata o embarcadoiro de Arnego, en As Cruces, afortunadamente de balde, compromiso que tivo que acadar a concesionaria do encoro, para coa xente da zona para evitar ter que dar un rodeo de varios quilómetros se se quere pasar de Ribadulla a Vila de Cruces.
Aquí atopamos este cruceiro no adro da nova igrexa, que semella unha nave industrial mais que un templo, e que foi trasladado dende a vella igrexa antes de que as augas do ulla asolagaran toda a aldea para sempre.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZU7DcIN30wGZfIQLBIr3NetzBUnbOViJWy0hu4kTsSHTJpsw7KRstPMysl_BMAorA8-FNaQyFy4kwZTHECZUFqUPTGCxDyCwv3rGfqna0048IKybg19kzs9JW9NKela7pEaUOd_sRJYB7lHs7FmJKr3n0tLXRuwcYlEccLrF8OhOooAGa2JNaS07sm92p/s880/26.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="587" data-original-width="880" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZU7DcIN30wGZfIQLBIr3NetzBUnbOViJWy0hu4kTsSHTJpsw7KRstPMysl_BMAorA8-FNaQyFy4kwZTHECZUFqUPTGCxDyCwv3rGfqna0048IKybg19kzs9JW9NKela7pEaUOd_sRJYB7lHs7FmJKr3n0tLXRuwcYlEccLrF8OhOooAGa2JNaS07sm92p/s400/26.jpg"/></a></div>
Sinxelo cruceiro de basamenta formada en gradas de tres chanzos.
Pedestal moldurado, fuste octogonal con remate e inicio con sección cadrada, capitel e cruz con remates florenzados cun anxo en baixorrelevo no anverso.
No pedestal figuran dúas inscricións, unha antiga, "AÑO 1884" e outra que dá conta da obra do traslado e reedificación "11-1-1968".
Na base do varal tamén consta outra inscrición que di: "ESTE POR DEVOCION DE...".
Cruceiro incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.12.1, Vol. IV, páxina. 2212.
No ano 1983 foi visitado por XM Broz, e identificado no seu libro na paxina 61.
Na actualidade oficia de Cruceiro procesional, xa que os días de patrón, os devotos van en procesión dende po templo, bordeando o cruceiro e regresando ao interior do mesmo, co santo, San Vicenzo en andas.
12. Parroquia: San Romao.(San Pedro)
Cruceiro que se alza no lugar denominado O Campo da Eirexe, nun cruzamento de camiños. Coordenadas (WGS84): 42°54'02.4"N 8°05'11.9"O (42.900678, -8.086653).
Cruceiro procesional ao que os devotos bordean en procesión o día do santo San Marcos.
Cruceiro que ha sufrido diversos avatares que fan del na actualidade algo diferente do que debeu ser orixinalmente.
Se levanta sobre basamenta en grada formada por tres lousas de pedra, a modo de chanzos.
Sobre este ultimo se pousa o pedestal cadrado moldurado, en dous tramos, o ultimo mais estreito e con arestas.
Fuste octogonal, cadrado nos estremos.
Capitel moldurado con caveto do que sae unha cruz achaflanada nas arestas con remates lisos e rectangulares.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXESrghGLtADsmnxNmz6TdX_QiAHjDr68msbw1fQmwY_6pK4q_qeqkXuof_g2_PlsRVvV3tbm6YPwa4OHTZ7OTDNIGOIunWOyORdx3dp7eUtiUHlmJ2ydkuaq9QlZkc16x-PbQrR9D6N6dOoNZNTK93dJUHW2sAIZC9Wz9xUZGdak_Rc1VzaIyPss3zxRj/s760/27.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="506" data-original-width="760" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXESrghGLtADsmnxNmz6TdX_QiAHjDr68msbw1fQmwY_6pK4q_qeqkXuof_g2_PlsRVvV3tbm6YPwa4OHTZ7OTDNIGOIunWOyORdx3dp7eUtiUHlmJ2ydkuaq9QlZkc16x-PbQrR9D6N6dOoNZNTK93dJUHW2sAIZC9Wz9xUZGdak_Rc1VzaIyPss3zxRj/s320/27.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXU8ieQKuh7C-ZTWOveLaUlnxM-AljUq5c18MLzqFJ790UV6PlCv7teTOx9PIDN9zIBg2QQE_wm_M81fPBMC-_vCO2IVOSiBUHK6gRDsJ_zv90wJS_ghTZqz8wTkVS7ET6K3dgdGEHQhARYJF6-vuGnAGgKbM5lmMGoXGbhYdo_q8X5acabdd04NzZMoT_/s1299/28.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXU8ieQKuh7C-ZTWOveLaUlnxM-AljUq5c18MLzqFJ790UV6PlCv7teTOx9PIDN9zIBg2QQE_wm_M81fPBMC-_vCO2IVOSiBUHK6gRDsJ_zv90wJS_ghTZqz8wTkVS7ET6K3dgdGEHQhARYJF6-vuGnAGgKbM5lmMGoXGbhYdo_q8X5acabdd04NzZMoT_/s320/28.jpg"/></a></div>
Ilustración 25..cruceiro de San Romao.
Temos que matizar que cando no ano 1983 foi visitado e descrito por Broz, na paxina 65 do seu libro de campo sobre os Cruceiros da terra de Melide, a Cruz carecía de imaxes. Era unha cruz latina simple florenzada nos estremos lisa e rectangular.
Na actualidade se nos presenta un crucifixo con imaxes.
No anverso un pequeno cristo na cruz crucificado, apoiado sobre unha pena. Carece de INRI, non ten coroa de espiñas, e tampouco se distinguen tres cravos. Moi erosionado.
No reverso, apreciamos unha virxe en actitude orante, apoiada sobre unha peaña, con manto, e de maior tamaño que o cristo que vemos na cruz.
13. Parroquia: Santaia de Rairiz. Cruceiro no Camposanto, onde foi trasladado dende o seu emprazamento orixinal nun cruzamento de camiños preto da igrexa parroquial, onde aínda no ano 1983 o visitou Broz. Coordenadas (WGS84): 42°50'52.7"N 8°02'42.0"O (42.8479651,-8.0450103).
A tradición marca que se trata de cruceiro procesional ao que os devotos ían en procesión bordeándoo dende a igrexa, os días de patrón o San Antón. Na actualidade xa non se realiza dado que ademais o cruceiro está no interior do camposanto.
Cruceiro na que a basamenta está formada por grada de un so chanzo.
Pedestal cúbico rematado con arestas achaflanadas.
Fuste de aproximadamente dous metros de altura octogonal e cadrado nos estremos, como practicamente todos os cruceiros de cruz do Concello.
Capitel moldurado dobre, sobre o que se levanta unha cruz latina cadrada con arestas achaflanadas e estremos florenzados, sen imaxes.
14. Parroquia: Serantes (Santaia).
Cruceiro nun cruzamento de camiños, preto da igrexa no lugar de Serantes, na actualidade parada de bus e aparcadoiro de vehículos o que o pon en perigo de derrube como xa ocorreu en varias ocasións.
Na actualidade Decembro do 2021, volve a estar derrubado, o fuste rachado en varios anacos, a cruz destrozada en pequenos anacos de pedra, e unicamente se conserva intacto o pedestal.
Coordenadas (WGS84): 42°52'18.0"N 8°02'02.7"O (42.871672, -8.034094).
Cruceiro incluído no libro mencionado varias veces xa de Luis Martin Ruiz, “Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.15.1, Vol. IV, páxina. 2214.
Da destrución do cruceiro se daba conta no muro do facebook do Museo Terra de Melide deste xeito o pasado 20 de outubro do 2021.;
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhC7a81X5gF73qf5V8WFZAztc5pIlseF4p5uCQjvPPLpd2LyzVs1BnmRYYQ6WOeGF4jHa3bYFZv_Njwu2-vviyspsDHOGRNJcwQ4Qap-m5bpG7cLyBPmMT0lOy8gPG_nKNO3PM9b8sSOQq3ykGWkrCG-8RTAbgdp9ghwbfMvhZCreOb90V7VWdiPNj6_3UN/s1102/29.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="1102" data-original-width="735" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhC7a81X5gF73qf5V8WFZAztc5pIlseF4p5uCQjvPPLpd2LyzVs1BnmRYYQ6WOeGF4jHa3bYFZv_Njwu2-vviyspsDHOGRNJcwQ4Qap-m5bpG7cLyBPmMT0lOy8gPG_nKNO3PM9b8sSOQq3ykGWkrCG-8RTAbgdp9ghwbfMvhZCreOb90V7VWdiPNj6_3UN/s400/29.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqgT-PrqSDZHwp_E_ZLQzk_HuMoBpcs5AEqmAGvrpXYB0w8QTa3-S4CZfV5V8BKL9QBL6caYvGBkAhtQTT1vCw-JsKEE8F6uqKupNy6-3eODcej3YWGFzQZ2L9JKy1Z2Zb1KxscP0yn1FB753XHGHjXYMMtGieiwoEBFXA4V8e1E9b2U50Z0MDN3_9tWdo/s755/30.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="503" data-original-width="755" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhqgT-PrqSDZHwp_E_ZLQzk_HuMoBpcs5AEqmAGvrpXYB0w8QTa3-S4CZfV5V8BKL9QBL6caYvGBkAhtQTT1vCw-JsKEE8F6uqKupNy6-3eODcej3YWGFzQZ2L9JKy1Z2Zb1KxscP0yn1FB753XHGHjXYMMtGieiwoEBFXA4V8e1E9b2U50Z0MDN3_9tWdo/s400/30.jpg"/></a></div>
Ilustración 28.CRUCEIRO DE SERANTES.
ENÉSIMO DANO A UN CRUCEIRO
E por desgraza non será a último.
O pasado fin de semana, mentres faciamos o roteiro polo patrimonio de Santiso cos alumnos do CEIP de Arcediago, achegámonos ata Serantes e puidemos comprobar como o seu crucerio foi tirado unha vez máis, e xa van moitas, por un vehículo
Este tipo de accións, que sufren con frecuencia estes elementos tan vulnerables, deberían ser evitadas con algo tan sinxelo como poñéndolle unha protección perimetral. Algo por outra banda, que non conleva nin esforzo económico, nin físico, nin impide o paso de vehículos ó seu carón, e si facilita o seu coidado e preservación. Poñendo unha simple cadea que circunde o espazo que ocupa o cruceiro utilizando o seu perímetro e sostida por uns pivotes, axudaría a que coches, camións, tractores e demais teñan un punto no que pararse antes de topar co cruceiro.
O mesmo acontece en numerosos cruceiros da bisbarra e das comarcas veciñas: Visantoña (que xa foi reparado e vallado para evitar máis atropelos), Zas de Rei (que sufre constantes agresións na súa escalinata), Liñares (e que estivo tempo sen a cruz ata que foi reparada), ou o de Maroxo en Arzúa, (que a día de hoxe despois de ter caído, aínda non se sabe onde están a cruz e o fuste).
O dano causado por destrozar un cruceiro é para todos, pois o patrimonio é un ben común.
Se non o coidamos e protexemos estamos a perder a nosa particularidade como pobo, a nosa propia cultura, única e irrecuperable.
Coidemos o patrimonio cultural e natural, xa que son as nosas raíces.
O Cruceiro de Serantes xa foi derrubado en múltiples ocasións, e na actualidade so conserva orixinal o capitel e a basa, sendo a cruz e o varal (fuste ou columna) de feitura contemporánea, debido ós danos sufridos noutras embestidas. Elaboráronse seguindo o modelo orixinal. Parte do seu varal antigo pode verse colocado ós pes. O feito de non ser o orixinal, por desgraza, non lle quita importancia ó feito en si da agresión, xa que este cruceiro, volto a levantar, representa a importancia que estes elementos seguen a ter nas parroquias e na necesidade de conservar os elementos tradicionais, xa que como nos comentaron os veciños, noutra ocasión anterior, para eles é IMPORTANTÍSIMO o cruceiro e o que significa.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnGBv0OdyODzeM_FEx9S5Ed4teqrWp2nGg76yzoWmyldS-gRdDT_80FuF2fwVLTe8S736FMv0TC0TUicU9yIeA3TpTdfy9OpMCNTfDptp1twcwOAUlJ0qkz2d8yo3cI-QXD1Q_T_d332phiD_6Bm59a-abwo6i8otSd7p9bInC5QjK_Cu5mYujocMeHuKA/s1187/31.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="791" data-original-width="1187" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnGBv0OdyODzeM_FEx9S5Ed4teqrWp2nGg76yzoWmyldS-gRdDT_80FuF2fwVLTe8S736FMv0TC0TUicU9yIeA3TpTdfy9OpMCNTfDptp1twcwOAUlJ0qkz2d8yo3cI-QXD1Q_T_d332phiD_6Bm59a-abwo6i8otSd7p9bInC5QjK_Cu5mYujocMeHuKA/s400/31.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpvm7CINkcBdiogFPt4NZ1WmSu7cDY8YkcvpaGeIS0VkuW4PNyO4-ZVu2RDoeRZszOoEZgfNKwspWjcC_wRPkxTYE7QkpUl_RXKBFSWj8d-eb8ixslzY-0lbmxtExtRhOUjh9gQDXuzPDRe-fdKLXd7Mn7VGsu9Ze3W7gLxS_RTyds08p1mVMgUidObE4N/s875/32.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="583" data-original-width="875" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpvm7CINkcBdiogFPt4NZ1WmSu7cDY8YkcvpaGeIS0VkuW4PNyO4-ZVu2RDoeRZszOoEZgfNKwspWjcC_wRPkxTYE7QkpUl_RXKBFSWj8d-eb8ixslzY-0lbmxtExtRhOUjh9gQDXuzPDRe-fdKLXd7Mn7VGsu9Ze3W7gLxS_RTyds08p1mVMgUidObE4N/s400/32.jpg"/></a></div>
Tal e como o visitamos e fotografamos en Febreiro do ano 2020, o cruceiro carecía de basamenta levantándose con unha altura aproximada de uns tres metros, sobre un pedestal cadrado de granito, sen basamenta.
O fuste cadrado octogonal rematado nun capitel en tronco de pirámide invertida moldurado sobre o que se levanta unha pequena cruz cadrada florenzada nos estremos, sen imaxes, achaflanada nas arestas.
Segundo nos contaba Broz na súa visita recollida na paxina 64 do seu libro, este cruceiro facía parella co cruceiro de Arcediago.
15. Parroquia: Vimianzo (Santa María).
En Vimianzo atopamos dous Cruceiros.
15.A.- Parroquia: Vimianzo (Santa María) no adro da eirexe onde foi trasladado cando se constrúe o novo templo. Coordenadas (WGS84): 42°52'54.5"N 8°00'13.8"O (42.881807, -8.003827).
Cruceiro que non foi visitado no ano 1983 por X.M. Broz, polo que non figura no seu libro, moi posiblemente non existía daquela, o que nos indicaría que se trata dun cruceiro relativamente novo, ou que non soubo del, aínda que esta hipóteses non semella ter moita credibilidade dado que no seu libro na paxina 66 si que fala do outro cruceiro do lugar, que imos mais adiante describir, polo que nos inclinamos a crer que non existía naquelas datas.
Curiosamente nos indicaron algúns dos veciños do lugar que este cruceiro estaba nun cruzamento de camiños mais abaixo, cara a vella capela de Santa María, marcando a dirección ao cemiterio e igrexa, e que nos días de festa se ía en procesión ata o cruceiro dende o templo, e regreso, por iso cando se fixo o novo edificio da parroquia foi trasladado onde el.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1ttZj8Ev2j6mL6kEYpY_iA8__rZJoUxYwDD7BXw-wN0xrjXtXE1BU7AD-_18c1iJBjvsqhJykH5FsPmJO2dyDjX2oe7-zkolnRVoRgwWg2ragUOkxgflUJCh9V2ESo854ii8LC1i0uygAL__rLD3dRigyOTQDPLZRH2-aFZPMKE47OhoA8dWoapvtg1lo/s1298/36.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="975" data-original-width="1298" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1ttZj8Ev2j6mL6kEYpY_iA8__rZJoUxYwDD7BXw-wN0xrjXtXE1BU7AD-_18c1iJBjvsqhJykH5FsPmJO2dyDjX2oe7-zkolnRVoRgwWg2ragUOkxgflUJCh9V2ESo854ii8LC1i0uygAL__rLD3dRigyOTQDPLZRH2-aFZPMKE47OhoA8dWoapvtg1lo/s400/36.jpg"/></a></div>
Ilustración 30.CRUCEIRO DE VIMIANZO.
O cruceiro se levanta sobre unha grada de moi bo tamaño, de pedra de granito con tres graos ou chanzas cadrados. A pedra vese relativamente novo, salvo a primeira que está practicamente integrada no terreo de terra e herba na que se levanta.
Pedestal en cadrado liso, sen molduras nin adornos.
Tamaño total do cruceiro uns catro metros de altura.
Fuste cadrado, no medio do varal se nos presenta unha imaxe esculpida dun peregrino, ou quizais queren facer referencia e enxalzar a Santiago mata mouros, cun Santiago peregrino, aínda que ao ter un libro na man esquerda e o báculo na dereita, non nolo parece. Xa é sabido que o libro resultar ser atributo dos evanxelistas e doutores da igrexa, en tanto que o báculo e representación dos bispos na súa labor pastoral. Polo demais semella que sobre a cabeza leva sombreiro, o que o mesmo pode ser un sombreiro de peregrino como unha mitra, mal feita, o que simbolizaría que se trata dun Bispo.
O capitel en forma de tronco de pirámide invertida con gravados de anxos nos lados, volutas e adornos de follas e xeométricos, sostén un crucifixo de bo tamaño con imaxes.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ37Oyrb5xqRA9k85ZYpRAo36NuzK3DegaX5oOAwfqbrM3uab1BaLEVhkewIqnLR1qxcNwT8oRevj330DDybidTzHPHdT8TLQcMnPqqrLGVYQHOJN7GgFegY_KZTl032vK1L5sfbcylcDDREDYEticyiVz4PIhPVtm9_IhPoDTUxw9SVpq5X7xhnQerknT/s1015/37.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="1015" data-original-width="761" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ37Oyrb5xqRA9k85ZYpRAo36NuzK3DegaX5oOAwfqbrM3uab1BaLEVhkewIqnLR1qxcNwT8oRevj330DDybidTzHPHdT8TLQcMnPqqrLGVYQHOJN7GgFegY_KZTl032vK1L5sfbcylcDDREDYEticyiVz4PIhPVtm9_IhPoDTUxw9SVpq5X7xhnQerknT/s400/37.jpg"/></a></div>
No anverso da cruz mirando de fronte a igrexa, observamos a imaxe de Cristo con coroa de espiñas e tres cravos. Ollos pechados e o pano con que se cubre totalmente diferente dos que vemos representados en calquera outra talla, polo que resulta totalmente singular.
No reverso, imaxe da Virxe, absolutamente singular, xa que se nos presenta con manto, cabeza cuberta con carapucha e sostendo un cristo neno, sobre o brazo esquerdo, con as mans perfectamente esculpidas abertas sobre o seu peito.
Os remarques dos ollos, a boca, o nariz, a cara en suma da virxe, e outros rasgos das imaxes, e esculpidos nos fai pensar nunha peza de cantearía relativamente moderna, xa que non se corresponde coa forma de traballas dos canteiros do século XIX, nin anteriores, o que ven a avalar a súa fábrica mais que nova, e o feito de que Broz nolo visitara, xa que non existía daquela.
15.B .- Vimianzo (Santa María). Igrexario (igrexa vella). Coordenadas (WGS84): 42°52'53.4"N 8°00'07.3"O (42.881506, -8.002035).
Ilustración 31..CRUCEIRO DE VIMIANZO.
O segundo dos Cruceiros de Vimianzo o atopamos nun ribado ao final dunha corredoira, hoxe estreita pista que atravesa a aldea, cara a igrexa vella, e cemiterio.
O lugar é francamente perigoso para a integridade e supervivencia do cruceiro xa que se asenta sobre un balado de terra e pedra totalmente invadido e cuberto de silvas, toxos e xestas, que impiden comprobar as características do mesmo e o seu estado actual.
En principio `pensamos, aínda que non puidemos comprobalo feacentemente, que carece de basamenta e se alza sobre un pedestal, formado por un penedo natural, aínda que para Broz, se trataba dun pedestal cúbico achaflanado.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIQbMxWIzP-HSPc3UK7mhAjzDq0oV81SKdAhz6i5h0Ps9aoT7PXc1-PNHXtukt0zrF97aotT7PWt1ht9KrdW7TCtT43UxrgUR7sDfrHOvR5L6wT9nfe7u9D2QT8GfLATVrmBF7kCFJWol3zqRCq7TwlYnUMoC2r3Ums7tQJwLpWSJ0jCGUmIsqscuaYoO7/s1299/gal3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIQbMxWIzP-HSPc3UK7mhAjzDq0oV81SKdAhz6i5h0Ps9aoT7PXc1-PNHXtukt0zrF97aotT7PWt1ht9KrdW7TCtT43UxrgUR7sDfrHOvR5L6wT9nfe7u9D2QT8GfLATVrmBF7kCFJWol3zqRCq7TwlYnUMoC2r3Ums7tQJwLpWSJ0jCGUmIsqscuaYoO7/s320/gal3.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCdDB5Yk55jGZKD9Ii-JP3yX7x7_iGnMlVHqXLJ-MtPGKlguC84LN3ZEz9vi5pkDi0vtRe3p5r9S2Ij3DKgcv5_FY_GuioQ9oetxBYMu8aCvysij93jg63lN_1ld25byfXKc67nGDK51Ry7QPJvSsIJmwM6Ft_7xsVi2JYgUabv4GM4-j9-3iQb-KyoKfx/s1299/gal.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCdDB5Yk55jGZKD9Ii-JP3yX7x7_iGnMlVHqXLJ-MtPGKlguC84LN3ZEz9vi5pkDi0vtRe3p5r9S2Ij3DKgcv5_FY_GuioQ9oetxBYMu8aCvysij93jg63lN_1ld25byfXKc67nGDK51Ry7QPJvSsIJmwM6Ft_7xsVi2JYgUabv4GM4-j9-3iQb-KyoKfx/s320/gal.jpg"/></a></div>
O seu fuste de uns dous metros de altura é cadrado de tipo octogonal con garras no estremo inferior, en tanto que no extremo superior se adorna en forma de cordón que circunda todo o cadrado do fuste, con algo similar a unha gota ou bágoas. De calquera xeito o adorno en se mesmo resulta absolutamente novidoso, e unicamente apreciamos unha certa similitude co cruceiro de Liñares tanto nestes adornos do fuste no seu estremo superior, como do crucifixo, coa cruz incisa que presenta no anverso. O reverso da mesmo non puidemos pasara vela, por riba do balado, xa que resulta impracticable.
A verdade é que o cruceiro está no fondo da aldea. Sobre unha ribada chea de silvas que impiden observar con nitidez o pedestal, penso que carece de basamenta. Nunha corredoira, hoxe camiño polo que apenas pasa un coche, que remata onde a igrexa vella, na que pódense aínda ver restos do cemiterio. Da a impresión que xa non ten servicios relixiosos dende que se fixo a nova un pouquiño mais arriba no medio do lugar.
O fuste octogonal, remata sostendo un capitel en tronco de pirámide invertido, en cadrado moldurado, con uns artísticos remates traballados na pedra mesma, que semellan colgantes, nunca antes os vira nun varal de cruceiro.
Columna que adapta o reinterpreta os gustos e caracteres clásicos (grego e romano).
Nesa adaptación que realiza o artista, o mestre canteiro, en ocasións poden resultar sumamente novidosos e orixinais, tal e como ocorre con este cruceiro.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGchDqxPyS1D8fOI3rnP5Gr3_2PXVCY0gwmRjFxaSUlBDXN1NJmsk9_dempaPiHL7Vt58-E3PaVtJ9z2f2uLtg7ffFa_qFhQYvD1LkMDFJFeLWrlI_xd8tkfgwQB0G1xlTvYvgLCzUei28qvYJGL29TwnkGKolAkBdlVmN9brdA-v50eTJdxlyojTBArzy/s1299/gal5.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGchDqxPyS1D8fOI3rnP5Gr3_2PXVCY0gwmRjFxaSUlBDXN1NJmsk9_dempaPiHL7Vt58-E3PaVtJ9z2f2uLtg7ffFa_qFhQYvD1LkMDFJFeLWrlI_xd8tkfgwQB0G1xlTvYvgLCzUei28qvYJGL29TwnkGKolAkBdlVmN9brdA-v50eTJdxlyojTBArzy/s400/gal5.jpg"/></a></div>
Para XM Broz este adornos era:
"BONETES DE CREGO, derivación do florenzado" . O que ven sendo o mesmo; remates florenzados con botón central.
Esa palabra "recrucetada" que menciona penso que está mal utilizada. Seguramente refírese a unha cruz que eu chamaría "incisa".
Unha cruz recrucetada como xa dixemos sería unha cruz, que inclúe pequenas cruces nos extremos dos brazos da cruz principal.
No seu traballo Broz, nos indicaba que o Cruceiro estivo policromado de cor azul, verde e siena. E ao parecer foi movido de lugar cando se asfaltou e ancheou parte desta corredoira que baixaba cara a igrexa vella.
Cruceiro incluído no libro "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.16.1, Vol. IV, páxina. 2215
16. Parroquia: Visantoña (San Xoán).
Cruceiro nun cruzamento de camiños, practicamente fai de rotonda reguladora de trafico, co perigo que elo representa para a integridade do cruceiro, no lugar coñecido como Seoane, preto dun bar.
Coordenadas (WGS84): 42°51'53.6"N 8°06'46.7"O (42.864894, -8.112970).
Cruceiro incluído en “Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 80.17.1, Vol. IV, páxina. 2216.
En Novbro do ano 2018 o museo terra de Melide, denunciaba no seu muro do facebook o os danos sufridos polo cruceiro como consecuencia dun accidente de circulación.
Posteriormente no 2019 o cruceiro volveu quedar seriamente danado como consecuencia doutro impacto dun vehículo contra o seu pedestal.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2M2xTqjpKWnoobPNOlPJeLhj8FUzvbC6EL3ngFXmFznSEupLIGz1LW94NFYb5iLNLh4G2pgDS6bZTUtI4obx4Cznae_OGoCHoKsBwZzHXHiQ-F9rmK_v32tsXitO5GzK_OmmfHblpqtXMfT1gj77h_RC62cpH0IKnGGcGK5CQSqgGcCd78787EhlX_idv/s941/38.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="941" data-original-width="801" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2M2xTqjpKWnoobPNOlPJeLhj8FUzvbC6EL3ngFXmFznSEupLIGz1LW94NFYb5iLNLh4G2pgDS6bZTUtI4obx4Cznae_OGoCHoKsBwZzHXHiQ-F9rmK_v32tsXitO5GzK_OmmfHblpqtXMfT1gj77h_RC62cpH0IKnGGcGK5CQSqgGcCd78787EhlX_idv/s400/38.jpg"/></a></div>
Ilustración 33.CRUCEIRO DE VISANTOÑA.
Reproducimos textualmente polo que ten de valor os artigos publicados polo Museo Terra de Melide ao respecto en cada momento;
A VULNERABILIDADE DO PATRIMONIO CULTURAL:
Incidente co Cruceiro de Visantoña
En datas recentes o fermoso Cruceiro de Visantoña (Santiso), datado no século XVIII, foi vítima dun desafortunado accidente que lle causou danos (por sorte non irreversibles), e que puxo en evidencia a falta de protección que sofren estes elementos patrimoniais tan expostos a todo tipo de percances. Cabe mencionar, en relación a este suceso, o pouco protexidos que se atopan os cruceiros, casos como o de Visantoña non é difícil que ocorran de igual xeito en Gondollín, Leboreiro e Melide, onde temos a sorte de contar cun incomparable cruceiro datado no século XIV, e que está en risco constante de sufrir un incidente similar.
O acontecido en Visantoña non foi máis que un accidente ou incidente sen ningún tipo de intencionalidade, e en ningún caso se trata dun atentado contra o patrimonio (que quede ben claro este punto), pero non deixa de ser enormemente preocupante que este tipo de accidentes ocorren pola mala ou nula protección que teñen estes elementos protexidos pola Lei de Patrimonio Cultural de Galicia (Lei 5/2016 do 4 de maio) (Título II, Capítulo II, artigo 38-2 a; Título VII, Capítulo III, artigo 91-2 a e artigo 92).
O caso do Cruceiro de Visantoña, pon de manifesto e nos avisa unha vez máis, do risco inminente de sufrir un dano similar por parte de calquera dos cruceiros da nosa terra. Cruceiros coma o de Gondollín ou o Leboreiro, que se atopan “mal situados” na actualidade, aínda que no seu lugar orixinal, posto que foron erixidos no lugar apropiado están en risco vermello, xa que os novos tempos e as ampliacións de camiños e estradas para a circulación de todo tipo de vehículos, fan que estes elementos “estorben” ó tránsito rodado. Quizais a solución máis axeitada, dende o noso punto de vista, sería protexelos cun valado metálico estable, de maneira que se un vehículo calculase mal a distancia de separación, batería co peche e non contra o elemento patrimonial, cousa que é indudablemente preferible.
Non é este o caso do Cruceiro de Melide, que non se atopa ó carón, nin ó pé, nin no medio de ningunha estrada ou camiño, pero aínda así está en serio perigo, sobre todo durante as festas do San Roque, onde os camións das grandes orquestras aparcan a non máis de 50 centímetros de distancia, ou incluso chegan a colocar cintas de balizar no seu fuste, ou apoiar os puntais do palco na súa plataforma.
O 13 de Xullo do 2019. Se publicaba de novo reseña deste Cruceiro de Visantoña, pola dirección do Museo da Terra de Melide.
RESTAURACIÓN DO CRUCEIRO DE VISANTOÑA
Dende o Museo da Terra de Melide queremos felicitar, unha vez máis, a teimuda e infatigable acción dos veciños da parroquia de Visantoña (Concello de Santiso), para conseguir restaurar e protexer o seu cruceiro e mantelo no seu sitio (despois da última embestida provocada por un vehículo ) Todos deberíamos tomar exemplo, e conseguir coidar, protexer, restaurar e dignificar os Cruceiros ou calquera outro ben de interese histórico, etnográfico, arqueolóxico,...
Hoxe publicamos uns debuxos da autoría de Xosé Manuel Broz, feitos fai moitos anos, e onde podemos ver ese magnífico cruceiro e os detalles da súa decoración, e tamén unha foto dos anos 60 na que a ben afamada Banda de Música de Visantoña, posa orgullosa diante desta fermosa obra histórico-artística datada no século XVIII.
Agora compre ver que tipo de protección perimetral se lle vai instalar, para evitar máis atropelos. Un cruceiro é un elemento demasiado fráxil e vulnerable (especialmente os ubicados en cruces de camiños), polo que un sistema de valado perimetral estable e de certa entidade e firmeza pode evitarlle danos irreversibles.
Cruceiro incluído no libro "Os nosos cruceiros". Autor e ilustrador: José M. Laredo Verdejo. Boreal - Xuntanza Editorial, 1993. Vol. I, páxinas. 122-123.
O Cruceiro foi visitado e incluído no libro que estamos a comentar e revisar de "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
Broz nos indicaba daquela que o Cruceiro "Foi movido de sitio uns metros cando se fixo a estrada na década dos anos sesenta, polo que o Cristo está ó revés de cara a igrexa como é acostumado.".
Posiblemente o cruceiro mais interesante e fermoso de todo o Concello, segundo Broz de tipoloxía B, isto é Basamenta en grada. Pedestal cos símbolos da paixón, fuste de sección cadrada octogonal. Cruz con imaxes, normalmente cristo no anverso e virxe no reverso.
Posiblemente a súa fábrica se pode datar entre finais do século XVIII e principios do XIX.
No caso especifico do Cruceiro de Visantoña a súa basamenta está formada por unha grandiosa grada de catro chanzos abocelados e un pousadoiro de pequeno tamaño.
O pedestal é de tronco de pirámide invertida no que se pode admirar as gravaduras de caveiras, unha en cada esquina do mesmo, ase como os atributos da paixón deste xeito:<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQTlR0VDS7EOsHE2rpleHIiNvph-5-mTb_zKML663q1Cd6bt6bLQ8rKHJa3Wd03kAWry2EuLyEkY5udRwFA0TqiX4UiVImo5gLXBxJmUrQ8VE4yFPE-dEfyTXwhPG1kTj8_cyG2wtNXPri5X3NWuEh4dIdwVRJn7fgHyzDeLhn4AWDBghUodrMDFHvinRL/s1950/gal6.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="1950" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQTlR0VDS7EOsHE2rpleHIiNvph-5-mTb_zKML663q1Cd6bt6bLQ8rKHJa3Wd03kAWry2EuLyEkY5udRwFA0TqiX4UiVImo5gLXBxJmUrQ8VE4yFPE-dEfyTXwhPG1kTj8_cyG2wtNXPri5X3NWuEh4dIdwVRJn7fgHyzDeLhn4AWDBghUodrMDFHvinRL/s320/gal6.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCway0Qu7qZgGN6OOVsXrmsd6ge38MaDgeuwMXG6-yxhFBbceh7o81XLFaqo5T9XpbY6LAJvBayfFkFIBRc_l4TaM0ZI8Gw9gG0RJ1IHEqJ-mUFaacCxY5jFTPkXbJVauogvtpcTCwS9_lUCd8wtQlCjelHROuYuGaMy_yytQu58AZ-TBwe1L0piCkD3KL/s860/gal8.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="860" data-original-width="646" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCway0Qu7qZgGN6OOVsXrmsd6ge38MaDgeuwMXG6-yxhFBbceh7o81XLFaqo5T9XpbY6LAJvBayfFkFIBRc_l4TaM0ZI8Gw9gG0RJ1IHEqJ-mUFaacCxY5jFTPkXbJVauogvtpcTCwS9_lUCd8wtQlCjelHROuYuGaMy_yytQu58AZ-TBwe1L0piCkD3KL/s320/gal8.jpg"/></a></div>
Na cara norte do cruceiro, aparece o hisopo, escada, coroa e sapo con óso.
No lateral sur, as tenaces, píntega con óso, tres cravos e un martelo.
Na cara oeste, non aparece nada, se adiviña a existencia de lenda moi erosionada ilexible.
E finalmente no lado este, aparece un lagarto, e a representación dunha palma.
O capitel se apoia no fuste de tipo octogonal, cadrado nos estremos como xa dixemos, é ten representados querubíns, volutas e colarino sogueado. E derivado composto.
No crucifixo se representa sobre o anverso da cruz a figura de Cristo, con coroa de espiñas, tres cravos e cartela do INRI, neste caso, como xa ten pasado en algún outro ao ser trasladado de sitio o cruceiro foi mal colocado e cristo queda de costas a igrexa, cando a tradición establece que tiña que mirar de fronte á súa igrexa.
Erro nada novo, que temos observado en mais dun cruceiro o que nos da referencias de que foi movido, sen dubida.
No reverso a virxe María en actitude piadosa e orante.
CONCLUSIONS.
As características xerais mantidas en practicamente todos os cruceiros visitados nos permiten concluír nunha serie de construcción similares que se repiten unha e outra vez nos mesmos.
No Crucifixo practicamente sempre cando hai imaxes, se representa no anverso a Cristo Crucificado, en forma de baixorrelevo, e no reverso a Virxe María en actitude piadosa, orante ou unha dolorosa.
O pedestal case sempre en tronco se presenta en forma cúbica ou tronco de pirámide. En moitos deles con gravados dos símbolos da paixón.
O capitel é en todos los casos visitados composto. Moldurados, moitos con adornos que se repiten en case que todos eles, o que significa que se copiaban uns a outros, xa que non hai diferencias nin formas que chamen a atención ou marquen distancia significativas entre eles.
O varal, é case sempre estriado , ou ben oval ou en outros casos octogonal, de época mais tardía e case sempre cruceiros de cruz, sen imaxes.
A modo de remate do presente artigo imos facer un resumo da situación actual dos Cruceiros do Concello de Santiso, dos Deza nove cruceiros de titularidade pública e deixando aparte os dous privados que puidemos ver, un deles no Pazo da Pena, ímolos clasificar deste xeito:
-Cruceiros en mal estado.- oito.
-Cruceiros desaparecidos.- Un (En Pezobre. San Cristovo).
-Cruceiros en Regular estado que aconsellan intervención a medio prazo.- tres
O resto podémolos considerar como aceptable, si ben consideramos oportuno algunhas intervencións para eliminar elementos arquitectónicos invasoras e non propias dos mesmos, aínda que sabemos das dificultades que elo entraña e imposibilidade de tales actuacións nestes elementos patrimoniais cargados de simbolismo e relixiosidade cando non historia mesma dos pobos e xentes dende a noite dos tempos.
Tamén sería moi recomendable a sinalización de practicamente todos eles, xa que carecen de marcadores de situación ou localización, o que en moitas ocasións dificulta a visita para os interesados no tema.
Dos 20 Cruceiros visitados e fotografados, mais o desaparecido de Pezobre, para a presente revisión do traballo realizado por X.M. Broz, que nos ocupa, curiosamente tan so temos información de dous cruceiros privados ou particulares no Concello, deixamos constancia da existencia de un total de:
-Cruceiros de Cruz.- Catorce.
-Cruceiros con unha (anverso ), ou dúas (Anverso e reverso da cruz), imaxes.- Seis
-Cruceiros procesionais.-.Once
-Cruceiros con baseamento en grada (dúas ou mais).-Dez
-Cruceiros con mesa.-cinco
-Fora do seu emprazamento orixinal.-catro
.-Derruídos, ou con des perfectos ou en perigo.- oito
.-Desaparecido.- Un (O de Pezobre (san Cristovo).
.-De devoción .- catro
.- Con Inscricións.- oito
E xa como remate final, aínda que sabemos das dificultades que elo entraña na actualidade, seria desexable e sempre que se poida e saiba con certeza, repoñer os nosos cruceiros no seu emprazamento orixinal, xa que un cruceiro fora de sitio tan so produce confusión, e leva ao engano ao camiñante ou peregrino, sen esquecer que como dicía o noso Castela, non hai dubida de que “Debaixo de cada Cruceiro hai agochado un pecado”.
Angel Utrera.
BIBLIOGRAFIA.-
-Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
-AS CRUCES DE PEDRA NA GALIZA, Alfonso R. Castelao. Editorial Nós, 1950.
-Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), Vol. II.
-Os nosos cruceiros. Autor e ilustrador: José M. Laredo Verdejo. Boreal - Xuntanza Editorial, 1993. Vol. I.
-OS CRUCEIROS NOS CAMIÑOS GALEGOS DE PEREGRINACIÓN" presentada por Juan J. Burgoa y publicada en el libro "ACTAS DO Iº CONGRESO GALEGO SOBRE "CRUCEIROS E CRUCES DE PEDRA"". Edita: Asociación Galega para a Cultura e a Ecoloxía, 2009.
-Cruceiros do Camiño Francés e do Camiño a Fisterra. de Juan J. Burgoa. Publicado en AULAS NO CAMIÑO (DIÁLOGOS NUN CAMIÑO DA CULTURA EUROPEA), 2007, Xosé Neira López, ed.
-GALICIA EN COMARCAS. ARZÚA E MELIDE. Ir Indo, 2005.
Paginas WEB.-
-Cruceiros de Galicia.-
https://cruceirosdegalicia.xyz/1504601.html
-Abeancos Gal.-
https://www.abeancos.gal/elemento/cruceiro-de-melide
- Concello de Santiso.
https://santiso.gal/
Museo da Terra de Melide.
https://museodaterrademelide.blogspot.com/p/boletins.html
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjm8J1xjnkhpPo4OiruZJx1KQES4wWDub-nETp4aFzX6QfSKbElB0XEm3cTIRkXEWya-ImYLpSBSqhUpjwC8Rx5Abs3mJAv2clm6sN1WrxktPY4T8D6flxyHLGLiNe9eVG73zwtHkaVFw2WcDTnCo1v-IjUnBFZLXtK5k0K5Mi1yJWnnpa_Eg-uPWc17QG6/s1299/33.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjm8J1xjnkhpPo4OiruZJx1KQES4wWDub-nETp4aFzX6QfSKbElB0XEm3cTIRkXEWya-ImYLpSBSqhUpjwC8Rx5Abs3mJAv2clm6sN1WrxktPY4T8D6flxyHLGLiNe9eVG73zwtHkaVFw2WcDTnCo1v-IjUnBFZLXtK5k0K5Mi1yJWnnpa_Eg-uPWc17QG6/s600/33.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn4R-4noqMD8VXzJqZZMgQq-whGB5TZbwiDba6UvCI1oqEauMXYdEv2O9_T63DKvte03z5YwnwU0cPpMio908lmGpprOFnWM8n02JhLHfScVdTa3QVHjDrSJE9Yf9TUqoiBPKNBDrkwygP-gAbiB3ZkLZQYyA3gsbW0BrKl59YjdtUMnLc1o8v31ajM4So/s1300/34.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="839" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn4R-4noqMD8VXzJqZZMgQq-whGB5TZbwiDba6UvCI1oqEauMXYdEv2O9_T63DKvte03z5YwnwU0cPpMio908lmGpprOFnWM8n02JhLHfScVdTa3QVHjDrSJE9Yf9TUqoiBPKNBDrkwygP-gAbiB3ZkLZQYyA3gsbW0BrKl59YjdtUMnLc1o8v31ajM4So/s600/34.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZxP5uEky1Sz3q0Mwsf71epUsAZy3lQN6zbx7DYcGOpeJOpadmXIlF2WE62mpzVPKmuOpX0GV9n6OsiuiY0H23LWF2MDEEl5iwoJvbuzn9Wk1aaIZIl_r-oh7MDBGnjPSsIOYeshZ232Z2oGMlhDtgv2ruGPFQNAEVci6WPvNxmdeGZNxAJJPhvWrDgSeo/s1000/35.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="652" data-original-width="1000" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZxP5uEky1Sz3q0Mwsf71epUsAZy3lQN6zbx7DYcGOpeJOpadmXIlF2WE62mpzVPKmuOpX0GV9n6OsiuiY0H23LWF2MDEEl5iwoJvbuzn9Wk1aaIZIl_r-oh7MDBGnjPSsIOYeshZ232Z2oGMlhDtgv2ruGPFQNAEVci6WPvNxmdeGZNxAJJPhvWrDgSeo/s600/35.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ7Vc7-dPDhU870IxFol6e0ThbR2dPgKo1Zkla-e0ca-Hv2SwKlmpWL9pu7q_NJ7gUh407hwjzVmI39Nv6Lydgj0FyrSWYaxGM757eNnAPP9n-FzNZjXrAYy4jbQvslnzrFH8-mHKIPPneo2LWy_27SxcA5tLDynqACmfJTfVpPfLO0oxBg7TwnhUD_1SY/s1298/36.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="975" data-original-width="1298" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ7Vc7-dPDhU870IxFol6e0ThbR2dPgKo1Zkla-e0ca-Hv2SwKlmpWL9pu7q_NJ7gUh407hwjzVmI39Nv6Lydgj0FyrSWYaxGM757eNnAPP9n-FzNZjXrAYy4jbQvslnzrFH8-mHKIPPneo2LWy_27SxcA5tLDynqACmfJTfVpPfLO0oxBg7TwnhUD_1SY/s600/36.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvZVHoyMwLy_uevozJDweXk1C4IM3t6SGadpy8nLX2LDwUJXiwxKnlNUA6JE4oF-ewAwrrhp4Ts8pkjokQdE3J12RjcZODOthExQn3jty-ms_IccTgoV8rumyokYHSs20XGX4TA1qgMXTs4CJhipJN80NbKn8LOMwjmaX7yyOr43qfX4b_z5g-qognu3XB/s1015/37.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1015" data-original-width="761" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvZVHoyMwLy_uevozJDweXk1C4IM3t6SGadpy8nLX2LDwUJXiwxKnlNUA6JE4oF-ewAwrrhp4Ts8pkjokQdE3J12RjcZODOthExQn3jty-ms_IccTgoV8rumyokYHSs20XGX4TA1qgMXTs4CJhipJN80NbKn8LOMwjmaX7yyOr43qfX4b_z5g-qognu3XB/s600/37.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimtP6ay2r8RyPCOVS5Iu1Q0mqP9J6ihBT4zTlaHwgjqVgf2BDgLqlgV93cMysemzSgVUcPjorPTGWeuCVnkNoNjCjfh9HgecOZmlyPJt__uaHzvQyKn0BfqH4XihnVUMuuU_FJ9_tYXfhhyphenhyphenfE2BuGRYUH122J7aANYIK2yZ-ksL1FozWtGmO3-KUsvh3_w/s941/38.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="941" data-original-width="801" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimtP6ay2r8RyPCOVS5Iu1Q0mqP9J6ihBT4zTlaHwgjqVgf2BDgLqlgV93cMysemzSgVUcPjorPTGWeuCVnkNoNjCjfh9HgecOZmlyPJt__uaHzvQyKn0BfqH4XihnVUMuuU_FJ9_tYXfhhyphenhyphenfE2BuGRYUH122J7aANYIK2yZ-ksL1FozWtGmO3-KUsvh3_w/s600/38.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEino4d4kx8dwRBrVrPG7my43vcVg9ufeh-jIbzRr9hJ721KaOmFvT4clrfWGlS9HSDbhgiM6QfiooR62R2iIhhNoSu-QqfE49laLo2ezqgjuGhPER9lDxFburZJ9fyOKc_qBZhrJJhQABapgmJDy1oGFruq3rci_P6IwmNyE9pMudrvIch0SKy9wkLO8jEo/s1299/gal3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEino4d4kx8dwRBrVrPG7my43vcVg9ufeh-jIbzRr9hJ721KaOmFvT4clrfWGlS9HSDbhgiM6QfiooR62R2iIhhNoSu-QqfE49laLo2ezqgjuGhPER9lDxFburZJ9fyOKc_qBZhrJJhQABapgmJDy1oGFruq3rci_P6IwmNyE9pMudrvIch0SKy9wkLO8jEo/s600/gal3.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4lAnQ_7kADTTiFqv_ugu86w7c4M6Zz-6THGGcDTe7BEs2IwD5egeNGibBEqwDRBs8HuSlKmnijEaiGsbB25QN-01ZTN8awl0nLBLyTlMo6JGyNXWfkavZiePEL0Volh5TqAfLETxlpMwRq2ec4cAoJxlqbi-WJUfm3_SZb2PIgM3C2h0DfaElbagIRHNn/s1299/gal4.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4lAnQ_7kADTTiFqv_ugu86w7c4M6Zz-6THGGcDTe7BEs2IwD5egeNGibBEqwDRBs8HuSlKmnijEaiGsbB25QN-01ZTN8awl0nLBLyTlMo6JGyNXWfkavZiePEL0Volh5TqAfLETxlpMwRq2ec4cAoJxlqbi-WJUfm3_SZb2PIgM3C2h0DfaElbagIRHNn/s600/gal4.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEWLsPraL5yh31Bo7ZctFjwTgGyVX4ONLQcUwdBQUNKJR5aM6yQc-IKVpSGAcPG2vDRh9HSM1gQ3D-maPOomZazrlpgZh-8vDCpoDzpHOxoutKp8fW3hWHkGoId8Nz6LSSj1M0SLsjNt4CwADSsCjWJTMXm3A9H8ecaNhCwmitLut2BLZlp9-PLiAwKdYf/s1299/gal5.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEWLsPraL5yh31Bo7ZctFjwTgGyVX4ONLQcUwdBQUNKJR5aM6yQc-IKVpSGAcPG2vDRh9HSM1gQ3D-maPOomZazrlpgZh-8vDCpoDzpHOxoutKp8fW3hWHkGoId8Nz6LSSj1M0SLsjNt4CwADSsCjWJTMXm3A9H8ecaNhCwmitLut2BLZlp9-PLiAwKdYf/s600/gal5.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQKQ3sGiPaaK5SPf7Azf5Qez_YzY59hZGlsI7Zz5ylp3wEMVrGnLkGSehyphenhyphenUc7oPs-F9K_7tKQ8R6cTQWUFeCWKwdLIflrLamNmUU1lmF-1rjim1u24rMJFeW5ztG1HJzARI64Ag7yUreO9i23Cfm2ZLKbofVrWRblXtY1WnwDV6yy_51E4ipTvqL3EADTb/s1950/gal6.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1950" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQKQ3sGiPaaK5SPf7Azf5Qez_YzY59hZGlsI7Zz5ylp3wEMVrGnLkGSehyphenhyphenUc7oPs-F9K_7tKQ8R6cTQWUFeCWKwdLIflrLamNmUU1lmF-1rjim1u24rMJFeW5ztG1HJzARI64Ag7yUreO9i23Cfm2ZLKbofVrWRblXtY1WnwDV6yy_51E4ipTvqL3EADTb/s600/gal6.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB2fEKLiOjBuUpwxCI3Aqb-mMLloDK1r5lcq2JqUiQYKF2ywuvkKToSVFx9F4otLtPTurmpD9iiyWTUH-zkQkpvHVhbbpNdYQ-Cz_VuksZ88aDdC8ZxxfS6o-GBe3nZSSyLhdXZthm1VreAf9Lb-7PimrAVWaOtvjfFHVEuBFnPBBMZKoe6AlXBchKKmnj/s860/gal8.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="860" data-original-width="646" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhB2fEKLiOjBuUpwxCI3Aqb-mMLloDK1r5lcq2JqUiQYKF2ywuvkKToSVFx9F4otLtPTurmpD9iiyWTUH-zkQkpvHVhbbpNdYQ-Cz_VuksZ88aDdC8ZxxfS6o-GBe3nZSSyLhdXZthm1VreAf9Lb-7PimrAVWaOtvjfFHVEuBFnPBBMZKoe6AlXBchKKmnj/s600/gal8.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiX_XRZzhc7umaYPAhYRI2MYrTXTsvuJE637xXNXsO3kfgcj7abuOV78kRP5BUYvg__WlOmrEuALEiKMUKm29HUS_9kzmK9UC3i0wUqnwnpQMfW2LnBhTgI2bEcgslxGvTNuJt0KjfWQsBwizi3bcmPxebfP5ZjMg8uC3ITtALyxbgELy7NO282gnaN_2Cv/s734/gal9.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="489" data-original-width="734" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiX_XRZzhc7umaYPAhYRI2MYrTXTsvuJE637xXNXsO3kfgcj7abuOV78kRP5BUYvg__WlOmrEuALEiKMUKm29HUS_9kzmK9UC3i0wUqnwnpQMfW2LnBhTgI2bEcgslxGvTNuJt0KjfWQsBwizi3bcmPxebfP5ZjMg8uC3ITtALyxbgELy7NO282gnaN_2Cv/s600/gal9.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZaMa6dvHivoY_CGIth5iAhvWc4WZzXy33l_cWN9QJAYD8uyYffmU1SQqXJI_ALLUzULzVHj-KrpvE42ceEXF8usOJyf1fKcLLklT0_YxTmJUDIdzJ4ZmddFioOii8R8KndsCv4BpKo5ZKFwdtuk6o9Eez1ZiKPX4IqtEPImdEDXtv2ORAHD8OhnUnaeJd/s1553/gal10.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1036" data-original-width="1553" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjZaMa6dvHivoY_CGIth5iAhvWc4WZzXy33l_cWN9QJAYD8uyYffmU1SQqXJI_ALLUzULzVHj-KrpvE42ceEXF8usOJyf1fKcLLklT0_YxTmJUDIdzJ4ZmddFioOii8R8KndsCv4BpKo5ZKFwdtuk6o9Eez1ZiKPX4IqtEPImdEDXtv2ORAHD8OhnUnaeJd/s600/gal10.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhz8Cr25dqWXoGdSTk5TTA-XNUSRk0msym86YLnhdsuE3aaw_EpWqj0kqVOIaRml9_pAReIc4qyKSIG2KvI6BuJaKtSslaX7EpKbtb4S0RZ-_U66y5eIoSKx5V_u22oHvF4HfT2avEV4ctADVHlaYxf9I4jsNR_0Kojv11oIfXLyL7zGOm5oUP444Nq423c/s1021/gal11.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="680" data-original-width="1021" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhz8Cr25dqWXoGdSTk5TTA-XNUSRk0msym86YLnhdsuE3aaw_EpWqj0kqVOIaRml9_pAReIc4qyKSIG2KvI6BuJaKtSslaX7EpKbtb4S0RZ-_U66y5eIoSKx5V_u22oHvF4HfT2avEV4ctADVHlaYxf9I4jsNR_0Kojv11oIfXLyL7zGOm5oUP444Nq423c/s600/gal11.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLR3tpPQ9t5ncfTpPR7rQq_9rmCR9vtmfTlLlJrFoQVfSrq_WdjC6XiZv6K7AgP1AEbvmA6UhjFAbuNml4YHrBMrhXMDRO8wCo0Spk8oR_8TwOe-0EWB6gjP7-3oQsKYc2Yw3X7nrfDaz_aGBmPNyWkVJ3cn53j7PTzgFrbNo0miSe-tqmUCQQ0QVMu4ch/s1300/gal12.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="867" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLR3tpPQ9t5ncfTpPR7rQq_9rmCR9vtmfTlLlJrFoQVfSrq_WdjC6XiZv6K7AgP1AEbvmA6UhjFAbuNml4YHrBMrhXMDRO8wCo0Spk8oR_8TwOe-0EWB6gjP7-3oQsKYc2Yw3X7nrfDaz_aGBmPNyWkVJ3cn53j7PTzgFrbNo0miSe-tqmUCQQ0QVMu4ch/s600/gal12.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3zxeSLfOX_x69yJPcA-qz6V_ZK_6GB-tyMudoQTRYkQliEue86K3sggelk9_PW4_Wc9jbgSqcXkFDpupBxBhwyz7Dex-FWUYUD17UXp0Un85uFcL-wtBxIAnNOrgq1CgAPWVMO85RRrg2YtiLxlcmaZjw3tb4EywaziWBVhSwFh9Dyf5nf94Lj3HCaTyj/s1299/gal.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3zxeSLfOX_x69yJPcA-qz6V_ZK_6GB-tyMudoQTRYkQliEue86K3sggelk9_PW4_Wc9jbgSqcXkFDpupBxBhwyz7Dex-FWUYUD17UXp0Un85uFcL-wtBxIAnNOrgq1CgAPWVMO85RRrg2YtiLxlcmaZjw3tb4EywaziWBVhSwFh9Dyf5nf94Lj3HCaTyj/s600/gal.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEhYDCpGFlEKWnWOM4132YRdxBJz7kU-qYL3WR321Rbc7tdLStMXrDKZtrNQvwsX6oysPvMZp1fCnUlrOfPoLia1y52wxz9iwlyPP55ce-7SSntBNIWoPdPyzNGtD5SrqS_oGqrEHJQqUuey5TSietWN_8Z_s6qigGyR6funA1g8LfyM-FGbx09q9Z6mcN/s865/galeria.1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="628" data-original-width="865" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEhYDCpGFlEKWnWOM4132YRdxBJz7kU-qYL3WR321Rbc7tdLStMXrDKZtrNQvwsX6oysPvMZp1fCnUlrOfPoLia1y52wxz9iwlyPP55ce-7SSntBNIWoPdPyzNGtD5SrqS_oGqrEHJQqUuey5TSietWN_8Z_s6qigGyR6funA1g8LfyM-FGbx09q9Z6mcN/s600/galeria.1.jpg"/></a></div>
-
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-64368689385470162292023-12-29T04:07:00.000-08:002023-12-29T04:07:48.432-08:00APROXIMACION OS CRUCEIROS DO CONCELLO DE TOQUES (A CORUÑA).TERRA DE ABEANCOS . NA OBRA DE XOSE M. BROZ REI DO ANO 1983.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjrrg2f6NzTqerpjh7-_-kUo0Y9kFzLluQz3zL15h_dtj6BlqgPz4AnMOHI4IXN0obIfFTs2I5SwghgCbQQ5-u27drZeRwcc-rMFKgQrp2YKVF5i6W0VTcfYrnV_n8B1IIIm5-SU9x7YTIOqJKArp8_hsXL-GH0CQHJ4iOTkM2K7fw9uRd2XZW7MoEHcHHg/s1232/3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="821" data-original-width="1232" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjrrg2f6NzTqerpjh7-_-kUo0Y9kFzLluQz3zL15h_dtj6BlqgPz4AnMOHI4IXN0obIfFTs2I5SwghgCbQQ5-u27drZeRwcc-rMFKgQrp2YKVF5i6W0VTcfYrnV_n8B1IIIm5-SU9x7YTIOqJKArp8_hsXL-GH0CQHJ4iOTkM2K7fw9uRd2XZW7MoEHcHHg/s600/3.jpg"/></a></div>
APROXIMACION OS CRUCEIROS DO CONCELLO DE TOQUES (A CORUÑA).TERRA DE ABEANCOS . NA OBRA DE XOSE M. BROZ REI DO ANO 1983.
(Terceira e ultima entrega sobre os Cruceiros das Terras de Abeancos, tomando coma punto de partido os traballos de Xose M.Broz Rei, do ano 1983, publicado no Boletin anual do Centro de Estudios Melidenses, Museo da Terra de Melide. O presente traballo forma unha unidade dos outros dous anteriormente xa publicados neste Blog, correspondentes a Melide e Santiso e pretender ser unha revisión os traballos desenvolvidos polo mencionado investigador no ano 1983).
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibng4Cci63zwSXHBGiZEfXGpFaPWRL_X9yfmFjZL-ADkOVKyY8lXkyPlOPNFKYkR-UCdyQvLccKQrkc3eaFCpPcBHSZZEmVqRWPHyjBEVLzg8Nf2XVqqbgSRC_RQqG7zAWHvYF8JvGpeFH06CBun3k-fDdm4x_qPOFHLrWoLZ_2Nd92HcxOh-rOwHHUXIL/s267/2.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="267" data-original-width="189" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibng4Cci63zwSXHBGiZEfXGpFaPWRL_X9yfmFjZL-ADkOVKyY8lXkyPlOPNFKYkR-UCdyQvLccKQrkc3eaFCpPcBHSZZEmVqRWPHyjBEVLzg8Nf2XVqqbgSRC_RQqG7zAWHvYF8JvGpeFH06CBun3k-fDdm4x_qPOFHLrWoLZ_2Nd92HcxOh-rOwHHUXIL/s400/2.jpg"/></a></div>
LIMIAR.
A presente publicación pretende continuar coa revisión iniciada no Boletín núm. 34 de Nadal do pasado ano 2021, do Museo Terra de Melide, no que iniciamos a serie centrándonos nos Cruceiros do Concello de Melide exclusivamente, e usando como punto de partida tanto na primeira revisión efectuada coma na actual o traballo desenvolvido por Xosé M. Broz, no ano 1983.
De seguido, con esta nova entrega, a segunda da serie, imos analizar a situación actual dos cruceiros no concello de Santiso e do Concello de Toques .
Na actualidade censamos, visitamos e fotografamos un total de Doce cruceiros, un deles particulares o resto de titularidade publica.
Varios deles inventariados no PXOUM do Concello outros non, e cunha moi variada situación e estado de conservación, en algún caso en claro perigo, polo que cumpre cas autoridades competentes na preservación do noso patrimonio tomaran as medidas oportunas, antes de que resulte irremediable.
PALABRAS CLAVE.
Cruceiros, Toques, Cruz, Capitel, Fuste, Base, coordenadas de localización, Broz.
INTRODUCCION.
Na primavera-verán do ano 1983 o investigador Xosé Manuel Broz Rei, publica no Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 de Novembro, o seu traballo sobre Os Cruceiros da Terra de Melide, no que se recolle descrición detalla, situación, historia e estado dos Cruceiros existentes nas terras de Abeancos: Santiso, Toques e Melide.
Este actual traballo, continuación do que xa publicamos o pasado ano 2021 no que presentamos a revisión dos Cruceiros de Melide, pretende agora proceder a unha nova actualización pormenorizada da situación dos Cruceiros do concello de Santiso e Toques concellos da “Terra de Abeancos”, a partiren dos datos daquela, compartidos por Broz.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhG6w79TyrFtlzEDnaVQRkTwdJZabGtKM0t1t_XjvUKTCIIfSzbMeH0KUZo8wpVeR6mq8qhMxdoAuNlHWP3YIklAn4BBUhkqmISio7CyywbT8CKPe9XC9I8ati-phT_JuqGxAlfoKs4kJgnXfW0-XNZePX21oebhG25tPen_nbXwKOP_WZ9xMb10Chnfobl/s842/1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="629" data-original-width="842" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhG6w79TyrFtlzEDnaVQRkTwdJZabGtKM0t1t_XjvUKTCIIfSzbMeH0KUZo8wpVeR6mq8qhMxdoAuNlHWP3YIklAn4BBUhkqmISio7CyywbT8CKPe9XC9I8ati-phT_JuqGxAlfoKs4kJgnXfW0-XNZePX21oebhG25tPen_nbXwKOP_WZ9xMb10Chnfobl/s400/1.jpg"/></a></div>
Terras circundadas de camiños, corredoiras, congostras e sendeiros polos que aparecen espallados aquí e alá os nosos característicos Cruceiros, coma mostra do sentir, a relixiosidade, a espiritualidade e porque non dicilo, tamén o medo ao descoñecido e á represión da santa nai Igrexa, e o seu interese en rematar e erradicar todo o que conserve ese cheiro pecaminoso de vella relixión, ocultismo, meigas ou cultura castrexa.
CARACTERISTICAS E ASPECTOS TÉCNICOS.
Os Cruceiros están compostos de varios elementos ben diferenciados como son: A Plataforma sobre a que se levanta, sempre de unha ou varias gradas. O Pedestal, normalmente cuadrangular, liso ou con inscricións ou símbolos. O Fuste, tamén denominado por algúns autores como varal, que pode ser cuadrangular, octogonal ou cilíndrico, liso con motivos diversos tales como; escalas, martelo, teazas, caveiras, serpes, representacións de santos e outros motivos relixiosos. O Capitel que varia entre os mais sinxelos cadrados sen adornos, ós que representan figuras, anxos, ou adornos xeométricos, e florais, como volutas e complexas variantes de representacións da morte e a salvación, o ceo, os querubíns alados, entre outras figuras. E finalmente a Cruz, tanto cruz simple, como con representacións de cristo crucificado no anverso e diferentes virxes; dolorosa, inmaculada, a piedade, virxe do Carme, etc.
Hai Cruceiros Santificadora de camiños, encrucilladas, corredoiras e congostras. Protectores contra meigas e demos así como a acción dos feitizos e meigallos. Outros indican dirección ós peregrinos. Algúns teñen misión de reconforto e descanso para os camiñantes que toman asento sobre as plataformas que lles serve para descansar. Tamén podemos falar de Cruceiros que indican ou anuncian a proximidade dunha igrexa, un santuario, unha capela ou ermida, así como os lugares de culto ou recordo de feitos lutuosos e mortes de seres queridos.
E dende logo non podemos esquecer os que compren con promesas realizadas e pagan débedas polo paso do tempo.
A representación en Melide dos nosos típicos cruceiros, e variada e múltiple e non resulta nada difícil atopar unha boa mostra de todos eles en razón das súas características especificas, sen ao señor, ou levantados en gratitude, ou fe, ou como recoñecemento de algunha gracia outorgado por Deus, e tamén como cumprimento dunha penitencia polos pecados cometidos, agardando o perdón divino. Así como os que sinxelamente representan feitos históricos, ou lendas, que normalmente quedan gravadas no baseamento do mesmo, en moitos casos ilexible
dubida algunha, tanto dos que presentan Cruz, como nos que se representan figuras, de Cristo e a Virxe María, no anverso e reverso dos mesmos, ou unicamente a Cristo Crucificado.
Igualmente hainos nos que base se presenta con gradas, de varios chanzos, e os que carecen dela. O de Zas do Rei e quizais o mais significativo.
Tamén temos Cruceiros con mesa, (O de Campos, ou o de San Cosme de Abeancos entre outros), e sen ela e cruceiros co fuste biselado, ou liso, e o capitel simple ou con volutas e diversos tipos de adornos. (O de Baltar é un bo exemplo do que estamos a falar).
No Seu libro JM Broz, Os Cruceiros da Terra de Melide, do no 1983, xa nos deixou unha interesantísima tabula coas características da cada un deles,; plataforma, ( gradas ou altar),
Pedestal, (Piramidal, Moldurado, cúbico), Epígrafes, con inscrición ou datas, Fuste (Renacentista, ou octogonal, ou cadrado), Capitel; (Composto. Ou Moldurado), e a Cruz, (con Cristo e Virxe, ou sen algún deles).
Igualmente detallou a súa situación; no adro, no campo da festa, nunha encrucillada ou camiño. A Historia, lendas folclore, costumes etc. de cada un deles, así como a conservación e estado de todos eles, que hoxe case corenta anos mais tarde imos proceder a revisar.
Na publicación que estamos a analizar, no ano 1983 JM Broz, visitou en Santiso, e fixo unha detallada descrición de 18 cruceiros localizados no e torno de 18 Parroquias do mencionado concello.
Broz establecera unha clasificación fundamentada nas características tecinas da figuración e do seu tempo dos cruceiros do seguinte xeito:
Tipoloxía A-B-C-D-E-F. En función dos elementos necesarios para considerar como tal un Cruceiro, esta é: Plataforma, Pedestal, Fuste, Capitel e Cruz.
Ademais coma valor engadino o investigador deixaba constancia no seu estudio de aspectos tales como; a existencia de inscricións ou non, a localización do cruceiro, historia coñecida e estado de conservación dos mesmos, aspectos todos eles nos que imos tratar de corroborar e expoñer actualizado no presente noso traballo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTuLszDYoRQWoiHE0E7LOseSCDuMJ5OXSdBwpmU0zFv00GHBQgxA76XDU1A03w1BW0ylqRTrdI3lcOv9PyoQzO-iNWAPg0hoWKBfK6rcuSE9yymhczPJ25idne4thrqLeD1cgFTRyjxQRhyy4Pn_yEB1bG2z1_8Glg_iV10jS0DiJ9ETcAgc3sxIanY5IW/s1232/3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="821" data-original-width="1232" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTuLszDYoRQWoiHE0E7LOseSCDuMJ5OXSdBwpmU0zFv00GHBQgxA76XDU1A03w1BW0ylqRTrdI3lcOv9PyoQzO-iNWAPg0hoWKBfK6rcuSE9yymhczPJ25idne4thrqLeD1cgFTRyjxQRhyy4Pn_yEB1bG2z1_8Glg_iV10jS0DiJ9ETcAgc3sxIanY5IW/s400/3.jpg"/></a></div>
ASPECTOS XEOGRAFICOS E FUNDAMENTOS HISTORICOS.
O Concello de Toques forma xunto co de Melide e Santiso a coñecida como “Terras de Abeancos”.
A capitalidade do Concello se establece no lugar coñecido cono de Souto, parroquia de A Capela, a uns 7 km de Melide.
Toques limita polo norte cos cumios da serra do Bocelo de Sobrado dos Monxes, no este atopamos a serra do Careón e os montes de Corno de Boi, de Palas de Rei e Friol, terras todas elas abruptas e montañosas, en tanto que polo sur e no oeste se nos presentan fermosos vales cara ao concello de Melide.
Entre os moitos regos e regatos como o Toca e o Montelén, que baixan das serras do Bocelo e do Careón destacamos o río Furelos, que nace nas brañas de Porto Salgueiro, na parroquia de Brañas e que vai morrer no Ulla nas terras do concello de Santiso.
Toques aínda que o mais pequeno dos concellos das terras de Abeancos nos agasalla con fermosas vistas, una rica e variada flora e fauna, e unha mais que naturaliza libre da que desfrutar percorrendo os seus camiños, congostras, corredoiras e sendeiros polos que devagar tranquilamente, non podemos esquecer que mais do 40% destas terras están protexidas pola rede Natura 2000.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjv2j6SzB9l8n2RwnoHH7AwVljPonv8PxLoLE62p3Hy_xPCVXNTb96yrbyjnHKSqUVE_DFISizoI_4l24Ae7N6cozZsZTgNmYt8o4erhTHAHVHgTF-9cQoM9zlT5RHbb5QhYUb9lkax0vTYQN8Tnm_jC_79qFRbbVsstxdwdOSc5ei4Q-gtYqJstobA8_d3/s1299/4.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjv2j6SzB9l8n2RwnoHH7AwVljPonv8PxLoLE62p3Hy_xPCVXNTb96yrbyjnHKSqUVE_DFISizoI_4l24Ae7N6cozZsZTgNmYt8o4erhTHAHVHgTF-9cQoM9zlT5RHbb5QhYUb9lkax0vTYQN8Tnm_jC_79qFRbbVsstxdwdOSc5ei4Q-gtYqJstobA8_d3/s600/4.jpg"/></a></div>
Ilustración 3. VISTA DAS TERRAS DO CONCELLO DE TOQUES.
Aquí imos atopar vestixios do que debeu ser unha rica cultura castrexa, en restos arqueolóxicos e monumentos megalíticos; antas e petroglifos, ou castros, como o castro de A Graña, na parroquia de A capela, ou o dolmen de Forno dos Mouros nas proximidades da aldea de Muruxosa.
Pero tamén atoparemos impresionantes construcións relixiosas, como a capela de San Antolin románica do século XII, localizada nunha paraxe natural inesquecible, a carón das frías augas do río Toca, no interior dunha pequena e impenetrable fraga de laurisilva.
Tampouco debemos esquecer que por aquí no pasado transitaba e aínda hoxe en día permanece o trazado dunha variante do Camiño de Santiago, o denominado “ Camiño Primitivo" o "Camiño de Oviedo", que atravesa as parroquias de Vilouriz y Vilamor, e continúa ata Melide onde conflúe co "Camiño Francés".
Este "Camiño Primitivo", indubidablemente uns dos mais fermosos, pero dunha dureza extrema viña dende Asturias concretamente dende Oviedo, e asoma e entra en Galicia polas montañas da Fonsagrada (Lugo), pasando por Lugo capital, abandona a provincia polo norte do Concello de Palas de Rei, introducíndose xa en Toques pola Parroquia de Vilouriz.
Unha alternativa real e moito mais tranquila ao camiño Francés, francamente masificado nos últimos tempos.
PARROQUIAS DO CONCELLO DE TOQUES.-
• Brañas (Santa Mariña).• Capela (Santa María).• Mangueiro.• Monte (San Xulián).• Oleiros (San Martiño).• Ordes (Santa María).• Paradela (San Paio).• Santa Eufemia de Monte (Santa Eufemia).• Villamor (San Estebo).• Vilouriz (Santiago).
No traballo desenvolvido polo investigar XM Broz, para o Concello de Toques, presenta Oito cruceiros localizados en outras tantas parroquias, concretamente en:
En Santa María de Ordes, de tipo A, da clasificación que el fai para os cruceiros da zona. En Santa María de A Capela, San Martiño de Oleiros, Santa María das Brañas, San Paio de Paradela, San Estevo de Vilamor, e en Santiago de Vilouriz, de tipoloxía E. Así como o existente en Sanmil, na parroquia de Vilamor.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiT5Rl1w-SarV9DuyldAdlusr2Ra5uMwVzbDewGCEMpZiDWWTk6rXqJrdxCFAjT9-KLGj6inE4_ldIC45chym7unywXaCUFV1hYFpZLuKPY_4vaErrVZuQl9A-kLcLcD-RBvPg8kfhD3Mbm-qsQa1QaShRAuETIVduVJncm5sl5lvsrWKCSSdtmdYlE6j9K/s1232/3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="821" data-original-width="1232" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiT5Rl1w-SarV9DuyldAdlusr2Ra5uMwVzbDewGCEMpZiDWWTk6rXqJrdxCFAjT9-KLGj6inE4_ldIC45chym7unywXaCUFV1hYFpZLuKPY_4vaErrVZuQl9A-kLcLcD-RBvPg8kfhD3Mbm-qsQa1QaShRAuETIVduVJncm5sl5lvsrWKCSSdtmdYlE6j9K/s400/3.jpg"/></a></div>
Ilustración 4.CONCELLO DE TOQUES.
Destacar que os cruceiros de tipoloxía A, para Broz, se caracterizan por ter:
- basamenta en grada de catro ou cinco chanzos, con arestas redondeadas.
-Pedestal nos que se gravan os símbolos da paixón.
-Fuste de tipo renacentista, circular con boceles e media cana.
-Capitel derivado e composto, con adornos en follas, volutas e anxos.
-Crucifixo en Cruz, rectangular Con imaxes de Cristo no anverso, e Virxe no reverso.
Os cruceiros de Tipoloxía E, terían as seguintes características:
-Basamenta pouco labrada, e sen grada normalmente, un so chanzo en pedra.
-Fuste circular, dos de tipo renacentista.
-Capitel derivado e composto con follas de adorno, e as veces anxos e volutas.
-Crucifixo en forma de cruz latina, pero sen imaxes. Case todas de tipo florenzado nos estremos dos brazos da mesma.
-Datados normalmente a finais do século XVIII e principios do XIX.
Na actualidade nos puidemos visitar estes oito cruceiros de propiedade pública e censar en total Doce cruceiros, o que supón catro novos que non foron visitados polo mencionado investigador, coa salvadade de que un deles é privado no interior dunha casa do rural, da parroquia de Vilamor no lugar de Eirago de arriba.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCW22OSO5CXzY7AJu-kP0Sa8oSOlQHrNCgwqBWtp-JNw9Dg9qKfAIACmRqFnTi6vGoHPeA-EoesvJG1GACeViW4Po5tnDsGLA1tFkkC6ecgCJuX4W9CsmcHNI-uvzYiG8JPabhCvO6NQ1JxcQIp7oggy2eZAXH_QDRVp2hc3nNOjNyKpN-jLV-uBDawob2/s892/5.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="892" data-original-width="669" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCW22OSO5CXzY7AJu-kP0Sa8oSOlQHrNCgwqBWtp-JNw9Dg9qKfAIACmRqFnTi6vGoHPeA-EoesvJG1GACeViW4Po5tnDsGLA1tFkkC6ecgCJuX4W9CsmcHNI-uvzYiG8JPabhCvO6NQ1JxcQIp7oggy2eZAXH_QDRVp2hc3nNOjNyKpN-jLV-uBDawob2/s400/5.jpg"/></a></div>
1.Parroquia: A Capela (Sta María).
1.A.Cruceiro na Capela de San Antolín de Toques. Coordenadas (WGS84): 42°58'40.5"N 7°59'00.1"O (42.9779262,-7.983374).
O Cruceiro se atopa no adro da propia capela prerrománica fronte á espadana do campanario da mesma que está separada da igrexa e a varios metros de distancia da mesma e do mosteiro que albergaba a carón do río Toca.
A igrexa é o único resto do antigo mosteiro, o cal atópase en ruínas a carón da mesma. Foi fundado a mediados do século XI polo abade Tanoy. Na metade do século XVI pasou a depender como priorado do mosteiro de San Martiño Pinario en Santiago de Compostela ata o ano 1835.
Consta dunha soa nave, con ábsida rectangular, teito de madeira e con bóveda de canon. No interior destaca o arco triunfal, de medio punto e con capiteis tallados con figuras xeométricas e vexetais.
Pero o máis importante da igrexa é sen dúbida algunha o seu fermoso calvario, xa cun sentimento plástico que avanza o estilo máis naturalista de épocas vindeiras. Na actualidade atópase desmontado xa que se estaban facendo restauracións no mesmo.
Por último, no exterior, tamén chaman a atención os arquiños de medio punto na cornisa da ábsida.
A basamenta está formada por un pedestal cúbico pouco traballado sobre o que se ergue o varal, ou fuste que presenta nunha das súas caras inscrición cunha data: Año 1889.
Capitel en dous tramos, ou filetes escalonados ós que se refire Broz, con una greca denticulada que recorda a outros cruceiros da zona, como no caso do que existe en Furelos.
Crucifixo en forma de cruz latina, achaflanada e con brazos florenzados nos estremos.
Segundo conta Broz, o Cruceiro non se atopaba neste lugar, senón que foi trasladado ó seu emprazamento actual.
Cruceiro procesional, que preside as festividades de San Blas, abocado dos males de gorxa, día no que se fan as puxas polos devotos, das língoas. Tamén celebran o San
Antolín, o dous de setembro, e as Cruces no mes de maio.
Cruceiro incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.02.1, Vol. IV, páx. 2343
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPNriWpy1C5G4TQIPfPCOdZ2Y8YDuRXNBytBwNcx1tkTlY4Tv50eaURwEUyfzeDOtEDCLyhh0Pk2Mcq25UqzUH1UcieLWNCH07X7hcAvLxRiWSLYuNsuT0EKalpAAUcs7RrU5yMYYIfggzX7Dd7AN5dwU9WufTSUfiwpRoB6a2_Li8UKqRrhBMdhMTZf7A/s745/6.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="496" data-original-width="745" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPNriWpy1C5G4TQIPfPCOdZ2Y8YDuRXNBytBwNcx1tkTlY4Tv50eaURwEUyfzeDOtEDCLyhh0Pk2Mcq25UqzUH1UcieLWNCH07X7hcAvLxRiWSLYuNsuT0EKalpAAUcs7RrU5yMYYIfggzX7Dd7AN5dwU9WufTSUfiwpRoB6a2_Li8UKqRrhBMdhMTZf7A/s400/6.jpg"/></a></div>
1.B Toques Parroquia: A Capela (Sta María).No exterior do acceso ao novo Camposanto. Coordenadas (WGS84): 42°58'28.7"N 7°58'55.1"O (42.9746306,-7.9819712).
Cruceiro non visitado por Broz, no ano 1983, sen dubida porque naquel entón aínda non existía nin o cemiterio novo que empezou a ser construído no ano 1997, nin por suposto o cruceiro, e que recorda tamén o cruceiro novo existente no cemiterio, ase mesmo de nova construción, no lugar de Brañas, parroquia de Santa María, e que data do ano 2004.
O cruceiro se levanta sobre una nova basamenta de pedra artificial, pedra serrada, que se presenta en grada de dous chanzos cadrados lisos.
O Pedestal é igualmente una pedra de nova fábrica en cubo. Sobre o que se levanta o fuste, octogonal, de uns dous metros de altura con arestas.
O seu capitel en dous tramos moldurado, con arestas e de sección cadrada sen adornos, sostén un crucifixo en forma de cruz latina, moi sinxela con imaxes.
No anverso un pequeno cristo crucificado, con cabeza reclinada sobre o lado dereito. Coroado de espiñas, e a perna dereita sobre a esquerda. Con barba e ollos pechados, non se apresan os cravos típicos da paixón, nin ten lenda o INRI no estremo da cruz de sección cadrada.
No reverso una virxe María, apoiada sobre una peaña en actitude piadosa, con manto que cubre a cabeza, e as mans sobre o peito.
2. Parroquia: Ordes (Santa María). Coordenadas (WGS84): 42°57'26.2"N 7°59'27.5"O (42.9572732,-7.9909657).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.07.1, Vol. IV, páx. 2346.
Cruceiro catalogado en el PXOM, ficha CR-07, en ubicación diferente a la actual.
Cruceiro incluído na publicación de XM Broz do Boletín do Centro de Estudios Melidenses, do Museo da Terra de Melide.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6tPWqY1kP4rb1nqGS1014QP5YVk92dOKnqwh3mEvYfKZfxLXnNtFHUgc5XbRXAPhkQMSyCTstzoMnoJ5Fa8fby0p0Ijbi8D7NXdjs3jLzQENpQiapbrTM72sSRcow_tPEjnMFbKCr0YNhaJkY34B9fvRi8-tUstSIj2mXys0L8dzmlW-e5QecsLND2oqK/s1299/7.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6tPWqY1kP4rb1nqGS1014QP5YVk92dOKnqwh3mEvYfKZfxLXnNtFHUgc5XbRXAPhkQMSyCTstzoMnoJ5Fa8fby0p0Ijbi8D7NXdjs3jLzQENpQiapbrTM72sSRcow_tPEjnMFbKCr0YNhaJkY34B9fvRi8-tUstSIj2mXys0L8dzmlW-e5QecsLND2oqK/s600/7.jpg"/></a></div>
Ilustración 7.CRUCEIRO DE ORDES.
O Cruceiro se atopa preto da igrexa, no denominado campo da festa da parroquia.
Estamos diante dun impoñente cruceiro que se levanta sobre una basamenta en grada formada por cinco chanzos de perfil abocelado, sobre o que se ergue o seu pedestal no que se aprecian as caveiras da paixón e outros símbolos da mesma, en forma de tronco de pirámide.
Como inscrición anotamos as seguintes:
Na cara norte do pedestal.- tenaces, píntega con osos, corazón e tres cravos, así como un martelo.
No lateral sur.- hisopo, cruz e coroa.
Na cara este.- escada, lanza con palma e sapo con oso.
Na cara oeste.- hai una inscrición moi deteriorada pola erosión na que segundo Broz, se pode ler:
SE RECTIFICÓ SIENDO CRUA DON JOSE DIAZ, AÑO 1881.
Sobre o pedestal se presenta un varal de sección circular tipo renacentista no lateral do mesmo se aprecia como alto relevo una imaxe dun santo cun libro n aman e na outra una parrilla. Para Broz, podería tratarse dun San Lourenzo, quizais.
O seu capitel e derivado do composto, con adornos de follas e volutas e anxos nas caras do mesmo.
O Crucifixo cadrado liso, con imaxes. No anverso a Cristo Crucificado e no reverso a Virxe María.
Cristo se nos presenta coa cabeza reclinada sobre o lado dereito, cos ollos pechados, tres cravos e perna dereita sobre a esquerda, coroa de espiñas, todas elas características das esculturas e imaxes de Cristo do Ferreiro.
A virxe en actitude orante representa una Inmaculada concepción, tocado co típico manto con pregues, e cabeza cuberta, sobre peaña na que aparece una cabeza dun anxo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR6WWnznP06lmuvcT87epUxoxjDMJbWyYCcOiBgfE6oL8G5X7xFICVbnUfQEE5vhz3gSxRLoq9Xxz_jDJsgZL9izkiLphl4dixEc0eaf24hl8kl-BZxe5D7I9QyOhzxbRcrKvV26fOzFOaTkEkxNkq6RBrrEHTX7SwySfdfvb2hW05HPWD5od9EohGNXmG/s834/8.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="706" data-original-width="834" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR6WWnznP06lmuvcT87epUxoxjDMJbWyYCcOiBgfE6oL8G5X7xFICVbnUfQEE5vhz3gSxRLoq9Xxz_jDJsgZL9izkiLphl4dixEc0eaf24hl8kl-BZxe5D7I9QyOhzxbRcrKvV26fOzFOaTkEkxNkq6RBrrEHTX7SwySfdfvb2hW05HPWD5od9EohGNXmG/s600/8.jpg"/></a></div>
Representan tres querubíns nos brazos da cruz en actitude de adoración.
Conta Broz, que este Cruceiro foi movido en dúas ocasión de diferentes emprazamentos.
Primeiramente para detrás da igrexa, onde facer a festa, e despois de novo trasladado ó seu emprazamento actual, a carón do muro da igrexa parroquial, onde se fai as festas.
Como consecuencia destes cambios agora Cristo se presenta de costas a súa igrexa, cando a tradición relixiosa manda que cristo se presente na cruz de fronte a súa igrexa.
Polo San Pedro mártir, saen en procesión do interior do templo os devotos cara ao cruceiro, para rodéalo e regresar á igrexa, levando os santos en andas, ramos de oliva e palmas, tamén polas festas do Santo Anxo da Garda e pola Santa María de Ordes.
3. Parroquia: Paradela (San Paio).Cruceiro no cumio do Outeiro de San Cidre dende o que se pode admirar practicamente a totalidade das terras de Toques, e sobre todo as Brañas, no lugar de A Revolta das Aveas, onde a pequena Capela San Cidre.
Coordenadas (WGS84): 42°58'21.2"N 7°56'21.2"O (42.972552, -7.939222).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.08.1, Vol. IV, páx. 2347.
O Cruceiro foi visitado e descrito por XM Broz no seu traballo do que nos estamos a ocupar.
O Cruceiro é moi sinxelo, practicamente sen basamenta xa que se asenta sobre una pena rochosa, presenta varal de sección cadrada e rematado en octogonal de un dous metros de altura.
O seu capitel en tronco de pirámide invertida, sobre o que se levanta una pequena cruz latina sen imaxes, e de sección cadrada sen adornos e con molduras.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwvzLV0Byav-ISRCrlkWTt6fhsOBqkgrSv-j08csVFbTR2SWnPBQjjLi7Vr-8Wi-zgZVkVBib9Sdi0piX3rT03-urtBRB78W6pPXsS92yNLF1zlvoEIf69Hu8YnButrCGvgeegNoF93M3QUt_Q7ZuMGeFRBCZ1_Q7f_FWfIiYML9eqZyjGNgyYXDQHOeFT/s1299/9.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwvzLV0Byav-ISRCrlkWTt6fhsOBqkgrSv-j08csVFbTR2SWnPBQjjLi7Vr-8Wi-zgZVkVBib9Sdi0piX3rT03-urtBRB78W6pPXsS92yNLF1zlvoEIf69Hu8YnButrCGvgeegNoF93M3QUt_Q7ZuMGeFRBCZ1_Q7f_FWfIiYML9eqZyjGNgyYXDQHOeFT/s400/9.jpg"/></a></div>
Ilustración 9.CRUCEIRO DA CAPELA DE SAN CIDRE.
A cruz ten a particularidade de presentar outra cruz incisa no seu interior.
Segundo conta a historia, antes da actual e moderna ermida, houbo outra da que aínda se poden adiviñar os restos dos seus muros e baixo a advocación de San Cidre, resultou derruída no pasado século vinte.
Danos conta Broz, de que no pasado a lenda que se conta relataba ca igrexa de Paradela garda una talla de San Cidre baixada dende a ermida e que por moitas veces co santo era colocado no seu altar na igrexa parroquial, desaparecía regresando a súa ermida no cumio do monte.
Por iso os veciños acordaron levalo en procesión cada ano dende abaixo en Paradela, ata a pequena, ermida, logo a nova de construción mais moderna e actual.
A actual procesión que se celebra o 15 de Maio, reúne centos de devotos e fieis da zona, que xa dende a maña cedo inician o ascenso ao monte pasando pola pequena aldea de San Xiao ata voltear o cruceiro e regresar ao templo parroquial a tarde, logo de pasar o día e merendar ao pé da ermida.
Segundo contan algún ano que non se puido realizar a romaría, foi ano de calamidades e fame por iso os paisanos e labregos da zona gárdanlle moita devoción e fidelidade ao santo e compren o mandado da procesión cada ano.
Preto desta lugar, conta Broz, que aínda quedan restos dunha desaparecida aldea, coñecida co nome de As Casarellas, e que non hai moito tempo no abá do coto había una desaparecida telleira.
4. Parroquia: San Martiño de Oleiros.
Cruceiro que se atopa no lugar de A Eirexe. Coordenadas (WGS84): 42°55'51.2"N 7°58'11.1"O (42.930901, -7.969759).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.06.1, Vol. IV, páx. 2345
Cruceiro catalogado en el PXOM, ficha CR-06.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjusXNLvugv39Pu9Td-ERfZYIf8UfjWauEybvyaG8KotyNuWB7IgxDJymANANEKEEz_I_d7Sl9-xnle65E62x_QXGzau_Fvtx7zOj5_IIrBN2tjpEFQYhyQIJpmY8R9VaMSgP_kt1hB37v_if7_maVWxUBhYztnixsft4sVZt0dkLOGMve3qV9lK58bmYeO/s1165/10.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="777" data-original-width="1165" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjusXNLvugv39Pu9Td-ERfZYIf8UfjWauEybvyaG8KotyNuWB7IgxDJymANANEKEEz_I_d7Sl9-xnle65E62x_QXGzau_Fvtx7zOj5_IIrBN2tjpEFQYhyQIJpmY8R9VaMSgP_kt1hB37v_if7_maVWxUBhYztnixsft4sVZt0dkLOGMve3qV9lK58bmYeO/s600/10.jpg"/></a></div>
Ilustración 10.CRUCEIRO DE OLEIROS.
O Cruceiro foi visitado e descrito por Broz no ano 1983, na páxina 65 do seu traballo.
Se trata dun Cruceiro procesional, que se celebra nas festividades dos Santos, Martiño, Santo Cristo e polo Carme, dos de Cruz, por certo que na actualidade figura xirada en 90º da súa posición orixinal. Tamén se nos presenta mesa Pousadoiro, que inicialmente non tiña. Posiblemente cando foi asfaltada e reformada o rueiro onde se atopa, se fixeron estas modificación que na actualidade caracterizan ó cruceiro.
Basamenta con plataforma en grada de un único chanzo de pedra de granito. Sobre o mesmo se levanta pedestal en cubo con remates achaflanados, e adosado o Pousadoiro que inicialmente non tiña.
Fuste dos de tipo cadrado e que remata en octogonal nun capitel moldurado con filetes e, media cana de bo tamaño.
Cruceiro dos de tipo de Cruz, sen imaxes. Esta resulta achaflanada con arestas, e no interior se presenta como en outros cruceiros de Toques, una característica cruz incisa. Con remates que semellan os cravos da crucifixión, de tipo ochavados. De calquera xeito a Cruz, e totalmente diferente na súa estrutura e fábrica a calquera outra da zona e arredores.
5. Parroquia: Santa Eufemia do Monte. No lugar coñecido como A Igrexa, diante da mesma, no camiño que vai a Sobrado dos Monxes e que sube ata a Capela de San Antolín. Coordenadas (WGS84): 42°58'04.0"N 7°59'14.3"O (42.9677896,-7.9873173).
Sen dubida uns dos Cruceiros mais fermosos de Toques, inda que é de recente fábrica no século XX.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.05.1, Vol. IV, páx. 2344.
Cruceiro catalogado en el PXOM, ficha CR-05.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBTx7WjIByeNXjWwI6ZUeFiVjp1aNfEGVOR41sSWHyQa1Kx2GKBNWkSm_juae0hcTmm-u4aqtyCf6wLs80yCfA2l5zcohSdturoodGcMBb-0j3ivFTShtn_amTaY5AeuyiMCIPMP4O7rb4NlJbsau49kys5aGqaPtPqDjKS9zSBVOOrDOKxOskacr_GUDw/s1245/11.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="830" data-original-width="1245" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBTx7WjIByeNXjWwI6ZUeFiVjp1aNfEGVOR41sSWHyQa1Kx2GKBNWkSm_juae0hcTmm-u4aqtyCf6wLs80yCfA2l5zcohSdturoodGcMBb-0j3ivFTShtn_amTaY5AeuyiMCIPMP4O7rb4NlJbsau49kys5aGqaPtPqDjKS9zSBVOOrDOKxOskacr_GUDw/s600/11.jpg"/></a></div>
Ilustración 11.CRUCEIRO DE SANTA EUFEMIA DO MONTE
Cruceiro de tipo “De Crucifixo” con plataforma cuadrangular de dous chanzos e pedestal tamén cuadrangular.
O varal é circular, leñoso con nós. O capitel xónico, é troncocónico invertido con astrágalo circular e liso. Ábaco de lados rectos con volutas e vieiras.
A súa cruz é circular, leñosa con nós. No anverso da cruz presenta a Cristo Crucificado con tres cravos e as mans abertas. Inclina a cabeza cara á dereita cunha coroa de espiñas e un pergamiño coas siglas INRI.
O seu pano de pureza vai anoado á esquerda. Polo reverso da cruz fica a Virxe en actitude de orar coas mans en cruz sobre o peito e sobre unha peaña. Todo o cruceiro é de granito cun bo estado de conservación.
Ten unha inscrición nun nó do varal feito polo autor deste cruceiro, Vidal Payo Fernández, que pon: “Payo”.
Dado que non aparece visitado nin descrito no libro de XM Broz, do ano 1983, temos que dar por suposto que a súa fábrica é posterior a esta data.
No que respecta as características románicas da capela, para algúns autores se sitúan no século XII, aínda que ao longo do tempo sufriu diferentes modificacións, e nos últimos tempos foron engadidos diferentes elementos ornamentais típicos da arte románica, tales como; no mes de decembre de 1994, se adosó unha PORTADA NEORROMÁNICA na que se inclúen cinco dovelas que estaban embutidas nla fachada principal.
Posteriormente en outubro de 1996, colocouse unha VENTA neorrománica no lado norte da nave principal.
E xa en Xaneiro do 1997, se tallaron e colocaron en ámbolos dous laterais da nave una serie de canzorros, ornato arquitectónico típico e característico do románico.
Na actualidade a igrexa presente una ábsida de planta rectangular e nave, con importantes reconstrucións e alteracións arquitectónicas con respecto a súa fábrica orixinal.
6. Parroquia: Santa Mariña de Brañas
6.A.-Cruceiro de O Acibadoiro. Coordenadas (WGS84): 43°00'14.8"N 7°56'46.8"O (43.0041065,-7.9463252). Na actualidade o cruceiro se atopa pegado a un ha columna de condución eléctrica nunha explanada a entrada do lugar, onde posiblemente se celebran as festas. Francamente non semella o lugar mais axeitado, e dende logo temos serias dubidas de que orixinariamente estivera alí.
Cruceiro incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.01.1, Vol. IV, páx. 2342
Cruceiro catalogado en el PXOM, ficha CR-01.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSYonTl3efdtXyQXBBicONJmclsun7fOrxERIEI6Tn-hPzP79RKJgmP_QzsWemJycgp-xfS0L4dqSRPcgON_iRym-xD5Fpwn7I5wZcSZG1A0g-fxDJVABHqmIRc-62DKGIE412ZU6T7UkdOltWVbOvaaFK9cHzIJ1aO8Qs77S5EGYtnKyilFK_aN53LogW/s852/12.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="631" data-original-width="852" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSYonTl3efdtXyQXBBicONJmclsun7fOrxERIEI6Tn-hPzP79RKJgmP_QzsWemJycgp-xfS0L4dqSRPcgON_iRym-xD5Fpwn7I5wZcSZG1A0g-fxDJVABHqmIRc-62DKGIE412ZU6T7UkdOltWVbOvaaFK9cHzIJ1aO8Qs77S5EGYtnKyilFK_aN53LogW/s600/12.jpg"/></a></div>
Se trata dun vello cruceiro de cruz, moi sinxelo, sen basamenta que se apoia sobre un pedestal cúbico e alcanza uns dous metros e medio de altura.
O fuste é cadrado rematado a octogonal no estremo superior.
Capitel moi simple, de sección cadrada moldurado.
O mais chamativo sen dubida o crucifixo en forma de cruz latina, sen imaxes, pero que presenta o mesmo que varios do concello, una cruz incisa, no interior da cruz principal, con aureola no medio dos brazos da mesma.
Conta Broz, que o visita no ano 1983, que o cruceiro estaba nun cruzamento de camiños de onde foi trasladado ó seu emprazamento actual.
Estamos diante dun cruceiro procesional no que o dia do Santiago e pola Santa Mariña os devotos saen levando en andas os santos ata o cruceiro e logo de darlle a volta regresan ao interior do templo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKycV4xdKmCBLuUhMZpxg9NSY8CYxvcj5_alkRuubyYmbLd9t2eikVpdFoLtWQxZtlyNFaGD8KqaLxxuVPb1K9Q5_1c8e2su6G8d26Ja4yXXgtm8ZE-GwEMZ_N-VFTOr7Ikjs4V7y-OsWS_KzaJwEMkuJAsu8YB-4eMPa83CFEyTEpABYEEHNVu9NVQ4ll/s1075/13.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="838" data-original-width="1075" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKycV4xdKmCBLuUhMZpxg9NSY8CYxvcj5_alkRuubyYmbLd9t2eikVpdFoLtWQxZtlyNFaGD8KqaLxxuVPb1K9Q5_1c8e2su6G8d26Ja4yXXgtm8ZE-GwEMZ_N-VFTOr7Ikjs4V7y-OsWS_KzaJwEMkuJAsu8YB-4eMPa83CFEyTEpABYEEHNVu9NVQ4ll/s600/13.jpg"/></a></div>
Ilustración 13.CEMITERIODE STA.MARIA DAS BRAÑAS.
6.B.- Parroquia: Santa Mariña de Brañas. Camposanto. Coordenadas (WGS84): 43°00'17.9"N 7°56'33.0"O (43.004982, -7.942501). O
Cruceiro de nova fábrica está no interior do cemiterio de nova construción.
Evidentemente non existía cando Broz realizou o seu inventario do Concello de Toques.
Cruceiro que moi posiblemente dadas as similitudes procede do mesmo taller de cantearía co cruceiro levantado no camposanto de San Antolín.
Presenta plataforma con basamenta en grada de pedra lisa, serrada artificial de nova fábrica en forma de dous chanzos cadrados, sobre o que se cimenta pedestal cúbico.
Fuste cadrado empeza e remata en octogonal e alcanza uns tres metros e medio en total.
O seu capitel se presenta en forma de tronco de pirámide invertida, acanalado e moldurado, sobre o que se levanta cruz cadrada, típica de forma latina con imaxes.
No anverso Cristo crucificado mirando ao fronte, con cabeza cinguida de coroa de espiñas, e lenda do INRI no estremo da cruz, co pé dereito sobre o esquerdo. Con caracteres anatómicos, no peito bastante marcados.
No reverso una pequena virxe en actitude piadosa, tocada co manto que cubre a cabeza e as mans caídas sobre a cintura.
7. Parroquia: Vilamor (Santo Estevo).
7.A.-No lugar denominado como A Eirexe. Coordenadas (WGS84): 42°56'34.9"N 7°57'04.9"O (42.94302, -7.95137) , nun rueiro e cruzamento de camiños as costas da igrexa parroquial, preto dunha placa conmemorativa do paso por aqueles lugares do guerrilleiro Ramón Rodriguez Varela (Curuxas), famoso fuxido nado nesta zona, e militante republicano morto pola garda civil no ano 1967.
Cruceiro catalogado en el PXOM, ficha CR-09.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjV3PM9f_igMeImqJr-KtcvbrH-HxxstZrZ-KlDQ52DTRZxd8rDJV_CaeFvgp0UUSQnfFXo-u5A7nFcJmsuYFx0BGUGR-CTYyd7pxtgwHBkLfklhiu2XNS3eCK0dL2UB-WuECuoNxtaHLkvvsdna70wJE7jAyotGt-VcSroqwI3VYc9nmrGZC2yUN7dhZEm/s1299/14.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjV3PM9f_igMeImqJr-KtcvbrH-HxxstZrZ-KlDQ52DTRZxd8rDJV_CaeFvgp0UUSQnfFXo-u5A7nFcJmsuYFx0BGUGR-CTYyd7pxtgwHBkLfklhiu2XNS3eCK0dL2UB-WuECuoNxtaHLkvvsdna70wJE7jAyotGt-VcSroqwI3VYc9nmrGZC2yUN7dhZEm/s600/14.jpg"/></a></div>
Ilustración 14.RUCEIRO DE VILAMOR EIREXE.
O cruceiro visitado e descrito por Broz, na paxina 66 do seu traballo do ano 1983, se levanta sobre una plataforma cuxa basamenta está formada por grada de dous chanzos.
Na actualidade protexido por catro pedras nas esquinas da basamenta.
O seu pedestal é de forma cúbica achaflanado sobre o que se eleva un varal cadrado rematado en octogonal nos estremos.
O capitel é moldurado con filetes en tronco de pirámide invertida, e sobre o mesmo se levanta cruz latina cadrada lisa, con una soa imaxe no anverso de cara a igrexa parroquial de Cristo Crucificado, coroado de espiñas, mans abertas, pé dereito sobre o esquerdo e tres cravos. Sobre a cabeza no estremo da cruz, a lenda típica do INRI.
Sobre o varal, en alto relevo se representa imaxe de un santo, con manto o túnica de relixioso, e que sostén un neno no colo, posiblemente se trata do Santo Estevo.
Se trata dun cruceiro procesional, o día do santo e tamén o do San Antón os devotos levan en andas as imaxes dos santos e circundan o Cruceiro para regresar ao templo, rezando e cantando.
7.B.- Parroquia: Vilamor (Santo Estevo).
Cruceiro de monte, no lugar de Saamil. Coordenadas (WGS84): 42°57'20.7"N 7°56'36.0"O (42.955740, -7.943332).
Cruceiro catalogado en el PXOM, ficha CR-10, Foi incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.09.2, Vol. IV, páx. 2349.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKowxGf4ew7oqARd82YxMSpLeMP3GMLK2rgLpJSzvENsfy9hOPHWNxVmoz8MiCfkEUXZmlQW5iHBep84rdnbFtV-nE6QY1k4McCH25WG8Mu_6F2tcd3cdtksuv3zmKDErn6U5imPGrTlYVFeVu1Pk1UAPE6yp_A0sa5fvcXgZ6I9fl0IrvZTSQB4tz62P0/s1270/15.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="846" data-original-width="1270" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKowxGf4ew7oqARd82YxMSpLeMP3GMLK2rgLpJSzvENsfy9hOPHWNxVmoz8MiCfkEUXZmlQW5iHBep84rdnbFtV-nE6QY1k4McCH25WG8Mu_6F2tcd3cdtksuv3zmKDErn6U5imPGrTlYVFeVu1Pk1UAPE6yp_A0sa5fvcXgZ6I9fl0IrvZTSQB4tz62P0/s600/15.jpg"/></a></div>
Ilustración 15.CRUCEIRO DE SAAMIL. VILAMOR.
Visitado por Broz, o describe na paxina 68 do seu traballo como Cruceiro de Sanmil-Vilouriz.
Cruceiro en situación moi precaria comido de silvas e xestas, así como restos dunha construción, o que semella un caseto de ladrillo e pedra que foi derrubado.
Se levanta sobre plataforma cunha basamenta de dous chanzos, practicamente imposibles de apreciar pola situación das malas herbas que o inundan todo.
O seu pedestal é cúbico dunha pedra moi erosionada de granito sen moldear nin traballar.
O Varal o fuste é cadrado con estrías nos laterais e arestas con catro entalles.
Sinxelo capitel, sen adornos. Moldurado con caveto en forma de tronco de pirámide invertido.
O crucifixo, único na zona, presenta cruz sen imaxes, con cruz incisa e palmetas nos vértices. E de sección cuadrangular lisa, nos estremos da mesma con floretes a modo de remate de adorno.
7.C.- Parroquia: Vilamor (Santo Estevo).
O único Cruceiro particular que ata agora temos visto no Concello de Toques o atopamos a beira da estrada que vaia a Vilamor dende vindo dende Melide, no lugar de Irago de Arriba. Coordenadas (WGS84): 42°56'20.6"N 7°58'11.5"O (42.939048, -7.969869).
O Cruceiro con crucifixo con imaxes, está no interior da propiedade dunha vivenda unifamiliar, moi preto da marca do Camiño de Santiago, a carón dun vello hórreo do Pais.
Dado que se trata dun cruceiro privado, o relacionamos exclusivamente a efectos de censo e control, sen mencionar as súas características.
8. Parroquia: Vilouriz (Santiago).
Cruceiro no lugar de Eirexe. Coordenadas (WGS84): 42°56'38.8"N 7°56'07.1"O (42.9440978,-7.9353048).
Cruceiro procesional, con mesa Pousadoiro para celebracións relixiosas, que atopamos diante la igrexa parroquial, nun rueiro ao fondo da aldea.
Cruceiro incluído no PXOM de Toques, na ficha CR-11.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj3gr6SufHOVFhFYlhJcXJdBaagPsZfQPVexnNakJLDVl65ccHvGfQ8u_dY0CmXwFyOkqyxZ7Pw_lq4dt7MDgx6QOq-234QHqV8EdMGUNoThSmLcFE6qk_7Z5dizG4zL0jQyba0m-pWMvnWDjlM1aMxJxcy5kbHEuBhvphh-2wcTR7iDkRi-zjo4iwS4S5X/s1299/16.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj3gr6SufHOVFhFYlhJcXJdBaagPsZfQPVexnNakJLDVl65ccHvGfQ8u_dY0CmXwFyOkqyxZ7Pw_lq4dt7MDgx6QOq-234QHqV8EdMGUNoThSmLcFE6qk_7Z5dizG4zL0jQyba0m-pWMvnWDjlM1aMxJxcy5kbHEuBhvphh-2wcTR7iDkRi-zjo4iwS4S5X/s600/16.jpg"/></a></div>
Ilustración 16.CRUCEIRO DE VILOURIZ.EIREXE
Cruceiro incluído na obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 84.09.1, Vol. IV, páx. 2348.
Visitada e descrito por Broz, no seu traballo na paxina 66.
Se trata dun cruceiro típico dos de Cruz, que se levanta sobre plataforma formada por una grada dun único chanzo, sobre o que colocan un pedestal en forma de cubo.
O Pousadoiro adosado ao pedestal sostense sobre dous pedras de tipo de lousa de granito.
O varal é cadrado rematado a octogonal, coma practicamente todos os de Toques que temos visto.
Capitel sinxelo, en tronco de pirámide invertida, con moldura e caveto entre filetes.
O Crucifixo, en forma de cruz latina sen imaxes, é de sección cuadrangular achaflanada nas arestas e presenta a particularidade de estar rematada no estremo superior por una especie de rosetón, ou botón circular emplastado.
Segundo nos conta Broz, o cruceiro é obra do canteiro de Vilouriz, Xosé Torres, que tamén foi o autor do cruceiro anteriormente descrito de Saamil.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6yJSb5Vv3WCz_4cmDYobueoTaEB0g5CmTqgAHacyi7dRH8SB5OZfyScoJ9d0pw16fqmq71XslU-vWJyOB6vK-5qWYzSpbEzkNSaVpaP6A4PYGy4PV2ZZ3kum_IpAi37XQGHX90FJ0GOPcmkC3BvY87x1hyxNuDyoeOGw7hvEkSFJJ7iHeaRe3Lctf0MFr/s935/17.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="599" data-original-width="935" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6yJSb5Vv3WCz_4cmDYobueoTaEB0g5CmTqgAHacyi7dRH8SB5OZfyScoJ9d0pw16fqmq71XslU-vWJyOB6vK-5qWYzSpbEzkNSaVpaP6A4PYGy4PV2ZZ3kum_IpAi37XQGHX90FJ0GOPcmkC3BvY87x1hyxNuDyoeOGw7hvEkSFJJ7iHeaRe3Lctf0MFr/s320/17.jpg"/></a></div>
CONCLUSIONS.
Das Dez Parroquias que conforman o Concello, unicamente en dúas, as de; Mangueiro (San Tomé), e a de Monte, San Xiao do Monte, non puidemos localizar ningún Cruceiro.
A situación actual dos once cruceiros de titularidade pública, e deixando de lado o único que vimos de propiedade privada, resulta en xeral boa, agás o de Saamil, que presenta un estado lamentable.
A maioría dos cruceiros que xa existían e polo tanto describiu XM Broz no seu traballo que nos ocupa, oito en total como xa dixemos continúan en pé, a eles hai que engadir os novos, nos cemiterios de As Brañas, e de San Antolín, e o de Santa Eufemia do Monte.
Dos once cruceiros que temos localizado, seis son de Cruz sen imaxes, e cinco teñen alo menos una imaxe, de Cristo en alto relevo sobre a Cruz.
Teñen Pousadoiro unicamente dous dos cruceiros que visitamos E plataforma con basamenta en grada de un ou mais chanzos oito deles, destacando o de Ordes, con cinco chanzos impresionantes.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsO088jGS03fMW_yWrHUv3FkvXoJIrul25u0qg0p4B45hXM8JDjMfXJ2T0XIB9p5NzUiuwk9Pv_5c59U0kxNPy226C298Mw1IMy0kc78u1G-20eecgtHwr_xfFzGrl03nMl9mAB_wBMt2ek-jfb7UEv4v7Ig7fdyMckVfSo8wjsN8IDBvzrGHKiQdWaFOm/s1299/18.%20oleiros..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="825" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsO088jGS03fMW_yWrHUv3FkvXoJIrul25u0qg0p4B45hXM8JDjMfXJ2T0XIB9p5NzUiuwk9Pv_5c59U0kxNPy226C298Mw1IMy0kc78u1G-20eecgtHwr_xfFzGrl03nMl9mAB_wBMt2ek-jfb7UEv4v7Ig7fdyMckVfSo8wjsN8IDBvzrGHKiQdWaFOm/s400/18.%20oleiros..jpg"/></a></div>
A practica totalidade deles presentan capitel derivado do composto, e en tronco de pirámide invertida, simple ou dobre, moldurado con filetes.
Case todos eles sonche copias doutros cruceiros, polo que non destacan por orixinalidade nin creatividade, a excepción dalgunha que outra cruz, que presenta cruz incisa, e con remates en forma de rosetóns ou botón de mais ou menos tamaño.
Finalmente destacar que en todos eles, o fuste o varal é renacentista, de sección cadrada que empeza e remata en octogonal o que nos leva a pensar que todos eles se corresponden cronoloxicamente coa segunda metade do XIX, principios do século XX.
Angel Utrera.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMkAphVboIAsIms8Uuz5Yr1iUN23zV2SP-866aBo-SMKZ_0MmdwpPKCAICYQwS1KfYf9vWNQAUOJGp_8hWCnE7zY9Ji6mXvHsbc5pzm1OaZ2FirUriQDHV6sMH9CREKvtD2osKPw9-wX2AlQKf_kb1jmpgfKAcd497VAGJEstXFvpwH7YO18JLxLc27T4I/s1090/Vilamor..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="727" data-original-width="1090" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMkAphVboIAsIms8Uuz5Yr1iUN23zV2SP-866aBo-SMKZ_0MmdwpPKCAICYQwS1KfYf9vWNQAUOJGp_8hWCnE7zY9Ji6mXvHsbc5pzm1OaZ2FirUriQDHV6sMH9CREKvtD2osKPw9-wX2AlQKf_kb1jmpgfKAcd497VAGJEstXFvpwH7YO18JLxLc27T4I/s600/Vilamor..jpg"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQNrLAoVmmPfItXynTex9lFnXIwNxu8GvDL4h3gR9sqvDpvNCQJdhMu5x7Ogo_FPBr1qjLLioFeWOux9fHEYVhZQXSMStI8ivH1HZKCC_lK_j0oGCSYugOGD8x7Bdqt-30rY6-e2YNF0R5sn0YBDRhmsASc9sn8iV5CvNdD8ytH5M09P9IXMDkLUelNxhj/s935/17.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="599" data-original-width="935" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQNrLAoVmmPfItXynTex9lFnXIwNxu8GvDL4h3gR9sqvDpvNCQJdhMu5x7Ogo_FPBr1qjLLioFeWOux9fHEYVhZQXSMStI8ivH1HZKCC_lK_j0oGCSYugOGD8x7Bdqt-30rY6-e2YNF0R5sn0YBDRhmsASc9sn8iV5CvNdD8ytH5M09P9IXMDkLUelNxhj/s600/17.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsukp5062pRg1RGAgt7RbvV05tlrph3Gq5XK52zwxK2-yzcX11dbT6QQOr8nDhF47RdwZFZBXag7raT3Or8Ji8o6WcmXIzyaWzIHQ6Mn2p2x6qj2jC4Z4WrBVaE3lUrB9MpUs_wJRMihsCYmoP26AdaCoPZUZICm33Sw4txIBVH7Y7sQnWhNUICYii5lyZ/s1299/18.%20oleiros..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="825" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsukp5062pRg1RGAgt7RbvV05tlrph3Gq5XK52zwxK2-yzcX11dbT6QQOr8nDhF47RdwZFZBXag7raT3Or8Ji8o6WcmXIzyaWzIHQ6Mn2p2x6qj2jC4Z4WrBVaE3lUrB9MpUs_wJRMihsCYmoP26AdaCoPZUZICm33Sw4txIBVH7Y7sQnWhNUICYii5lyZ/s600/18.%20oleiros..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMZGIa2Tx-hNVP_EZvieQ8-r1ygtMt2QZjB0J93X0u74NY0xSOv65ioS-bXA_aAC9mgbSFIgc8TksjnsddkbVDAEQmACUTyBW00rA-ffborn19jFSjJiPoY4nee1qejy1MdTyvXvWuHMROTW-T-UP-9BndkhF41AkQgGxX0xV2QbzkxeAeMS-1pEe_hyphenhyphen8v/s796/19..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="674" data-original-width="796" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMZGIa2Tx-hNVP_EZvieQ8-r1ygtMt2QZjB0J93X0u74NY0xSOv65ioS-bXA_aAC9mgbSFIgc8TksjnsddkbVDAEQmACUTyBW00rA-ffborn19jFSjJiPoY4nee1qejy1MdTyvXvWuHMROTW-T-UP-9BndkhF41AkQgGxX0xV2QbzkxeAeMS-1pEe_hyphenhyphen8v/s600/19..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3LpW9YbncZm_VCvvNQ9P_9Qr01MF5MobU8sHzCU8ytHkhYzaI0IHXKxfdxVtEqreYhjdPV_k1TZugayHk0GAVPx2WLtoqviuPkGRgrIomevLrtqHmsvZkt-YEJT6pLkykEDep5JuuCi1Z0WOJIrwz4iia4aekq3eayrOVaDXBjrjypOVx5cOBsR9nixCy/s1299/20.%20Paradela.%20Ermida%20San%20Cidre..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3LpW9YbncZm_VCvvNQ9P_9Qr01MF5MobU8sHzCU8ytHkhYzaI0IHXKxfdxVtEqreYhjdPV_k1TZugayHk0GAVPx2WLtoqviuPkGRgrIomevLrtqHmsvZkt-YEJT6pLkykEDep5JuuCi1Z0WOJIrwz4iia4aekq3eayrOVaDXBjrjypOVx5cOBsR9nixCy/s600/20.%20Paradela.%20Ermida%20San%20Cidre..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP_Og6sJWjMGzqyQIGf1XCbrlppZmQMwNGHOgXhP1alYoVh49KJvFzaB9HL2dvoIveuAf7I69V_4eaRa8NFm1TEAXLQfvWJyQ2eTaU6pk9YNEww80N7FMkhTmPJo5rDkwdw0HMlKq1tLwXd1vHQVBSlF9ite1BfC5_Sn8alK7fBsyQk8redIBg1KVv0PJO/s1299/21.%20Santa%20Eufemio%20do%20Monte..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP_Og6sJWjMGzqyQIGf1XCbrlppZmQMwNGHOgXhP1alYoVh49KJvFzaB9HL2dvoIveuAf7I69V_4eaRa8NFm1TEAXLQfvWJyQ2eTaU6pk9YNEww80N7FMkhTmPJo5rDkwdw0HMlKq1tLwXd1vHQVBSlF9ite1BfC5_Sn8alK7fBsyQk8redIBg1KVv0PJO/s600/21.%20Santa%20Eufemio%20do%20Monte..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQheP6w9ZBX9i2AGpaX5GICIDTYWMmXs9bR2uyWuEDkcqpg0rnTnH-LcVPRYgEq3l18hnAhUlr06ne4CY4YS6oYALPbw-mFGQ1U8VHimIFqXJJtGdkk3PD4Ky8xbyal1q1TYEnqlcRao-Q7EsVjaeSFTWs-umjAy8tgKHbGrUSbCvOazcq6b-PLHBBblwt/s1299/22%20Vilouriz%20Eirexe.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQheP6w9ZBX9i2AGpaX5GICIDTYWMmXs9bR2uyWuEDkcqpg0rnTnH-LcVPRYgEq3l18hnAhUlr06ne4CY4YS6oYALPbw-mFGQ1U8VHimIFqXJJtGdkk3PD4Ky8xbyal1q1TYEnqlcRao-Q7EsVjaeSFTWs-umjAy8tgKHbGrUSbCvOazcq6b-PLHBBblwt/s600/22%20Vilouriz%20Eirexe.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhL0SP31oVg_QShEZcv8WV8x3z2EFBpCTnR-b6AR1AB9AtJWPNeYTbiP2Ovck5YiJzBt4pTXMihR82iBGuUIJ2c6u6MLlaTR_q2oMgkZjjbSM2Ux5T0muEx1wMRP5R0KBm0m0CNhAoO-jbuamfepiiLcKbr4WbBXBl9hiSqQYwf-SeVsaOGLY6Arw7A_UF3/s1299/a.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhL0SP31oVg_QShEZcv8WV8x3z2EFBpCTnR-b6AR1AB9AtJWPNeYTbiP2Ovck5YiJzBt4pTXMihR82iBGuUIJ2c6u6MLlaTR_q2oMgkZjjbSM2Ux5T0muEx1wMRP5R0KBm0m0CNhAoO-jbuamfepiiLcKbr4WbBXBl9hiSqQYwf-SeVsaOGLY6Arw7A_UF3/s600/a.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5YtzCv5kr3Dor8SHXULiwUls3In43n06nUupxc5g6tQL_bOhcNlT6y1rUF4mhwTUzRC6ZwpS1S79-pbkWKojP24vNHUZ8PwDM5c1461cQrYyzrdplIX8V1mTLcA-NSrwyjY9Mxqsz-YACGnRBzIJPhMDe2r-QrlMTCIFuJvyFxJPKuKg6sDakbj4m2O8z/s849/b.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="566" data-original-width="849" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5YtzCv5kr3Dor8SHXULiwUls3In43n06nUupxc5g6tQL_bOhcNlT6y1rUF4mhwTUzRC6ZwpS1S79-pbkWKojP24vNHUZ8PwDM5c1461cQrYyzrdplIX8V1mTLcA-NSrwyjY9Mxqsz-YACGnRBzIJPhMDe2r-QrlMTCIFuJvyFxJPKuKg6sDakbj4m2O8z/s600/b.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg14hJcpywfaLDtZx2cUEWXRGTFlABE9GEKS94wcWVCcgao77yvTqMQYcohyphenhyphen5UI0SuQmea_-TGGSKFWkRPUcyKO21uarT_GV60aSIWBxbKVao4f7phdlDC4oiEILHanRFjdBE6UDrkEJ1KiBASH6ixxl5BEsRnlnzzVVvY1ovm0J357UEbE8HRYNX65126X/s1071/c.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="714" data-original-width="1071" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg14hJcpywfaLDtZx2cUEWXRGTFlABE9GEKS94wcWVCcgao77yvTqMQYcohyphenhyphen5UI0SuQmea_-TGGSKFWkRPUcyKO21uarT_GV60aSIWBxbKVao4f7phdlDC4oiEILHanRFjdBE6UDrkEJ1KiBASH6ixxl5BEsRnlnzzVVvY1ovm0J357UEbE8HRYNX65126X/s600/c.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMAJcQ4z_rOUiZcuUPASYDhWP90GMBk8F3l8_i8LF2l16_ktu15rzBtWRrWcPDfblTe9CkUWdQfUZn5Ea50CbFZWVSsOThuhaMs6eQw-GvNH03TE-skLPDMFzPIaMrMjnZX8-86a2n0kNNgMaUU3a4OLe5oHuO4qwpDNlHYYoIHlVi8SyngVUo35armQCK/s1495/San%20Antolin.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1495" data-original-width="1121" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMAJcQ4z_rOUiZcuUPASYDhWP90GMBk8F3l8_i8LF2l16_ktu15rzBtWRrWcPDfblTe9CkUWdQfUZn5Ea50CbFZWVSsOThuhaMs6eQw-GvNH03TE-skLPDMFzPIaMrMjnZX8-86a2n0kNNgMaUU3a4OLe5oHuO4qwpDNlHYYoIHlVi8SyngVUo35armQCK/s600/San%20Antolin.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwqXEasVOJvHCgL0_CvM0Q0oWsIuq0jLwndnnoRQsOdR-3QM8nk7D4mLXN8DebMeKDz-rygElSkRkYKptRbJ7dTMevsOXfc4JO9MWP9Is2ZIp0BySsb-7jPu1t2txECV9WGnOV5tQufKMSAYAWMhDCh55v2LEU5TFANaQTP9XGCTXMmeWrY0Fq6ejjBVfY/s1733/San%20antonilin..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1733" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwqXEasVOJvHCgL0_CvM0Q0oWsIuq0jLwndnnoRQsOdR-3QM8nk7D4mLXN8DebMeKDz-rygElSkRkYKptRbJ7dTMevsOXfc4JO9MWP9Is2ZIp0BySsb-7jPu1t2txECV9WGnOV5tQufKMSAYAWMhDCh55v2LEU5TFANaQTP9XGCTXMmeWrY0Fq6ejjBVfY/s600/San%20antonilin..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVnNHiTX35NbUr848dGuJnKhth7PWayVXgYqF31b_sROCgluL8tlb3UayWrAmd0Tks1JrFguQZf_rE08GLS1AJ0lhfEo7KGFzgLWszzpRmTwh5-jMS1VCzVAq9cSz-tvZpVUYRuHVD6iLUSPVsF72muBhdRlIYwkPNIjdlMEeIZwcTqtdQnXSx7JRI0b5i/s1090/Vilamor..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="727" data-original-width="1090" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVnNHiTX35NbUr848dGuJnKhth7PWayVXgYqF31b_sROCgluL8tlb3UayWrAmd0Tks1JrFguQZf_rE08GLS1AJ0lhfEo7KGFzgLWszzpRmTwh5-jMS1VCzVAq9cSz-tvZpVUYRuHVD6iLUSPVsF72muBhdRlIYwkPNIjdlMEeIZwcTqtdQnXSx7JRI0b5i/s600/Vilamor..jpg"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-74669149114443195242023-12-28T10:50:00.000-08:002023-12-30T03:01:58.200-08:00APROXIMACION ÓS CRUCEIROS DE MELIDE NA OBRA DE D.XOSE M. BROZ REI. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEisImpkavXcxujOikCBdIK3kBRW3vchEFM5yYeTQaZlqgs8sTVwPUKkvi2XD6tXgbexldUsGlNzUXIx5bQ0hwEg3URgwgZCSMR56j1Xo4RCtKW4ir-o_JT-bMZP2W41Ii9kQKmRYnPQGgzDMypYlZDalOMbRkAbp3VeVM-8YwtdydB19jvc-T5tV7LnxWQx/s267/1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="267" data-original-width="189" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEisImpkavXcxujOikCBdIK3kBRW3vchEFM5yYeTQaZlqgs8sTVwPUKkvi2XD6tXgbexldUsGlNzUXIx5bQ0hwEg3URgwgZCSMR56j1Xo4RCtKW4ir-o_JT-bMZP2W41Ii9kQKmRYnPQGgzDMypYlZDalOMbRkAbp3VeVM-8YwtdydB19jvc-T5tV7LnxWQx/s600/1.jpg"/></a></div>
<b>O presente traballo foi publicado no Boletin do Centro de Estudios Melidenses, Museo Terra de Melide num.34 Nadal do ano.2021 </b>
APROXIMACIÒN ÓS CRUCEIROS DE MELIDE NA OBRA DE XOSE M. BROZ REI DO ANO 1983 .-
A presente publicación pretende realizar unha revisión e actualización dos Cruceiros do Concello de Melide, partindo e usando como caderno de campo o traballo publicado por Xosé M. Broz Rei, no ano 1983.
Na actualidade censamos, visitamos e fotografamos un total de 31 cruceiros, tres deles particulares o resto de titularidade publica.
Varios deles inventariados outros non e cunha moi variada situación e estado de conservación, en algún caso en claro perigo, polo que cumpre cas autoridades competentes na preservación do noso patrimonio tomaran as medidas oportunas, antes de que resulte irremediable.
PALABRAS CLAVE.
Cruceiros, Melide, Cruz, Capitel, Fuste, Base, coordenadas de localización, Broz.
INTRODUCCION.
Na primavera-verán do ano 1983 o investigador Xosé Manuel Broz Rei, publica no Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 de Novembro, o seu traballo sobre Os Cruceiros da Terra de Melide, no que se recolle descrición detalla, situación, historia e estado dos Cruceiros existentes nas terras de Abeancos: Santiso, Toques e Melide. Este actual noso traballo, pretende unha revisión e actualización pormenorizada da situación dos Cruceiros do concello de Melide, unicamente, a partiren dos datos daquela, compartidos por Broz.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhMdppfNLoW2t7WhZE8KBDebjp_5VByDl_s3v4xapVBgbf7h861mL5t5QRDTnS9rKH4wElT8OVOwH6QOKfGVM-hDGtsQ7jF6WNHL8yptbkAj77vBKjKFEp8wQKeH4HK985fLZyUEUoPbI6iCBjiFaWMPR05IxlGOEk_JQbTuYxUHrmSsqz5katjLf-odDp/s267/1.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="267" data-original-width="189" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhMdppfNLoW2t7WhZE8KBDebjp_5VByDl_s3v4xapVBgbf7h861mL5t5QRDTnS9rKH4wElT8OVOwH6QOKfGVM-hDGtsQ7jF6WNHL8yptbkAj77vBKjKFEp8wQKeH4HK985fLZyUEUoPbI6iCBjiFaWMPR05IxlGOEk_JQbTuYxUHrmSsqz5katjLf-odDp/s320/1.jpg"/></a></div>
Ilustración 1.-Boletin do Centro de Estudos Melidenses 1983. X.M. BROZ REI.
Melide no Camiño de Santiago, practicamente a porta de acceso a Compostela dos peregrinos que chegan despois de recorrer os case 700 quilómetros que a separan de Roncesvalles, polo coñecido como Camiño Francés é terra rica en restos arqueolóxicos, monumentos e arte do que podemos clasificar no Románico.
Terras circundado de camiños, corredoiras, congostras e sendeiros polos que aparecen espallados aquí e alá os nosos característicos Cruceiros, coma mostra do sentir, a relixiosidade, a espiritualidade e porque non dicilo, tamén o medo ao descoñecido e á represión da santa nai Igrexa, e o seu interese en rematar e erradicar todo o que conserve ese cheiro pecaminoso de vella relixión, ocultismo, meigas ou cultura castrexa.
O Concello de Melide está conformado por un total de 26 parroquias:
Abeancos (San Cosme). Agrón (Santalla). Ángeles. Baltar (Santiago).Barreiro (San Mamede).Campos (Santa María).Castro (Santo Tomé). Folladela (San Pedro).Furelos (San Juan). Golan (San Juan). Gondollín (San Martín). Grobas (Santa María).Xubial. Leboreiro. Maceda (San Pedro). Meire (Santiago). Melide (San Pedro). Moldes (San Martín). Orois (Santa Cristina). Pedrouzos (Santa Mariña).San Salvador de Abeancos (San Salvador). San Cibrao (San Juan).Santa María de Melide (Santa María). Varelas. Vitiriz (San Vicente).e Zás do Rei.
A orixe do nome do Concello, segundo nos refire a toponimia, aparece xa nun documento do ano 1189, nun tombo do veciño Mosteiro de Sobrado dos Monxes;
...de casa mea propria quam habemus in burgo que uocatur Melide, loco predicto est sita inter domum que fuit de Guesteo...
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJSee6HW6r1pqtWgNmNH2Mf_FkQ3PCbtsk7Wonc9SvTfRJfkluuPPcYwypF2TKMpgzbZqaDwZ5HQaVg6rTDfFxVqk43vhyOEF6Ah02yZdaTq2wWr1i_zz6zPdKlhJc9NgcP5PSuIADjseLuYxMS3dhLmrUHw-0hCxZqNmfRlsB_ITDJWNFuO7jkuFGyA0R/s1258/2.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="827" data-original-width="1258" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJSee6HW6r1pqtWgNmNH2Mf_FkQ3PCbtsk7Wonc9SvTfRJfkluuPPcYwypF2TKMpgzbZqaDwZ5HQaVg6rTDfFxVqk43vhyOEF6Ah02yZdaTq2wWr1i_zz6zPdKlhJc9NgcP5PSuIADjseLuYxMS3dhLmrUHw-0hCxZqNmfRlsB_ITDJWNFuO7jkuFGyA0R/s400/2.jpg"/></a></div>
Ilustración 2.VISTA DA TORRE DA IGREXA PARROQUIAL.
Posiblemente a súa orixe ten que ver coa forma na que os romanos marcaban as súas vías de comunicación, e os denominados “Miliarios”, aquelas pedras nas que se indicaba distancia naquelas calzadas romanas vías de comunicación tan importantes como necesarias nunha terra dura e inhóspita naqueles tempos. Hai coñecemento da existencia dun documento do ´século XI, na que se cita como Milierata en Terra de Abeancos, e non podemos esquecer que estamos no corazón mesmo de Galicia, e paso obrigado cara a Compostela sagrada final do camiño das peregrinacións.
FUNDAMENTOS DA HISTORIA.
O noso típico e característico "Cruceiro", resulta seren o resultado na evolución histórica da cristianización das formas e figuras Celtas, normandas ou simplemente Castrexas, ímolas chamar deste xeito, dada as súas concomitancias e paralelismo tanto cos homes do norte de Europa, como os que atopan a súa orixe en Bretaña, ou Normandía, sen esquecer as illas de Britania.
Os primeiros Cruceiros, aparecen na Irlanda recen evanxelizada durante os séculos VI e VII, cando en estes primeiros momentos do Cristianismo se comeza a sacralizar lugares e monumentos pagáns con cruces.
Xurde deste xeito a la cruz anglo-irlandesa, resultado da cristianización dos menhires e dos miliarios romanos, que servirán sen dubida algunha en moitos casos coma soportes das cruces, creando así un conxunto monumental, que en Bretaña chaman "Leech".
Nalgúns pódese apreciar un primeiro intento de sacralizar a pedra, co gravado dunha cruz na parte superior da mesma. Hai que recordar que na cultura mitolóxica destes pobos, o menhir ten significacións sagradas, de culto fálico, relacionadas coa virilidade, a vida e a reprodución da especie, mesmo. Séculos mais adiante, a partir do IX, X xa coa igrexa dominadora e dominante, xorden novas formas e estilos nas cruces e cruceiros, adoptándose escenas Bíblicas e dos evanxélios e utilizándose estás como forma de transmitir ao pobo analfabeto historia sagrada, educando cristiamente, tal e como ía suceder cos capiteis dos claustros románicos, nos tímpanos das catedrais e igrexas, nos linteis, etc.
O paralelismo da nosa cultura en moitas cousas ;lendas, musica, mitoloxía, cultura castrexa en definitiva ca das illas Británicas e ben coñecida. Ase mesmo estas concomitancias repítense no tema das cruces e cruceiros destas monumentais cruces de Bretaña e Irlanda , coñecidas tamén como “sermones de pedra” porque levan gravadas escenas bíblicas, coas que educar cristiamente ao pobo, tanto aquí en Galicia como alá onde o pobo puido aprender a través de estas representacións a paixón de Cristo, a expulsión bíblica do Paraíso e as penas e tormentos das almas pecadoras que purgaban os seus pecados nos infernos e Purgatorio.
Para algúns estudosos e entendidos estas formas de instruír e transmitir os ensinos cristiáns, chegan a Galicia polo "Camiño de Santiago " a Compostela, que vaise enchendo de cruceiros, gradas e lugares de repouso, descanso e acollemento os peregrinos e camiñantes; inmenso traballo das ordes mendicantes do Cister e o Cluny, que estenden polo Pais a arte Románica, os mesmos que mais tarde, co paso do tempo íaselles engadir a columna ou fuste que elevaba a representación sagrada, no Gótico.
Recibirán a partiren daquel entón o nome de "Cruceiro", co devir da arte gótica, aínda que quedan algunha que outra mostra de maior antigüidade, como o famoso Cruceiro de Melide, o mais antigo de Galiza para algúns investigadores, e datado no século XIV, o da Porta do Camiño, "O do Home Santo, en Santiago de Compostela, do XV.
Nembargante facemos a matización que recollen algúns autores e entendidos na materia e segundo os cales non sería correcto considerar esta cruz de Melide como un cruceiro a modo, xa que a desharmonía entre a propia cruz, gótica, e o resto do conxunto e absoluta. Resulta descoñecido o uso inicialmente desta cruz pero está claro que foi re utilizada como un cruceiro o cabo dos anos.
En Galiza, non existen Cruceiros datados anteriores ó Concilio de Trento, rematado no ano 1564, polo que a relación do sentido da contrarreforma cos cruceiros resulta innegable tal e como se pode comprobar lendo as actas da sesión XXV e última do referido Concilio no capitulo no que se fai referencia ao culto e veneración das reliquias dos Santos e imaxes sagradas.
Este contexto histórico de Galiza no que vanse instalando cruceiros por tódolos camiños, está evidentemente contaminado por unha profunda relixiosidade, medo ou represión mesmo por parte da Igrexa a partiren desta Contrarreforma e o traballo da Santa Inquisición.
A aparición e implantación dos tribunais da Santa Inquisición no noso Pais, no ano 1562, sen dubida tamén contribuíu o pulo desta relixiosidade fanática é a súa actividade en forma de obras de cantería; Cruceiros, petos de animas e outras obras relixiosas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPPPEbH8Df6iGghqLGZ3sT2V71i-WiMX3n5NJAoxY69ZbBg9kv9kEDYBw7OHYuWaC3EMv_xMk5zhtVlD_auAOl4fWZ1Ts8iuJtvbno4eBVXUIIeh_FWP_ZoN07yb0WOp4wYwDMeKiMjpj9JagnMxpn00VRIBmLr30ceEiPCuaqpPSN4od4dInUXPZXjN8k/s1078/3.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="718" data-original-width="1078" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPPPEbH8Df6iGghqLGZ3sT2V71i-WiMX3n5NJAoxY69ZbBg9kv9kEDYBw7OHYuWaC3EMv_xMk5zhtVlD_auAOl4fWZ1Ts8iuJtvbno4eBVXUIIeh_FWP_ZoN07yb0WOp4wYwDMeKiMjpj9JagnMxpn00VRIBmLr30ceEiPCuaqpPSN4od4dInUXPZXjN8k/s400/3.jpg"/></a></div>
Ilustración 3. DETAALLE DO CRUCEIRO DA CAPELA DE SAN ROQUE.
A partiren dentón a expansión por Galicia do tribunal foi rápida, desenvolvéndose mais de dous mil casos, concretamente foron 2.023 procesos ata o ano 1700, período que coincide cronoloxicamente coa primeira fase de expansión dos nosos cruceiros.
A Inquisición non foi pois, máis que o garda da fe e da doutrina que depurou medos, feitizos, fantasmas e Santas Compañas dos camiños a golpe de cicel e martelo dos nosos canteiros imbuídos dunha sospeitosa relixiosidade plasmada na pedra granítica daqueles Cruceiros, limando obstáculos no camiño dos artistas ferventes católicos de convicción ou por medo.
Existen recollido un censo mais ou menos oficioso por particulares e entendidos no tema de mais de dez mil cruceiros no noso territorio, aínda que non é posible estar seguros ao cen por cen.
Do que non hai ningunha dubida é da variedade existente en tamaño, formas, motivos, nos que os canteiros, de cada época, os mellores seguramente de cada lugar, nos deixaron os seus traballos falándonos de relixiosidade , Fe, amor e temor.
Castelao mesmo, o escritor poeta e pensador, recordaba que "Debaixo de cada cruceiro hai agochado un pecado. Para o escritor da terra e as xentes, os cruceiros non eran senón un real exemplo de cristianización, tanto as crenzas mitolóxicas e fantásticas da cultura castrexa como da romana, da que se apropia en forma de miliarios transformados en fuste para soporte de cruz, tan abundantes en corredoiras, congostras e camiños. Como puntualizou o escritor de Rianxo tamén, sería máis correcto chamar cruceiro soamente as -Croix Ornées – como se lles coñece na Bretaña, cruces soas con máis ou menos personaxes e máis ou menos ornamentación e deixar a palabra- "calvarios"- para referirnos os monumentos que amosan grandes escenas da vida e paixón de Xesucristo. Para saber mais ver o traballo ;"As cruces de pedra na Bretaña", escrito por Castelao no ano 1930.
Para outros autores, o fin ultimo sería buscar protección para a xente que se arriscaba por sendeiros e bosques, cheos de perigos, sombras, meigas e demos que sufrían por mor dos encantamentos transformacións máxicas, en príncipes e doces doncelas, que te arrastraban as profundidades das covas dos mouros e os avernos dos infernos onde quedaban prisioneiros para sempre. Tiñan por tanto unha eficaz áurea de protección, contra influenza de demos e espíritos, na súa finalidade de exorcismo contra o mal.
Pero tamén hai que ter en conta que algúns deles se levantaban en acción de grazas ou para suplicar unha curación, unha milagre, ou para saldar con el Todopoderoso unha débeda, unha promesa ou un ofrecemento non cumprido. Outros recordan; mortos ou roubos, ou calquera outro feito tenebroso, unha morte, un crime, e mesmo nos recordan en ocasións acontecementos históricos ou a aparición máxica en procesión polos lugares, da Santa Compaña, polo que en caso de apuro invocando a súa protección o viaxeiro podía sentirse a salvo de perigos, xa que coma sagrado que era, convertía en sagrado, o lugar onde se colocaba. Rezando ante el gañábanse indulxencias, perdoes e grazas , cando a Igrexa así o dispoñía.
A nosa xeografía estase chea de romarías, festas, e peregrinacións mais ou menos baixo a advocación da virxe ou outros santos, nos que o principio e final da mesma transitan entre cruceiros con poderes divinos. Nas feiras, con recinto feiral ou simplemente as que se celebraban nas carballeiras ao uso da época mais recente dos nosos séculos XIX e anteriores, nas prazas onde se concentraba o gando para o mercádeo de tratantes vendedores e compradores, o cruceiro protexía os animais. Próximo os campos auspiciaba boas colleitas; nos camiños sinalaba direccións e destinos os viaxeiros e peregrinos, arrieiros nos seus carros de eixe de madeira cargados de mercadorías de pobo en pobo e outros camiñantes sen mais que deste xeito atopaban sinalizacións axeitadas nas súas andainas, sempre cheas de perigos.
Hai tamén quen lles atribúe capacidade curandeira e a tradición oral e musical no agro Galego ten coplas dabondo nas que danse conta destes feitos mais ou menos santos, o carón dun ou outro Cruceiro.
Para o escritor e estudoso da simboloxía e historia dos nosos Cruceiros, Xosé Álvarez, autor do artigo As imaxes dos Cruceiros do Lerez, publicado na revista Cedofeita,: A xente deixou de ler e comprender o simbolismo máxico agochado nos cruceiros e refire que observar a imaxe dun cruceiro sen mergullar no seu simbolismo é como ver a representación da ultima cena e pensar que son un grupo de individuos divertíndose.
Para comprender e admirar un cruceiro en todo o seu esplendor e preciso analizar ata o mais ínfimo detalle da obra, sen esquecer que como xa quedou dito era unha forma de ensino das sagradas escrituras a xente analfabeta do pobo por parte da igrexa cristián. A figura principal sempre vai ser a imaxe de Cristo na cruz na que morreu por nos, que nos fala de sacrificio, coa cabeza caída, inclinada cara a dereita, con barba as veces, os tres cravos sagrados perfectamente representados e o pé dereito apoiado sobre o esquerdo, sempre.
Ase mesmo, resulta imprescindible deterse nos detalles mais pequenos e cheos de simbolismo das obras, non apreciables a simple vista dos neófitos, pero na que os canteiros e artesáns puñan sempre bo coidado para non cometer pecado ou sacrilexio . Así o primeiro que observamos é a orientación do fuste no que se eleva a cruz, sempre cara o camiño principal, lugar de paso obrigado, as representacións da árbore da ciencia do ben e do mal, o mesmo árbore do paraíso, do que comeron e pecaron por elo, Eva e Adan. Resulta tamén interesante comprobar a posición das mans do Cristo; no caso de estar pechadas, é sinal da omnipresencia de Deus, si foran representas abertas, hai que entender que cristo mostra a súa misericordia e no caso de ter os dedos índice e corazón estendidos habería que entender está bendicindo os que vaian deterse para a súa contemplación. Tamén en ocasións atopamos na base do cruceiro a caveira, imaxe que se repite en numerosas ocasións, o que simboliza o triunfo da vida sobre a morte.
Mitoloxía, historia sagrada, fervor ou fe, medo, promesa ou recoñecemento dunha milagre, os Cruceiros sonche parte imprescindible da nosa historia e patrimonio cultural de todos nos.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1f4XKcrgBRxZK4nxTOSvOYzPIl7sa9GkshVfuvDl5iKhXOoX2slTAL7ofQZN4_8JcPR5pcvV3EiRecrNVuJHe5vQOps6D2s5_F0-P2avrDhTxO-p4EQczdU41fb8wmynUONyn2Al2zQ9H68z_72fK-ibaBjESBmSp_rKm7IPOHTyGJOcWwCHcfTP4Vzgb/s842/4.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="629" data-original-width="842" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1f4XKcrgBRxZK4nxTOSvOYzPIl7sa9GkshVfuvDl5iKhXOoX2slTAL7ofQZN4_8JcPR5pcvV3EiRecrNVuJHe5vQOps6D2s5_F0-P2avrDhTxO-p4EQczdU41fb8wmynUONyn2Al2zQ9H68z_72fK-ibaBjESBmSp_rKm7IPOHTyGJOcWwCHcfTP4Vzgb/s400/4.jpg"/></a></div>
Ilustración 4, ELEMENTOS DUN CRUCEIRO.
CARACTERISTICAS E ASPECTOS TÉCNICOS.
Os Cruceiros están compostos de varios elementos ben diferenciados como son: A Plataforma sobre a que se levanta, sempre de unha ou varias gradas. O Pedestal, normalmente cuadrangular, liso ou con inscricións ou símbolos. O Fuste, tamén denominado por algúns autores como varal, que pode ser cuadrangular, octogonal ou cilíndrico, liso con motivos diversos tales como; escalas, martelo, teazas, caveiras, serpes, representacións de santos e outros motivos relixiosos. O Capitel que varia entre os mais sinxelos cadrados sen adornos, ós que representan figuras, anxos, ou adornos xeométricos, e florais, como volutas e complexas variantes de representacións da morte e a salvación, o ceo, os querubíns alados, entre outras figuras. E finalmente a Cruz, tanto cruz simple, como con representacións de cristo crucificado no anverso e diferentes virxes; dolorosa, inmaculada, a piedade, virxe do Carme, etc.
Hai Cruceiros Santificadora de camiños, encrucilladas, corredoiras e congostras. Protectores contra meigas e demos así como a acción dos feitizos e meigallos. Outros indican dirección ós peregrinos. Algúns teñen misión de reconforto e descanso para os camiñantes que toman asento sobre as plataformas que lles serve para descansar. Tamén podemos falar de Cruceiros que indican ou anuncian a proximidade dunha igrexa, un santuario, unha capela ou ermida, así como os lugares de culto ou recordo de feitos lutuosos e mortes de seres queridos.
E dende logo non podemos esquecer os que compren con promesas realizadas e pagan débedas ao señor, ou levantados en gratitude, ou fe, ou como recoñecemento de algunha gracia outorgado por Deus, e tamén como cumprimento dunha penitencia polos pecados cometidos, agardando o perdón divino. Así como os que sinxelamente representan feitos históricos, ou lendas, que normalmente quedan gravadas no baseamento do mesmo, en moitos casos ilexible polo paso do tempo.
A representación en Melide dos nosos típicos cruceiros, e variada e múltiple e non resulta nada difícil atopar unha boa mostra de todos eles en razón das súas características especificas, sen dubida algunha, tanto dos que presentan Cruz, como nos que se representan figuras, de Cristo e a Virxe María, no anverso e reverso dos mesmos, ou unicamente a Cristo Crucificado.
Igualmente hainos nos que base se presenta con gradas, de varios chanzos, e os que carecen dela. O de Zas do Rei e quizais o mais significativo.
Tamén temos Cruceiros con mesa, (O de Campos, ou o de San Cosme de Abeancos entre outros), e sen ela e cruceiros co fuste biselado, ou liso, e o capitel simple ou con volutas e diversos tipos de adornos. (O de Baltar é un bo exemplo do que estamos a falar).
No Seu libro JM Broz, Os Cruceiros da Terra de Melide, do no 1983, xa nos deixou unha interesantísima tabula coas características da cada un deles,; plataforma, ( gradas ou altar),
Pedestal, (Piramidal, Moldurado, cúbico), Epígrafes, con inscrición ou datas, Fuste (Renacentista, ou octogonal, ou cadrado), Capitel; (Composto. Ou Moldurado), e a Cruz, (con Cristo e Virxe, ou sen algún deles).
Igualmente detallou a súa situación; no adro, no campo da festa, nunha encrucillada ou camiño. A Historia, lendas folclore, costumes etc. de cada un deles, así como a conservación e estado de todos eles, que hoxe case corenta anos mais tarde imos proceder a revisar.
CRUCEIROS DE MELIDE POR PARROQUIAS.
Parroquias del municipio de Melide: 1) Abeancos (San Salvador); 2) Ánxeles, Os (Santa María); 3) Baltar (Santiago); 4) Barreiro, O (San Mamede); 5) Campos (Santa María); 6) Castro (San Tomé); 7) Folladela (San Pedro); 8) Furelos (San Xoán); 9) Golán (San Xoán); 10) Gondollín (San Martiño); 11) Grobas (Santa María); 12) Leboreiro, O (Santa María); 13) Maceda (San Pedro); 14) Meire, O (San Pedro); 15) Melide (San Pedro); 16) Moldes (San Martiño); 17) Orois (Santa Cristina); 18) Pedrouzos (Santa Mariña); 19) San Cibrao (San Xoán); 20) San Cosme de Abeancos (San Cosme); 21) Santa María de Melide (Santa María); 22) Santalla de Agrón (Santalla); 23) Varelas, As (San Martiño); 24) Vitiriz (San Vicente); 25) Xubial (Santiago); 26) Zas de Rei (San Xiao).
1.ABEANCOS (San Salvador).
Sito á entrada do Cemiterio novo, evidentemente trasladado do seu emprazamento orixinal. Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.02.1, Vol. II, pág. 1085. Coordenadas (WGS84): 42°56'12.2"N 7°59'34.5"O (42.9367181,-7.9929212).
Estado xeral bo. Pedestal tronco piramidal con restos gravados da paixón de Xesús, moi degradados, apenas se aprecian. Fuste de tipo renacentista abocelado e con estrías. O seu Capitel é composto con volutas e adornos floreados, con representación de anxos. Cruz coa talla no anverso de Cristo, coa cabeza reclinada sobre o lado dereito, e sobre ela o INRI, e no anverso a Virxe. Trátase da representación dunha Inmaculada, e podemos ler a lenda: “San pecado orixinal.”
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEitMdCZrVgw11YgLrVgew4ZruPg4tORRYfwMArw-Px0HH3p2_Ndj_vZWT4Hca5kXceuDFeCFQDItnCWKEcfan_gOLH_z8lHp7CPfQMBNmEXL7qg1LCbDmTt9wGO-y5vZtuPaCQdBkrzzfzANYMXaFkbRtMySsz06Tvu-3FFfsf9TOOF53vtlJfKabXnunCd/s1299/5.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEitMdCZrVgw11YgLrVgew4ZruPg4tORRYfwMArw-Px0HH3p2_Ndj_vZWT4Hca5kXceuDFeCFQDItnCWKEcfan_gOLH_z8lHp7CPfQMBNmEXL7qg1LCbDmTt9wGO-y5vZtuPaCQdBkrzzfzANYMXaFkbRtMySsz06Tvu-3FFfsf9TOOF53vtlJfKabXnunCd/s400/5.jpg"/></a></div>
Ilustración 5.CRUCEIRO DE SAN SALVADOR.
Refire Broz, no seu libro que se situaba nunha encrucillada non lonxe do fronte da igrexa. En días de festa en procesión os feligreses ían dende o templo ata o cruceiro e regresaban.
2.OS ANXELES. (Santa María).
Nesta Parroquia de Os Ánxeles (Sta María). Atopamos dous Cruceiros de Cruz, no entorno da súa igrexa.
2.(A).-O primeiro deles, de Coordenadas (WGS84): 42°55'45.0"N 8°01'00.7"O (42.9291739,-8.0168613), o atopamos nunha carballeira próxima entre as casas do lugar.
O Cruceiro de Cruz, se levanta sobre unha plataforma en grada, con catro chanzos abocelados e pousadoiro con pedestal tronco piramidal nos que se destacan gravados os símbolos típicos da paixón; escala, caveira, martelo, teazas, serpe etc.
Catro caveiras representación da morte, adornan as esquinas do pedestal.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAHtHmNRbUt3Be9XTaLPwIg3XYzcEGSxHmAsL_o8s3HZlit_rSReI429eB5Y6jZTz4ITievUlYeNarT4UUnvmuUPEAWxC0uuSA6yoRus5s-Y2i6yU0DkaBkCEwyt4SKob0FRyYfgN-FaBAvVRMNaZmrI6rJhxpeFJPHhdieoE2HYGIdmcYo48cxbd-PdvK/s1299/6.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAHtHmNRbUt3Be9XTaLPwIg3XYzcEGSxHmAsL_o8s3HZlit_rSReI429eB5Y6jZTz4ITievUlYeNarT4UUnvmuUPEAWxC0uuSA6yoRus5s-Y2i6yU0DkaBkCEwyt4SKob0FRyYfgN-FaBAvVRMNaZmrI6rJhxpeFJPHhdieoE2HYGIdmcYo48cxbd-PdvK/s600/6.jpg"/></a></div>
Ilustración 6.CRUCEIRO DE OS ANXELES.
O fuste se levanta sobre pedra, a modo de peaña moldurada soporta o seu capitel, no que destacan as molduras, da que sae unha sinxela Cruz sen tallas.
Conta Broz, que o costume da procesión o día grande da festa da Pascua, data do ano 1500, e que xa no ano 1604 o Papa Clemente VIII concedeu “Indulxencias Plenarias ou xubileo”, ós romeiros que viñan a celebrar o luns de Pascua.
Actualmente a situación é boa, e non presenta deterioro ni danos, salvo a erosión de parte da base que impide ler os gravados.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.04.1, Vol. II, pág. 1087
2.(B).-O Segundo dos Cruceiros de Cruz, desta parroquia é o coñecido como O CRUCEIRO DA FONTE SANTA DOS ANXELES. Coordenadas aproximadas (WGS84): 42°55'48.7"N 8°00'52.9"O (42.93019, -8.01468).
O atopamos a escasos tres centos metros, seguindo unha corredoira que baixo por detrás da Igrexa parroquial, no principio dunha húmida e sombría corredoira, sobre unha pequena fonte de pedra da que aínda mana auga.
Se levanta sobre esta mesma fonte, apoiándose nunha pequena grada moldurada o seu fuste cadrado, co capitel cadrado do que sae unha sinxela cruz de pedra.
Ao parecer a auga que mana desta fonte ten propiedades medicinais, ou alo menos iso pensan os veciños que a recollen os días santos.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgM4j3fIHYVT0ErrJIUv2IHw4CnUz-TATIAVG61QugkLm_Qrlc3qYNNcHtH_qt1POTBPIrKog15YzSuJBIakaqmCPDIzykMy8AbJSQgIgE7yvZxaFUZsaAIZj62c866u1UfxESuBUzTlVqBjBSIfe4Mr0HLbpNcfmuvioIS3kiCYV9fB_jarln4ms93G2h8/s923/7.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="607" data-original-width="923" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgM4j3fIHYVT0ErrJIUv2IHw4CnUz-TATIAVG61QugkLm_Qrlc3qYNNcHtH_qt1POTBPIrKog15YzSuJBIakaqmCPDIzykMy8AbJSQgIgE7yvZxaFUZsaAIZj62c866u1UfxESuBUzTlVqBjBSIfe4Mr0HLbpNcfmuvioIS3kiCYV9fB_jarln4ms93G2h8/s400/7.jpg"/></a></div>
Ilustración 7.CRUCEIRO DA FONTE DOS ANXOS.
A súa situación e estado, non é o mellor, e moito nos tememos que en calquera momento por mor dun temporal, ou unha crecida da auga que baixa polo rego se poida producir un corremento de terras que de co cruceiro polo chan.
3.Cruceiro de Baltar. (Santiago)
Cruceiro sito nunha carballeira fronte a igrexa parroquial, que por certo comparten cos veciños de Grobas, -dúas parroquias diferentes, con unha mesma igrexa, xa que a de Grobas desapareceu hai anos, aínda que se conserva a pequena Capela da Santa Cruz.
As súas Coordenadas son (WGS84): 42°58'15.0"N 8°07'11.6"O (42.9708281,-8.1198839).
O seu fuste, de tipo renacentista co boceles e estrías, se eleva sobre unha grada con cinco chanzos, abocelado na plataforma do que sae un pedestal tronco piramidal sobre o que destacan os símbolos do efémero da vida e a eternidade da morte, en forma de pequenas calveiras, así como os típicos atributos da paixón do señor; a escala, as tenaces, un martelo e os tres cravos sagrados. E inscrición que no libro de JM Broz, do ano 1983, se recollía deste xeito;
COME I POR SV DE
VOCION DANDRES
VCRDO Y SVMV
GER JUANA VAÑO 1667
CURADSO DAVD
Se observa moi erosionado a talla dun santo con habito, cun libro nas mans e unha cruz que pode ser San Xoán e no outro lado, outra talla dun San Andrés.
A cruz presenta a Cristo no anverso cara a igrexa, coa típica inscrición do INRI, sobre a súa cabeza que repousa inclinada.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLy2ML1hfF7XnqRPI2EuKu2voMHYE9bwmj0eQetpf1aLIO4sA50bvu7EsZiLsy6zfVW06aD6C5pLOtI6-JeNgAt4w9_aDDKebcoShGgNQTAIvVmaagDQ8ET4LX0o1xrPiGbvMCUVazM7n1FY5AKWgVQK-w3AhKCM5pFSaQPufBn22wTvegaOz0qwCMKVfk/s1299/8.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLy2ML1hfF7XnqRPI2EuKu2voMHYE9bwmj0eQetpf1aLIO4sA50bvu7EsZiLsy6zfVW06aD6C5pLOtI6-JeNgAt4w9_aDDKebcoShGgNQTAIvVmaagDQ8ET4LX0o1xrPiGbvMCUVazM7n1FY5AKWgVQK-w3AhKCM5pFSaQPufBn22wTvegaOz0qwCMKVfk/s600/8.jpg"/></a></div>
Ilustración 8.CRUCEIRO DE BALTAR.
No reverso a talla dunha virxe Inmaculada, orante.
O Capitel é floreado, con volutas, e caras de anxos.
Conta Broz, que inicialmente estaba na veciña parroquia de Grobas, de onde o cambiaron para o seu emprazamento actual, compartindo ambas parroquias igrexa, ao desaparecer a de Grobas.
4.- Parroquia: O Barreiro (San Mamede).
Se atopa no lugar coñecido como O Barreiro de Abaixo, Coordenadas (WGS84): 42°55'18.3"N 8°03'14.4"O (42.921751, -8.054008). No campo da festa, moi preto da igrexa mesma.
Pousadoiro en grada de pedra con un chanzo e pedestal moi rudimentario e pouco traballado.
O seu fuste é cadrado e octogonal, rematado nun capitel rudimentario que semella de nova factura, de rechamante grosor pouco oportuno, con molduras, polo que é posible fora reemprazado polo orixinal.
A cruz simple, moi sinxela, con arestas achaflanadas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimSZjSrlpJHiOZhuA2i4OEV5SgPmXuDsMvN_utMlBZmgQS5n6flsHIZcwwCDzYn74DzHnYhz70Jrl_STMG6_9GIklsIKek0OY7Nh59cf9l9J_2g008h0-i3yWuWcZ5L4tgtxpRLNAMII34rgtxRDKgLBaO6IliMB-ndZFIFHv8vsI-Tb8WvoBTu7780Aji/s775/9.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="517" data-original-width="775" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimSZjSrlpJHiOZhuA2i4OEV5SgPmXuDsMvN_utMlBZmgQS5n6flsHIZcwwCDzYn74DzHnYhz70Jrl_STMG6_9GIklsIKek0OY7Nh59cf9l9J_2g008h0-i3yWuWcZ5L4tgtxpRLNAMII34rgtxRDKgLBaO6IliMB-ndZFIFHv8vsI-Tb8WvoBTu7780Aji/s400/9.jpg"/></a></div>
Ilustración 9.SAN MAMEDE. VELLO CRUCEIRO.
Luis Martín, na súa obra "Cruceiros na provincia da Coruña" nos indica la existencia de los seguintes cruceiros en esta parroquia: Campo da festa, posiblemente este que estamos a describir, porque non aparece descrición do mesmo.
4.(A). Fronte a Igrexa parroquial de San Mamede a beira dunha explotación forestal de eucaliptos, atopamos outro cruceiro de nova factura, que no traballo de 1983 2que nos ocupa de Broz, non se describe, polo que nos temos dubida de que se trata dun novo cruceiro colocado con posterioridade a esta data.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg41k0DOy7TzYOif9siiJ-eVv2BsV1Mib9BF_IslUe23XN9P5i_1rXyyeE6ikRWsMG3ZFMAbzuHX7OPHzeiHzLdVGF433wxiRaPCgTvrn5eKPKPsnkxP-IlvLLahiPytUk3_jGwlQFe-0K24uUtz8rPmx_4Ib7U91IPEC2zsWHgehGWTYZTVk0_gA5s5mWC/s1299/10.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg41k0DOy7TzYOif9siiJ-eVv2BsV1Mib9BF_IslUe23XN9P5i_1rXyyeE6ikRWsMG3ZFMAbzuHX7OPHzeiHzLdVGF433wxiRaPCgTvrn5eKPKPsnkxP-IlvLLahiPytUk3_jGwlQFe-0K24uUtz8rPmx_4Ib7U91IPEC2zsWHgehGWTYZTVk0_gA5s5mWC/s400/10.jpg"/></a></div>
Ilustración 10.SAN MAMEDE. NOVO CRUCEIRO.
Se trata de un Cruceiro que se levanta sobra grada de cemento revestido de dous chanzos rectangulares. O pedestal é cubico en dous tramos moldurado, sobre o que se levanta o seu fuste, cadrado liso que remata nun capital floreado con follas labradas e volutas de tipo cadrado liso, sobre o que se ergue unha cruz, con tallas. No anverso cristo crucificado con INRI sobre a cabeza con coroa de espiñas, e detalles anatómicos como as costelas no peito, tres cravos e pernas cruzadas. No reverso se presenta talla da virxe apoiada sobre unha peaña con manto que cubre dende a cabeza ós pés en actitude orante.
5.- Campos (Santa María).
Cruceiro que atopamos no campo da festa, preto da súa igrexa parroquial de Campos, e dos restos do castro orixe da parroquia. Coordenadas (WGS84): 42°54'01.2"N 8°02'38.6"O (42.9003255,-8.0440571).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.07.1, Vol. II, pág. 1090.
No seu libro; "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses. El autor, entre outros datos, nos indica: "Estivo policromado en verde, azul e rosado."
Pedestal tronco piramidal, que sae no chan, sobre pequena plataforma cadrada, na que se poden apreciar os atributos da paixón; nesta caso; escala, martelo, corazón e tres cravos sagrados así como teazas. Se intúe unha inscrición ilexible polo seu estado de erosión. Por
Fuste de tipo renacentista similar ao de San Cosme de Abeancos, con estrías e abocelado. A cruz, sae directamente del, xa que carece de capitel, e no seu lugar o circunda un aro de ferro.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3XiS5x88NReaVHOwbDvkdWv4IqIiQArm-2o7Q8kIep5m2sPvlPngnhaYZF-fxulXqrOPO_PPAzVLeRm2zGsAWh8mGYF0XmPSe82jy_pq3Jhyphenhyphen61ekdSmNITMlBuEVxleVU3QRgD3-xxiXC-HK2ENU3_OOFwmuwQzmWVunmZI_xp9hIdsvjww_VOOPdvaia/s1162/11.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="775" data-original-width="1162" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3XiS5x88NReaVHOwbDvkdWv4IqIiQArm-2o7Q8kIep5m2sPvlPngnhaYZF-fxulXqrOPO_PPAzVLeRm2zGsAWh8mGYF0XmPSe82jy_pq3Jhyphenhyphen61ekdSmNITMlBuEVxleVU3QRgD3-xxiXC-HK2ENU3_OOFwmuwQzmWVunmZI_xp9hIdsvjww_VOOPdvaia/s600/11.jpg"/></a></div>
Ilustración 11.CRUCEIRO DE SANTA MARIA DE CAMPOS.
A cruz, presenta no anverso un cristo crucificado con cabeza inclinada sobre o seu lado dereito, e sobre ela o INRI. Nos brazos da cruz se indica como data de fábrica o ano de 1832 .
Por diante do cruceiro hai unha mesa de pedra, das do tipo de pousadoiro para o sacramento da misa.
6.- Cruceiro da Parroquia de Castro (San Tomé).
Cruceiro que atopamos no lugar de Cazallas, preto da súa pequena capela. Coordenadas (WGS84): 42°55'35.0"N 8°01'35.4"O (42.9263886,-8.026503). No libro de JM Broz, se describe como San Xosé das Cazallas.
Este Cruceiro resulta particularmente singular, pola súa forma e características.
Presenta plataforma cun so chanzo o grado con catro pés moldurados que están a soster o seu pedestal, no que diante observamos a existencia de pousadoiro ou mesa para o sacramento da eucaristía.
Fuste octogonal, rematado nun capitel composto nunha cesta con follas nervadas e anxos sobre as volutas en espiral.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzA-A30YCb_WE_gwSamDlo8HbuiEq7j4Mchi6VPqiFblBymdsYUDoHnzOvHz5N_IUsUQS-LOVbABsYgEOpcrFI0cJAy8u0ehkJIFbW9DUn-GWSjr37ORcijzqO8E2ZnxG2HSX6hAHijjzuCcHHS97yG0hDY8DNJ7i9Cs85cOowj8DY2kbhbnfsEra-1moS/s1299/12.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzA-A30YCb_WE_gwSamDlo8HbuiEq7j4Mchi6VPqiFblBymdsYUDoHnzOvHz5N_IUsUQS-LOVbABsYgEOpcrFI0cJAy8u0ehkJIFbW9DUn-GWSjr37ORcijzqO8E2ZnxG2HSX6hAHijjzuCcHHS97yG0hDY8DNJ7i9Cs85cOowj8DY2kbhbnfsEra-1moS/s400/12.jpg"/></a></div>
Ilustración 12.S CAZALLAS. CRUCEIRO DE CASTRO.
A Cruz, presenta no anverso a cristo ollando de fronte, cos tres cravos da crucifixión e coroa de espiñas.
O seu emprazamento actual no é o da súa orixe, mais realza a fermosura deste cruceiro, nunha pequena praza empedrada e o valado que o circunda.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.08.1, Vol. II, pág. 1091, e na publicación; "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
7.- Cruceiro de Folladela (San Pedro).
Se atopa no lugar de Folladela, preto da igrexa nun cruzamento de camiños. Coordenadas (WGS84): 42°57'13.4"N 8°00'29.5"O (42.9537155,-8.0081908).
Incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.09.1, Vol. II, pág. 1092 e na publicación de JM Broz "Os Cruceiros da Terra de Melide". Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
Se alza apoiado sobre dúas gradas circulares de pedra, case soterrado na terra do que sae unha base tronco piramidal, na que se aprecian moi erosionados algún símbolo da paixón.
Fuste de uns cinco metros, do tipo dos renacentistas, con estrías abocelado.
Capitel composto con follas e volutas e varias caras de anxos.
Cruz sen tallas, e cadrada do tipo recruceteada no seu interior, e curioso comprobar o INRI, aínda que non ten cristo.
8.- Cruceiro da Parroquia: Furelos (San Xoán).
Cruceiro de cruz no adro da igrexa parroquial no camiño Francés a Compostela. Coordenadas (WGS84): 42°54'32.3"N 7°59'57.2"O (42.9089652,-7.999212). Igrexario.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.10.1, Vol. II, pág. 1093.
Cruceiro tamén incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXs2LNH_S50cDP9wVVn44b1GhY-M23x39xajZueiRhkHaU8kTwwwcl-ichn_AhR_2asEbVujSxNbAxhjJWVXAnk1KD1r81qzDW6n6YfO9UEx2Q4PWrHTF3RB30vN6T52Wo9mz3OT2pImFPJ9OSv2Fs_QUKsHPQTUtCnZ37oc_ix92TXmDvYG5MSYwyC1Fp/s1054/13.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="725" data-original-width="1054" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgXs2LNH_S50cDP9wVVn44b1GhY-M23x39xajZueiRhkHaU8kTwwwcl-ichn_AhR_2asEbVujSxNbAxhjJWVXAnk1KD1r81qzDW6n6YfO9UEx2Q4PWrHTF3RB30vN6T52Wo9mz3OT2pImFPJ9OSv2Fs_QUKsHPQTUtCnZ37oc_ix92TXmDvYG5MSYwyC1Fp/s600/13.jpg"/></a></div>
Ilustración 13.FURELOS. CRUCEIRO DE IGREXSARIO.
Cruceiro sen plataforma, polo que o cruceiro sae directamente do chan apoiado sobre un pedestal moldurado. Fuste cadrado e octogonal, e o seu capitel moldurado con un toro e caveto cunha pequena greca denticulada.
A cruz, sinxela, achaflanada con remates a xeito de bonete.
8.(A ).- Curiosamente no seu libro Luis Martin Ruiz, comenta a existencia doutro cruceiro no cemiterio parroquial, non descrito no ano 1983 no traballo de X.M Broz, que constitúe o fin da presente revisión, polo que temos que supoñer que naquel entón este cruceiro non existía, e foi colocado con posterioridade a esta data.
Se trata de un Cruceiro no interior do campo Santo, na zona do cemiterio novo de San Xoán de Furelos.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiX9dCf8RuFnkc0OpSPZ9ZPhueNP-ZkkaOk9UxX1dwkvXZAWU58785zSXc3Vn3U82k6NkE8M7AW2WIoLoV0YARZi9BHlhXU6Qs7pSPwyBM0T9MMqqJ4tf3_xPpgt-z4xy6QSGeRULdgbl5I5iEfuMeCTo-0m8uAGAFkvzKGZGcg-BlyvUZxiXFlI2QdQCH4/s906/14.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="703" data-original-width="906" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiX9dCf8RuFnkc0OpSPZ9ZPhueNP-ZkkaOk9UxX1dwkvXZAWU58785zSXc3Vn3U82k6NkE8M7AW2WIoLoV0YARZi9BHlhXU6Qs7pSPwyBM0T9MMqqJ4tf3_xPpgt-z4xy6QSGeRULdgbl5I5iEfuMeCTo-0m8uAGAFkvzKGZGcg-BlyvUZxiXFlI2QdQCH4/s400/14.jpg"/></a></div>
Ilustración 14.FURELOS. NOVO CRUCEIRO NO CEMITERIO MUNICIPAL.
Cruceiro que se ergue sobre un baseamento en grada con dous chanzos de lousa artificial, no que apoia o pedestal primeiramente cun baseamento cúbico, sobre o que se coloca outro moldurado, e un remate cadrado, do que sae o fuste, liso cadrado de uns catro metros, rematado no capitel con adornos en forma de follas e volutas, e sobre o que se coloca a Cruz, con tallas de Cristo no anverso e a virxe no reverso.
9.- Cruceiro da Parroquia de Golán (San Xoán).
Cruceiro que atopamos no lugar de Golán, preto da igrexa parroquial, nun cruzamento de camiños. Coordenadas (WGS84): 42°57'26.3"N 8°06'23.5"O (42.9572967,-8.1065246).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.11.1, Vol. II, pág. 1095.
Cruceiro incluído en "Novas aportacións ó patrimonio de Melide (6. Novos Cruceiros na Terra de Melide)" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 24 Nadal, 2011, editado por el Centro de Estudos Melidenses. Pag. 153.
El autor, entre outros datos, fálanos do reverso de la Cruz: "...no reverso, a imaxe de San Xoán, patrón da Parroquia".
En "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses, o autor menciona un cruceiro moito mais sinxelo, con cruz de madeira, que sería o antecesor do actual.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8OLBW3x4OLgKmRgv0M7adTgGSrzpdncDGhisk7yizm1VOSk9EMZyuRG4mYbpuIgorp5JhCuBcgLbArLyr9dpyc68JAx7MazanVmSiIwE9HQHnkYeP4noUz4oWxZwrOGgU0Z66E13hPQYuVTQnLAA3Z_fu8YiDTD-5RQaKXEtcfBUryq6zdNVEtmcTqYYy/s1299/15.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8OLBW3x4OLgKmRgv0M7adTgGSrzpdncDGhisk7yizm1VOSk9EMZyuRG4mYbpuIgorp5JhCuBcgLbArLyr9dpyc68JAx7MazanVmSiIwE9HQHnkYeP4noUz4oWxZwrOGgU0Z66E13hPQYuVTQnLAA3Z_fu8YiDTD-5RQaKXEtcfBUryq6zdNVEtmcTqYYy/s600/15.jpg"/></a></div>
Ilustración 15.CRUCEIRO DE GOLAN. A EIREXE.
Se levanta sobre un sinxelo pedestal de lousas cadradas sobre unha de maior tamaño rectangular, sen molduras nin adornos.
Fuste moldurado nos extremos, e acanalado e capitel composto, con adornos en forma de pequeno botón floreado, sobre o que se apoia a cruz con talla de Cristo no Anverso, reclinada a cabeza sobre o seu lado esquerdo, e sen INRI. No reverso, curiosamente o que mira cara a igrexa, se apoia talla de un santo, a modo de San Roque, polo pequeno can ós pés posiblemente un San Xoán, co libro aberto na man, e dedo indicándonos un parágrafo do mesmo.
10.- Cruceiro da Parroquia: Gondollín (San Martiño).
Diante da igrexa parroquial no lugar de Gondollín, nun cruzamento de camiños. Coordenadas (WGS84): 42°57'04.9"N 8°01'25.3"O (42.9513563,-8.0236988).
Se trata de un cruceiro de Cruz diante da igrexa, con grada e pedestal sobre o que se asenta o fuste, do tipo renacentista con estrías e boceles e no que moi erosionado se aprecian os símbolos da paixón, así como unha inscrición ilexible.
Cruz rectangular, ancha con arestas achaflanadas e recruceteada no seu interior.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.12.1, Vol. II, pág. 1096, e no boletín xa mencionado en anteriores ocasións ; "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxCMA6AG-uMwlLydd41UoeyJq_xFuoL_xE9OefiBoy8iBRpNspG5utoHyKpUWF5xCwZjufd7uRlxg7b-cNbus1eu0XAUT65retB2t8T6gSofae8lTQo2aMutCpvfNM3ScfVAsSlKpsnJ0sAoXH6V0DvkECKkB4k0SZJ0805V6mNVDUwm7lZvYPs4re3o1I/s901/16.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="601" data-original-width="901" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxCMA6AG-uMwlLydd41UoeyJq_xFuoL_xE9OefiBoy8iBRpNspG5utoHyKpUWF5xCwZjufd7uRlxg7b-cNbus1eu0XAUT65retB2t8T6gSofae8lTQo2aMutCpvfNM3ScfVAsSlKpsnJ0sAoXH6V0DvkECKkB4k0SZJ0805V6mNVDUwm7lZvYPs4re3o1I/s400/16.jpg"/></a></div>
Ilustración 16.CRUCEIRO DE GONDOLLIN.
11.- Cruceiro da Parroquia: O Leboreiro (Santa María).
No lugar de O Leboreiro, a entrada da aldea, no camiño Francés a Santiago de Compostela, e paso obrigado dos peregrinos. Coordenadas (WGS84): 42°53'13.8"N 7°57'53.6"O (42.887155, -7.964898).
Cruceiro incluído no libro "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), co número 47.14.1, Vol. II, pág. 1097. Así como tamén reseñado na obra "Os nosos cruceiros". Autor e ilustrador: José M. Laredo Verdejo. Boreal - Xuntanza Editorial, 1993. Vol. I, págs. 130-131.
Pensamos que se trata dun cruceiro incluído na publicación "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_2_tL1tx5w4NPGwUhIM3iGxnBZJagKNmgwl4QT7EpoRdYOVtb8Qwc_gKKnIJrwmMWBOq3UPvOnuSoQkjRlJfvNnmXyjTQLQjXRXOIq-ZLGkzdIHYBmC7zJeD3cX_5CNHr8NP3hLr5-kVuftB0o2RHYpwS0Po0UJRgOz6dfQnqXeesbBgBJSF1XcCPXGka/s655/17.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="655" data-original-width="491" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_2_tL1tx5w4NPGwUhIM3iGxnBZJagKNmgwl4QT7EpoRdYOVtb8Qwc_gKKnIJrwmMWBOq3UPvOnuSoQkjRlJfvNnmXyjTQLQjXRXOIq-ZLGkzdIHYBmC7zJeD3cX_5CNHr8NP3hLr5-kVuftB0o2RHYpwS0Po0UJRgOz6dfQnqXeesbBgBJSF1XcCPXGka/s400/17.jpg"/></a></div>
Ilustración 17.CRUCEIRO DE LEBOREIRO. NO CAMIÑO DE SANTIAGO.
Segundo Broz:
Cruceiro que "non ten plataforma, o pedestal troncopiramidal arranca do chan...".
De tratarse do mesmo cruceiro a parte inferior ten que ser posterior ao resto del cruceiro, posiblemente reformado ao longo do tempo, ou co gallos das obras de remodelación do chan do lugar .
Cruceiro incluído en "Novas aportacións ó patrimonio de Melide (6. Novos Cruceiros na Terra de Melide)" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 24 Nadal, 2011, editado por el Centro de Estudos Melidenses. Pag 153.
"Este cruceiro é o orixinal. Cando enlousaron o camiño, alteraron a base, retirando a basa de tronco de pirámide e o pousadoiro, que deberan repoñer, pois o deseño actual non é adecuado, nin xustificado o desprezo as pezas orixinais."
Cruceiro incluído no traballo "Cruceiros do Camiño Francés e do Camiño a Fisterra" de Juan J. Burgoa. Publicado en AULAS NO CAMIÑO (DIÁLOGOS NUN CAMIÑO DA CULTURA EUROPEA), 2007, Xosé Neira López, ed., pág. 30.
Cruceiro que carece de plataforma e sae directamente do baseamento en tronco piramidal, coas referencias a paixón gravadas na mesma. O fuste é mixto con bocelos e estrías de sección rectangular sobre o que repousa o capitel composto adornado con follas e anxos, e nas esquinas as características volutas.
Cruz moi pequena en proporción ao conxunto do cruceiro, achaflanada nas arestas.
11 (A).- O Leboreiro (Santa María).
Na mesma parroquia de Leboreiro existe un Cruceiro novo, que no ano 1983 non existía, polo que Broz non puido dar recensión do mesmo no seu referido traballo sobre os Cruceiros da Terra de Melide.
A súa situación é no lugar de O Coto ( casa de turismo rural ;Casa de los Somozas). Coordenadas (WGS84): 42°53'06.3"N 7°57'31.7"O (42.885083, -7.958792). Se trata de un Cruceiro particular de recente fabrica.
12.-Cruceiro da Parroquia de Maceda (San Pedro).
Sito nunha pequena praciña a carón da súa igrexa parroquial. Coordenadas (WGS84): 42°57'07.6"N 8°04'15.6"O (42.9521205,-8.0710061).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.15.1, Vol. II, pág. 1098.
Na publicación "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
Curioso Cruceiro que se alza moi preto da súa igrexa parroquial, aínda que non é o seu emprazamento orixinal, sobre un pequeno pedestal de pedra tronco piramidal. Segundo refire JM Broz no seu libro sobre os cruceiros de Melide, xa no ano 1983, o fuste e a cruz son modernos, de cemento, moi similares ao de Orois, construídos ambos polo canteiro de Maceda, Angel García Agra.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEOCc_o3hyphenhyphenMdpJd8NN3ONnZYq_yNOINwLtd7pJ4JJyFBxZwo23ix-4uwdbFkHi1SrCPLbPZnbUyWFU3csbqJgN_W8EQES7EGVTF-vrww2QXW3EvF_LZdOqT9DCMR777JwSowdSywxyuB_240QM64C1ITPMAHQiiuz3QpY2_XzGMd8FWbayu2zVD_LJWdkU/s762/18.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="695" data-original-width="762" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEOCc_o3hyphenhyphenMdpJd8NN3ONnZYq_yNOINwLtd7pJ4JJyFBxZwo23ix-4uwdbFkHi1SrCPLbPZnbUyWFU3csbqJgN_W8EQES7EGVTF-vrww2QXW3EvF_LZdOqT9DCMR777JwSowdSywxyuB_240QM64C1ITPMAHQiiuz3QpY2_XzGMd8FWbayu2zVD_LJWdkU/s600/18.jpg"/></a></div>
Ilustración 18.CRUCEIRO DE MACEDA.
A cruz e completamente diferente calquera outro da zona.
13.-Cruceiro da Parroquia de Meiré. (San Pedro)
Luis Martín, na súa obra "Cruceiros na provincia da Coruña" nos indica la existencia de los seguintes cruceiros en esta parroquia: Igrexario (ficha 47.16.1) (42.904862, -7.959473).
Se atopa detrás da igrexa nun cruzamento de camiños.
Cruceiro con grada, unha e pedestal moldurado. Fuste cadrado e octogonal con remates do tipo de garras no achaflanado sobre o que se sostén o seu capitel claramente moldurado,
Cruz sinxela con arestas achaflanadas, sen tallas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJWgcXlv4Yb84lPORAIrw5aFiYgOw5qM_5Eh_9p6mZaYJ7vPFmTHWTTLQJdPVYKpkAwM-L1Nwt2vqAw5rWOil10QSbr9bB0QwX6nTGEVxMVRp0pLBXLexBC0ynvMbA8WTcPvSrJ8kPyHnjfVdEpAnppJAdLGvDo6MQNmm46k4dv035slziQEDGYjjf9m0I/s725/19.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="483" data-original-width="725" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJWgcXlv4Yb84lPORAIrw5aFiYgOw5qM_5Eh_9p6mZaYJ7vPFmTHWTTLQJdPVYKpkAwM-L1Nwt2vqAw5rWOil10QSbr9bB0QwX6nTGEVxMVRp0pLBXLexBC0ynvMbA8WTcPvSrJ8kPyHnjfVdEpAnppJAdLGvDo6MQNmm46k4dv035slziQEDGYjjf9m0I/s600/19.jpg"/></a></div>
Ilustración 19. O MEIRE. CRUCEIRO DE CRUZ.
14.- Cruceiro da parroquia de Moldes (San Martiño)
Colocado na actualidade ao outro lado da súa igrexa románica, parroquial, nun campo tras cruzar a estrada de acceso ao lugar. Coordenadas (WGS84): 42°53'09.0"N 8°01'38.7"O (42.8858256,-8.0274107). Semella que non é este o seu lugar orixinal.
Cruceiro con unha soa grada sobre a que se asenta o pedestal cubico do que sae o fuste do tipo dos de cadrado e octogonal, tan abundantes na terra.
O Capitel é moldurado e a pequena cruz que o preside é do tipo recrucetada polos dous lados, anverso e reverso. Sen tallas.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.19.1, Vol. II, pág. 1103.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgShpii55yMKCUenIFKuCxg_Yn7efOzBsuFq2CrxXfpw0hl_g4qdQAB10Kh-8OT-aVIHjsEokBrd7EIVznL2TyaDfhDGAJ6FzwAX44sWF_Gsm78Gg1_juHSu3aNyeckGO4FzYCgjIE7gqWOssR0eRv7hGGGOLIQN4lEpe5ziVqJ0u28iDu5j_qHovubyqQd/s706/20.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="530" data-original-width="706" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgShpii55yMKCUenIFKuCxg_Yn7efOzBsuFq2CrxXfpw0hl_g4qdQAB10Kh-8OT-aVIHjsEokBrd7EIVznL2TyaDfhDGAJ6FzwAX44sWF_Gsm78Gg1_juHSu3aNyeckGO4FzYCgjIE7gqWOssR0eRv7hGGGOLIQN4lEpe5ziVqJ0u28iDu5j_qHovubyqQd/s400/20.jpg"/></a></div>
Ilustración 20,CRUCEIRO DE MOLDES.
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
15.- Cruceiro da Parroquia: Orois (Santa Cristina).
Coordenadas (WGS84): 42°57'54.0"N 8°05'39.9"O (42.9649937,-8.0944083). Se atopa no interior dunha pequena carballeira, campo da festa no fondo da aldea de Orois, diante da súa igrexa parroquial e as antigas instalacións do que debeu ser un tele club ou local social.
Tal e como sucede co Cruceiro de Maceda, preto desta outra parroquia, o cruceiro se apoia nunha grada de cemento, o que nos indica que este non foi o seu emprazamento orixinal, xa no ano 1983 Broz, deixaba constancia deste xeito, así como de que o fuste e a Cruz eran modernas, xa que orixinalmente eran de madeira.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQSrlVdd-7niq-dV1mgB0jc7e0jH9oFp4bEWrzCu2OK-n7JhYS4DKqjhjqvDOPmERE_RkzN829XyGlfGFL_Ynya6yTJv4oYl7invl6ud3R09k1lh7HTPKbuH-tbULHSSN1WtRlzAqPCKAe7jVvouuCkLDzpkN50Udt57jS7p4EIt5G2LfrFaVMInyTJq8U/s804/21.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="536" data-original-width="804" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQSrlVdd-7niq-dV1mgB0jc7e0jH9oFp4bEWrzCu2OK-n7JhYS4DKqjhjqvDOPmERE_RkzN829XyGlfGFL_Ynya6yTJv4oYl7invl6ud3R09k1lh7HTPKbuH-tbULHSSN1WtRlzAqPCKAe7jVvouuCkLDzpkN50Udt57jS7p4EIt5G2LfrFaVMInyTJq8U/s600/21.jpg"/></a></div>
Ilustración 21.SANTA CRISTINA DE OROIS.
O pedestal é cúbico de pedra, e a cruz pequena en proporción ao tamaño total do cruceiro.
Pensamos que se trata del cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.20.1, Vol. II, pág. 1104, aínda que o actual cruceiro é evidentemente moi diferente do que alí se refire.
Cruceiro incluído en "Novas aportacións ó patrimonio de Melide (6. Novos Cruceiros na Terra de Melide)" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 24 Nadal, 2011, editado por el Centro de Estudos Melidenses. Pág 153.
Broz xa indicaba na súa publicación pistas do cambio do cruceiro vello cando escribe "Había un de cemento, polo que foi cambiado por iniciativa do Cura e dos veciños."
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
16.- Cruceiro da Parroquia: Pedrouzos (Santa Mariña).
Un mais que curioso cruceiro sito no adro da súa igrexa parroquial e cemiterio. Coordenadas (WGS84): 42°57'41.0"N 8°02'10.8"O (42.9614,-8.0363344).
Incluído na publicación "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.21.1, Vol. II, pág. 1105.
Broz xa nos falaba del no seu estudio "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
Naquel entón, xa nos indicaba que estabamos ante un dos cruceiros mais pequenos da Terra de Melide.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjInJ6RGeS-aoWoGw41ZKKF_Ur5F1O7lXzeA6rnGxqv4pOWj6WExJguT_KgBlKg1obpkVu00QBAcWWHjoyumIYggFm2I4oIwq8PR431AuH2pmh8Jb-snIqdAYSEeSxSnDqSSDmE0XVNhN0Ye0ZmVFtMAg3apABGEjZTG8SXZ9_DdJPXWKZA8MZq8A3y5PXC/s1299/22.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjInJ6RGeS-aoWoGw41ZKKF_Ur5F1O7lXzeA6rnGxqv4pOWj6WExJguT_KgBlKg1obpkVu00QBAcWWHjoyumIYggFm2I4oIwq8PR431AuH2pmh8Jb-snIqdAYSEeSxSnDqSSDmE0XVNhN0Ye0ZmVFtMAg3apABGEjZTG8SXZ9_DdJPXWKZA8MZq8A3y5PXC/s400/22.jpg"/></a></div>
Ilustración 22.CRUCEIRO DE PEDROUZO.
O Cruceiro se apoia sobre unha grada de pedra e un moi rudimentario e primitivo pedestal, nada traballado, en forma tronco piramidal. Pequeno fuste de non mais de metro e algo, octogonal con pequenas garras no achaflanado.
O capitel tal e como xa indicaba Broz, está posiblemente colocado ao revés, do tipo recto, na actualidade presenta arestas achaflanadas sobre o que sae a Cruz, de cemento polo que podemos supoñer que non é a orixinal, quizais de madeira, polo que foi substituída. Por certo que a actual cruz está danada nun dos seus laterais, e ten perigo de caer.
Pol parte mais próxima a parede onde as tumbas, se apoia unha mesa para actos relixiosos e a santa misa, pechada polos lados e o fronte con laxes de granito.
17.-Cruceiro da Parroquia de Abeancos. (San Cosme).
Luis Martín, na súa obra "Cruceiros na provincia da Coruña" nos indica la existencia de los seguintes cruceiros en esta parroquia: Igrexario (ficha 47.01.1) Coordenadas; (42.895458, -8.033694).
Observando este fermoso cruceiro un case me atrevería a dicir, pecando de ousado, que puido ter saído da mesma man co de Campos.
O Atopamos preto da igrexa, nun cruzamento de camiños.
O seu fuste é abocelado con estrías. Pedestal tronco piramidal, con mesa para a santa misa. Falaba no seu libro Broz, no ano 1983 cos símbolos da paixón, estaban gravados, pero tapados con cemento. Eu non puiden distinguilos, e tampouco inscrición que se podo intuír, xa que están moi erosionados.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgVabsmoamHellGrs7MDmgM9anq9pW5wh5vGXS_Q-gv7TGVt33V_0pUI8_mFusSNZI1geKjNivbWc-QeUsM2gnU9MperH8lY8cmEYvdKV8bZIDOj974g8fEfSVk_nsnbnxReT2e-17nt_tk8pkzWRINOAVytk0D_RlzYBn3LiNaUTsurkEUTRTKzXhff-j/s1300/23.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="983" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgVabsmoamHellGrs7MDmgM9anq9pW5wh5vGXS_Q-gv7TGVt33V_0pUI8_mFusSNZI1geKjNivbWc-QeUsM2gnU9MperH8lY8cmEYvdKV8bZIDOj974g8fEfSVk_nsnbnxReT2e-17nt_tk8pkzWRINOAVytk0D_RlzYBn3LiNaUTsurkEUTRTKzXhff-j/s400/23.jpg"/></a></div>
Ilustración 23.SAN COSME DE ABEANCOS.
A cruz tan so presenta a cristo crucificado. O capitel, floreado con volutas e caras de anxos.
18.- Cruceiro da parroquia de Santa María de Melide.
Parroquia: Santa María de Melide. Coordenadas (WGS84): 42°54'40.4"N 8°01'28.9"O (42.9112071,-8.0247087).
Cruceiro no camiño Francés de peregrinase a Santiago de Compostela, á entrada da aldea e marcando a situación da igrexa románica de Santa María. Aínda que como indicaba Broz, no seu día estaba diante da Igrexa, xa que segundo a tradición Cristo sempre mira de fronte a súa igrexa, na actualidade non é así, polo que hai que supor o seu traslado, case sen dubida .
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.18.1, Vol. II, pág. 1102.
Cruceiro incluído en la obra "Os nosos cruceiros". Autor e ilustrador: José M. Laredo Verdejo. Boreal - Xuntanza Editorial, 1993. Vol. II, págs. 52-53.
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
O autor, entre outros datos, nos indica: "Ten restos de policromía en azul, verde e rosado."
Cruceiro incluído no traballo "Cruceiros do Camiño Francés e do Camiño a Fisterra" de Juan J. Burgoa. Publicado en AULAS NO CAMIÑO (DIÁLOGOS NUN CAMIÑO DA CULTURA EUROPEA), 2007, Xosé Neira López, ed., pág. 32.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-oqcPuBFQwKtO6SEX3cxosIwUdTeA0laMfIEboA9vIBQcMUlPd53KU-cjeWW7YhITE2WXCNpjD2AxlkhYqLeiT05a3R4Hg9VrZuKE-ALq-4pTvz1-4vAiz47w0RvTeJBCgNz2iRLpbuxTF1Q6QIcvIxn32xnL4bsuCRxvzlfL2n30w4KY9i1yCJfpXmTe/s839/24.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="644" data-original-width="839" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-oqcPuBFQwKtO6SEX3cxosIwUdTeA0laMfIEboA9vIBQcMUlPd53KU-cjeWW7YhITE2WXCNpjD2AxlkhYqLeiT05a3R4Hg9VrZuKE-ALq-4pTvz1-4vAiz47w0RvTeJBCgNz2iRLpbuxTF1Q6QIcvIxn32xnL4bsuCRxvzlfL2n30w4KY9i1yCJfpXmTe/s600/24.jpg"/></a></div>
Ilustración 24.CRUCEIRO DE SANTA MARIA. NO CAMIÑO A COMPOSTELA.
Cruceiro de tipo “De Crucifixo” con plataforma cuadrangular de dous chanzos e pedestal tronco piramidal, de pedra granítica..
O seu fuste ou varal é cilíndrico con estrías e boceis no que remata con un capitel cilíndrico con astrágalo circular e liso. Segundo indica Broz, tiña inscrición agora ilexible.
O ábaco é de lados curvos e cos vértices achafranados. Ten ademais, volutas, querubíns e follas de bordes lobulados.
A súa cruz é rectangular e recrucetada. No anverso da cruz presenta a Cristo Crucificado con tres cravos e bendicindo con ambas mans. Inclina a cabeza cara á dereita cunha coroa de espiñas e un pergamiño coas siglas INRI.
O reverso da cruz está baleira, recruceteada.
A cruz está moi deteriorada. O cruceiro é todo de granito cun estado de regular a mala conservación.
O seu entorno sufriu diversas modificacións ao longo do tempo, buscando a comodidade e facilidade para os peregrinos que diariamente pasan por diante do mesmo.
18(A).- Cruceiro Particular á entrada da Parroquia.
Deixamos anotado a existencia doutro cruceiro dos do tipo particular, no interior dun xardín dunha casa uni familiar á entrada da parroquia, que no traballo de investigación de X.M. Broz, no se incluía por razóns obvias.
19.- Cruceiro da Parroquia de Santalla de Agrón.
Cruceiro de Cruz que inicialmente debeu estar no campo da festa, tal e como indica Broz no seu traballo de 1983. Na actualidade o atopamos preto da igrexa parroquial no vista que vai cara a aldea ao borde da mesma. Coordenadas (WGS84): 42°56'20.1"N 8°03'54.6"O (42.9389071,-8.0651609.
O Cruceiro se asenta sobre unha plataforma de cemento sobre a que apoia unha base de pedra irregular.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKCC2kDX0uq105qVnA7L5UVXGKvCNJ25zN8yIpR_Pa-CXlA7t_OZZwflKnMFjSpvCVNoyYZEmrGorsW7d3HjilIuDfQ5UHHEO8oPUTrY6DfRm0R1H4bNjMnzBZyIo1CGMTnBl-5cRqYiv_lj6PJXn_hQEwohoJ9oKpkh9_-g0sCNxj-Ia_tiqJdSYZEddX/s890/25.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="593" data-original-width="890" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKCC2kDX0uq105qVnA7L5UVXGKvCNJ25zN8yIpR_Pa-CXlA7t_OZZwflKnMFjSpvCVNoyYZEmrGorsW7d3HjilIuDfQ5UHHEO8oPUTrY6DfRm0R1H4bNjMnzBZyIo1CGMTnBl-5cRqYiv_lj6PJXn_hQEwohoJ9oKpkh9_-g0sCNxj-Ia_tiqJdSYZEddX/s400/25.jpg"/></a></div>
Ilustración 25.SANTALLA DE AGRON.
O seu fuste é cadrado octogonal, de uns metro e algo rematado por un capitel moldurado da que sae unha pequena cruz achavada nas arestas e con remates florenzados.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.03.1, Vol. II, pág. 1086.
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
20.- Cruceiro da Parroquia: As Varelas (S. Martiño).
Sito no lugar da As Varelas. Coordenadas (WGS84): 42°53'47.4"N 8°04'24.6"O (42.896492,-8.0734912). Preto da igrexa parroquial ao beira da estrada Melide-Visantoña nun area de descanso xunto ao local social.
O Cruceiro presenta unha base de cemento sobre a que se alza unha grada con dous chanzos de pedra rectangulares, e sobre eles un bloque en forma de cubo a modo de peaña.
O seu fuste é octogonal e o capitel moldurado, en tres fases de menor a maior tamaño.
A cruz presenta a Cristo crucificado sobre a cabeza coroada de espiñas o INRI, e as pernas en paralelo, no anverso mirando a igrexa e no reverso a Virxe cuberta con manto que lle tapa a cabeza e todo o corpo.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.23.1, Vol. II, pág. 1106.
E incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhx03CqhgrdiE4uDIqgotgvKYg7wI4puryuDOq2W7NXa4Db6ZHsGOGpo6G-83fe1CXNwqqLqY1j2bCYaVr-5jr9DW69kkrbq72IyhzdZEEmb9Z5Aw2WbMp92UCDG-4soFx8_yfSxRvvQzi1Y7eeB9Fhz2pQ2Lpz4AHMLObr2cvasJ_Brr3c51mt5gOo3XVD/s1300/26.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="849" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhx03CqhgrdiE4uDIqgotgvKYg7wI4puryuDOq2W7NXa4Db6ZHsGOGpo6G-83fe1CXNwqqLqY1j2bCYaVr-5jr9DW69kkrbq72IyhzdZEEmb9Z5Aw2WbMp92UCDG-4soFx8_yfSxRvvQzi1Y7eeB9Fhz2pQ2Lpz4AHMLObr2cvasJ_Brr3c51mt5gOo3XVD/s400/26.jpg"/></a></div>
Ilustración 26.SN MARTIÑO. A VARELA.
21.- Cruceiro d Parroquia: Vitiriz (San Vicenzo).
Se atopa no lugar de Vitiriz o último lugar do Concello de Melide no Camiño de Santiago, antes de adentarse en terras de Arzúa. Coordenadas (WGS84): 42°55'12.8"N 8°04'12.9"O (42.9202273,-8.0702558), na ruta do camiño Francés de Santiago que percorren os peregrinos a Compostela, preto da entrada principal a súa igrexa.
Esta igrexa parroquial arquitectonicamente se identifica ou relaciona dende os seus orixes co culto á Virxe de Rocamador, venerada no Santuario francés (en "El repertorio de las Cantigas de Santa María" de Alfonso X el Sabio, páxina 417 y ss., aparecen o Santuario e Virxe de Rocamador coma temas das cantigas).
Cruceiro con gradas de dous chanzos aboceladas sobre o que se levanta un pedestal tronco piramidal nos que se destacan os símbolos da paixón típicos, coma son as teazas, os cravos , e o martelo por un lado, e a escada, a coroa e o hisopo noutro.
Tal e como describía Broz no seu traballo do ano 1983, tería inscrición pero dado a súa situación de desgaste e moi erosionada resultaba totalmente ilexible xa naquel entón.
Como en moitos outros cruceiros nos que no pedestal se gravan estes símbolos, presenta a típica caveira de morto, nas esquinas.
O fuste tal e como daba conta Broz, no seu traballo comentado ao longo destas paxinas, é de factura moderna e nel podemos ler; Regalo de Jose Montero, año 1940. Feito de cemento, o mesmo ca cruz.
O capitel presenta molduras e remates con adornos floreados.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4XPPG_mNsYPfBqoF2Q1hvgLr1vhSy5QqVgXr0eaYNmrsLTM8M6OJM_MzXXq4-EOtnijUVEBlcf3pkBxWO4GG6c4_pAqY2OWljSf1UrFGTqcB9fOAwm9hVxrdqxKwji282M97p2XwkgfAzum1U6N8H5Ul9FMYC0LdZsnDVBSsJz0oinhkTarmKQ_ydXNjl/s1299/27.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4XPPG_mNsYPfBqoF2Q1hvgLr1vhSy5QqVgXr0eaYNmrsLTM8M6OJM_MzXXq4-EOtnijUVEBlcf3pkBxWO4GG6c4_pAqY2OWljSf1UrFGTqcB9fOAwm9hVxrdqxKwji282M97p2XwkgfAzum1U6N8H5Ul9FMYC0LdZsnDVBSsJz0oinhkTarmKQ_ydXNjl/s600/27.jpg"/></a></div>
Ilustración 27.CRUCEIRO DE VITIRIZ. GRADAS MOI DETERIORADAS. NO CAMIÑO FRANCÉS.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.24.1, Vol. II, pág. 1107.
El capitel y la cruz actuales no coinciden con los que figuran en esta obra.
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
22.- Cruceiro da Parroquia: Xubial (Santiago).
Cruceiro no lugar de Xubial. Cruceiro de Santiago, Coordenadas (WGS84): 42°57'48.6"N 8°02'47.2"O (42.9635125,-8.0464562). Se atopa nun cruzamento de camiños a carón da mesma igrexa.
Cruceiro con plataforma en grada con dous chanzos e un pousadoiro sobre o que descansa o pedestal de forma tronco piramidal nos que destacan os símbolos da paixón; martelo, corazón e tres cravos nunha cara, escada e hisopo noutra e teazas e outro elemento non identificado xa que está moi erosionado o mesmo que a inscrición ilexible doutro dos lados.
O seu fuste presenta boceles e estrías. O capitel e erivado e composto con follas, volutas e anxos a modo de adornos.
Sobre o capitel se levanta cruz con arestas achaflanadas con un circulo a modo de remates.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.25.1, Vol. II, pág. 1108.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHnIf0u51plxtimgJr04ixSL6q8XGfxFM8AoKBA9OaKpF_vsBZ1qCRnUZDMsnS4xN92j6kUfgO6W34i4ZQaHKpbpBP9-_XCph-QBd4Xjz2mes8v7TbEuUKwEnKAUYUh3bFZ4KeM9_QEQ0XIpq0mdC0IwiFDvZn17sMRci9CoS5BDhcmLGtxgooDa3iYarS/s1299/28.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHnIf0u51plxtimgJr04ixSL6q8XGfxFM8AoKBA9OaKpF_vsBZ1qCRnUZDMsnS4xN92j6kUfgO6W34i4ZQaHKpbpBP9-_XCph-QBd4Xjz2mes8v7TbEuUKwEnKAUYUh3bFZ4KeM9_QEQ0XIpq0mdC0IwiFDvZn17sMRci9CoS5BDhcmLGtxgooDa3iYarS/s400/28.jpg"/></a></div>
Ilustración 28.CRUCEIRO DE XUBIAL. A EIREXE.
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
Xa naquel traballo Broz deixaba indicado a mala situación na que se encontraba o cruceiro, aínda que na actualidade mellorou, así como o entorno no que se presenta, unha praciña enlousada.
23.- Cruceiro da Parroquia de Zas de Rei (San Xiao).
Cruceiro de grandes proporciones tanto pola grada como polo tamaño do seu fuste, situado nun cruzamento de camiños no lugar de Zas de Rei, a carón da igrexa. Coordenadas (WGS84): 42°56'39.6"N 8°02'57.8"O (42.9443235,-8.04939).
O seu baseamento é sorprendente en grada con cinco chanzos de grande tamaño, de lousa granítica sen traballar, que se levantan sobre un pousadoiro de cantearía, no que se incrusta mesa moi rudimentaria para a celebración da eucaristía..
Pedestal de tronco de pirámide con molduras. O fuste e recto con forma octogonal e o seu capitel moldurado excesivamente pequeno en relación ao tamaño do fuste.
A cruz e moi sinxela, sen adornos, nin detalles propios.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.26.1, Vol. II, pág. 1109
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1XEBv0Vjq_Kh7m6R1vED-ryrWk_rUGzMpfGpG4e1f9R7a8srML4B4IJTlteNoVTlErFd1LZFVBH7rM3VtJj9pzruIMB5xeWLTjkJMibkUJDbzX1WfVg5pHtQ1IID6W-TFdtzDXwQ8242S1eiXf82SM17r5SriMDh5wlNwwWpLpCb2L0yaTdJbZZx2j7rS/s1299/29.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1XEBv0Vjq_Kh7m6R1vED-ryrWk_rUGzMpfGpG4e1f9R7a8srML4B4IJTlteNoVTlErFd1LZFVBH7rM3VtJj9pzruIMB5xeWLTjkJMibkUJDbzX1WfVg5pHtQ1IID6W-TFdtzDXwQ8242S1eiXf82SM17r5SriMDh5wlNwwWpLpCb2L0yaTdJbZZx2j7rS/s600/29.jpg"/></a></div>
Ilustración 29 CRUCEIRO DE ZAS DO REI.
24.-Cruceiros da Parroquia: Melide.
24. (A).Cruceiro de Melide. San Pedro.
Coordenadas (WGS84): 42°54'49.0"N 8°00'47.5"O (42.9136544,-8.0131477). Situado neste novo emprazamento na estrada principal de entrada a Vila, a carón da capela de San Roque, xa que tal e como nos indicaba Broz no seu traballo, anteriormente estaba no lado esquerdo da igrexa, sobre un pedestal de pedra moi rústica.
No principio segundo relata Broz, se atopaba no campo de San Roque onde tiña lugar a feira mensual, e durante un tempo estivo tirado polo chan, ata que o esforzo de D. Antonio Taboada Roca, conseguiu que fora recuperado.
Cruceiro composto dun pedestal moderno, fuste octogonal e encima unha cruz que puido pertencer a algún altar pétreo, quizais da desaparecida igrexa de San Pedro.
Podería datar do século XIV e é considerado o máis antigo de Galicia
A cruz, dunha soa peza, contén a Cristo crucificado con dúas figuras, posiblemente San Juan e A Virxe. No reverso pódese contemplar a Cristo glorioso, sentado no trono, con coroas (sen espiñas), en actitude de "Resurrecto", que venceu a morte, mostrando as súas chagas.
Información obtida do libro "Os nosos cruceiros", de José M. Laredo Verdejo.
Cruceiro incluído en la obra "AS CRUCES DE PEDRA NA GALIZA", Alfonso R. Castelao. Editorial Nós, 1950. Lámina IV.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.17.1, Vol. II, pág. 1100.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMudkM8FecKfdt0qZTowlwSvjHZI2EOtH3N60RJbpEum3K6gU0RNSIrE9s_d0VG1J7cTWa81AinG-RbX4efYGjFoklsH3Ukii42SUOVx4gVa0_hSXE0oKvVFaycYMumDa4J04W7AlOUJGg5cVTRvcBRHLLg_ZrMIC1hKKbmRevnXuO1gqic3AGuQE2mHIs/s1299/30.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="818" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMudkM8FecKfdt0qZTowlwSvjHZI2EOtH3N60RJbpEum3K6gU0RNSIrE9s_d0VG1J7cTWa81AinG-RbX4efYGjFoklsH3Ukii42SUOVx4gVa0_hSXE0oKvVFaycYMumDa4J04W7AlOUJGg5cVTRvcBRHLLg_ZrMIC1hKKbmRevnXuO1gqic3AGuQE2mHIs/s600/30.jpg"/></a></div>
Ilustración 30.CRUCEIRO DE MELIDE,
Cruceiro incluído en la obra "Os nosos cruceiros". Autor e ilustrador: José M. Laredo Verdejo. Boreal - Xuntanza Editorial, 1993. Vol. I, pág. 10-11.
O autor, entre outros datos, nos indica: "A súa orixe é dubidosa mais, segundo Castelao, puido pertencer a algún altar pétreo, quizás á desaparecida igrexa de San Pedro."
Na paxina web https://www.abeancos.gal/elemento/cruceiro-de-melide Podemos ler a seguinte descrición textual.
Considerado por Castelao o cruceiro máis antigo de Galicia, o que lle confire unha especial relevancia.
O único orixinal é a cruz, que representa no anverso (na cara sur) a Cristo en maxestade, resucitado amosando as chagas da paixón. Trátase dunha imaxe sedente, de posición hierática (frontal e carente de movemento e expresión, neutra). Ten o rostro imberbe. As pautas de representación desta cara recorren ós canons de representación románica.
No reverso (cara norte) representa un calvario no que se ve a Cristo na cruz flanqueado por San Xoán, a Virxe e unha figura axeonllada, que podería tratarse da Magdalena ou doutra figura presente na crucifixión. Nesta escena, máis dinámica, na que se intúe certo movemento, presenta pautas xa do mundo gótico.
Non se coñece a súa procedencia orixinal, pero barállanse tres hipóteses: que se tratase dun cruceiro asociado á antiga e desaparecida igrexa parroquial de San Pedro de Melide, ou máis ben que se correspondese cunha cruz situada no claustro do Convento de Sancti Spíritus, fundado a finais do século XIV, xa que comparte pautas estilísticas cos capiteis que se conservan del no Museo da Terra de Melide e no Museo Provincial de Pontevedra. Tamén se considera unha terceira posibilidade que o vincularía coa tamén desaparecida Ermida de San Sebastián. Das tres opcións a segunda semella a máis plausible.
O fuste ou vara presenta sección cuadrangular coas esquinas achafranadas, correspóndese cun elemento re aproveitado doutra obra, en calquera caso posterior. A base consistente nunha escalinata de tres chanzos de realización contemporánea, non lle resulta nada apropiada. No xardín do lateral dereito da Capela de San Roque pode verse, case oculta por un arbusto, unha pedra de cantearía de feitura troncocónica, cun oco na parte superior e cuns encaixes laterais semellantes ós da pedra dun lagar. Este elemento serviu de base do Cruceiro antes do seu traslado ó lateral esquerdo da Capela, como aínda pode verse na foto do Terra de Melide do ano 1933.
Atópase este cruceiro ó carón da actual Capela de San Roque, edificada en 1949 con elementos re aproveitados das desaparecidas Capela de San Roque e da Igrexa de San Pedro, da que se re aproveitou a portada principal do s. XIII.
A pesar da especial importancia deste magnífico cruceiro, o seu estado de conservación e coidado non son os máis axeitados, como tampouco o é a conxunción dos seus elementos: unha transición forzada entre a cruz e o fuste, xa que carece de capitel e o grosor do segundo excede ó da base da cruz; e sobre todo pola desafortunada plataforma contemporánea que fai de base, restándolle dignidade.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4pKX4JIA7OWdL65nZm_PfXZ1Z3JcrnKmEQ8ER5igg5ColIrJ8uz4bUNu6Szj8h5rz3r5eJHG1JtiLutF2DuIM6bFOSEzx3q266XQC7eixPWrhzTA0KcNh2CkoG-gHelnf9x6WdSNC9VT6jcyIVIJ2yRXjtL7-jfnvlueI5bwtVW9zE1Fmmw_5pSAVa_3s/s1299/31.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="866" data-original-width="1299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4pKX4JIA7OWdL65nZm_PfXZ1Z3JcrnKmEQ8ER5igg5ColIrJ8uz4bUNu6Szj8h5rz3r5eJHG1JtiLutF2DuIM6bFOSEzx3q266XQC7eixPWrhzTA0KcNh2CkoG-gHelnf9x6WdSNC9VT6jcyIVIJ2yRXjtL7-jfnvlueI5bwtVW9zE1Fmmw_5pSAVa_3s/s400/31.jpg"/></a></div>
Ilustración 31.CRUCEIRO DE CRUZ NO CASTRO DE MELIDE.
24 (B).-Cruceiro da Parroquia: Melide (San Pedro). Na Capela do Carme.
Sito nos xardíns do castelo de Melide, onde se alza a igrexa capela do Carme, no camiño de peregrinase a Compostela. Coordenadas (WGS84): 42°54'48.9"N 8°01'05.9"O (42.9135795,-8.0183008).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruiz (Deputación da Coruña, 1999), con el número 47.17.2, Vol. II, pág. 1101.
Cruceiro incluído en "Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
Cruceiro incluído no traballo "Cruceiros do Camiño Francés e do Camiño a Fisterra" de Juan J. Burgoa. Publicado en AULAS NO CAMIÑO (DIÁLOGOS NUN CAMIÑO DA CULTURA EUROPEA), 2007, Xosé Neira López, ed., pág. 32.
Cruceiro de tipo “De Cruz” con plataforma cuadrangular de dous chanzos e pedestal cúbico con remate moldurado, que se ergue sobre unha pena natural, entre as fores do xardín que o circunda. Con peaña madurada
O varal é cadrado con chafráns sostendo un capitel cuadrangular moldurado.
A súa cruz é octogonal achavada con remates en flor e pequenos círculos no centro. Nos seus vértices ten raios a xeito de auréola.
Ten unha inscrición que resulta totalmente ilexible, da que xa daba conta Broz no seu día, como totalmente erosionada..
O cruceiro é todo de granito cun estado regular de conservación.
25.-Cruceiro da Parroquia: Grobas (Santa María).
Cruceiro que atopamos na carballeira onde a Capela de Santa Cruz. Coordenadas (WGS84): 42°58'31.9"N 8°06'44.2"O (42.975528, -8.112283).
Orixinalmente existía unha cruz de ferro, agora desaparecida. Xosé M. Broz. No traballo publicado no seu libro do que nos estamos a ocupar, non cita ningún cruceiro neste lugar, polo que temos claro que o mesmo é posterior 1983.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8meVst75RLGsE2IIZjiQ8NGEMg7e9tjURYmsVA20VJRYHeYg2tLTku1JVc-ucxFRWDYLQkicaIX6OlZpCL098Kdew_W6Nyvk0uxuKnxGZL6GeOg90xrdJLYUWQHNNKhn0R8TywDjjcqz6ngFVLDigRvLkMWoVX_3dRzh_moYhuvP5iwgQyTBv4-qKC48W/s1056/32.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="704" data-original-width="1056" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8meVst75RLGsE2IIZjiQ8NGEMg7e9tjURYmsVA20VJRYHeYg2tLTku1JVc-ucxFRWDYLQkicaIX6OlZpCL098Kdew_W6Nyvk0uxuKnxGZL6GeOg90xrdJLYUWQHNNKhn0R8TywDjjcqz6ngFVLDigRvLkMWoVX_3dRzh_moYhuvP5iwgQyTBv4-qKC48W/s600/32.jpg"/></a></div>
Ilustración 32.CRUCEIRO DE GROBAS. NA CAPELA DA SNTA CRUZ.
Se trata de un cruceiro moi sinxelo dos de Cruz. A súa base, a forma unha pedra a modo de pedestal sobre o chan de terra mesmo. Sobre el se apoia o fuste cadrado octogonal, con remaches tanto na base, como sobre o que se apoia o capitel, que é moi simple cadrado sen adornos nin remates aínda que moldurado.
A Cruz, e simple, moi sinxela, sen tallas, nin adornos.
CONCLUSIÒNS.-
A modo de remate do presente artigo imos facer un resumo da situación actual dos Cruceiros do Concello de Melide, dos vinte e oito de titularidade pública e deixando aparte os tres de carácter privado, clasificamos como:
-Cruceiros en mal estado.- Tres. Os de Zas do Rei, o da Fonte dos Anxos, e o de Vitiriz no camiño de Santiago, que presenta roturas nos chanzos da súa grada.
-Cruceiros en Regular estado que aconsellan intervención a medio prazo.- Dous. O de Pedrouzos e o de Meiré.
O resto podémolos considerar como aceptable, si ben consideramos oportuno algunhas intervencións para eliminar elementos arquitectónicos invasoras e non propias dos mesmos, aínda que sabemos das dificultades que elo entraña e imposibilidade de tales actuacións nestes elementos patrimoniais cargados de simbolismo e relixiosidade cando non historia mesma dos pobos e xentes dende a noite dos tempos.
Tamén sería moi recomendable a sinalización de practicamente todos eles, xa que carecen de marcadores de situación ou localización, o que en moitas ocasións dificulta a visita para os interesados no tema.
Dos Cruceiros visitados e fotografados para a presente revisión do traballo realizado por X.M. Broz, que nos ocupa, deixamos constancia da existencia de un total de:
-Cruceiros de Cruz.- 19.
-Cruceiros con unha (anverso ), ou dúas (Anverso e reverso da cruz), imaxes.- 11.
-Cruceiros procesionais.-20.
-Cruceiros de encrucillada.-15.
-Cruceiros con baseamento en grada (dúas ou mais).-13.
-Cruceiros con mesa.-5.
-Fora do seu emprazamento orixinal.-13.
E xa como remate final, aínda que sabemos das dificultades que elo entraña na actualidade, seria desexable e sempre que se poida e saiba con certeza, repoñer os nosos cruceiros no seu emprazamento orixinal, xa que un cruceiro fora de sitio tan so produce confusión, e leva ao engano ao camiñante ou peregrino, sen esquecer que como dicía o noso Castela, non hai dubida de que “Debaixo de cada Cruceiro hai agochado un pecado”.
Angel Utrera.
BIBLIOGRAFIA.-
-Os Cruceiros da Terra de Melide" de Xosé Manoel Broz Rei. Boletín do Centro de Estudos Melidenses, Museo Terra de Melide, nº 2 Novembro, 1983, editado por el Centro de Estudos Melidenses.
-AS CRUCES DE PEDRA NA GALIZA, Alfonso R. Castelao. Editorial Nós, 1950.
-Cruceiros na provincia da Coruña", de Luis Martín Ruíz (Deputación da Coruña, 1999), Vol. II.
-Os nosos cruceiros. Autor e ilustrador: José M. Laredo Verdejo. Boreal - Xuntanza Editorial, 1993. Vol. I.
-OS CRUCEIROS NOS CAMIÑOS GALEGOS DE PEREGRINACIÓN" presentada por Juan J. Burgoa y publicada en el libro "ACTAS DO Iº CONGRESO GALEGO SOBRE "CRUCEIROS E CRUCES DE PEDRA"". Edita: Asociación Galega para a Cultura e a Ecoloxía, 2009.
-Cruceiros do Camiño Francés e do Camiño a Fisterra. de Juan J. Burgoa. Publicado en AULAS NO CAMIÑO (DIÁLOGOS NUN CAMIÑO DA CULTURA EUROPEA), 2007, Xosé Neira López, ed.
-GALICIA EN COMARCAS. ARZÚA E MELIDE. Ir Indo, 2005.
Paginas WEB.-
Cruceiros de Galicia.-
https://cruceirosdegalicia.xyz/1504601.html
Abeancos Gal.-
https://www.abeancos.gal/elemento/cruceiro-de-melide
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-15784454624487951402023-12-13T10:08:00.000-08:002023-12-13T10:10:17.092-08:00AGOLADA NAS HEMEROTECAS.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivpq9nxt23RTm5s19KftIkz2H45UTtD2tnQHWHRtGwt6CMR-Y7Pcw4apFm84o99_COTUM0Zm8KF-X8MRpqwhXQ8jhBuXtCwRZuW97S2EeGfY94WNN0JVESEqPkCLPtnaqQu6bqIl5B1jXvJjT6SMhKdRFHXIet5jD_lRqtndbCE8xk0fd3Fy7-XYHmQe_1/s3797/el%20Anunciador%20diario%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20y%20de%20Galicia%201888.tif" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="3797" data-original-width="2596" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivpq9nxt23RTm5s19KftIkz2H45UTtD2tnQHWHRtGwt6CMR-Y7Pcw4apFm84o99_COTUM0Zm8KF-X8MRpqwhXQ8jhBuXtCwRZuW97S2EeGfY94WNN0JVESEqPkCLPtnaqQu6bqIl5B1jXvJjT6SMhKdRFHXIet5jD_lRqtndbCE8xk0fd3Fy7-XYHmQe_1/s600/el%20Anunciador%20diario%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20y%20de%20Galicia%201888.tif"/></a></div>
Teño que confesar sen pudor, que unha das miñas afeccións preferidas é a de remexer nas Hemerotecas dos Xornais, buscando novas curiosas, sorprendentes ou sinxelamente insólitas hoxe en día, pero que hai anos resultaban totalmente naturais nos nosos xornais.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAm-DAsXAsnWP3m9PTkPwEqTEZY3dWnIgjtghsKtc_SGj4ZpnrCuHbiYii53E1z0C4TmXPxrtowLNerLecMXmMX28J8Wi_zAm3zAlfi6kzK5AxN55SdSpevCyIqIxPvP0rz0s34SeTKbeyeIsU2cR4pWh78EvMOA3_e3WNyHv1jTw_tS_MI5fDEqyD2PPH/s6762/1909..TIF" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="6762" data-original-width="4761" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAm-DAsXAsnWP3m9PTkPwEqTEZY3dWnIgjtghsKtc_SGj4ZpnrCuHbiYii53E1z0C4TmXPxrtowLNerLecMXmMX28J8Wi_zAm3zAlfi6kzK5AxN55SdSpevCyIqIxPvP0rz0s34SeTKbeyeIsU2cR4pWh78EvMOA3_e3WNyHv1jTw_tS_MI5fDEqyD2PPH/s320/1909..TIF"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNCSJp6FVSVFE0JaIeWQrL-fOFjBGOCBO5o1k3zZHbs8NQs2GGuz0hoHJb4TBQuMOglQQfwHr76tzPJcQxBkTMPrHnfPxbDVFNyjGSEPIW7DBAzWY7ElEh4mn_D6NhJHaOZx2wNdPc9bhYyBEsvutYab0MLK3vlD1dKhHvNVlHPvormQ2QsP1WPrOzGZru/s3293/alborada.%201935.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="3293" data-original-width="2386" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNCSJp6FVSVFE0JaIeWQrL-fOFjBGOCBO5o1k3zZHbs8NQs2GGuz0hoHJb4TBQuMOglQQfwHr76tzPJcQxBkTMPrHnfPxbDVFNyjGSEPIW7DBAzWY7ElEh4mn_D6NhJHaOZx2wNdPc9bhYyBEsvutYab0MLK3vlD1dKhHvNVlHPvormQ2QsP1WPrOzGZru/s320/alborada.%201935.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7ou0uW3Yg3DTDMwFpHOJCdGXwSbODKTR8cQBFiN16ZzEjK37WWqa_U9U7ZsHosVcEsIawrtFaazsk5GcZBAN-PyNZHmBFiLfaJiNoPtgtqnQr8VH06VpENBanEm6dlgj1eSZIbbctbAIhZpk8Hn7ryW7ElKefZpKuPmLnK9O9QUNtgAoJiUWhC59zz3SW/s1779/Almanaque%20gallego%20...%20.%20-%20Buenos%20Aires1907.tif" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="1779" data-original-width="1211" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7ou0uW3Yg3DTDMwFpHOJCdGXwSbODKTR8cQBFiN16ZzEjK37WWqa_U9U7ZsHosVcEsIawrtFaazsk5GcZBAN-PyNZHmBFiLfaJiNoPtgtqnQr8VH06VpENBanEm6dlgj1eSZIbbctbAIhZpk8Hn7ryW7ElKefZpKuPmLnK9O9QUNtgAoJiUWhC59zz3SW/s320/Almanaque%20gallego%20...%20.%20-%20Buenos%20Aires1907.tif"/></a></div>
Novas sobre a política e os políticos era e continua a ser usual e nada estraño. A aparición de anuncios de tónicos, ou medicinas milagrosas que alivian ou sandan os males do corpo, resultaban comúns, case que a diario. Tamén podemos atopar novas, comentarios, ou notas de redacción sobre feitos lutuosos, delitivos ou mesmo macabros.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9rUIDByLP5BRf5AacqcxDOb8iK4kWSPxr6TXXR252sk48PuQxTigEZG8c8biU6LHF-6UbF_TleW3WIxyDHQz_Vqfufy7RhlyrpMSscevz0P5T_mUS6MXqI77J_4R95e0P0ZM_vnMoJzF-hUq96FMCB4_8MklwXCZbkfXNqGnsY_PMdrIQUI4Jk4_xqPlz/s2491/Anuario%20de%20Vigo%201942.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="2491" data-original-width="1663" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9rUIDByLP5BRf5AacqcxDOb8iK4kWSPxr6TXXR252sk48PuQxTigEZG8c8biU6LHF-6UbF_TleW3WIxyDHQz_Vqfufy7RhlyrpMSscevz0P5T_mUS6MXqI77J_4R95e0P0ZM_vnMoJzF-hUq96FMCB4_8MklwXCZbkfXNqGnsY_PMdrIQUI4Jk4_xqPlz/s320/Anuario%20de%20Vigo%201942.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOb7KPG-ISC8X9wJuaE8ECEeXspq5JOLAeja4rCdRj4csaVYGHUjW2AKuQtEg9V8uK1o9u2y-EmoDyo80Hwxhm8FX-hzrkBuRTG-xQwZQ8fNFqZiPng0CZRQpXgbyxsYDgAMWbvYeIb7lAMJDbb-GnnHVDSgvxqjE4uQ57vI_kTgmN9oWreXWNEJGordF2/s2488/Anuario%20de%20Vigo%201945.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="2488" data-original-width="1672" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOb7KPG-ISC8X9wJuaE8ECEeXspq5JOLAeja4rCdRj4csaVYGHUjW2AKuQtEg9V8uK1o9u2y-EmoDyo80Hwxhm8FX-hzrkBuRTG-xQwZQ8fNFqZiPng0CZRQpXgbyxsYDgAMWbvYeIb7lAMJDbb-GnnHVDSgvxqjE4uQ57vI_kTgmN9oWreXWNEJGordF2/s320/Anuario%20de%20Vigo%201945.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFLfOlcm4UFvc51mp0zESb3eD88K_jRbUcf1C2TrJHJ23B72_EwvGUggS8yGwP07iAUszUUFZyGYg_hvdmkKwUv87zjbkUPULIE6SYFbdc5RxoRJKCXXR8hRROx4HINBInpGyzacdWv9Gm_WXO28a7NtB1bN3kf-sQY_BZ8g5yn8cccOVpg1lC2Uisz3zm/s1443/Arqueolog%C3%ADa%20jur%C3%ADdico-consuetudinaria-econ%C3%B3mica%20de%20la%20regi%C3%B3n%20gallega.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="1443" data-original-width="959" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFLfOlcm4UFvc51mp0zESb3eD88K_jRbUcf1C2TrJHJ23B72_EwvGUggS8yGwP07iAUszUUFZyGYg_hvdmkKwUv87zjbkUPULIE6SYFbdc5RxoRJKCXXR8hRROx4HINBInpGyzacdWv9Gm_WXO28a7NtB1bN3kf-sQY_BZ8g5yn8cccOVpg1lC2Uisz3zm/s320/Arqueolog%C3%ADa%20jur%C3%ADdico-consuetudinaria-econ%C3%B3mica%20de%20la%20regi%C3%B3n%20gallega.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1SnIs0nPt3B7gLJBKv_P7dhd4iQudhklsKvZzsoaoh5_8c0Dq6XBUImz0o-ui1ZCKWK947yBgIUsGOU-4RINoSFQlKajaobxtvaMWJy6st23JGFUHbJkFek-2hnnTg0B86C32JTzKwZ5BMm-jE9IvkDGZ_YJhnIm6NbvpkJ5I7MLtUsPHW5a6GvIA2Afk/s3358/Boletin%20agro%20de%201946.TIF" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="3358" data-original-width="2320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1SnIs0nPt3B7gLJBKv_P7dhd4iQudhklsKvZzsoaoh5_8c0Dq6XBUImz0o-ui1ZCKWK947yBgIUsGOU-4RINoSFQlKajaobxtvaMWJy6st23JGFUHbJkFek-2hnnTg0B86C32JTzKwZ5BMm-jE9IvkDGZ_YJhnIm6NbvpkJ5I7MLtUsPHW5a6GvIA2Afk/s320/Boletin%20agro%20de%201946.TIF"/></a></div>
Todas estas novas, e moitas, moitísimas mais, afortunadamente se conservan nas hemerotecas, porque forman e conforman o noso pasado, o que somos como pobos e xentes, e nos recordan de onde vimos, as veces resulta mesmo bo reler para non cometer os mesmos erros, e caer nas mesmas estupideces, aínda que resulta pouco ou nada recomendable nos tempos que corren, de a presa, e nos que o de onte deixa de ser importante maña.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8GsN0tP24sUZ_Y40unn0jD2D9xK6MYED1aFRqNIYmHIGj3DbCILgpGG-9uxmLYKTXpCFykqF8VPdQoYqgLtvPtVMOp8BnAxfocEyTZMQQzCyiSOu3894h5jSa9SlV27G4nV_S0slab1_UpWbu8iGrQcjOcin6vCIHSPcvHjFdAupzhMR7GWWE_vETn1_M/s1414/Bolet%C3%ADn%20de%20Educaci%C3%B3n%20A%C3%B1o%20III%20N%C3%BAmero%2014%20%201935.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="1414" data-original-width="1024" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8GsN0tP24sUZ_Y40unn0jD2D9xK6MYED1aFRqNIYmHIGj3DbCILgpGG-9uxmLYKTXpCFykqF8VPdQoYqgLtvPtVMOp8BnAxfocEyTZMQQzCyiSOu3894h5jSa9SlV27G4nV_S0slab1_UpWbu8iGrQcjOcin6vCIHSPcvHjFdAupzhMR7GWWE_vETn1_M/s320/Bolet%C3%ADn%20de%20Educaci%C3%B3n%20A%C3%B1o%20III%20N%C3%BAmero%2014%20%201935.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2ApeALUB-s5EtI4_qvyPGmBsj2IlT_iyznx5m_CVjMJGZuAc0iDb39QOWo28CoJdJWOqQB9-ofQXfoJSRw9e-CWebcUB3u_76xYiyV_ZtZMivBaKXovKbcpYM_G2kE0sM-J4stcwectPzOpaRBCxuumThwon85byy9Qpz3zuG-KdnwsNhde2qTaFynv5p/s1878/Bolet%C3%ADn%20de%20la%20Comisi%C3%B3n%20Provincial%20de%20Monumentos%20Hist%C3%B3ricos%20y%20Art%C3%ADsticos%20de%20Lugo%20Tomo%20I%20N%C3%BAmero%2012%20-%201944%20octubre.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="1878" data-original-width="1259" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2ApeALUB-s5EtI4_qvyPGmBsj2IlT_iyznx5m_CVjMJGZuAc0iDb39QOWo28CoJdJWOqQB9-ofQXfoJSRw9e-CWebcUB3u_76xYiyV_ZtZMivBaKXovKbcpYM_G2kE0sM-J4stcwectPzOpaRBCxuumThwon85byy9Qpz3zuG-KdnwsNhde2qTaFynv5p/s320/Bolet%C3%ADn%20de%20la%20Comisi%C3%B3n%20Provincial%20de%20Monumentos%20Hist%C3%B3ricos%20y%20Art%C3%ADsticos%20de%20Lugo%20Tomo%20I%20N%C3%BAmero%2012%20-%201944%20octubre.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPVIfFxu1U_ma2dDdp9_awy_CDNZdWWZWzqxccxylz0dqLb2190Jzj6kN1TJflXALZyWlcjMLmFF3xj0zG2LV2Ca6QhjtWYtXGOFRlbkFyfrW5khD2JavLR2vfvTL1BgeqOu4lh1-FVwIwEhrtU0QRxp5XXySLEtuhcnbTt717rWc-aJUsCKzZZwE0u9dt/s1805/Bolet%C3%ADn%20de%20la%20Comisi%C3%B3n%20Provincial%20de%20Monumentos%20Hist%C3%B3ricos%20y%20Art%C3%ADsticos%20de%20Lugo%20Tomo%20VIII%20N%C3%BAmero%201967.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="1805" data-original-width="1260" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPVIfFxu1U_ma2dDdp9_awy_CDNZdWWZWzqxccxylz0dqLb2190Jzj6kN1TJflXALZyWlcjMLmFF3xj0zG2LV2Ca6QhjtWYtXGOFRlbkFyfrW5khD2JavLR2vfvTL1BgeqOu4lh1-FVwIwEhrtU0QRxp5XXySLEtuhcnbTt717rWc-aJUsCKzZZwE0u9dt/s320/Bolet%C3%ADn%20de%20la%20Comisi%C3%B3n%20Provincial%20de%20Monumentos%20Hist%C3%B3ricos%20y%20Art%C3%ADsticos%20de%20Lugo%20Tomo%20VIII%20N%C3%BAmero%201967.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYMw2xjOiK9Rq7tTc3n31gVREAjIpKTLgcmYxFnIleBsYL44QrIbYQPy5oRaEufavES91DX8HIZtMKzwrvfHeEnNo17ZMD24MGRAL-6hnuWcL2_EfIfAsOc9jKElf-hBzMjfrA1G7N769CfQMiHvNvloPxqoNXBYKy1BGV_ZQkLcrj5x8L3o2sS9YAYBP0/s3053/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%201883.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="3053" data-original-width="2216" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYMw2xjOiK9Rq7tTc3n31gVREAjIpKTLgcmYxFnIleBsYL44QrIbYQPy5oRaEufavES91DX8HIZtMKzwrvfHeEnNo17ZMD24MGRAL-6hnuWcL2_EfIfAsOc9jKElf-hBzMjfrA1G7N769CfQMiHvNvloPxqoNXBYKy1BGV_ZQkLcrj5x8L3o2sS9YAYBP0/s320/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%201883.jpg"/></a></div>
Mergullando a través da paxina de “Galiciana”, que como é sabido se trata da biblioteca dixital de Galicia impulsada pola Dirección Xeral de Cultura da Xunta de Galicia e xestionada pola Biblioteca de Galicia. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilPG_vkDmeBED6TJQB_hsKfHgPcEYXYowSQ_yCCyeeFOGWF58JS9bWIdVWdKSe-oFOnIQFJ_C1imsush97zhMVVqUg-E7aS9eOFpcG3I2-i3q6zro3rPZLxVBC5aI5LYjlc6VAxAiQ_h4lvMVjjAjDCqvNSOfHpU913l7gHIzzKpDkIuJABRytem-ydpRa/s3041/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20137%20-%201884.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3041" data-original-width="2210" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilPG_vkDmeBED6TJQB_hsKfHgPcEYXYowSQ_yCCyeeFOGWF58JS9bWIdVWdKSe-oFOnIQFJ_C1imsush97zhMVVqUg-E7aS9eOFpcG3I2-i3q6zro3rPZLxVBC5aI5LYjlc6VAxAiQ_h4lvMVjjAjDCqvNSOfHpU913l7gHIzzKpDkIuJABRytem-ydpRa/s400/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20137%20-%201884.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_vxA2u8pAWBAbBzUNJb4FfkFD6-Sftg4fS9_zjTZTsEah7YVKXr3zogse4tWKoTF8QbZUmlr9Js1ROwuzruPZeLzAvHx7a0pCTrUxkc6AEwJlAstL4iFaUhNhQc-Gm3yZgvKBTB117aXjAX6gabLV3mSErFxFzfQPXN6242sunL8E_hyphenhyphen2MSzsRptIeA1o/s2978/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20185%201882.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="2978" data-original-width="2184" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_vxA2u8pAWBAbBzUNJb4FfkFD6-Sftg4fS9_zjTZTsEah7YVKXr3zogse4tWKoTF8QbZUmlr9Js1ROwuzruPZeLzAvHx7a0pCTrUxkc6AEwJlAstL4iFaUhNhQc-Gm3yZgvKBTB117aXjAX6gabLV3mSErFxFzfQPXN6242sunL8E_hyphenhyphen2MSzsRptIeA1o/s400/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20185%201882.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdlmAd-SoxFPBuPcT9TBMXqMuMhx5JhxO8NUEse42mwwiyJW-akLdyMOAznZfGh6fMy6c0Ecmggk1GZTAsSL5yfT_FDeYrz6OSTmxa1rlQcdyMjTKB4qU2Nzuey2JhTgAUajCN_f8FrOWNPnKDvPPyEuv97kCHqmIZ7K3Nf7g9GH6OouHTGn8SA64koOWY/s3061/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20%201925.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3061" data-original-width="2223" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdlmAd-SoxFPBuPcT9TBMXqMuMhx5JhxO8NUEse42mwwiyJW-akLdyMOAznZfGh6fMy6c0Ecmggk1GZTAsSL5yfT_FDeYrz6OSTmxa1rlQcdyMjTKB4qU2Nzuey2JhTgAUajCN_f8FrOWNPnKDvPPyEuv97kCHqmIZ7K3Nf7g9GH6OouHTGn8SA64koOWY/s400/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20%201925.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlI1offhBdbgXXOMivx2M-KS07KuuvxomEK3sgJJzBTJeAFE8BJsc_df2hYj1gAm3oh6HPaYQ60RBfLk9TV1_B8pxFRgbXdvBTrZKC9SqE76XGnLu9HXagQTJ7T560GDrJkEmdtLGLaqQEM8-68sKll2BiLTPT3zfF9w6BLsMzTTUIkT0BARytYmYVKcO4/s3297/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20%201936.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3297" data-original-width="2422" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlI1offhBdbgXXOMivx2M-KS07KuuvxomEK3sgJJzBTJeAFE8BJsc_df2hYj1gAm3oh6HPaYQ60RBfLk9TV1_B8pxFRgbXdvBTrZKC9SqE76XGnLu9HXagQTJ7T560GDrJkEmdtLGLaqQEM8-68sKll2BiLTPT3zfF9w6BLsMzTTUIkT0BARytYmYVKcO4/s400/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20%201936.jpg"/></a></div>
Galiciana integra na actualidade ademais dos fondos propios da Biblioteca comentada, obras dixitalizadas en colaboración coas bibliotecas patrimoniais mai importantes do Pais, o que permite consultar documentos e publicacións, tanto da USC, como do Museo do Pobo Galego, a Real Academia Galega, ou o Seminario de Estudos de Mondoñedo, entre outros fondos documentais.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgy-6ppiCNHahw4g_S5B_J9BYZdJtc084q_UHBRBZQ_Iad9sqRIATJwwRG14cbMmqaNyhkIH9Gs2FOwrty-oajll0DvqVdQVY3ehGKG-uknbqLnH2DYgOvryiu8DagVroOoPgmpQw2Sf-ebNrNuUOeSYOTF360DcXL_ZTJexR6qEAWsw-ot8pfXLnhPLaFh/s3176/Boletin%20oficial%20de%20pa%20provincia%201916.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3176" data-original-width="2292" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgy-6ppiCNHahw4g_S5B_J9BYZdJtc084q_UHBRBZQ_Iad9sqRIATJwwRG14cbMmqaNyhkIH9Gs2FOwrty-oajll0DvqVdQVY3ehGKG-uknbqLnH2DYgOvryiu8DagVroOoPgmpQw2Sf-ebNrNuUOeSYOTF360DcXL_ZTJexR6qEAWsw-ot8pfXLnhPLaFh/s400/Boletin%20oficial%20de%20pa%20provincia%201916.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj73kkl6qyWt0EfyKwrtfn8qom-YraFAZdpZiSBVJBg-Mgc8s3j5OizU2CT2s8tiMGhpEiAz-ARdRuRx5eTlbwoyfLN-btD3Pupe4USbg8v-XDKQuCWde8L8fdHGEnxXaKYiqck5Luys9CvJUhMWOLbvtG1VdapKDVktHkCr5xggpoNME5ePsXtMMNYEgXl/s3006/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20298%20%201882.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3006" data-original-width="2187" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj73kkl6qyWt0EfyKwrtfn8qom-YraFAZdpZiSBVJBg-Mgc8s3j5OizU2CT2s8tiMGhpEiAz-ARdRuRx5eTlbwoyfLN-btD3Pupe4USbg8v-XDKQuCWde8L8fdHGEnxXaKYiqck5Luys9CvJUhMWOLbvtG1VdapKDVktHkCr5xggpoNME5ePsXtMMNYEgXl/s400/Bolet%C3%ADn%20oficial%20de%20la%20provincia%20de%20La%20Coru%C3%B1a%20N%C3%BAmero%20298%20%201882.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNvIOHOp58vHpDbuPcn-n1KD09GNg0nTLnVCRUHZ1UVuA8lnwsj9r4MgzJuL94-AFgigExxXaN3QHh9rUWIFCWChxRUy7g6sQzkJ8568QipNvtpT1a2iY71UPw6AH9H4yf8OE6aMMkiuXn69o7YEiJUfT9s-mWOjzHvH76I-zZQzlkLI9S8V4A2qMr7ziB/s3317/Diario%20de%20Pontevedra%20de%201904.TIF" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3317" data-original-width="2320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNvIOHOp58vHpDbuPcn-n1KD09GNg0nTLnVCRUHZ1UVuA8lnwsj9r4MgzJuL94-AFgigExxXaN3QHh9rUWIFCWChxRUy7g6sQzkJ8568QipNvtpT1a2iY71UPw6AH9H4yf8OE6aMMkiuXn69o7YEiJUfT9s-mWOjzHvH76I-zZQzlkLI9S8V4A2qMr7ziB/s400/Diario%20de%20Pontevedra%20de%201904.TIF"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilDtYhg0vCzAzN4TDsW7NzAG1ulEjupqhdhe5a4betXoix_lX9cu9j6HFzaRbjWvnKfxw9RocCy3cmHGJHJYZIra6h9GczVkyTj1ARfFhb3Ta6CnNBoMgeT7WOEB5jUEDNHeUxr9AFk-XrlJMvrYrXhOB3mOWwk2IKNHi9y1b7uGQClXmT_NprreioRvxE/s3341/El%20%C3%A1ncora%20%20diario%20cat%C3%B3lico%20de%20Pontevedra%201898.TIF" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3341" data-original-width="2320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilDtYhg0vCzAzN4TDsW7NzAG1ulEjupqhdhe5a4betXoix_lX9cu9j6HFzaRbjWvnKfxw9RocCy3cmHGJHJYZIra6h9GczVkyTj1ARfFhb3Ta6CnNBoMgeT7WOEB5jUEDNHeUxr9AFk-XrlJMvrYrXhOB3mOWwk2IKNHi9y1b7uGQClXmT_NprreioRvxE/s400/El%20%C3%A1ncora%20%20diario%20cat%C3%B3lico%20de%20Pontevedra%201898.TIF"/></a></div>
Pois digo, mergullando nestes fondos, atopei entre outras moitas referencias e novas sobre o noso pobo de Agolada, xornais nos que se recollen curiosas e sorprendentes informacións que fan referencia a nos, nos tempos pasados, en xornais, diarios e revistas tales como: Alborada, Almanaque Gallego de Buenos Aires, Anuario de Vigo, Boletin Agro, Diario de Pontevedra, El anunciador, diario de la Coruña, El Correo Gallego, La noche, La Voz de la verdad, o Vida Gallega, entre outros moitos e variados que recollo, de entre as mais de cinco mil entradas que se recollen coa referencia “Golada”, en tanto que co topónimo Agolada, puidemos recoller 327 entradas de todo tipo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDPw6O_0pV92PPgeqbOf9RA5b8E-eoy3V2o_ofTD5Dsh48pBugS0lQDL1RxgV52eKY-yf_VX7H0qRXqt-shFiNihoq3jUjCh04AV4xCeTmoS5zwmPTaHq0tXYCIP8hokepLLrP72T95-UvnAMg-mCtvXpvomTHWKkBlMFnWdPti8Uu6byDeDRf8LJYeJer/s3358/La%20Voz%20de%20la%20verdad%201911.TIF" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="3358" data-original-width="2320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDPw6O_0pV92PPgeqbOf9RA5b8E-eoy3V2o_ofTD5Dsh48pBugS0lQDL1RxgV52eKY-yf_VX7H0qRXqt-shFiNihoq3jUjCh04AV4xCeTmoS5zwmPTaHq0tXYCIP8hokepLLrP72T95-UvnAMg-mCtvXpvomTHWKkBlMFnWdPti8Uu6byDeDRf8LJYeJer/s600/La%20Voz%20de%20la%20verdad%201911.TIF"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjh7xXtFkFLUo9WcMY-1G4FbuoXgOJzO8EbTctBhtdN3Sz_chRd1Ypl-IyJaKA-kTScXrQJkvURYAcCL2jqcrHz23bqs_buzud_ODmD2FVR2SbcHC-qyc288jMLQ90WiWO9hBjy_LNQ2x7Drvg3r2_dlITEHqS6QXmZE_KyM5qw1-Tnqj4dntyHQ-ANkYF7/s1875/lu-bp_bolu-19441001-tomo_i_numero_12_0016.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1875" data-original-width="1240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjh7xXtFkFLUo9WcMY-1G4FbuoXgOJzO8EbTctBhtdN3Sz_chRd1Ypl-IyJaKA-kTScXrQJkvURYAcCL2jqcrHz23bqs_buzud_ODmD2FVR2SbcHC-qyc288jMLQ90WiWO9hBjy_LNQ2x7Drvg3r2_dlITEHqS6QXmZE_KyM5qw1-Tnqj4dntyHQ-ANkYF7/s600/lu-bp_bolu-19441001-tomo_i_numero_12_0016.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJzZKuPitmTfY-6I3cRRJROjqNZV80CyqrIxrHgOt1_LgC360e75Ra8HwsKIsew5Vsw4ZZhdh9jm6Yy-WVp6Wu1YykBOfugx6ad0VTZjPPBBIejqosofYSlcLUU3_7JrDm7dy35Slt6C1QJPL2uyPhEWRgL0RPwi9uTgQC0cyT80hCgseV8eQt0gvYtgRY/s1904/Seminario%20de%20Estduos%20Galegos%20Volume%20V%20Ano%201930.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1904" data-original-width="1350" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJzZKuPitmTfY-6I3cRRJROjqNZV80CyqrIxrHgOt1_LgC360e75Ra8HwsKIsew5Vsw4ZZhdh9jm6Yy-WVp6Wu1YykBOfugx6ad0VTZjPPBBIejqosofYSlcLUU3_7JrDm7dy35Slt6C1QJPL2uyPhEWRgL0RPwi9uTgQC0cyT80hCgseV8eQt0gvYtgRY/s600/Seminario%20de%20Estduos%20Galegos%20Volume%20V%20Ano%201930.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7Xr9iXH9CKYPF5iDxCyYdYgcm95cp3atEVz8rLdMmsP_afltv_roVZuSvv7HkJOgBtCPCXBcR8L4SDemTmj3BF9BoUW_0l8XacYJKsFx8B6cD3Q8zb5vi3KzVmj_j_mzKajYiIKX9lZzp0Ioyh640-j6HSOCpNOWw9gs5pl91uyVzeb5F2nLk_PiaVcdy/s2518/Vida%20Gallega.%20Seminario%20estudos%20do%20deza%201936.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="2518" data-original-width="1759" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7Xr9iXH9CKYPF5iDxCyYdYgcm95cp3atEVz8rLdMmsP_afltv_roVZuSvv7HkJOgBtCPCXBcR8L4SDemTmj3BF9BoUW_0l8XacYJKsFx8B6cD3Q8zb5vi3KzVmj_j_mzKajYiIKX9lZzp0Ioyh640-j6HSOCpNOWw9gs5pl91uyVzeb5F2nLk_PiaVcdy/s600/Vida%20Gallega.%20Seminario%20estudos%20do%20deza%201936.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTi9XIguv5cFb1_fNZDvLU0fFXd6dAJAsrC8i4RWdwm6zDGIs5ReJZZTWEezUzxatLyWCQ_8DMabNdGdo0tdx8wz_BKvviKAb8buj3vo11uzfblmD9wP7DoKZVsCQx0jVEKMWJV3V0lfIT1y2bVs75zxuydQfAdaVvS8CezKBi4anrdp7X3d4Qd9mTwNeJ/s4055/El%20correo%20Gallego%201880.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="4055" data-original-width="2679" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTi9XIguv5cFb1_fNZDvLU0fFXd6dAJAsrC8i4RWdwm6zDGIs5ReJZZTWEezUzxatLyWCQ_8DMabNdGdo0tdx8wz_BKvviKAb8buj3vo11uzfblmD9wP7DoKZVsCQx0jVEKMWJV3V0lfIT1y2bVs75zxuydQfAdaVvS8CezKBi4anrdp7X3d4Qd9mTwNeJ/s600/El%20correo%20Gallego%201880.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIiTDTE6Y3qIte0IKur3KReCcZ6rQVF4OfIYF9pD445MnHO3cJ9zhRN9swFd62G71eob9_9F0jKFNt3Dkl-wtrOx4MQOqPapr8p8K61_aRLb6JZNJJycU-5isjM1oqKneFgUAZFTbHqHTL5ahV3OFILSQXqJswzvlkA2CivTIFziVzEdoJEqemmG_X_TZA/s5984/El%20correo%20gallego%201926.TIF" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="5984" data-original-width="4512" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjIiTDTE6Y3qIte0IKur3KReCcZ6rQVF4OfIYF9pD445MnHO3cJ9zhRN9swFd62G71eob9_9F0jKFNt3Dkl-wtrOx4MQOqPapr8p8K61_aRLb6JZNJJycU-5isjM1oqKneFgUAZFTbHqHTL5ahV3OFILSQXqJswzvlkA2CivTIFziVzEdoJEqemmG_X_TZA/s600/El%20correo%20gallego%201926.TIF"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiC6_5AjOtWDJps07GMpOaS05577X3zwzMgveGkv1yTuNdQUE3Iq7JEl7EnFH-x2_YZTSqweroGMzkcMIcgJcoYEf984MoWhRWyDyq9H7aGFIRICxvdSxgZP2ohO6cwaqXqYWs5F6V7Kt0ptoNDxU_Pf6AyHDzbjtbTVrXWuz4YuPdHTQ_fS0hRu5UwRFkE/s4120/El%20Correo%20Gallego%201958.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="4120" data-original-width="3044" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiC6_5AjOtWDJps07GMpOaS05577X3zwzMgveGkv1yTuNdQUE3Iq7JEl7EnFH-x2_YZTSqweroGMzkcMIcgJcoYEf984MoWhRWyDyq9H7aGFIRICxvdSxgZP2ohO6cwaqXqYWs5F6V7Kt0ptoNDxU_Pf6AyHDzbjtbTVrXWuz4YuPdHTQ_fS0hRu5UwRFkE/s600/El%20Correo%20Gallego%201958.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2MnPCHw20OyGBPUwBOGPFMSaCzF5poy6ENBM1A94YfbTR2zMjgaOaCqmuLs6u1hggtuy-igk_FHxd8SuTp0LtINq2Giptg5JJNn3-xenLR9VHJMV4Frvk6Hgm8jBW5jmch4j5EZe_HMDyOZ9mY6J6Emf_RwlCxBNVojN6qEAp2Q7RkG42WivH4_gxSFO9/s3892/El%20pueblo%20Gallego%201934.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="3892" data-original-width="2560" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2MnPCHw20OyGBPUwBOGPFMSaCzF5poy6ENBM1A94YfbTR2zMjgaOaCqmuLs6u1hggtuy-igk_FHxd8SuTp0LtINq2Giptg5JJNn3-xenLR9VHJMV4Frvk6Hgm8jBW5jmch4j5EZe_HMDyOZ9mY6J6Emf_RwlCxBNVojN6qEAp2Q7RkG42WivH4_gxSFO9/s600/El%20pueblo%20Gallego%201934.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDasf5b7YhM8BXoHCTgyjF0DZy7HTgpT0xD71Wd5GIfHLcYK8KiDbBzoflYAw8sknplXW7j1R4bvvd8MUiO3HlthLbJcKFfZpFgxmL9vFwFTSCMLKO0o1ykXxKVP7OmZ-oY0fxkwHey1GrA2TUXT5DK8V4S9kwTcpDXHrzMk9aC7H30xi78kdhUJIBkdJQ/s3368/es-scbg_agro-19301123-a%C3%B1o_i_numero_23_0004.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="3368" data-original-width="2344" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDasf5b7YhM8BXoHCTgyjF0DZy7HTgpT0xD71Wd5GIfHLcYK8KiDbBzoflYAw8sknplXW7j1R4bvvd8MUiO3HlthLbJcKFfZpFgxmL9vFwFTSCMLKO0o1ykXxKVP7OmZ-oY0fxkwHey1GrA2TUXT5DK8V4S9kwTcpDXHrzMk9aC7H30xi78kdhUJIBkdJQ/s600/es-scbg_agro-19301123-a%C3%B1o_i_numero_23_0004.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYV8Mp65KvHWEgfkIEkhkNdAgsRSfBGyM1f39wTm5F7BYtd-jrqiR2U0saD35gVa9QVkBsNanFrQGol_6i2sXpA4A9_MCITSZgRutqdAJMtvKdLbkoadEonMTamcGadyB3yBhBkFxneuCTFULLtDupBwrze1Zx2HyNnOuDCk9TPeVgVInGQu-SZlZzB7B3/s5087/Gaceta%20de%20Galicia%20de%201886.TIF" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="5087" data-original-width="3272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYV8Mp65KvHWEgfkIEkhkNdAgsRSfBGyM1f39wTm5F7BYtd-jrqiR2U0saD35gVa9QVkBsNanFrQGol_6i2sXpA4A9_MCITSZgRutqdAJMtvKdLbkoadEonMTamcGadyB3yBhBkFxneuCTFULLtDupBwrze1Zx2HyNnOuDCk9TPeVgVInGQu-SZlZzB7B3/s600/Gaceta%20de%20Galicia%20de%201886.TIF"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjF8ZPNuMf5gg3C_bn2uRJY13XCxOvtxjnhorn-h4hUqyOd3BMXIHDQJgTWCIAGTjKKEd_xXWjjtc-51Qk9y2LwLAc1R-O1P23QnRlumomPFLApP9mJO1mMx53HZ4riVa6qQqzq2VoRKBODUCIADDgQctHz3z888eJxUEY1bftwGu4wdBPulR9nxpsF84wd/s2722/La%20Actualidad%20%20diario%20de%20Pontevedra%20Ano%20I%20N%C3%BAmero%2059%20-%207%20outubro%201895.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="2722" data-original-width="1832" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjF8ZPNuMf5gg3C_bn2uRJY13XCxOvtxjnhorn-h4hUqyOd3BMXIHDQJgTWCIAGTjKKEd_xXWjjtc-51Qk9y2LwLAc1R-O1P23QnRlumomPFLApP9mJO1mMx53HZ4riVa6qQqzq2VoRKBODUCIADDgQctHz3z888eJxUEY1bftwGu4wdBPulR9nxpsF84wd/s600/La%20Actualidad%20%20diario%20de%20Pontevedra%20Ano%20I%20N%C3%BAmero%2059%20-%207%20outubro%201895.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiGUVBrxeC5N2-RiuNU10EmenuR0r05iWp6y5ySR67eVgn9esJCO6GhF2GCjsxjx_tOwhOLGXY6GOmIuneaJdbwoXoG2zXwljRW530fiNSq3wV-HJqJlb8R9V5wOybwRGqG7TriL45i77d1DeUuZ7yIB3BiMfqqrH7ARJf7ecQV-NXC41V-A_41JpLIC7Z/s3951/La%20noche%201966.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="3951" data-original-width="2922" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiGUVBrxeC5N2-RiuNU10EmenuR0r05iWp6y5ySR67eVgn9esJCO6GhF2GCjsxjx_tOwhOLGXY6GOmIuneaJdbwoXoG2zXwljRW530fiNSq3wV-HJqJlb8R9V5wOybwRGqG7TriL45i77d1DeUuZ7yIB3BiMfqqrH7ARJf7ecQV-NXC41V-A_41JpLIC7Z/s600/La%20noche%201966.jpg"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-51870180728580356532023-11-13T08:58:00.000-08:002023-11-13T08:58:48.246-08:00OS ESQUECIDOS MUIÑOS DO RÍO BUXEL DE AGOLADA.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZmplXnK5lBEkvSte42Ee1CmjL7JBMEHAl2XmyE3dUVwqiBAn2vOmMaLUIoYX_jB-BRNfsY2jrCJg97kvMRjY7wQJlJsGwSpz7oTR18Kfht63k-QudxFp1DwJJoNlFWRgsZm8iEURF7YAHtXfVpTfI3DgkO0Gsb3vANgjhgHbf-MA6gpm9416yy8zVKWX6/s5152/Mui%C3%B1o%20de%20Ponte%20Mui%C3%B1o.%20.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZmplXnK5lBEkvSte42Ee1CmjL7JBMEHAl2XmyE3dUVwqiBAn2vOmMaLUIoYX_jB-BRNfsY2jrCJg97kvMRjY7wQJlJsGwSpz7oTR18Kfht63k-QudxFp1DwJJoNlFWRgsZm8iEURF7YAHtXfVpTfI3DgkO0Gsb3vANgjhgHbf-MA6gpm9416yy8zVKWX6/s400/Mui%C3%B1o%20de%20Ponte%20Mui%C3%B1o.%20.JPG"/></a></div>
OS ESQUECIDOS MUIÑOS DO RÍO BUXEL (AGOLADA).
Hai anos fixen por primeira vez este atractivo, roteiro que vai dende Couso de abaixo e os campos da Ermida a ponte de Cristin, onde atoparemos dándonos a benvida, un dos mais fermosos cruceiros do Concello de Agolada, no que aínda podemos admirar a policromía da que facía gala, no manto da virxe, onde aínda se pode admirar restos, cara abaixo, pasando pola Guillerma os muíños de Cabanesas e Fociños, Ponte Muiño e Buxel.
O Buxel ten as súas fontes nas chairas do Farelo, logo de sinalar o marco xeográfico entre Lugo e Pontevedra, (Antas e Agolada), e debuxar o horizonte das terras de Borraxeiros cos cumios da serra en retirada, onde destaca a Pena da Virxe e o recordo da súa desaparecida capela e a lenda da auga que mana inverno e verán sen esgotarse.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCXkh5NUPba3k00rKXm535j14MhhccA8gGnZByH3wy-AjXQv36AH5QkT4i9CwjT0Dfyp0r-Qz9ldTc4zq1WkYZyZKK-T-UA-HsFxwSABoFmKWKmwKvm6GVIdD67VW0ibDxXFPFp42Axm12dlGooR2wOUKosORAYUmV9tXgVZuER5ozQY8i31Kz7tPE-phC/s4932/Canle%20e%20mui%C3%B1o%20de%20Buxel.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3552" data-original-width="4932" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCXkh5NUPba3k00rKXm535j14MhhccA8gGnZByH3wy-AjXQv36AH5QkT4i9CwjT0Dfyp0r-Qz9ldTc4zq1WkYZyZKK-T-UA-HsFxwSABoFmKWKmwKvm6GVIdD67VW0ibDxXFPFp42Axm12dlGooR2wOUKosORAYUmV9tXgVZuER5ozQY8i31Kz7tPE-phC/s400/Canle%20e%20mui%C3%B1o%20de%20Buxel.JPG"/></a></div>
Logo de atravesar Cousa e a Ermida o río prosigue a súa viaxe por terras de Borraxeiros e Artoño polo rego da Baiña, no lugar de A Braña, buscando xa co nome de “Lentisco”, as augas do rei dos ríos; o Ulla, onde remata a súa andaina, aínda que primeiro recolle as augas dos Regos do Muiño de Orrea, e un pouco mais adiante os de A Fontevella de Val, o Rego de Sa, e da Porta da Uz.
Por certo que como curiosidade teño que dicir que escoitei por primeira vez a Miguel Carames e despois ao propio Anxo Oro, ambos os dous fundadores daquela asociación Aventureiros de Baiña, creada no 1994 polos rapaces e rapazas da aldea, falar do noso Buxel como o Río Lentisco, nome co que se referían a el, os mais vellos, mesmo o muiñeiro da mesma Casa Grande e incluso o propio D. Xosé Oro, o médico e tío de Anxo, segundo me contaron.
O Lentisco é unha árbore, mais ben planta arbustiva e resinosa, que chega a alcanzar unha altura duns oito metros, con folla coriácea persistente que mantense verdes todo o ano, aínda que non se poden considerar folla perenne e que se dispoñen de forma alterna sobre as polas. As súas flores sonche de cor verdoso ou vermellas e o froito non comestible e carnoso e van ennegrecendo conforme maduran . Planta de orixe Mediterráneo que medra formando matos, a súa resina foi utilizada para combater o mal alento, como chicle para mastigar e mesmo en odontoloxía para empastes contra as caries dentais, e tamén foi usada a súa madeira para facer carbón, para lareiras e braseiros.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXwr8Cep35fT0NxeXRou3XYZdTt8vnYSZRcabTOM18YTGSDF99YsU0vbAU270CZSgNTRGr08LEcEtCsotm0kcE3KHxwtN9EKaPmNcq4aVwmZFN_lPrEnOIYHGnRZPh66OkDyyZudE5oT6cyBsvh-OmGKQGgkQjaDtFXMRstSqygxlKIa-YPumsfJDJhnZJ/s1600/Mui%C3%B1o%20da%20Ermida.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1200" data-original-width="1600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXwr8Cep35fT0NxeXRou3XYZdTt8vnYSZRcabTOM18YTGSDF99YsU0vbAU270CZSgNTRGr08LEcEtCsotm0kcE3KHxwtN9EKaPmNcq4aVwmZFN_lPrEnOIYHGnRZPh66OkDyyZudE5oT6cyBsvh-OmGKQGgkQjaDtFXMRstSqygxlKIa-YPumsfJDJhnZJ/s400/Mui%C3%B1o%20da%20Ermida.JPG"/></a></div>
Logo a pregunta xurde por si soa, porque denominar a este pequeno rego, co nome dunha árbore tan peculiar e inexistente na nosa comarca?.
Hoxe, despois de algúns anos sen deixarme caer por alí, tentei volver facer o roteiro, pero tiven que dar volta buscando camiño varias veces xa que a maleza, os toxos, as silveiras, uces e carqueixas sonche agora os amos e señores das congostras, carreiros e sendeiros polos que patear engrobas e tripar montes e prados preñados de herba polos que ata hai ben poucos anos pescadores, labregos, curiosos e amantes da naturaliza podíamos desfrutar deste impresionante val, e do seu río, xa practicamente baleiro das abundantes troitas que antano facían a ledicia dos afeccionados a pesca.
Os muíños caen esquecidos por todos e o río reclama os seus dereitos e propiedade en forma de augas e enchentes que barren, limpan e asolan o que os homes xa non traballan, as súas pedras, pontellas, muros e pontes cargados de historia e saudade dun tempo que non foi nin mellor nin peor, tan so diferente do que coñecemos hoxe e na que aquelas xentes deixaron as súas pegadas en forma de ledicias, tristuras, amarguras e sen sabores de vida, esta mesma que estamos a abandonar progresivamente, nesta tristura de silencio e baleiro.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwvhSOSTwqDJkwYY_8_An2UJJkjRSrPOorQp8aVnwwCz67JpqZ3yoV96oebyPo10Cmcjz6csHlP4Mw6-8DvCV2X-sgaWXDc1gEXIuAKKpnv0vGE5z40sSk0JL3MSpnqXQkXMUyN6NjcIp-lANfpZiMrKnA_WkU3yDPI7MaawCEBa9AgESU9tbm-dAYQDkv/s1600/Inscripci%C3%B3n%20no%20lintel%20do%20mui%C3%B1o%20da%20casa%20Grande%20de%20BAI%C3%91A%20.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1200" data-original-width="1600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwvhSOSTwqDJkwYY_8_An2UJJkjRSrPOorQp8aVnwwCz67JpqZ3yoV96oebyPo10Cmcjz6csHlP4Mw6-8DvCV2X-sgaWXDc1gEXIuAKKpnv0vGE5z40sSk0JL3MSpnqXQkXMUyN6NjcIp-lANfpZiMrKnA_WkU3yDPI7MaawCEBa9AgESU9tbm-dAYQDkv/s400/Inscripci%C3%B3n%20no%20lintel%20do%20mui%C3%B1o%20da%20casa%20Grande%20de%20BAI%C3%91A%20.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1a9BRanKYnL0heSNHLwnWKzGWWqw8_Mg5-NTfNhO_M0ZA3XrYiRT-9bMCxAL81i_LLFSoreH8tTSQ38FakE6GAh45QrzcmFh6MTkTrrN6k2mgDVg6TtXYOfuuD0ZxpizPTKZvmob4Qv-j4kHisCm085v7GfPtO9pZofGeFCuq3JpHygL9-g6HQJfp58Fu/s6960/Mui%C3%B1o%20do%20r%C3%ADo%20Buxel.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1a9BRanKYnL0heSNHLwnWKzGWWqw8_Mg5-NTfNhO_M0ZA3XrYiRT-9bMCxAL81i_LLFSoreH8tTSQ38FakE6GAh45QrzcmFh6MTkTrrN6k2mgDVg6TtXYOfuuD0ZxpizPTKZvmob4Qv-j4kHisCm085v7GfPtO9pZofGeFCuq3JpHygL9-g6HQJfp58Fu/s400/Mui%C3%B1o%20do%20r%C3%ADo%20Buxel.JPG"/></a></div>
O pequeno río Buxel, aprendiz de rio coma quen din, no seu escaso percorrido polas terras de Agolada, atravesa o territorio da antiga capital do Concello; A Guillerma, en Borraxeiros, despois de recoller as augas, do Rego de Amance, e do Rego de Couso, e pasar a carón da cruceiro do lugar de Cristin, para deixarse ir dende a Ponte Muiño, en forte pendente capaz de mover os rodicios de diferentes muíños, practicamente dez, hoxe en ruínas, salvo un deles en terras de Buxel, ata morrer no Ulla. Escasamente dez, quince kms. dunha torta e fermosa vida na que rega un dos val mais fermosos de Agolada.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhA2N7qqtTMH3evdWLsBY1kZFB2RTw2IU1hBamtH6Ku2dQGABfwZg6KMBm9aJbryVWjXsifPRA_EplGbrBYw5zvGbACfMEhe5_NrJPbMhk3nwHjFM6-uu4L1qZIEUG8MTSLGyeRZ6gvQgT2lmQ5ohdGbfITjqV2JKEKAYNrnWvq2_3JH91zE9F9CEcG6P3y/s5152/Mui%C3%B1os%20en%20ruina%20do%20Buxel..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhA2N7qqtTMH3evdWLsBY1kZFB2RTw2IU1hBamtH6Ku2dQGABfwZg6KMBm9aJbryVWjXsifPRA_EplGbrBYw5zvGbACfMEhe5_NrJPbMhk3nwHjFM6-uu4L1qZIEUG8MTSLGyeRZ6gvQgT2lmQ5ohdGbfITjqV2JKEKAYNrnWvq2_3JH91zE9F9CEcG6P3y/s400/Mui%C3%B1os%20en%20ruina%20do%20Buxel..JPG"/></a></div>
Varios pequenos regatos sonche tributarios das súas augas e sempre presididos polo impoñente recorte do castro do mesmo nome que o río, e a Pena Gundin, na veciñanza de Val de Sangorza e dando lugar a única fraga da que aínda podemos presumir no concello, coma é a de Cendoi, pequena, pero digna de protexer e conservar.
San Cristobal de Borraxeiros é una das mais populosas parroquia que se localiza no leste do concello de Agolada. Ata a construción da nova estrada cara a Melide e Coruña, os veciños e visitantes de Agolada, ou que tiveran que pasar por aquí, cara a Ourense, Lalín, Chantada, etc. atravesaban de cabo a rabo a Aldea, e de cando en vez facían alto a tomar un cafetiño, nas tardes de xeada de inverno, na taberna, que aínda conserva o seu cheiro tradicional daqueles comercios de "ultramarinos", Unha das ultimas Tabernas de sempre, cargadas de historia e vida, onde as xentes recibían novas dos que marcharan, se reunían a escoitar a radio, xogar a partida, saber e coñecer da vida ledicias, penas dos seus veciños.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhigPSssntpAqu2JgaGD8FvjtpgnsvHLCPmvnIlQMjnOIWaidCxJkeaTOGPqKuNh19Qy6P4Wr6NPLvumE88AQQQ7zafGVoQrAu0-prZh6Hcpoh2sp4qlxnxWmI7iYOqMd9gDPQhUJlvq69Xl24VpzU7JGyyaIa7NPeoBfhE674wwOaMiF-AXGOS8tnTN9fa/s5152/Mui%C3%B1os%20en%20ruina%20do%20Buxel..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhigPSssntpAqu2JgaGD8FvjtpgnsvHLCPmvnIlQMjnOIWaidCxJkeaTOGPqKuNh19Qy6P4Wr6NPLvumE88AQQQ7zafGVoQrAu0-prZh6Hcpoh2sp4qlxnxWmI7iYOqMd9gDPQhUJlvq69Xl24VpzU7JGyyaIa7NPeoBfhE674wwOaMiF-AXGOS8tnTN9fa/s400/Mui%C3%B1os%20en%20ruina%20do%20Buxel..JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUmwwxlXKonevSJPMNHa-1n4IKQ14fB7S_qV9WVmWFcpxUZWKNp3V90JMrFHpPfs5lzxi5MiZcrMGB5EI3CPwlJo_P2PM4Vli4-0kdtAnPi_oDmfyo6VHMyTt2oIbjjEL4N40NcNvL2efnCW_6FhyphenhyphenriQMEWM4c77htI4TOiXGaUhmajbfb18Ihaqbelr_k/s5152/O%20vello%20mui%C3%B1o%20de%20Buxel.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUmwwxlXKonevSJPMNHa-1n4IKQ14fB7S_qV9WVmWFcpxUZWKNp3V90JMrFHpPfs5lzxi5MiZcrMGB5EI3CPwlJo_P2PM4Vli4-0kdtAnPi_oDmfyo6VHMyTt2oIbjjEL4N40NcNvL2efnCW_6FhyphenhyphenriQMEWM4c77htI4TOiXGaUhmajbfb18Ihaqbelr_k/s400/O%20vello%20mui%C3%B1o%20de%20Buxel.JPG"/></a></div>
Na actualidade a Taberna da Guillerma resiste como testemuña daquelas tabernas que vendían produtos e mercadorías precisamente chegados de ultra mar, por iso o seu nome. Aquelas éranche tabernas, comercio e lugar de reunión cunha importantísima labor socializadora, como lugar onde obter información precisa de mortes, nacementos, casorios, enfados e amoríos, como de centro da vida, ao redor da cal xiraba moitos das cousas boas e malas da aldea, e o rural, Anos mais tarde a primeira televisión, por suposto en branco e negro, íase instalar alí, onde os veciños ían escoitar a información do telediario, ou ver concursos, e películas.
Aquí se localizaba a casa do Concello, hoxe local social e a casa cuartel da garda civil, xa desaparecida. E precisamente aquí atopamos as ruínas de tres destes tres vellos muíños, na marxe dereita do río.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-N71RRycH6Z0hJn5QtgPrtpcmyXbHYCyw6Ki26IaolmYajptizp3FmgNCveQc6CiYY9eFqKIUKuEpLgFgAlM-S_piMreCUL18jQ9ZGs5eyVW4DxAT3ZQCQETiIY7JtoW4R_oxp-rgxRWOBCGQsHi6JAq47QgNV_JVjS1-8KEOneQWA9ahABNT92wkXqYV/s1280/OS%20MUI%C3%91OS%20DO%20RIO%20BUXEL-DESDE%20PONTE%20DA%20VILA%20A%20BUXEL.28%20MARZO%202008%20080.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="960" data-original-width="1280" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-N71RRycH6Z0hJn5QtgPrtpcmyXbHYCyw6Ki26IaolmYajptizp3FmgNCveQc6CiYY9eFqKIUKuEpLgFgAlM-S_piMreCUL18jQ9ZGs5eyVW4DxAT3ZQCQETiIY7JtoW4R_oxp-rgxRWOBCGQsHi6JAq47QgNV_JVjS1-8KEOneQWA9ahABNT92wkXqYV/s400/OS%20MUI%C3%91OS%20DO%20RIO%20BUXEL-DESDE%20PONTE%20DA%20VILA%20A%20BUXEL.28%20MARZO%202008%20080.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0IMFD5g7KHutsQIthf7xN-FX6hYJTZJ8XfDiQWZFSr9t33j29pVBanXr7U8X9mukC4V-Ns0jYYHxohHV0Gx1mcO48DoU0i15T8vbsOvslZVxCSDuH3om4zOOVB5zDaS-cVK2pMlrqnSj5JNkGBfqGsqL5qYkacxlRblpX7rj3o73CBqttJSLJy7hyViJL/s1600/Rodicio%20do%20mui%C3%B1o.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1066" data-original-width="1600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0IMFD5g7KHutsQIthf7xN-FX6hYJTZJ8XfDiQWZFSr9t33j29pVBanXr7U8X9mukC4V-Ns0jYYHxohHV0Gx1mcO48DoU0i15T8vbsOvslZVxCSDuH3om4zOOVB5zDaS-cVK2pMlrqnSj5JNkGBfqGsqL5qYkacxlRblpX7rj3o73CBqttJSLJy7hyViJL/s400/Rodicio%20do%20mui%C3%B1o.JPG"/></a></div>
Segundo me contaron algunhas das mulleres que acudiron a chamada do coche de reparto da panadeira Vidal, sonche coñecidos como "Muíños de Cabanelas e de fuciños.
Cruzando a estrada nacional, que nos leva cara a Melide, imos atopar o lugar de "Ponte Muiño", onde tamén por certo podemos contemplar unhas tombas antropomorfas, sumamente interesantes.
O Sendeiro camiña a carón do Castro de Buxel", moi deteriorado polos traballos agrícolas e a desfeita de Unión Fenosa, que colocou enriba da croa unha torre de alta tensión, pero aínda así pódese contemplar o formidable terraplén e o parapeto que servía de muralla natural defensiva os moradores do castro, que por certo tiñan unha formidable vista dende a cima do castro, tanto do val de Buxel, Artoño, e Val de Sangorza, onde se recorta sobre o cea hoxe luminoso, a pena Gundin, coa súa característica forma.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjO6Oc9JXu_ZsL2pdbdKrRrBCiKaQMm7vybavwwxfE8lqVgdORgPnlszNxJi54Ny9Do-zRzHUw3PAE_td-NYhLOaAYXjDuN3kkPkbL26mliG6But5YKK3i7XRE2hbwAZF4NL0Q7ENs_LZCF1BQS_dKimYNJkWCUbWOfT3rEZfkJ0LGqq46YEuSlYQ_j7Wb-/s1600/Ruinas%20do%20vello%20Mui%C3%B1o%20da%20Ermida.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1066" data-original-width="1600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjO6Oc9JXu_ZsL2pdbdKrRrBCiKaQMm7vybavwwxfE8lqVgdORgPnlszNxJi54Ny9Do-zRzHUw3PAE_td-NYhLOaAYXjDuN3kkPkbL26mliG6But5YKK3i7XRE2hbwAZF4NL0Q7ENs_LZCF1BQS_dKimYNJkWCUbWOfT3rEZfkJ0LGqq46YEuSlYQ_j7Wb-/s400/Ruinas%20do%20vello%20Mui%C3%B1o%20da%20Ermida.JPG"/></a></div>
A fervenza do Lentisco, como rio bravo que é, encóntrase entre a Ponte da Vila e Buxel. Apenas un km. Dende os muíños do Manchado, un remanso de paz, onde o rio cae nun desnivel moi pronunciado, que servía para mover os rodicios, no seu tempo, de seis muíños, hoxe abandonados.
Os muíños de auga ou aceas construíanse á beira dos ríos, realizando unha presa para embalsar auga e conseguir unha diferenza de altura. A auga do encoro corría por un canle ou cano e movía unha roda con penas (pás) chamada rodicio, a que á súa vez movía as pedras ou moas do muíño.
Ao conxunto formado polo encoro e máis o cano de alimentación do muíño chámaselle popularmente caneiro, sendo xunto cos caneiros de pesca elementos característicos da paisaxe dos ríos galegos.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfoJIx5NWxLxRb6YJzTiPUfzmHzKc12L8Qki2aaTSKyoETkNgtWrrcVbeRxrYDdEdenERjkErNg30S1TffkNKLqRcp-2jFrmjfAJF_SL4_Gr_ThV2J5S8Zb27PWx_HR_BE2tyZmDCt1yWvVJYhwUQet1WdfC6e0mUnS13BFHU2siG7QXHQIHsm4kz7MI5-/s1280/OS%20MUI%C3%91OS%20DO%20RIO%20BUXEL-DESDE%20PONTE%20DA%20VILA%20A%20BUXEL.28%20MARZO%202008%20080.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="960" data-original-width="1280" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfoJIx5NWxLxRb6YJzTiPUfzmHzKc12L8Qki2aaTSKyoETkNgtWrrcVbeRxrYDdEdenERjkErNg30S1TffkNKLqRcp-2jFrmjfAJF_SL4_Gr_ThV2J5S8Zb27PWx_HR_BE2tyZmDCt1yWvVJYhwUQet1WdfC6e0mUnS13BFHU2siG7QXHQIHsm4kz7MI5-/s600/OS%20MUI%C3%91OS%20DO%20RIO%20BUXEL-DESDE%20PONTE%20DA%20VILA%20A%20BUXEL.28%20MARZO%202008%20080.jpg"/></a></div>
Este modo de obter enerxía mecánica utilizábase tamén noutros usos, como os batáns onde se trataban os coiros ou nos serradoiros de madeira.
Non existe na xeografía do noso Pais, practicamente ningún rego, regato ou río, grande ou pequeno no que non atopemos un e mais dun muiño, o que fala da importancia e relevancia transcendental para a vida das xentes e pobos destes nosos Muíños.
En apenas vinte quilómetros de percorrido as augas deste regato, move unha boa cantidade de muíños, o que da fe da importancia que para as xentes, do lugar tiñan, as súas augas e dende logo fala do imprescindible para a economía familiar e a vida dos nosos ancestros representaba a moenda e a vital función destas típicas e características construcións, como foron os "muíños" hoxe esquecidos.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-Ql7jWsZykaLeD1w1mRhjejuZ0BbUHDChYXs9ic5wfyRsuNw8KlaX0cRABUGa9PDKEmClE-C-nPAMD06uL9Cea8dg7buRoPR-8JEvyY3U0xOri4bU7GCN1Y_smyHH6QtsOctkwpaMEUIEbERsPgCO7Dym1Px2zWnunGqrLGrpGyMnx820xhnpW_gvK7d-/s5152/Mui%C3%B1o%20de%20Ponte%20Mui%C3%B1o.%20.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-Ql7jWsZykaLeD1w1mRhjejuZ0BbUHDChYXs9ic5wfyRsuNw8KlaX0cRABUGa9PDKEmClE-C-nPAMD06uL9Cea8dg7buRoPR-8JEvyY3U0xOri4bU7GCN1Y_smyHH6QtsOctkwpaMEUIEbERsPgCO7Dym1Px2zWnunGqrLGrpGyMnx820xhnpW_gvK7d-/s400/Mui%C3%B1o%20de%20Ponte%20Mui%C3%B1o.%20.JPG"/></a></div>
En resumen falamos dos muíños de Couso, os da Ermida, os da Guillerma e barrio do Carme, o de Ponte Muiño e os sete en cascada de Buxel os de Cendoi a carón do Pazo de trala Pena e os que salpicaban as terras da Valiña, e Baiña mesmo, onde existía un dos mais importantes muíños da zona, como puidemos comprobar polo censo de contribución industrial da época, a famosa "Matricula industrial", que recollía os establecementos de todo tipo existentes, e no que se fala para A Baiña (Agolada), a existencia en uso e funcionamento de Un Muiño, de dúas moas e forza hidráulica, propiedade de D. Xosé Oro Barrio, sendo Alcalde D. Matías Fernández e secretario D. Miguel Conde, na data 27 de Febreiro do 1941.
O referido Muiño, un dos dous que tiñan en uso para cubrir as necesidades da casa grande e os veciños, se nutría, para mover as súas dúas grandes moas que moían e trituraban os graos do maínzo, ou do trigo ou centeo, das augas do Rego da Baiiña, que nace preto de Agolada, no monte das Mámoas e que no seu primeiro tramo leva o nome de Rego de Couso, no que morren os Regos da Zaira e o Rego de Pumariños, e pasa por Borraxeiros, o lugar de Ponte Muiño, xa en Buxel, de Artoño, ao pé mesmo da Fraga de Cendoi e o Pazo de Tras Pena que separa.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQY3DBODE4ipDkwqOdiM5eaiSWDzdnrE2jigJifun2xy1NU0zhf0mjEl4i54a3IylupWiAp49WP6l52I17qGXfxMvwDTH9mv8OmaI3m_Bb-3QYob7mPaPNHzuUuv82q8bcyzxQ7tYu_pfh5d9lKrcfNJvxOQnbed6-_kr4Lamq6dvY1PrZR_SAb69Pas1E/s1600/Mui%C3%B1o%20da%20Ermida.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1200" data-original-width="1600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQY3DBODE4ipDkwqOdiM5eaiSWDzdnrE2jigJifun2xy1NU0zhf0mjEl4i54a3IylupWiAp49WP6l52I17qGXfxMvwDTH9mv8OmaI3m_Bb-3QYob7mPaPNHzuUuv82q8bcyzxQ7tYu_pfh5d9lKrcfNJvxOQnbed6-_kr4Lamq6dvY1PrZR_SAb69Pas1E/s400/Mui%C3%B1o%20da%20Ermida.JPG"/></a></div>
Ata a súa desembocadura o Buxel, ou Lentisco, o río de Baíña, aínda garda a sombra dos Bidueiros e Ameneiros que xenerosamente acompañan o seu curso, os segredos de dous tres muíños, esquecidos e abandonados que no pasado foron fonte de riqueza e traballo, e fonte de inspiración das copliñas e cancións de amores de mozas, gaiteiros e muiñeiros, xente da terra, labregos de corazón.
Angel Utrera.
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-6673724245142608492023-10-13T03:41:00.002-07:002023-10-13T03:43:03.561-07:00BRANTEGA DURME XA NO SILENCIO DAS SUASTABERNAS. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOYNNrGwun_Sz0JkyjJpdUP8Dbsylc-B28vxD1cEd9Wd2Lb_d1cmUnFPR9cLMHxLu7WugX9NVxpFx8XWmJjEG4bPujXDWxbU1s7vT4WP4Rt-4b17VNwCb_XBRKdb95QJdGV4DmufsX7vzsnCS5MKK-mA1G248hmoAyz8-AUxZa66mbvFnXe3BRO9V2q66S/s5152/DSCN9223.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjOYNNrGwun_Sz0JkyjJpdUP8Dbsylc-B28vxD1cEd9Wd2Lb_d1cmUnFPR9cLMHxLu7WugX9NVxpFx8XWmJjEG4bPujXDWxbU1s7vT4WP4Rt-4b17VNwCb_XBRKdb95QJdGV4DmufsX7vzsnCS5MKK-mA1G248hmoAyz8-AUxZa66mbvFnXe3BRO9V2q66S/s400/DSCN9223.JPG"/></a></div>
BRANTEGA DURME XA NO SILENCIO DAS SUAS TABERNAS.
E pouco a pouco, lentamente o paso do tempo vai inexorablemente cumprindo co seu mandado e levando por diante recordos, conversas, encontros, risas e toda unha forma de vida que ao redor das nosas tabernas marcaba o paso dos labregos, as aldeas, as xentes e os pobos.
Brantega tivo unha das feiras mais importantes da zona, que se celebraba precisamente no campo que aínda hoxe coñecemos como a Feira Nova o día vinte e seis de cada mes. A xente da comarca de Agolada ía as feiras nos autobuses habilitados para o transporte de animais e persoas e por riba as cestas e caixas cas mercadorías para a venda. A xente viña procedente dos concellos
limítrofes, nos coches de Melide, “o Punteira” o “Sambreixo”, dende Palas , ou mesmo de Bandeira e Silleda, e Lalín.
As feiras e dende lobo as tabernas naqueles días abarrotadas de paisanos, non so foran centros de intercambio e mercadeo, senón tamén de coñecemento, de actividade social e festa. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIAXDBMmx97dsO-yXVqwnuzBHj-DduE3-omiQw0BXIm_FmKPP4gvscZlmu8i_w9cs1OQDQuVzQBKrJDqUYp3X1KXaQTdQ2mL-72OADG5F2Q3iERMZykru-UZFzBTlRgpSVGqAzyCSr7-dz44AeL26do47yF6QQCVcQGVKZyDE84CTe8RhYvaOChgT8sNOh/s5152/DSCN9211.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIAXDBMmx97dsO-yXVqwnuzBHj-DduE3-omiQw0BXIm_FmKPP4gvscZlmu8i_w9cs1OQDQuVzQBKrJDqUYp3X1KXaQTdQ2mL-72OADG5F2Q3iERMZykru-UZFzBTlRgpSVGqAzyCSr7-dz44AeL26do47yF6QQCVcQGVKZyDE84CTe8RhYvaOChgT8sNOh/s400/DSCN9211.JPG"/></a></div>
Se establecían relacións, contactos, dábanse novas de amigos, familiares e parentes, establecíase en resumo unha relación social cas outras aldeas mais ou menos afastadas, así como calquera tipo de trato ou ventas de propiedades. O coches mistos, que Eu sabía eran sempre os mais madrugadores: A Torronesa, os dos Farruquiños de Dacón, Uniòn Mellidense, Alonso e Autos Puntero, de Melide. Chegaban cargados de vultos e paquetes de todo tipo, e na parte de atrás os animais. O Torres de Brántega, o Sixto da Guillerma, O Lázara e o Cuiña de Silleda, o Mosquera das Cruces, o Meixide que carrexaba todo o val de Camba dende o alto da Fraga a da Terra de Riba, o Garcia da Estrada, o Cándido de Pontevedra, o Sambreixo de Palas de Rei, a empresa Montaña de Lugo que viña para levar as caixas noviñas de piñeiro quente e mais labras, ateigadas de ovos para facer tortillas....De todos eles baixaban mulleres, homes, cestas, queixos, de ovos, galiñas, coellos, repolos, coles,, noces, manteiga, cebolas, allos, etc.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5lZWAsSAdfrfmVTO7cMhyphenhyphencDWu7GsEh9xnzAK9GM3iKHbUCJtazdr_KQRYwqnmQDiMzcXbfC-be_YiaVj7Jbd7wYXMC3nRUleglsBRBUevzgJvfdVUWYyiVjaSENMsYwQWMATN18L7jkt2Kw6zgm8CsYqN0BfeQn8QfXfwlE49ostAG1x20IUcp79C6YKJ/s5152/DSCN9214.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5lZWAsSAdfrfmVTO7cMhyphenhyphencDWu7GsEh9xnzAK9GM3iKHbUCJtazdr_KQRYwqnmQDiMzcXbfC-be_YiaVj7Jbd7wYXMC3nRUleglsBRBUevzgJvfdVUWYyiVjaSENMsYwQWMATN18L7jkt2Kw6zgm8CsYqN0BfeQn8QfXfwlE49ostAG1x20IUcp79C6YKJ/s400/DSCN9214.JPG"/></a></div>
A realidade é que o abandono do rural, a des poboación e desaparición da gandería e agricultura tradicional, estanse a sentir sobre esta actividade comercial, e o peche das tabernas e aqueles “ultramarinos”, nos que se vendían mercadorías e produtos chegados de ultra- mar, nos tempos grises da fame, sobre todo, resulta hoxe por hoxe unha perda insubstituíble, xa que con elas pecha tamén a posibilidade de comunicación, de socialización, de intercambio de , información e relacións, dos que lentamente están marchando, porque os anos non perdoan a ninguén, os vellos morren e os novos emprenden ruta en busca de mellores oportunidades.
As tabernas desempeñaron un papel social de máxima relevancia nas comunidades rurais illadas as veces e con moi difícil acceso a vilas mais importantes sobre todo para as clases populares nunha época da nosa historia no que as comunicacións eran moi deficientes con medios precarios e escasos e fundamentalmente animais de carga ou cabalería e proliferaron como espazos para a venta dos produtos alimenticios o intercambio de mercadorías e o consumo de viño. Foron os centros culturais de convívio. Tempos de sopas de leite e viño para o almorzo e caldo con unto e touciño, para o resto da semana. No que o pan se cocía nos fornos das casas e se gardaba sen poñerse duro nin reseso durante días e días. Tempos de chicoria que sabia a café.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDL9XADb6fia1FOxK-AsLtmY71RE_tHL5Hu5F4No4QB5sEl0GyJsx_4N31oP2fJm2hbRHOlGXk1ZIai7oQVEAlL_qowl0ByiiawRcWWeP0iDklaU5uIHGvnOU_NtdL09PwHJjhpoSmlY460loj_wAZyX54v75oAQlh31dS8HcjgoTAMJd91bIeay0hjGnM/s5152/DSCN9212.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDL9XADb6fia1FOxK-AsLtmY71RE_tHL5Hu5F4No4QB5sEl0GyJsx_4N31oP2fJm2hbRHOlGXk1ZIai7oQVEAlL_qowl0ByiiawRcWWeP0iDklaU5uIHGvnOU_NtdL09PwHJjhpoSmlY460loj_wAZyX54v75oAQlh31dS8HcjgoTAMJd91bIeay0hjGnM/s400/DSCN9212.JPG"/></a></div>
Frío, moito frío, dentro e fora das almas das xentes traballadoras, labregos humildes sen soños nin esperanzas. Frieiras nas mans e nas orellas onde mais se cebaba a desnutrición e as carencias de bos alimentos. A Feira nova, tamén era coñecida antes da feira do vinte seis, co nome de “Campo da Mámoa”, por ter existido en este lugar ao parecer aínda que non hai probas certas, un cemiterio celta. Dende que comezara a feira, unha boa parte da súa historia xirou o redor deste lugar e non podemos esquecer que chegou a ser cabeza do concello de Agolada e que aquí mesmo tivera a súa residencia e mais taberna o que foi o único Alcalde Republicano na historia do Concello, O Sr. Primo Castro Vila. Esta feira mensual, contaba con tres campos: O de arriba onde estaban os comercios nun numero de máis de vinte, onde se realizaban as transaccións do gando polos tratantes. No do medio estaba a venda de calzado, teas, ferramentas e algúns polbeiros. E no último, saíndo cara o lugar de Carmoega, expoñíanse as verduras, hortalizas e froitas. O día da feira, as tabernas traballaban hasta a amañecida do día 27. Primeiro co almorzo coas primeiras luces do día, cos cafés e copas de augardente ou coñac para escorrentar a friaxe e entoar o corpo e logo despois do xantar a xente comezaba polos cafés e as copas de augardente, para máis tarde retomar ó Tres Cepas e as cuncas de tinto entre partida e partida de cartas ou remexer das fichas do dominó que resoan sen parar sobre o mármore branco das mesas de forxa.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSDnc-iQ_NA4dhw5huzagjmsVV2ND3JiPqLmU2cHSHu_Eldfzrbs8-6zfSoaeIIU2hHdR9ehik82Y38SDKjna49isqB0llqvjnVvXhQ2jfjsQKQtp9tcZP2oeD_3b-2I54BRX61YYS0mpoY2JxVDTmzvigjsX7XuevvLT0DBfOivmsogIQL0Q_tEI0YwPu/s5152/DSCN9210.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjSDnc-iQ_NA4dhw5huzagjmsVV2ND3JiPqLmU2cHSHu_Eldfzrbs8-6zfSoaeIIU2hHdR9ehik82Y38SDKjna49isqB0llqvjnVvXhQ2jfjsQKQtp9tcZP2oeD_3b-2I54BRX61YYS0mpoY2JxVDTmzvigjsX7XuevvLT0DBfOivmsogIQL0Q_tEI0YwPu/s400/DSCN9210.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYWdkuyLs-1Pv1-JxCvSk9ttX4ppV2IrGoD8m4hAYUycR54GO5oz4DUdgZdmvji0Z9Vt4MXGjqvIntCTTHdogn-Nz1Ex4VgV1wj774dUQGcG3z-gFRzOeoEaQORfX6ieycGbL4jPP39mFb46cbuhhLk-y4JNBgL-Mb4UXjlGXZ2Rzj59bmuIOKGT09_ZzN/s5152/DSCN9216.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYWdkuyLs-1Pv1-JxCvSk9ttX4ppV2IrGoD8m4hAYUycR54GO5oz4DUdgZdmvji0Z9Vt4MXGjqvIntCTTHdogn-Nz1Ex4VgV1wj774dUQGcG3z-gFRzOeoEaQORfX6ieycGbL4jPP39mFb46cbuhhLk-y4JNBgL-Mb4UXjlGXZ2Rzj59bmuIOKGT09_ZzN/s400/DSCN9216.JPG"/></a></div>
Hai que ter presente que por aqueles anos dos que estamos a falar, anos trinta do principio do século vinte, non había as estradas coma hoxe en día, e unicamente existía comunicación con Lalín, As Cruces e Agolada, as primeiras estradas de certa importancia chegarían no ano 1951, polo que o transporte era en carros, a pé ou as costas dalgunha besta de tiro ou cabalo, despois chegarían os primeiros autobuses, aqueles mixtos de feira; diante para as persoas e a parta traseira para o gando, mesmo con bacas arriba na baca do coche, ao fresco. O Torres de Brántega, o Sixto da Guillerma, O Lázara e o Cuiña de Silleda, o Mosquera das Cruces, o Meixide que carrexaba todo o val de Camba dende o alto da Fraga a da Terra de Riba, o Garcia da Estrada, o Cándido de Pontevedra, o Sambreixo de Palas de Rei, e algúns mais chegaban os días de feira cargados de xentes, cestos e caixas, e algún que outra bestas, polos, coellos, etc. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcrPlXCLt2ry8Jf32CvXMFSOrdmE31Ux4-sk7TCadYV8x3ruvXGbki88oFCpK46cXx6z-qb0uF30VNYdd4RBIDQhypzB-kigJUXcBNN4WQzjZ7l6KSDeA7mdZS07v0pdKhcDIIBVjK0k9BGb33e1PhnKkJ1-BpEr_zF1SFpC925XnXwbn1pQtCZhuhlL6J/s5152/DSCN9222.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcrPlXCLt2ry8Jf32CvXMFSOrdmE31Ux4-sk7TCadYV8x3ruvXGbki88oFCpK46cXx6z-qb0uF30VNYdd4RBIDQhypzB-kigJUXcBNN4WQzjZ7l6KSDeA7mdZS07v0pdKhcDIIBVjK0k9BGb33e1PhnKkJ1-BpEr_zF1SFpC925XnXwbn1pQtCZhuhlL6J/s400/DSCN9222.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxwiyNOB9BivUjb0v6QKH3dhqk9UqNAo-DlP0daWEMIvxH8kkzRwUyyiOdYeW2uDN9Je4ROh14HPiJ5-7a3KWVi7-LjKJu1wuF65XjYh3qnn2yaIo8T_urnRP0XESz9Q8ZXZnRKALyfWp7B3c0uYwMW8uj_OdS4ExXXyWRPba5MXDPy5Lijd3Kht5CrSGN/s5152/DSCN9223.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxwiyNOB9BivUjb0v6QKH3dhqk9UqNAo-DlP0daWEMIvxH8kkzRwUyyiOdYeW2uDN9Je4ROh14HPiJ5-7a3KWVi7-LjKJu1wuF65XjYh3qnn2yaIo8T_urnRP0XESz9Q8ZXZnRKALyfWp7B3c0uYwMW8uj_OdS4ExXXyWRPba5MXDPy5Lijd3Kht5CrSGN/s400/DSCN9223.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWqfZFYebybVY1kJ5V-CbV3osx5vg8Q8VTkvnlP7-LQSSExxix3ySOGe74sAiQQmBpNzi4LsEYY2W1fuPi9xzBntrw8roOmM2XPA6flgU5xa0x0foIjBRVmWs-OLnzUKZhyk_imHWE-CLmTz-Zlog1zgfOmGZn2XSR4mLErVXEE63hi8WwGYBXgwig7GIA/s5050/DSCN9224.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3724" data-original-width="5050" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWqfZFYebybVY1kJ5V-CbV3osx5vg8Q8VTkvnlP7-LQSSExxix3ySOGe74sAiQQmBpNzi4LsEYY2W1fuPi9xzBntrw8roOmM2XPA6flgU5xa0x0foIjBRVmWs-OLnzUKZhyk_imHWE-CLmTz-Zlog1zgfOmGZn2XSR4mLErVXEE63hi8WwGYBXgwig7GIA/s400/DSCN9224.JPG"/></a></div>
Co peche da derradeira Taberna hai uns meses, Brantega veu unirse a Ventosa, e Basadre no silencio das fichas de dominó chocando contra o mármore das meses, entre o fume dos pitillos liados de tabaco de petaca, os chistes e berros dos que miran de pé tras os xogadores e algunha que outra moza que ven por un paquete de arroz, o un avecren para facer unha sopa. Aínda resiste a Guillerma en Borraxeiros, e o Almacén de Berredo, pero inevitablemente teñen o seu destino definido en pouco tempo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg99TmNQc_Qay7bipgd4DTlfebJxT1TUiKhg7imHwAn52CxMVJ9vNFUn9v8dWqtlzKYo9IfuMw_bw3t5Ro1knglT4OP6IQcSaX9RQDYAIERivKOP_GEJO9IU9XkNyWenY4OfYua-n84UR2T7yZdns17nTJIfQdinH8aDokThX7IqW3ZHwnzXMz6g5YMTZQP/s3439/DSCN9218.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2576" data-original-width="3439" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg99TmNQc_Qay7bipgd4DTlfebJxT1TUiKhg7imHwAn52CxMVJ9vNFUn9v8dWqtlzKYo9IfuMw_bw3t5Ro1knglT4OP6IQcSaX9RQDYAIERivKOP_GEJO9IU9XkNyWenY4OfYua-n84UR2T7yZdns17nTJIfQdinH8aDokThX7IqW3ZHwnzXMz6g5YMTZQP/s600/DSCN9218.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWrK2qWuPwoGWCWoGm3GJOvVHhNuUGKV37D32IfuU7ip90voEYow2swZ14HBd46NC-HkHd6cmkm5DRDYI8wJPlT22MTr5evOa_QFZMkBLIPhFwmdOuuoEQ2tCRaewCD0DSTUoa-t5yxvD7eZazAQL9Cj6s_JsUYFnaOHG1Lo5LDYw-uQI63aRlIJsY7ae0/s5152/DSCN9219.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWrK2qWuPwoGWCWoGm3GJOvVHhNuUGKV37D32IfuU7ip90voEYow2swZ14HBd46NC-HkHd6cmkm5DRDYI8wJPlT22MTr5evOa_QFZMkBLIPhFwmdOuuoEQ2tCRaewCD0DSTUoa-t5yxvD7eZazAQL9Cj6s_JsUYFnaOHG1Lo5LDYw-uQI63aRlIJsY7ae0/s600/DSCN9219.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjy7kwmaS0u2CVagxj9tvJVVHnFA0oDUirFr9L4YRKLROhLr2rlAC_gw1VJdQ3hzqUdkroyfSgPFGKystQrWm8L-b4mdqcNeYSNB8oRSAk1nxieKUap5ptucBPjn1eU_GqUeJHbvgrCZjcUFn0kpkmbsuPN8Ld36hZyIwsV03KKnJbwcgkMys5Z8HMktLq5/s5152/DSCN9220.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjy7kwmaS0u2CVagxj9tvJVVHnFA0oDUirFr9L4YRKLROhLr2rlAC_gw1VJdQ3hzqUdkroyfSgPFGKystQrWm8L-b4mdqcNeYSNB8oRSAk1nxieKUap5ptucBPjn1eU_GqUeJHbvgrCZjcUFn0kpkmbsuPN8Ld36hZyIwsV03KKnJbwcgkMys5Z8HMktLq5/s600/DSCN9220.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcSzuY2CJ4SuL3WZURTfELHLdx1Na1owIjFYV8JjNFg74zGa0VHsNjKEs0NbSckmv_iarAfuisFyle4YdAZANVTvILgd29TgMGpFdZAVJfpyLWhRM65JHrQMu2uFSFW6nZiJ98RPBGKbFegSg-byBaJDCuj0tBrPj8WR_3cTpDGuf906tPp5SUmGqqJ23r/s5152/DSCN9221.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcSzuY2CJ4SuL3WZURTfELHLdx1Na1owIjFYV8JjNFg74zGa0VHsNjKEs0NbSckmv_iarAfuisFyle4YdAZANVTvILgd29TgMGpFdZAVJfpyLWhRM65JHrQMu2uFSFW6nZiJ98RPBGKbFegSg-byBaJDCuj0tBrPj8WR_3cTpDGuf906tPp5SUmGqqJ23r/s600/DSCN9221.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYlny_Aw9LP22pfzYBPWxkKojQDHMw8YaoQEyWcXmOWlzKVUx3VANR_0FFN6GndQgT2GRNAtY4SJ8IqXMukuuiFt4V1tHAt0iUXChZX5K9s94j6RTJzo_H9lRJDGSOvh1QmzANveyl_CfaxP0Hy3Zk9PPxjV9MXfr8zrn_s9azjrpeky1kEJ4JPZkTU4e_/s5152/DSCN9222.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYlny_Aw9LP22pfzYBPWxkKojQDHMw8YaoQEyWcXmOWlzKVUx3VANR_0FFN6GndQgT2GRNAtY4SJ8IqXMukuuiFt4V1tHAt0iUXChZX5K9s94j6RTJzo_H9lRJDGSOvh1QmzANveyl_CfaxP0Hy3Zk9PPxjV9MXfr8zrn_s9azjrpeky1kEJ4JPZkTU4e_/s600/DSCN9222.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaAUnB3LTHaOHjDTgMXyJDD_KS-ezKyp-TOEGoArTGS5Nln1Z4Jx3SUyKNk73BiiN6CD4g23WkNU9rhqLYZDm5VHMvJ7uvS_vPJmQwCFMCCIv7lo4KPHlnHbZQivhnLqrBdXet3TZPETqdIlZFpbnnnpKagNiPFaCTZyIf1Sbf063lhBgMx6PUEWILxKnj/s5152/DSCN9223.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaAUnB3LTHaOHjDTgMXyJDD_KS-ezKyp-TOEGoArTGS5Nln1Z4Jx3SUyKNk73BiiN6CD4g23WkNU9rhqLYZDm5VHMvJ7uvS_vPJmQwCFMCCIv7lo4KPHlnHbZQivhnLqrBdXet3TZPETqdIlZFpbnnnpKagNiPFaCTZyIf1Sbf063lhBgMx6PUEWILxKnj/s600/DSCN9223.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgD-l6dL0ITSd44dMeKFBcDO1qsdUvmpYKzulRBqFJfWkG1nNHbUTKtWAfFTsdQMpapaQw6TgsPrfpQHRppdPfnnuQK06W0vt1DK4_haYXuen1ar7Mk2T7pt43EoVR-8on_ZMz8kk7sjTc2wNaWArxn7C-GieAmSgifJFI8xIOklEX2mrm3vfEYTpwMuX6l/s5050/DSCN9224.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3724" data-original-width="5050" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgD-l6dL0ITSd44dMeKFBcDO1qsdUvmpYKzulRBqFJfWkG1nNHbUTKtWAfFTsdQMpapaQw6TgsPrfpQHRppdPfnnuQK06W0vt1DK4_haYXuen1ar7Mk2T7pt43EoVR-8on_ZMz8kk7sjTc2wNaWArxn7C-GieAmSgifJFI8xIOklEX2mrm3vfEYTpwMuX6l/s600/DSCN9224.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6S_kMM0yVAJabMCD6gEE9Z9tvLXoOaavquVdR4FtFSydZts80O18So7KrYflURvlEUJsQpfrzy6WQN9mPN8lC-o6vnP3mXZj__QlKVfvKLOWRwNG0M-11lPrKgmT4KyBtqn27v1-hAyOZ-BRthxSqcBnd4txfYtO7g_TkvfATn55oQtJQhKpfwjs8VLEd/s5152/DSCN9225.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6S_kMM0yVAJabMCD6gEE9Z9tvLXoOaavquVdR4FtFSydZts80O18So7KrYflURvlEUJsQpfrzy6WQN9mPN8lC-o6vnP3mXZj__QlKVfvKLOWRwNG0M-11lPrKgmT4KyBtqn27v1-hAyOZ-BRthxSqcBnd4txfYtO7g_TkvfATn55oQtJQhKpfwjs8VLEd/s600/DSCN9225.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8ZLqPsk6FTGtIhriMHiCWRYzoq-8usp90zKp3sG-k2XUWOymErn6IU80dZmZGL-DgaK60Ek7nNHh34vb9jU5U_0HXAJrhMLYjTPqFiozLRFNyi4e_9FsWjuU_T__uaHxRVZAEn8l3TIfjP83AsWEhf26trjuM59aTKTRj1Aj2XcGnDwjAcxyUtDV7-dT-/s5152/DSCN9226.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8ZLqPsk6FTGtIhriMHiCWRYzoq-8usp90zKp3sG-k2XUWOymErn6IU80dZmZGL-DgaK60Ek7nNHh34vb9jU5U_0HXAJrhMLYjTPqFiozLRFNyi4e_9FsWjuU_T__uaHxRVZAEn8l3TIfjP83AsWEhf26trjuM59aTKTRj1Aj2XcGnDwjAcxyUtDV7-dT-/s600/DSCN9226.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-43750017670783399092023-10-10T09:40:00.000-07:002023-10-10T09:40:04.020-07:00LAS GARGOLAS DE LOS ENCLOS PAROISSIAUX DE LA BRETAÑA FRANCESA.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGS83jTovTbLdaGNJPSnoPsAk72uqFzj2lkiWUdqbVoJFqo-XsQcFKVWZhX2OM1U-8N8pG9pcMWv_QyUY2keWzXDjW2sMwGMk1ln1mSCSQ-69ZeUCFIP1U_MVUVhHUWF0Ji210fIYMb213f7WguzSgibLUjWf6RWfKrUWZ7sBpqLGSmJCwbz53vkmb_Ot_/s6960/IMG_3913.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGS83jTovTbLdaGNJPSnoPsAk72uqFzj2lkiWUdqbVoJFqo-XsQcFKVWZhX2OM1U-8N8pG9pcMWv_QyUY2keWzXDjW2sMwGMk1ln1mSCSQ-69ZeUCFIP1U_MVUVhHUWF0Ji210fIYMb213f7WguzSgibLUjWf6RWfKrUWZ7sBpqLGSmJCwbz53vkmb_Ot_/s400/IMG_3913.JPG"/></a></div>
Las conocidas como <b>“GARGOLAS”</b>, aparecen en las construcciones religiosas y en general en la arquitectura durante la Edad Media, resultando un elemento ornamental característico del arte gótico.
De esta forma fueron muy usadas en iglesias y catedrales como remate y adorno de los tejados y alerones de los mismos en los que se representaban figuras intencionadamente grotescas, horrorosas y deformes, que infundían miedo y aterrorizaban a los pecadores y a los que las contemplaban, al representarse hombres, animales, animales mitológicos, monstruos y en algunos casos demonios, yo figuras demoníacas, en cuyas garras caerían sin duda los que ofendieran la fe y las creencias transmitidas por los evangelios y predicadas desde los pulpitos de las iglesias por los sacerdotes. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUd8WLt7NwvEfnFofb548vJRIsBV2_5HagR6bbxmFp3MNWlowriY-lhJtxDm1DTTZzzQIjbolidumNNshEcmKOS5XGiZFUlAR46XmGfT5YFhFDqFOksEOsnjUzhzjGAvOWNH8_0BgYZZzEn2p4uPp0d7Z2LXXfgvHo_ZVKl8RLTD3qUiAdXnRHPjEQkETy/s6960/IMG_3210.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUd8WLt7NwvEfnFofb548vJRIsBV2_5HagR6bbxmFp3MNWlowriY-lhJtxDm1DTTZzzQIjbolidumNNshEcmKOS5XGiZFUlAR46XmGfT5YFhFDqFOksEOsnjUzhzjGAvOWNH8_0BgYZZzEn2p4uPp0d7Z2LXXfgvHo_ZVKl8RLTD3qUiAdXnRHPjEQkETy/s400/IMG_3210.JPG"/></a></div>
Seguramente tenían la función simbólica de proteger el templo y asustar a los pecadores. Esto se mantuvo, aunque con menor desarrollo, en la arquitectura renacentista extendiéndose al barroco, en algunas iglesias de mayor realce, catedrales y seos.
Sobre su origen simbólico y mitológico, hay diversas teorías: entre otras, se ha sugerido que podrían simbolizar guardianes que protegen los edificios y provocan miedo, almas condenadas a las que se prohíbe la entrada a la iglesia, o demonios que son obligados a participar en la construcción de los templos, o que son vencidos por la iglesia.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJNgP5jTGgI_6c5A2kU49mE0wzKyPPVvTSZiZGoukO8f7RsiDIyInvKcEpKN_PZJYhqN-ty9k5aZ0QHFh1-9aHcbIzLTGXVm4x7YBpNZC8XLLrfpcYXsv5UrKxB9pC0nNuumLRqtZc63EWZ6AzuG_K1qYZYDIokzrbo9wqaipJLnNGVco6GRTfpObN6kKi/s6960/IMG_3193.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJNgP5jTGgI_6c5A2kU49mE0wzKyPPVvTSZiZGoukO8f7RsiDIyInvKcEpKN_PZJYhqN-ty9k5aZ0QHFh1-9aHcbIzLTGXVm4x7YBpNZC8XLLrfpcYXsv5UrKxB9pC0nNuumLRqtZc63EWZ6AzuG_K1qYZYDIokzrbo9wqaipJLnNGVco6GRTfpObN6kKi/s400/IMG_3193.JPG"/></a></div>
Entre los animales, los más representados son leones y perros, pero también machos cabríos y águilas. Entre los seres fantásticos, grifos, harpías, demonios, dragones, sirenas y otros surgidos de la imaginación del artista. Entre estos últimos abundan los animales de cuatro patas con alas y los híbridos de animales con cabeza humana o humanos con cabeza de animal. Suele exagerarse su fealdad; a menudo aparecen con alas, con escamas o multiplicando alguno de sus miembros. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYXrRhUXF750lZZAEFHjP_jDa5VjWQ5qrCaC_1Y5h-bSoJJU_Qenht1OphOzHN5Bs63T7JrU6pKA-TdgJa9SAXLGk5cXBU4nE506WVixdQ6QyR1dDwRpgpr_UeUfQed2SfV9GmeBA5034ji1kzVEV0S7wWmlLxCho2eW8xuDbT-xWgD2nLmdQ6NJh_AsK5/s6960/IMG_4947.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYXrRhUXF750lZZAEFHjP_jDa5VjWQ5qrCaC_1Y5h-bSoJJU_Qenht1OphOzHN5Bs63T7JrU6pKA-TdgJa9SAXLGk5cXBU4nE506WVixdQ6QyR1dDwRpgpr_UeUfQed2SfV9GmeBA5034ji1kzVEV0S7wWmlLxCho2eW8xuDbT-xWgD2nLmdQ6NJh_AsK5/s400/IMG_4947.JPG"/></a></div>
En ocasiones las figuras aparecen gritando, con las manos dentro de la boca o agarrándose la garganta o sacando la lengua. A veces aparecen con algún rasgo sexual que alude al pecado de la lujuria, incluso podríamos encontrar cierto paralelismo con las figuras representadas durante el románico en los canecillos y capiteles de los templos.
Estas representaciones además de carácter ornamental, tenían como función recoger las aguas de lluvia de los tejados, y desaguar los bajantes por los canalones de los edificios. Al expulsar el agua en chorros finos por su boca, las gárgolas evitaban que el agua contactara con los muros de piedra y provocara deterioros de los mismos. Precisamente sería el ruido que emiten al tragar el agua de la lluvia, el que daría lugar a su denominación, en francés. - gargouiller.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjFS62QM2tTek8OpMxmUUN-PeffDxviawOxgxwgchKO3V8Voeo10amKg0LCalz0l7THWDstecwyfCYLmVeHST37fZmxq4tA58Q5w08vLKClk-aPdU67Qnbf1FPPiL-Q-39jaISJX-4NOOGt-KTF7W2fHE8BSQFWNIURX994haPWeuWiG9-81g9Nf1uSiZsc/s6960/IMG_3519.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjFS62QM2tTek8OpMxmUUN-PeffDxviawOxgxwgchKO3V8Voeo10amKg0LCalz0l7THWDstecwyfCYLmVeHST37fZmxq4tA58Q5w08vLKClk-aPdU67Qnbf1FPPiL-Q-39jaISJX-4NOOGt-KTF7W2fHE8BSQFWNIURX994haPWeuWiG9-81g9Nf1uSiZsc/s400/IMG_3519.JPG"/></a></div>
Aunque bien es verdad que muchas de ellas no cumplían esta función, y tan solo tenían una función como figuras claramente decorativas.
En nuestra reciente visita a los conocidos como “ENCLOS PAROISSIAUX”, de la Bretaña Francesa, pudimos observar en casi todos estos imponentes templos diferentes formas de Gárgolas, sobre todo con representación antropomorfas, y de animales grotescos destinados a infundir temor entre las gentes del lugar, campesinos y gente humilde cuya religiosidad estaba sobradamente demostrada.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEil6y4S7NXjRKQeOX3OKReMJtyv8cGmsWw4ts-_iONfa-Mt-wQzsy9-DZQB6MrYILkdkiab-MlHjRm1lgsw7eRdZ1YLmynOOsA0VwmmcoYMhmqP4Tmk-m7i7viR83JtKQ8jfY0359x-tqDoiHBWOEdZtwWRDluP13nJwWcQveCuA-kMwb8KLxNAReZ3Ao_l/s4640/IMG_2900.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3096" data-original-width="4640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEil6y4S7NXjRKQeOX3OKReMJtyv8cGmsWw4ts-_iONfa-Mt-wQzsy9-DZQB6MrYILkdkiab-MlHjRm1lgsw7eRdZ1YLmynOOsA0VwmmcoYMhmqP4Tmk-m7i7viR83JtKQ8jfY0359x-tqDoiHBWOEdZtwWRDluP13nJwWcQveCuA-kMwb8KLxNAReZ3Ao_l/s600/IMG_2900.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6v07LNL9r4BhVmkviajjUeixR_7jhYOTYWtCyDcI2ZDyDFVxn4yWT5zOa2UN4QIi3WIrFn9Q-gQihSGWLBxsKR9-7PHVptma3logMHyMRHWBdNFGIcnzpzHz0V5Ekll5QRw00nJ5T-MJm_ndafq71hpz7GUNxdjSrYJ0_nglQrfg4qLot5DbSzuqTehBp/s5442/IMG_2901.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4335" data-original-width="5442" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh6v07LNL9r4BhVmkviajjUeixR_7jhYOTYWtCyDcI2ZDyDFVxn4yWT5zOa2UN4QIi3WIrFn9Q-gQihSGWLBxsKR9-7PHVptma3logMHyMRHWBdNFGIcnzpzHz0V5Ekll5QRw00nJ5T-MJm_ndafq71hpz7GUNxdjSrYJ0_nglQrfg4qLot5DbSzuqTehBp/s600/IMG_2901.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgu_PoH4WorQm2OhO_xcrCplk6cKBOvWBN9DJbrGu_NbRxvxzaf1p7vWQgAD7v9pH84dKA-tWYWIzsEtagqqcgxfGaR7fDJl0uX1r8GFdzYd4l-_UKi3dUkFwvbjZuyjFzo8cpcNwUZ7-U8Z44-I8QvkueXgLjLm-JrEbAToi-Z41tDLu-gidgbZR-oRPhX/s6960/IMG_3168.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgu_PoH4WorQm2OhO_xcrCplk6cKBOvWBN9DJbrGu_NbRxvxzaf1p7vWQgAD7v9pH84dKA-tWYWIzsEtagqqcgxfGaR7fDJl0uX1r8GFdzYd4l-_UKi3dUkFwvbjZuyjFzo8cpcNwUZ7-U8Z44-I8QvkueXgLjLm-JrEbAToi-Z41tDLu-gidgbZR-oRPhX/s600/IMG_3168.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6osdWVTPvxPdaG__okiHLNz0tlAtaK6JT1S-2GqMNozwTKQ1uwDGk2BGKc2zANKF6DhH_qM5fxtJb7LeMrvy0ct2TUwmZ89JSR9Y8Pdtu3l3ANMWBxZGbTsyYAVuyD2_ERfQZSE3sSH6Mprbmu8q6HOxZnslnjE1AyuZXZKkcFIlt_s_eGeT1KfUD2nuo/s6960/IMG_3723.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6osdWVTPvxPdaG__okiHLNz0tlAtaK6JT1S-2GqMNozwTKQ1uwDGk2BGKc2zANKF6DhH_qM5fxtJb7LeMrvy0ct2TUwmZ89JSR9Y8Pdtu3l3ANMWBxZGbTsyYAVuyD2_ERfQZSE3sSH6Mprbmu8q6HOxZnslnjE1AyuZXZKkcFIlt_s_eGeT1KfUD2nuo/s600/IMG_3723.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjzfWKgV0VT2IRkrsMM4_LUPLhiVQXf0GHPpeP6c6CP6YeQEFdYgULtrbQkjDzenGg1znBTArPAO73TvGcrnJkMNKMUsUufjlbVnIK7sOAEqWIXqr3N4boewwXwnDM0pjwgQZdrSnuHImAs4fwARtrIals8MY5lfBnT_rIi6dnfefKcCX7UV8zmmQYjFEP/s6762/IMG_3254.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4322" data-original-width="6762" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjzfWKgV0VT2IRkrsMM4_LUPLhiVQXf0GHPpeP6c6CP6YeQEFdYgULtrbQkjDzenGg1znBTArPAO73TvGcrnJkMNKMUsUufjlbVnIK7sOAEqWIXqr3N4boewwXwnDM0pjwgQZdrSnuHImAs4fwARtrIals8MY5lfBnT_rIi6dnfefKcCX7UV8zmmQYjFEP/s600/IMG_3254.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8Zwj5ioRYn9CG51Lnwjd4bIf-rp4zZoo08Wlp6CJfKuQBTj6Jt4iZk6BRmi8By843U712DQVHgzf2UqeZqD_g670uS8LlFx7NGhtbxouErtTn2uED1TQ_cSUAg7UvsZEO9Z_FIbNmN2zhSDHHzqr2jfACACZBYcMyEIWzDE05uXatycObKPD4hdwOl51a/s6960/IMG_3724.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8Zwj5ioRYn9CG51Lnwjd4bIf-rp4zZoo08Wlp6CJfKuQBTj6Jt4iZk6BRmi8By843U712DQVHgzf2UqeZqD_g670uS8LlFx7NGhtbxouErtTn2uED1TQ_cSUAg7UvsZEO9Z_FIbNmN2zhSDHHzqr2jfACACZBYcMyEIWzDE05uXatycObKPD4hdwOl51a/s600/IMG_3724.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGjTFytkhEEIVdxplUuqVZV1dYnyQALpYQW35UNPth99cWvQttx3O_pceB6KFvnuRr_vm6DMzdEXqNsMXJHQDkhC3Y0KlbJSVOWcGWJGjoVf6gxQ7HVJIOSdah6qObx89DG48ibwnM7jvpzLHXXZMxkE-mPOC674xDc3IZaweVIptrRngvGi_HKU8tLZwi/s6960/IMG_3725.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGjTFytkhEEIVdxplUuqVZV1dYnyQALpYQW35UNPth99cWvQttx3O_pceB6KFvnuRr_vm6DMzdEXqNsMXJHQDkhC3Y0KlbJSVOWcGWJGjoVf6gxQ7HVJIOSdah6qObx89DG48ibwnM7jvpzLHXXZMxkE-mPOC674xDc3IZaweVIptrRngvGi_HKU8tLZwi/s600/IMG_3725.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEij-Rk2jlxSNkUqCTF_hyz7m439DlwOMr75U8G2Xln4tXlGcDth1uJlXY3pIm82lAAbb-VPfO77rW4XjRsifvRWPNf5QiWLINy-TnPrG7FaopnjEhhVfwmnlKmjzUn6eQdbCXwyaIKmMMXTJFfB8ldQ67xYOPfwUUDF2ZF3uDHcpgC9c_6bgU8pk2cWoGQP/s4640/IMG_3742.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3096" data-original-width="4640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEij-Rk2jlxSNkUqCTF_hyz7m439DlwOMr75U8G2Xln4tXlGcDth1uJlXY3pIm82lAAbb-VPfO77rW4XjRsifvRWPNf5QiWLINy-TnPrG7FaopnjEhhVfwmnlKmjzUn6eQdbCXwyaIKmMMXTJFfB8ldQ67xYOPfwUUDF2ZF3uDHcpgC9c_6bgU8pk2cWoGQP/s600/IMG_3742.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh01zD6N8I8rkin08_H8d3ypuOS4wzxXzkTb0uipgF8JU7Ppcfe-9LlgG26AHT7Sl1N-4YESRjmyt8LGyvAK8IRFOsUi1-nDiEyYK3hyRkAm1JZN95aRFSmtVCfylI4MvBlvzDkdcmHwI6AoIcm1CxALhi0tc5Di0CSrS06cN4gtHHJbSLO8_VUjuEfe-xL/s6960/IMG_3744.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh01zD6N8I8rkin08_H8d3ypuOS4wzxXzkTb0uipgF8JU7Ppcfe-9LlgG26AHT7Sl1N-4YESRjmyt8LGyvAK8IRFOsUi1-nDiEyYK3hyRkAm1JZN95aRFSmtVCfylI4MvBlvzDkdcmHwI6AoIcm1CxALhi0tc5Di0CSrS06cN4gtHHJbSLO8_VUjuEfe-xL/s600/IMG_3744.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimRK9BjfRAJDsU_FYvoxcJ3VYgtMARbLq_q3XtvdDAw0b7eA1Z2yfl0pwozOc2-yBIIT2icTtdw9rbWrvEPS1xFc9SkC3sti9daeqlDfIP3dSEDb-dj5AJ9pS73UezTC87pjSLAQYsjx2cPL7yeZlUSEozk4mc5sQ5gog6LLIvCT8XlJ2m-KKq3k3_ZYZK/s6960/IMG_3960.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimRK9BjfRAJDsU_FYvoxcJ3VYgtMARbLq_q3XtvdDAw0b7eA1Z2yfl0pwozOc2-yBIIT2icTtdw9rbWrvEPS1xFc9SkC3sti9daeqlDfIP3dSEDb-dj5AJ9pS73UezTC87pjSLAQYsjx2cPL7yeZlUSEozk4mc5sQ5gog6LLIvCT8XlJ2m-KKq3k3_ZYZK/s600/IMG_3960.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEis457Y6O2SOAFctqvEObXeyWO2KwfARtNpv-XbUVF2FsGECE2MS8qtms05raQe8OytFASevehkn2G33pulXP6GdA1_8MXh0NIyzK65vwoIOmIPT3PTv8hJlmgBu77oyxGFE8JbFf_WvYnXBgWMaHYcfyeKJbaE1yIVU561NDAGxjTV_kYk5Uhr54i3VSTy/s6960/IMG_3963.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEis457Y6O2SOAFctqvEObXeyWO2KwfARtNpv-XbUVF2FsGECE2MS8qtms05raQe8OytFASevehkn2G33pulXP6GdA1_8MXh0NIyzK65vwoIOmIPT3PTv8hJlmgBu77oyxGFE8JbFf_WvYnXBgWMaHYcfyeKJbaE1yIVU561NDAGxjTV_kYk5Uhr54i3VSTy/s600/IMG_3963.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1ax8Pbd8ht1sWfiGUCDFrBuvS6WmlJAvAbqyOiL1MYAIz10yiRAkcO4xlKItjthY4btHKnMsNl8Zut4RUGPEo8CkBTozJ7V5E6P9vgtabV_C_M_WZILS9ohsHO1P-at-irgBPrzepSSrpywil-vqbjz3_vru-6ZcQ8PKhuwbqWA4IWiTPAvrDI9NwXjrv/s6960/IMG_4923.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1ax8Pbd8ht1sWfiGUCDFrBuvS6WmlJAvAbqyOiL1MYAIz10yiRAkcO4xlKItjthY4btHKnMsNl8Zut4RUGPEo8CkBTozJ7V5E6P9vgtabV_C_M_WZILS9ohsHO1P-at-irgBPrzepSSrpywil-vqbjz3_vru-6ZcQ8PKhuwbqWA4IWiTPAvrDI9NwXjrv/s600/IMG_4923.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifFc4_pj__36026ducpTtpUvyZ0vwQkxNCntvO5UwLQqH4J0d4nX5iiZFQkeImxNhLKN6U_-woKwLEknSbIEtLh3NAeXs42-wcESEpFxFMRBDsVzCX4Tgv7oql8Ik05_Sk_P6uD-S_9qEngOiJewdFHwmSlLTIzjI0dz4ILjxwoCFuUdIUSpKvthfqPBfs/s6960/IMG_4924.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifFc4_pj__36026ducpTtpUvyZ0vwQkxNCntvO5UwLQqH4J0d4nX5iiZFQkeImxNhLKN6U_-woKwLEknSbIEtLh3NAeXs42-wcESEpFxFMRBDsVzCX4Tgv7oql8Ik05_Sk_P6uD-S_9qEngOiJewdFHwmSlLTIzjI0dz4ILjxwoCFuUdIUSpKvthfqPBfs/s600/IMG_4924.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinLC505Qrl2_jF8361ng77n9TDuEUuEh6NmcSoF_JKSvv4wZxK9whyphenhyphenT2lkEmLLgYjDHnOPbqxys3zjS7qXWx6b6QeF5s7h5TaRL1Yr2k1DwdnoJLpqSqy59a5q7iC9_MAPz_fEHEo3UsVRj10-urfNIwkqRdPq2-J4mawi1TkHDmCGp4SqM-LhL6-38PLd/s6960/IMG_4946.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEinLC505Qrl2_jF8361ng77n9TDuEUuEh6NmcSoF_JKSvv4wZxK9whyphenhyphenT2lkEmLLgYjDHnOPbqxys3zjS7qXWx6b6QeF5s7h5TaRL1Yr2k1DwdnoJLpqSqy59a5q7iC9_MAPz_fEHEo3UsVRj10-urfNIwkqRdPq2-J4mawi1TkHDmCGp4SqM-LhL6-38PLd/s600/IMG_4946.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpSzD3eeocLC4CU2dI9mm-YTknhtgD4EOsKat9KaJ7sFTUrEDdYoy1L76JZd1yUhBCkEETlwLb9caoKyZ2rvfAnCTg_cIZownvK1uYX87GpTuUGSN7HgBZL5xk5veU7vRuBmOj4y62onLvdSNZHU_y7w3-GD5_4dFbLPswlIferjQpuHD54ZBhZzS_AjC7/s6960/IMG_4123.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpSzD3eeocLC4CU2dI9mm-YTknhtgD4EOsKat9KaJ7sFTUrEDdYoy1L76JZd1yUhBCkEETlwLb9caoKyZ2rvfAnCTg_cIZownvK1uYX87GpTuUGSN7HgBZL5xk5veU7vRuBmOj4y62onLvdSNZHU_y7w3-GD5_4dFbLPswlIferjQpuHD54ZBhZzS_AjC7/s600/IMG_4123.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-49081360059407082622023-10-09T06:02:00.002-07:002023-10-09T06:02:23.634-07:00LES ENCLOS PAROISSIAUX DA BRETAÑA FRANCESA.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdXPM6Hb7FsjBOIkxA-Y76xeeumdemNEaJ_nqPTbdnNB58uszw_1Qk9bf4vn3m4xZpgdUILO4btxw5O1-s8AjP0RqCQHzZIEuUl6REuIwvwKEODpIE7F17NTG5oE0SJ56Et4ck0DadjirIEFJMqgA89Refnmhp5qPt21FhymFFiAoKgkb_au1HUqvT8-Ae/s6960/IMG_3800.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdXPM6Hb7FsjBOIkxA-Y76xeeumdemNEaJ_nqPTbdnNB58uszw_1Qk9bf4vn3m4xZpgdUILO4btxw5O1-s8AjP0RqCQHzZIEuUl6REuIwvwKEODpIE7F17NTG5oE0SJ56Et4ck0DadjirIEFJMqgA89Refnmhp5qPt21FhymFFiAoKgkb_au1HUqvT8-Ae/s400/IMG_3800.JPG"/></a></div>
LES ENCLOS PAROISSIAUX DA BRETAÑA FRANCESA.
No ano 1930, o escritor e investigador Alfonso Daniel Rodríguez Castelao, logo de ter recorrido boa parte da Bretaña Francesa, acompañado pola súa esposa durante os meses de Maio a Agosto do ano anterior, publica As Cruces de Pedra na Bretaña, estudio detallado dalgúns dos moitos “Enclos”, Calvarios, Cruces e Cruceiros, que se poden aínda hoxe visitar nos pobos e vilas desta comarca Francesa, que garda tanta similitude coas terras e costumes da nosa Galicia rural. O Libro foi publicado polo Seminario de Estudos Galegos, o 15 de Maio do mencionado ano de 1930.
Fora Valentín Paz Andrade, o que anos antes comunicara o seu intimo amigo do tesouro que en forma de Calvarios descubrira durante unha viaxe particular por aquelas terras que realizara no ano 1927.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmnkWetlmh2MCUpcaF0me2pOgR6iqGGQXdJC1j2gKtEkx2_7CbJD8XMpZWwz-HOwHqjEgI7VmHlY5kFx7v1NYfPzfQvQ78yfAPmb1UHFeqHqdDaHacGbtEIu1xkEcthuYUCATOsfly5i7C5gZMz-3fbj1CFGJ7kJ1-Fa7G4hGgREZJCr_Pm2S6ghcX8rM2/s6960/IMG_3801.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmnkWetlmh2MCUpcaF0me2pOgR6iqGGQXdJC1j2gKtEkx2_7CbJD8XMpZWwz-HOwHqjEgI7VmHlY5kFx7v1NYfPzfQvQ78yfAPmb1UHFeqHqdDaHacGbtEIu1xkEcthuYUCATOsfly5i7C5gZMz-3fbj1CFGJ7kJ1-Fa7G4hGgREZJCr_Pm2S6ghcX8rM2/s400/IMG_3801.JPG"/></a></div>
Seguramente este primeiro traballo ía servir a Castelao de guión e referencia para o que pouco tempo despois foi o seu tratado sobre os nosos Cruceiros; As cruces de pedra na Galiza, porque como afirmaba o escritor; para entendermos os nosos cruceiros na Galiza, resulta necesario coñecer previamente os bretóns, tal e como o mesmo Castelao recoñece no limiar do libro, no que refire como.
"Dende fai bastantes anos veño recollendo materiales para un próisimo libro en col dos cruceiros galegos, cavilando sempre nun lonxano estudo comparativo das cruces de pedra dos Fisterres, que virá cando se coñezan ben por separado. Non se podería falar dos nosos cruceiros sen ter visitado primeiramente a Bretaña, e alá fun".
Castelao pon, ademais, estas cruces en relación coas do mundo celto-atlántico (Escocia, Irlanda e Galicia) e afonda na idea de afinidade cultural con eses países.
No referido libro sobre as cruces e cruceiros da Bretaña Francesa Castelao incorpora numerosos debuxos así como láminas con ilustracións feitas polo propio autor e algunhas fotografías dos calvarios mais impáctante que visitou daquela.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixmkV0jc798NR9aHddE7Puqv4ge2iNjrkw37PWRr7-E4o3hn3G3k80oNMbGJSZu_8e93tpNC8ytUsAnZty3_EJrajZAWzJo8wGtMKDlYDRuVJdyEKVVak7J8xhu3hMS3rAH3GlhfWquOdIqUDGj4oqKOL0qqIl4PEwXcZ1K6WHEmea8TzP42kJI4fIIe-S/s6960/IMG_3908.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixmkV0jc798NR9aHddE7Puqv4ge2iNjrkw37PWRr7-E4o3hn3G3k80oNMbGJSZu_8e93tpNC8ytUsAnZty3_EJrajZAWzJo8wGtMKDlYDRuVJdyEKVVak7J8xhu3hMS3rAH3GlhfWquOdIqUDGj4oqKOL0qqIl4PEwXcZ1K6WHEmea8TzP42kJI4fIIe-S/s400/IMG_3908.JPG"/></a></div>
Con independencia do libro, o escritor publica cando regresa a Galiza, no número 67 da revista “Nos”, un artigo titulado Santiago en la Bretaña, que aparece o 25 de Xullo do ano 1929 que íase repetir meses despois no núm. 79 da mesma revista cultural.
Para Casstelao está claro que Galicia e Bretaña son os países que posúen maior número de cruces de pedra e cruceiros de Europa, deste xeito o autor pon sobre as numerosas analoxías, e concomitancias de costumes, culturas formas de vida e relixiosidade das xentes dos pobos da Bretaña, o mesmo que nos de Galiza .
Para Castelao as nosas cruces son ordinariamente anteriores ao século XV defendendo a teses de que o costume de erguer cruceiros foille inspirado ós bretóns polo exemplo dos que existen no noso Pais, cruceiros situados ao longo dos camiños de Santiago principalmente.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlHg1C5eS3S8C5WlS2E0vKjgI4SqBEaDv5tTqPVQ2GQ9BpnAqn4-9Rzc2Aj64GviAvArNFAC86NiLVfiuwu120H8zlIuo4E6erCwUAMhGjF6ABmKQc-G8OmvLrXbVgfZmS0LPpIQMO08_wwc5qc0iSxzXv-LHvBeT5ZZhGml-OVuZEEHM0klnSbZMWmoba/s6960/IMG_4497.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlHg1C5eS3S8C5WlS2E0vKjgI4SqBEaDv5tTqPVQ2GQ9BpnAqn4-9Rzc2Aj64GviAvArNFAC86NiLVfiuwu120H8zlIuo4E6erCwUAMhGjF6ABmKQc-G8OmvLrXbVgfZmS0LPpIQMO08_wwc5qc0iSxzXv-LHvBeT5ZZhGml-OVuZEEHM0klnSbZMWmoba/s400/IMG_4497.JPG"/></a></div>
A realidade é que para nos, aínda que non temos criterios nin coñecementos tan profundos como os do referido investigador esta teoría semella moi discutíbel, xa que Bretaña non está no camiño de Santiago e a devoción a Santiago e ao seu sepulcro estivo pouco espallada na Bretaña, en primeiro lugar, e dende logo hai probas abundantes da existencia de moitos calvarios, cruceiros e cruces de fábrica moi anteriores no tempo ao Cruceiro mais vello catalogado na nosa terra, datado no século XIV a modo fiel e imitación das cruces procesionais do Gótico, como pode ser o Cruceiro de Melide, ou mesmo o do Home Santo da rúa San Pedro Compostelán, ou o de Francos na carballeira de Francos no concello de Teo, entre outros catalogados como de estilo gótico como os de Cheis, en Bamiro-Vimianzo, y Santa María das Areas, en Fisterra. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEip8-xuz47ggMf75_DdsspY5FANzk9GvgmH0DaMGpRlO6Lryxr3QPAlVqJEO3JVTyOD-_WUor-Ys2mG66h5yFY2JpUSSgTaqaKFwrnz0S406yBqEF7p6SDwFD12j0XcYEV7aN2NqsraAx86bn8IZrK8zAHvy-Ho8lfEwP0xKpCeztmZH79EDSz2QG_ncbQA/s6960/IMG_4420.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEip8-xuz47ggMf75_DdsspY5FANzk9GvgmH0DaMGpRlO6Lryxr3QPAlVqJEO3JVTyOD-_WUor-Ys2mG66h5yFY2JpUSSgTaqaKFwrnz0S406yBqEF7p6SDwFD12j0XcYEV7aN2NqsraAx86bn8IZrK8zAHvy-Ho8lfEwP0xKpCeztmZH79EDSz2QG_ncbQA/s400/IMG_4420.JPG"/></a></div>
Na súa publicación Castelao se centra no estudio de cinco apartados, entre eles as cruces mais primitivas do século V e os megalitos sacralizados pola igrexa e centrase sobre todo na exposición pormenorizada dos denominados enclos (En Frances); os coñecidos Calvarios, nos que se representan escenas da paixón e morte de Xesús, como os de Guimiliau, ou o de Pleyben.
Nos pola nosa parte xa fixeramos unha viaxe hai uns anos por estas terras, que agora de segunda levounos a visitar e fotografar unha boa cantidade deles, algunhas cruces, e varios dos mais representativos modelos de cruceiros, a semellanza dos de Galiza, pero sobre todo nos detivemos nos impresionantes calvarios de: Commana, Lampaul-Guimiliau, Saint-Servais,Guimiliau, Locmélar, Sizun, Plougonven, Pleyben por mencionar os mais importantes.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiezIbXPGmtUuznbN1QEwFKlTRBPMYBTY767H8bDRKRplfToeGqssHO8xct3QCNil95bBe4s5rrWVSEErFgN58acFzP3vE_KEQjs2aJeAzTSRrJHCAU2xaVhc0c90ozjH6PoPEHFnNDLuzfy9U4Y-c1mQ1u1ymL7PPChSChvSm-xq2VmMjTu6og78c6VopW/s6960/IMG_4146.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiezIbXPGmtUuznbN1QEwFKlTRBPMYBTY767H8bDRKRplfToeGqssHO8xct3QCNil95bBe4s5rrWVSEErFgN58acFzP3vE_KEQjs2aJeAzTSRrJHCAU2xaVhc0c90ozjH6PoPEHFnNDLuzfy9U4Y-c1mQ1u1ymL7PPChSChvSm-xq2VmMjTu6og78c6VopW/s600/IMG_4146.JPG"/></a></div>
Estas edificacións aparecen a principios do século XVI, na denominada como a idade de ouro da Bretaña, logo dos tempos de fame e pobreza extrema da rexión .
O longo deste século e o seguinte a prospera economía dos burgos vinculada ao comercio por mar e terra, a produción de liño e la levan a tempos de bonanza, o que fai que os seus cidadáns mais poderosos e eminentes enriquecidos polo comercio e agricultura, doen os cartos necesarios para a construción dos chamados como “Enclos paroissiaux; muros de pedra, inmensas igrexas e catedrais e os calvarios nos que se representa a vida de Xesucristo e escenas da paixón e morte de Xesús, segundo os evanxelios.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2GN1maFRorGeescNp7HxSqwCE2nF2opq-kp5vep2O2vHypPT9HgXZv6Y5qgOWq7ZT1Vws6vhuptKq40li_tLLlNXcwITEBk54pBjy65S5h6AmS1KA3LYnTapeOUfrRc-BTagYxXNlpMkeAtisl8q8zTxhKgelt_aBqgGeOtpHQoBkwXyoV2Hss-UPsh9u/s6960/IMG_3731.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2GN1maFRorGeescNp7HxSqwCE2nF2opq-kp5vep2O2vHypPT9HgXZv6Y5qgOWq7ZT1Vws6vhuptKq40li_tLLlNXcwITEBk54pBjy65S5h6AmS1KA3LYnTapeOUfrRc-BTagYxXNlpMkeAtisl8q8zTxhKgelt_aBqgGeOtpHQoBkwXyoV2Hss-UPsh9u/s400/IMG_3731.JPG"/></a></div>
A competencia entre unhas vilas e outras por ter o mais grande e fermoso conxunto arquitectónico fixo que artesáns, canteiros, escultores, vidreiros, pintores e artistas acudiran de lugar en lugar na procura de traballo e fortuna, levantando estas marabillosas obras de arte.
En suma resultaron ser un espazo comunal de transcendental importancia, centro da vida dos pobos e as xentes, e orgullo de todos.
Sen menoscabar ou restar importancia os templos, e mesmo os osarios, os elementos patrimoniais mais destacados para nos sonche os Calvarios. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1Zf4gB3bGOtif4WQEPYJast8tj2shEQ_oP4vjSU8DRUfE4uU0s97hYxMVqGE8nbJ7l0GfM1pv1VQb0K_mf7O2t7w29qckIVEz4h7o3d_EJf_r9bdU7jbY6A-pvlW6in8EdIzEwc5pC_6Oc-W38CsGk0nTTyU0B01a6rltNxDdx0GKMM1hpFumfsJ-Wtbo/s6960/IMG_3733.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh1Zf4gB3bGOtif4WQEPYJast8tj2shEQ_oP4vjSU8DRUfE4uU0s97hYxMVqGE8nbJ7l0GfM1pv1VQb0K_mf7O2t7w29qckIVEz4h7o3d_EJf_r9bdU7jbY6A-pvlW6in8EdIzEwc5pC_6Oc-W38CsGk0nTTyU0B01a6rltNxDdx0GKMM1hpFumfsJ-Wtbo/s400/IMG_3733.JPG"/></a></div>
Sen dubida algunha o valor artístico das tallas, conforman auténticos libros nos que o pobo pode ilustrarse e coñecer a historia sagrada e os evanxelios. Non podemos esquecer que a maior parte da poboación naqueles momentos era analfabeta total, polo que os calvarios cumprían unha función claramente ilustrativa, e docente, de paso que se adoutrina e prevén as xentes contra o pecado, o demo e as funestas consecuencias finais para os pecadores condenados ao lume dos infernos.
Chama a atención na representación dos mesmos o costume de representar os personaxes coas vestimentas e ao modo da época.
Dende logo unha viaxe e experiencia única e inesquecible mais que necesaria para os que coma nos estamos atrapados polo significado e arte deste fenómeno ao mesmo tempo manifestación da relixiosidade, da cultura e do patrimonio dos Bretóns.
Angel Utrera.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEizUrN-szCCOYLxu42ySMIAtyEr59sTNceFrQEJoQ3PqPn9hGx4BzMvgdrUYMBq8wPYX9ymLi3pLRBFDmyHeLgvDst6TKOMSvuN_d2CGxIcvmfZzTGgA7TlRwbozpK8DZvz5gfprNBTXN7zmlgNy4CIzhL1LLIrMS9g-hzBhEqiLsaqjd8Mdn2-RWyMHn0K/s6960/IMG_3745.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEizUrN-szCCOYLxu42ySMIAtyEr59sTNceFrQEJoQ3PqPn9hGx4BzMvgdrUYMBq8wPYX9ymLi3pLRBFDmyHeLgvDst6TKOMSvuN_d2CGxIcvmfZzTGgA7TlRwbozpK8DZvz5gfprNBTXN7zmlgNy4CIzhL1LLIrMS9g-hzBhEqiLsaqjd8Mdn2-RWyMHn0K/s600/IMG_3745.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEig3cSOijTge5QCJAqzHvT78_mggNTZa0j7ZqwxbKGmU_FmEz3Y7PL7O69i3IZaaK41Nb-Ma18IlKiQr8EXoTKU7M90ek6N8SwUArbiNJI0RBdxEGmxTCyxqBzTB8zGmRPrqkgD5h7WGkvK6JsuM9k8kNBkIsk9wugJ-NpOJT80e2UKVMO_FITY8uQw0E7I/s6960/IMG_3942.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEig3cSOijTge5QCJAqzHvT78_mggNTZa0j7ZqwxbKGmU_FmEz3Y7PL7O69i3IZaaK41Nb-Ma18IlKiQr8EXoTKU7M90ek6N8SwUArbiNJI0RBdxEGmxTCyxqBzTB8zGmRPrqkgD5h7WGkvK6JsuM9k8kNBkIsk9wugJ-NpOJT80e2UKVMO_FITY8uQw0E7I/s600/IMG_3942.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfwppF4V-0nAeJrxYtdCVI20BDyVrktsvVVmpDcGLWrZm1SgU_9xwOdxtw1hO81BxIrM6mT46LRfyWGZylGXOjUg3ptuyPuGvD_ZN-VEHkir_LB3qW2rPKgik1fJ6HJuESBp09ugkJd5JrReXjzo_CrGGgKJUXGbJcgUD8KR_-lkSGI-z4MDiGGwkySkIP/s6960/IMG_4100.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfwppF4V-0nAeJrxYtdCVI20BDyVrktsvVVmpDcGLWrZm1SgU_9xwOdxtw1hO81BxIrM6mT46LRfyWGZylGXOjUg3ptuyPuGvD_ZN-VEHkir_LB3qW2rPKgik1fJ6HJuESBp09ugkJd5JrReXjzo_CrGGgKJUXGbJcgUD8KR_-lkSGI-z4MDiGGwkySkIP/s600/IMG_4100.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR-Zhnrta5mzD269uGTDV7TjR31ssTEmCxTmqO6biQeF76seVmWWYXcSEzs2s31_981pvS6FGAJ1qGspF5DcqJ_UZ7ny5LKIQN_ityo77-KNjtMFhk8Z4uJddQTUcaAX9hy5dtdPAePeKUbGUHYwORG7QkqwUFUFohY_CjaTUcmf53c8kDspreGi-uPvK_/s6960/IMG_3735.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR-Zhnrta5mzD269uGTDV7TjR31ssTEmCxTmqO6biQeF76seVmWWYXcSEzs2s31_981pvS6FGAJ1qGspF5DcqJ_UZ7ny5LKIQN_ityo77-KNjtMFhk8Z4uJddQTUcaAX9hy5dtdPAePeKUbGUHYwORG7QkqwUFUFohY_CjaTUcmf53c8kDspreGi-uPvK_/s600/IMG_3735.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2xZa4Zlf2UzyKPWTVY4d-IsQnIEfmqZ2yr8C4XUtpcwjh_w4ytALniKmdt0yssZmfRmOBHSUNd3CB3YykNEQL0RqZefbQuHKJlvDZPYEEhd3mDLfRIOihGrlLshyVQpeS8PBcXW-MuH1jekoASLBOn0naandf5h3W3nPkZTPKvmhlwcpoDq1hFjWj0bbR/s6960/IMG_4154.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2xZa4Zlf2UzyKPWTVY4d-IsQnIEfmqZ2yr8C4XUtpcwjh_w4ytALniKmdt0yssZmfRmOBHSUNd3CB3YykNEQL0RqZefbQuHKJlvDZPYEEhd3mDLfRIOihGrlLshyVQpeS8PBcXW-MuH1jekoASLBOn0naandf5h3W3nPkZTPKvmhlwcpoDq1hFjWj0bbR/s600/IMG_4154.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1G0ARXPGxNjhIF-6h2UixrXEA_xLBSLCvMB-crsQCXqGPNJwLxdebdbPF4dLTmgO4Ks4RyDJPL3tpS-nePsU5QT6H9g01OzuYEc3hpdlLx5GhC9_BE1Ic5812vldd1xNAHstyr8upkBsSCo1YciB3u9iFW2GOjvjcCoeh_rGuX6hitFDbtaVtgDpwoVuE/s6960/IMG_4434.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1G0ARXPGxNjhIF-6h2UixrXEA_xLBSLCvMB-crsQCXqGPNJwLxdebdbPF4dLTmgO4Ks4RyDJPL3tpS-nePsU5QT6H9g01OzuYEc3hpdlLx5GhC9_BE1Ic5812vldd1xNAHstyr8upkBsSCo1YciB3u9iFW2GOjvjcCoeh_rGuX6hitFDbtaVtgDpwoVuE/s600/IMG_4434.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZz8gMCtesSK0w7iaiPNHfQCuZrl2fUawTzYpsp0GHoWUoR85YZrqRvOSHbrFqGIZyDIghJSx9Bow6iY3X_DvwkXpaEixuUoDyZ1LgDHxJnpwthbBH9EzfYEJtzZHxI6HvEV7t1g1lNSEQIvjY-EYXOTGwegBjJ_uIjTUug0LXQ7Cu2lJH-yhffhChYdFK/s6806/IMG_4514.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4398" data-original-width="6806" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZz8gMCtesSK0w7iaiPNHfQCuZrl2fUawTzYpsp0GHoWUoR85YZrqRvOSHbrFqGIZyDIghJSx9Bow6iY3X_DvwkXpaEixuUoDyZ1LgDHxJnpwthbBH9EzfYEJtzZHxI6HvEV7t1g1lNSEQIvjY-EYXOTGwegBjJ_uIjTUug0LXQ7Cu2lJH-yhffhChYdFK/s600/IMG_4514.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiurptOcEuISPWLZsjBFkpvEpBw0vLgku6bQOenylJALUf9_Rif0TRP6zONrU0jkIirLh5NqGth1FNZjL-7VgR0s4Co54p4sj8vI9olmUioH0aSedu15LMbbWARHSSq0gv1spXGoC_6sUC3eNFc_sjeWQ3CKFWxb86WK1Z00OduSXwYIwEzzujbUd2TjLC3/s6960/IMG_4092.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiurptOcEuISPWLZsjBFkpvEpBw0vLgku6bQOenylJALUf9_Rif0TRP6zONrU0jkIirLh5NqGth1FNZjL-7VgR0s4Co54p4sj8vI9olmUioH0aSedu15LMbbWARHSSq0gv1spXGoC_6sUC3eNFc_sjeWQ3CKFWxb86WK1Z00OduSXwYIwEzzujbUd2TjLC3/s400/IMG_4092.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEij3x7u0n4R7v0wPkzK9BOwEK1GhCbjr2EZxiShtuT5ZmQ6bkDdwuok-4rYzN-2xS0YwRC_X8Suc_rAwAWZJDaRgc3vdlAi_sU4U4CX2FK7Cs50Gq9gFkMTFn0komcSpGZU261tNaP4mODeLmzYl8UsIHkQvNoEITCsN6IT7ro5RtdQbrzM8SHeq1znpGkv/s6960/IMG_3898.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEij3x7u0n4R7v0wPkzK9BOwEK1GhCbjr2EZxiShtuT5ZmQ6bkDdwuok-4rYzN-2xS0YwRC_X8Suc_rAwAWZJDaRgc3vdlAi_sU4U4CX2FK7Cs50Gq9gFkMTFn0komcSpGZU261tNaP4mODeLmzYl8UsIHkQvNoEITCsN6IT7ro5RtdQbrzM8SHeq1znpGkv/s400/IMG_3898.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmwIcBAjulJ0FHNmQIiKn_ZnN_2bTTdy_X0NzkL1VD0SMt0c8d5_NmgAjwM0rMF45yWIgjEDo-u7doazfeVR2IXV7nhInECRpAF0unrNQVvQnvUD6mKgb40lMy3tIzKkCioIiV8h7WNsUblBsrVn8Js_oPlHwPqNq8KaUuckPwEmSX8aVrQ_rkip-lOsrF/s6960/IMG_3856.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmwIcBAjulJ0FHNmQIiKn_ZnN_2bTTdy_X0NzkL1VD0SMt0c8d5_NmgAjwM0rMF45yWIgjEDo-u7doazfeVR2IXV7nhInECRpAF0unrNQVvQnvUD6mKgb40lMy3tIzKkCioIiV8h7WNsUblBsrVn8Js_oPlHwPqNq8KaUuckPwEmSX8aVrQ_rkip-lOsrF/s600/IMG_3856.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfNk6LjWTwwtqYQ8iFcqtvggI4THCOR3mQehPJABVi1uBqZXolaD6btIwemDd2HN8JdBu_aIVdicEwilnZW62RNlrr83MwLleBPAx2h5OIaiaTQMHH8_wfPBJYSwS98sTjlEdom2wqwXc2gLGTuFZaDYcpin_hTSPCh1756EVVYAOo3NsL8mcph1Ny8w_v/s6960/IMG_3860.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfNk6LjWTwwtqYQ8iFcqtvggI4THCOR3mQehPJABVi1uBqZXolaD6btIwemDd2HN8JdBu_aIVdicEwilnZW62RNlrr83MwLleBPAx2h5OIaiaTQMHH8_wfPBJYSwS98sTjlEdom2wqwXc2gLGTuFZaDYcpin_hTSPCh1756EVVYAOo3NsL8mcph1Ny8w_v/s600/IMG_3860.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiWvJiYTqnoavRmWzNStmpzxa-9xr1vizZcAaBT7PYfydY8mFBtbqzeQGQrETrDn4tuESXGUkl0N9lXxSODQDvmzfYfqnVgtEawNgFT1IKAggn1nkwxdr9QojbnvcqPb4hFF9Uqleu0q3g7OoAqwUZ-REreyha-NrzYl9vmxnK-bSf8MVOKw7QYiRfsJXq_/s6960/IMG_4075.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiWvJiYTqnoavRmWzNStmpzxa-9xr1vizZcAaBT7PYfydY8mFBtbqzeQGQrETrDn4tuESXGUkl0N9lXxSODQDvmzfYfqnVgtEawNgFT1IKAggn1nkwxdr9QojbnvcqPb4hFF9Uqleu0q3g7OoAqwUZ-REreyha-NrzYl9vmxnK-bSf8MVOKw7QYiRfsJXq_/s600/IMG_4075.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOx74IJ0MM_EXl_1Mn6OypcenkrGeq0nY3BW8eRObwt-AV1ypcQ6HrRFUtDA-I3dkJYrzK_1g_VEBXv8uwzF3IOFIiC7a5DTG_0KO2j_LJF5JIQwxoZY0KloThJgHYTPu_6_k44I7XH63q7y8UOC1haXYH5Sw69D_CE8LjJUuIg-2b6wr_0fN5aLvwm5n9/s6960/IMG_3766.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOx74IJ0MM_EXl_1Mn6OypcenkrGeq0nY3BW8eRObwt-AV1ypcQ6HrRFUtDA-I3dkJYrzK_1g_VEBXv8uwzF3IOFIiC7a5DTG_0KO2j_LJF5JIQwxoZY0KloThJgHYTPu_6_k44I7XH63q7y8UOC1haXYH5Sw69D_CE8LjJUuIg-2b6wr_0fN5aLvwm5n9/s600/IMG_3766.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOwVrCdmL1boLS2KqVQDkY62J7NydpIJ_mMQyFWUCZZlWdEvTNStSFjmO-BITxq8YWnTftGksWOGscgXP-T-utuHmdJp9uLFNJ9A5JpFoqVDKGBF7UDXdUN3GfkGobLatuJrnyywu1WSFhpaohs_G53FgrilqAjaOjGXmoFHOC5qo4LibTigBjAgEZaOiq/s6960/IMG_3767.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOwVrCdmL1boLS2KqVQDkY62J7NydpIJ_mMQyFWUCZZlWdEvTNStSFjmO-BITxq8YWnTftGksWOGscgXP-T-utuHmdJp9uLFNJ9A5JpFoqVDKGBF7UDXdUN3GfkGobLatuJrnyywu1WSFhpaohs_G53FgrilqAjaOjGXmoFHOC5qo4LibTigBjAgEZaOiq/s600/IMG_3767.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghKBx5wvHPkDgjmnXRoCXXQUnjYXT65gS_FDPkNNfvMS1Ip5fehvRssp_-gcw_vDXImPYNve8EgaW6_xcn4Mn1OpVcmXprOMbzPTiw9HRKtCJ_Vq528sjdUaYEl0fZh6TwHnOVuqOllM5rDjBJK8nxlfulvtsfBb9m9kd25SQRjfWFPdvm5JCpMhK5T_zY/s6960/IMG_3768.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghKBx5wvHPkDgjmnXRoCXXQUnjYXT65gS_FDPkNNfvMS1Ip5fehvRssp_-gcw_vDXImPYNve8EgaW6_xcn4Mn1OpVcmXprOMbzPTiw9HRKtCJ_Vq528sjdUaYEl0fZh6TwHnOVuqOllM5rDjBJK8nxlfulvtsfBb9m9kd25SQRjfWFPdvm5JCpMhK5T_zY/s600/IMG_3768.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlpCVpF2ITOoAtnm0uSrY6wuRUfD7iu5hASpu84UaWamMNuOZ5pNKBqfcuqo-qQDbkQQ8D0NzzfbXiGu_N5qe3TiJ7YzRzVBf3X-XCLpAcyqeeJBI5pSL9-6H-UXqaQYdETITjPFdFQxKNjbCvBH_USafWHt0z9GK9dfgUyy9tyupkPOFSavIiQxdS8IoW/s6960/IMG_4307.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlpCVpF2ITOoAtnm0uSrY6wuRUfD7iu5hASpu84UaWamMNuOZ5pNKBqfcuqo-qQDbkQQ8D0NzzfbXiGu_N5qe3TiJ7YzRzVBf3X-XCLpAcyqeeJBI5pSL9-6H-UXqaQYdETITjPFdFQxKNjbCvBH_USafWHt0z9GK9dfgUyy9tyupkPOFSavIiQxdS8IoW/s600/IMG_4307.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgq4vNUwIR_gE8i3cq0gUS42thX-0qQ_3AcYfJvYQWFdnSqmcCJXLA3k1OxSTWpB-IHIHASp8zrNehYFL3oKEBFaGpPctGcHMULwWBdULwq136lI3O6wbBY8SnS15VOWG0ySzE4u8o8soFrL4dJ4FNllRD1KI09ogoGBdTSkYwmunFyW-YCDWut8EQkKcUm/s6960/IMG_4308.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgq4vNUwIR_gE8i3cq0gUS42thX-0qQ_3AcYfJvYQWFdnSqmcCJXLA3k1OxSTWpB-IHIHASp8zrNehYFL3oKEBFaGpPctGcHMULwWBdULwq136lI3O6wbBY8SnS15VOWG0ySzE4u8o8soFrL4dJ4FNllRD1KI09ogoGBdTSkYwmunFyW-YCDWut8EQkKcUm/s600/IMG_4308.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQTHXJqxTQ0hCh48DhihBEG-O6Irj-RSgetnDy6d8nW1nULK5qextBE_CVvTU2qwA7PA4YY_WM38mYoPRfj5ZbSH7-cXW9PkxxHuJA89qCKdPHvmKOQ7iKyqbpJdmGr6QFARrFrj6RljbuctJMLcWMog-wDfPWaYboD-aBLf3I20W78oDYGxNVFQDMeBbV/s6960/IMG_3533.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQTHXJqxTQ0hCh48DhihBEG-O6Irj-RSgetnDy6d8nW1nULK5qextBE_CVvTU2qwA7PA4YY_WM38mYoPRfj5ZbSH7-cXW9PkxxHuJA89qCKdPHvmKOQ7iKyqbpJdmGr6QFARrFrj6RljbuctJMLcWMog-wDfPWaYboD-aBLf3I20W78oDYGxNVFQDMeBbV/s600/IMG_3533.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_3cyQk6U4Y3qsWj9cQ-t3r82K2RchkSn60aYEryjFoXLyR2X2dKNSH2el6iQ4MSS-uQYDCiDJfoLEDgRUG3PHJoV8pTdjKOdp-Q-jawoKDKUuKTb7NUQs8iIeuHDBRy_anGa5Xm3TlV2M3Uggm01jr5OOIZvYXCc-szblU-r_QLcH8lplo6ul7NzugEhp/s6960/IMG_3534.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_3cyQk6U4Y3qsWj9cQ-t3r82K2RchkSn60aYEryjFoXLyR2X2dKNSH2el6iQ4MSS-uQYDCiDJfoLEDgRUG3PHJoV8pTdjKOdp-Q-jawoKDKUuKTb7NUQs8iIeuHDBRy_anGa5Xm3TlV2M3Uggm01jr5OOIZvYXCc-szblU-r_QLcH8lplo6ul7NzugEhp/s600/IMG_3534.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDlfm6XQV79kOQjcf5W9dQmLG9y9_rk3jblG854ImAEHolY0DAqgZatTAjvs1bMX5DsSGBEmZbu40J6iCRTSyzKSA1fVoh_I2Cw36qBlr6H047hhS9h8AOSp8VF3xwHwsPzYSg5l17hGBzCjjQoV3DkOZ07L9RCjSAjn0mHZ0gzyO7XcnSE_VZ4pNXyzgG/s6960/IMG_4720.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDlfm6XQV79kOQjcf5W9dQmLG9y9_rk3jblG854ImAEHolY0DAqgZatTAjvs1bMX5DsSGBEmZbu40J6iCRTSyzKSA1fVoh_I2Cw36qBlr6H047hhS9h8AOSp8VF3xwHwsPzYSg5l17hGBzCjjQoV3DkOZ07L9RCjSAjn0mHZ0gzyO7XcnSE_VZ4pNXyzgG/s600/IMG_4720.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgODwOXs213Wx7fl24SUU7fgrQ_kQuutC_wXF5IWZ51ja495HHzmSoJALQ4jzupZpCouSarssjuwInn8ZZxCkUysz9N8pgV9NaqhPlEgKs8UwyE_8i5pZYyJHwKnnd7WTd-if48iDHljeLIgE2k8chUWePYv6KXZGgzAMXz31R_PojOdKgWCLIpObGnFzWI/s6960/IMG_4721.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgODwOXs213Wx7fl24SUU7fgrQ_kQuutC_wXF5IWZ51ja495HHzmSoJALQ4jzupZpCouSarssjuwInn8ZZxCkUysz9N8pgV9NaqhPlEgKs8UwyE_8i5pZYyJHwKnnd7WTd-if48iDHljeLIgE2k8chUWePYv6KXZGgzAMXz31R_PojOdKgWCLIpObGnFzWI/s600/IMG_4721.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQga7I0mjj_B7LHDwTOXWsvx36zagJZpvpMCJU7TNpq6nls90yDQA4sLJ-xbmWPOSas0UCXGhQ3fHYtqjyhgxwf3URZ7Rhdy5Lb10w4aO1nRncvxwdY_YO10OK662g7DAv9bp2b3I2NK_AI7hAbymG-hEBSu4PiOSVFqFU-jKNmtdXZ80OzLvgITPLjYZd/s6960/IMG_4725.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQga7I0mjj_B7LHDwTOXWsvx36zagJZpvpMCJU7TNpq6nls90yDQA4sLJ-xbmWPOSas0UCXGhQ3fHYtqjyhgxwf3URZ7Rhdy5Lb10w4aO1nRncvxwdY_YO10OK662g7DAv9bp2b3I2NK_AI7hAbymG-hEBSu4PiOSVFqFU-jKNmtdXZ80OzLvgITPLjYZd/s600/IMG_4725.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsE2DlsNCE_mAMbpiUWr7JvnW7Grn-iA_3i5KYuJvJ3LZRaxhyphenhyphenJze04E3wKe9eTEoX2F-GHgwShJZtHJ8tl5S5-8vUancbeOhjIkxbbbA35dBlHdyf7jDCzbohpMIHEw3q0bH7TXmeUDOYmjYKXvKh_-2VxoHEFtmn3ViRFFweveEy1EhUR8oYxgFZ0wXY/s6960/IMG_4747.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsE2DlsNCE_mAMbpiUWr7JvnW7Grn-iA_3i5KYuJvJ3LZRaxhyphenhyphenJze04E3wKe9eTEoX2F-GHgwShJZtHJ8tl5S5-8vUancbeOhjIkxbbbA35dBlHdyf7jDCzbohpMIHEw3q0bH7TXmeUDOYmjYKXvKh_-2VxoHEFtmn3ViRFFweveEy1EhUR8oYxgFZ0wXY/s600/IMG_4747.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqZElPXY-PoMu4zIO5CUuOOxpv6i3i0UIHYkGiBVO8vT_IY7KTj8FG5DSG40H878SBZIeJqo75jGcA-8KpU7iYl5qBrgfZYMd4q3A8IwjMVh00uuB4BB6kHArCmWj3AHOasjYu1K3yLcEKMOLaDlz62y3on6RmD7asDjSgBTcRyDnpEWBKgjWMARMeUNou/s6960/IMG_4748.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqZElPXY-PoMu4zIO5CUuOOxpv6i3i0UIHYkGiBVO8vT_IY7KTj8FG5DSG40H878SBZIeJqo75jGcA-8KpU7iYl5qBrgfZYMd4q3A8IwjMVh00uuB4BB6kHArCmWj3AHOasjYu1K3yLcEKMOLaDlz62y3on6RmD7asDjSgBTcRyDnpEWBKgjWMARMeUNou/s600/IMG_4748.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-VDFWv7e0ujO1ZA5DF4EAszT2XGERxP7jOsP8BhKa_7LLtjsoZOjoI69ZSe5Nk6VbPqZc0kRaE7ezlkEWCvasiWNnRV6oqSlJOhhIu6G3quo3Blr-oljv9KolAZVSl3jQogq4J4j7zGpm0TMgPX1FsUOVj114QPPkO-GDsWAk64oaCBFLiPez-kIEwCQc/s6960/IMG_4749.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-VDFWv7e0ujO1ZA5DF4EAszT2XGERxP7jOsP8BhKa_7LLtjsoZOjoI69ZSe5Nk6VbPqZc0kRaE7ezlkEWCvasiWNnRV6oqSlJOhhIu6G3quo3Blr-oljv9KolAZVSl3jQogq4J4j7zGpm0TMgPX1FsUOVj114QPPkO-GDsWAk64oaCBFLiPez-kIEwCQc/s600/IMG_4749.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6qkLFCuEoO6oAh0gQKbWC9qmlPxl7Eg5Db-dbBP7Kx6o7CZJbxe3IIfHxekbxA87ycca649LbTHaERhrQWj1dMtkaJjNkYPY_eT-AFhyjsJZrIp5s9CK2ptPgn6iBLk_FQwH2THqZrUYUS2WHrr9Mc5Z4jiQtbdAUk1hjfq6HXadGLFRCR62UaYz03jpF/s6960/IMG_4385.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6qkLFCuEoO6oAh0gQKbWC9qmlPxl7Eg5Db-dbBP7Kx6o7CZJbxe3IIfHxekbxA87ycca649LbTHaERhrQWj1dMtkaJjNkYPY_eT-AFhyjsJZrIp5s9CK2ptPgn6iBLk_FQwH2THqZrUYUS2WHrr9Mc5Z4jiQtbdAUk1hjfq6HXadGLFRCR62UaYz03jpF/s600/IMG_4385.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbc5WeEEP7F1Lfx6yG7pVIGD992M8kGv7FdUKnVjTmwgVzOLMcS46BJ38ReRiHzNOFLQWjrCvCEJoCUD0Py0igW9gEzw0cMC9uDC9ltp4YLJ5KMKAw2z-YWKg_4JEw5Uf5vGKhUn1l7kwkFcqllu3-SSILuCcn8cYHPMGmKUCCTwpfYQbMhHU5FjqzF7fr/s6960/IMG_4389.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbc5WeEEP7F1Lfx6yG7pVIGD992M8kGv7FdUKnVjTmwgVzOLMcS46BJ38ReRiHzNOFLQWjrCvCEJoCUD0Py0igW9gEzw0cMC9uDC9ltp4YLJ5KMKAw2z-YWKg_4JEw5Uf5vGKhUn1l7kwkFcqllu3-SSILuCcn8cYHPMGmKUCCTwpfYQbMhHU5FjqzF7fr/s600/IMG_4389.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZBUbkoVVUb2UjsyWE7-aacXJoJuqdLmS5yUXnFOjACFf7_G_ZuRidt4XniauyHbfEf-z4kFUz3VPUlBGGp3HgoagKHuOnwPqTTLrmDJcIj0Bm_MgkJ8w5fePehqkEWwZxWUS0BQe8WJ0jxrSJwVRpkwHs1rqD58M0kls5JQugjOZY5iXAHTRwZLRghgKa/s6960/IMG_3975.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZBUbkoVVUb2UjsyWE7-aacXJoJuqdLmS5yUXnFOjACFf7_G_ZuRidt4XniauyHbfEf-z4kFUz3VPUlBGGp3HgoagKHuOnwPqTTLrmDJcIj0Bm_MgkJ8w5fePehqkEWwZxWUS0BQe8WJ0jxrSJwVRpkwHs1rqD58M0kls5JQugjOZY5iXAHTRwZLRghgKa/s600/IMG_3975.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhrs54S3hwpkkWIhagZScVsNbKWTiBozR8dYdy7e0OmmviEq1urCpx6C1RaCu9JB_JpnEmh6BztrlIx68WSlQo4vgvIyOrzoxN1u0TMiooDrv0Tina_Wcgxrhvm0J0r7FsC32jid8IvukQq-lk4SsHshSdHex8oSaRtAAx4oCuYAo7cqi9M1nqdbmY9fhyphenhypheng/s6960/IMG_3976.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhrs54S3hwpkkWIhagZScVsNbKWTiBozR8dYdy7e0OmmviEq1urCpx6C1RaCu9JB_JpnEmh6BztrlIx68WSlQo4vgvIyOrzoxN1u0TMiooDrv0Tina_Wcgxrhvm0J0r7FsC32jid8IvukQq-lk4SsHshSdHex8oSaRtAAx4oCuYAo7cqi9M1nqdbmY9fhyphenhypheng/s600/IMG_3976.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiU_E9J44Roho2NlXMAeM4F2Z0Z1mE3rIHEm7y8Aavo30RUqSKvJGhrLkAkM8DAay3fH3gVZ7MgwzhxOmO_xoD8etuP1uLVRsjmquKvD-cE1i9wAYYnkBvWHSf9h0Wwigcyr1XERfai4BzcuqmIrx2rL73zA-8tvHLzWUuskAwxVLY9yOnQhVd8_vUViiVh/s6960/IMG_3977.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiU_E9J44Roho2NlXMAeM4F2Z0Z1mE3rIHEm7y8Aavo30RUqSKvJGhrLkAkM8DAay3fH3gVZ7MgwzhxOmO_xoD8etuP1uLVRsjmquKvD-cE1i9wAYYnkBvWHSf9h0Wwigcyr1XERfai4BzcuqmIrx2rL73zA-8tvHLzWUuskAwxVLY9yOnQhVd8_vUViiVh/s600/IMG_3977.JPG"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiL7zqM1abUX2ky7NUqTEQD6MVtoyw0k3ESP3DIpaz4uyII_rk-91R5ILX9Lvi0oaFlHooO_zLGDmWvcW3oVv_y396deJP0zglAMf4QbPMMEAzxJ3irh2huuo_h8yb92u-Xup38LSYf_6n9G0WKDsba2c-IuHH9YrJGoh6T-UNi16U6nQwxKhnZKCb8P75y/s6960/IMG_3511.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiL7zqM1abUX2ky7NUqTEQD6MVtoyw0k3ESP3DIpaz4uyII_rk-91R5ILX9Lvi0oaFlHooO_zLGDmWvcW3oVv_y396deJP0zglAMf4QbPMMEAzxJ3irh2huuo_h8yb92u-Xup38LSYf_6n9G0WKDsba2c-IuHH9YrJGoh6T-UNi16U6nQwxKhnZKCb8P75y/s600/IMG_3511.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhk37Nhgr25aerT3IdyhO7bkGtWpW73Scax9rZ7NoNIJtVF_EXLq7cGj7Qzmsqcxa-4xCj8ApzZCBcXB9_MgfCCWM8GvjaEx3TtBInzPANOpq8I_j9DDa_SmKCtCdphS0IHvn0GCHrFigYbVLks4svzPhK8IDepM_p2ndt3EE8T6wP3KDGqDj_0Gf4n5-ra/s6960/IMG_3512.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhk37Nhgr25aerT3IdyhO7bkGtWpW73Scax9rZ7NoNIJtVF_EXLq7cGj7Qzmsqcxa-4xCj8ApzZCBcXB9_MgfCCWM8GvjaEx3TtBInzPANOpq8I_j9DDa_SmKCtCdphS0IHvn0GCHrFigYbVLks4svzPhK8IDepM_p2ndt3EE8T6wP3KDGqDj_0Gf4n5-ra/s600/IMG_3512.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXqtpYehWuZUOBArF42eQ8dvkkXmCNmV8dP5DhJ-3HVwTC_AIxiy4W-4h21OY7kXClNww3nLyKD0n72MydMCD-E5Zlk0K1HG_OuGREj4OFF-R80IczK-WGXI6xh8G_5ooc69zASFIj3X57fv8NvW0f7cFeZS73pJhDuEjdkkcJAlyq1IeouJS4ht83hY5n/s6960/IMG_3513.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXqtpYehWuZUOBArF42eQ8dvkkXmCNmV8dP5DhJ-3HVwTC_AIxiy4W-4h21OY7kXClNww3nLyKD0n72MydMCD-E5Zlk0K1HG_OuGREj4OFF-R80IczK-WGXI6xh8G_5ooc69zASFIj3X57fv8NvW0f7cFeZS73pJhDuEjdkkcJAlyq1IeouJS4ht83hY5n/s600/IMG_3513.JPG"/></a></div>
As fotos están tomadas dos Cruceiros, calvarios y Enclos de:Commana; Kerlaz en la iglesia de Saint Germain;Malansac; Vannes;Perros-Guirec;Locronan; Gumiliau;Huelgoat;Locmelar;Lokkefét;Nizon: Notre Dame de D'izel Vort;Pleyben; Plougoven;Plourix-les-morlaix;Saint Edern; y Sizum, moitos deles forman parte dun impresionante roteiro dos "Eclos paroissiaux da Bretaña. Concentraciòn de templos maxestosos, calvarios, e cruces formidables, manifestaciòn da relixiosidade, arte, cultura e patrimonio dos Bretóns, no pasado e presente da súa historia.
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-51458695666831556122023-09-20T04:46:00.001-07:002023-09-20T04:46:07.872-07:00ESMOLEIROS E PETOS DE ANIMAS DO DEZA.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZUYfjsQinN7X8aoo6u9iKmpzhHdvTUGX_TAV7_KdFUbxoVBwIjCaYABynGMXMyD9iwliFR0zJFTd7TzY4Jt-QH5p8uE1jMeLHYnKMyH1Ylqx3NUbjkD3nedoOsQTperRwQf4uMrIREexEobKYnykwjH2-v1LsaoXHalZbvbEonae0IWdy9m2kDGitZTxb/s960/12524232_10206667141781655_2759753724060166675_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="640" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZUYfjsQinN7X8aoo6u9iKmpzhHdvTUGX_TAV7_KdFUbxoVBwIjCaYABynGMXMyD9iwliFR0zJFTd7TzY4Jt-QH5p8uE1jMeLHYnKMyH1Ylqx3NUbjkD3nedoOsQTperRwQf4uMrIREexEobKYnykwjH2-v1LsaoXHalZbvbEonae0IWdy9m2kDGitZTxb/s600/12524232_10206667141781655_2759753724060166675_n.jpg"/></a></div>
A xeografía da nosa terra é rica e xenerosa en fermosas construcións de obra civil e relixiosa, onde menos cho esperas podes atopar un Hórreo, un Cruceiro, ou un Esmoleiro ou peto de ánimas, en recordo de algo ou alguén, coma marca, linde, lugar de recollemento e asilo, ou polo gusto do que no seu día decidiu colocalo neste cruzamento de camiños, no monte ou na casa.
En moitos casos elementos moi característicos da arquitectura popular do Pais, que se resisten a desaparecer a pesaren do mal trato que lle damos continuamente.
Capitulo aparte merece dentro desta mostra tan prodiga os denominados como; Esmoleiros, ou Petos de ánimas.
Coñecemos como "Petos de ánimas", a materialización deste culto innato do noso pobo a memoria dos mortos, a través de pequenas fábricas en pedra granítica xeralmente, cas xentes do rural levantou en camiños, cruzamentos, ou muros preto das igrexas.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiL9TmRX373_N7uBgMAYi78tBPq5ffv2mD0bsRVZBKzaEvodeF1L5KW4uWOO-NhvOqqZ-PNET-ZvIP8WTFVasQ7mnfG2VfNQhb7fUiPUNIihGmy8v4EXAFVMNso2VEMUDVXSeQW7-q7no2LVCsGkwXIlJCPbEJO8CHn4PeGd0CbcFdcCAxjmliC2y5c0N1O/s640/103131463_3141197795903553_8477386634335741435_o.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="640" data-original-width="427" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiL9TmRX373_N7uBgMAYi78tBPq5ffv2mD0bsRVZBKzaEvodeF1L5KW4uWOO-NhvOqqZ-PNET-ZvIP8WTFVasQ7mnfG2VfNQhb7fUiPUNIihGmy8v4EXAFVMNso2VEMUDVXSeQW7-q7no2LVCsGkwXIlJCPbEJO8CHn4PeGd0CbcFdcCAxjmliC2y5c0N1O/s400/103131463_3141197795903553_8477386634335741435_o.jpg"/></a></div>
Arrebolada na néboa que pinta de branca negrura a noite acoitelada de silencios e sen estrelas, abandonados de odios e esquecemento, musgo e desidia por igual da que falan os pobos sen memoria, a figura imperturbable distante e impoñente dos Petos de ánima chaman dun xeito humilde por nos dende a distancia da granítica pedra e o tempo que non pasa, no silencio das paradas para acollerse a sagrado e invocar a protección divina na hora da morte, dos contos e lendas de vellas e trasnos, de meigas e Santas Compaña e imploran unha esmola e unha oración polas animas do purgatorio .
Non resulta difícil atopar estas sinxelas construcións; “petos de ánimas”, preto das igrexas, nos cruzamentos de camiños, ao pé dunha congostra ou corredoira húmida pola que pasaban os labregos cos seus carros cargados de estrume camiño da aldea, ou xunto a un cruceiro.
Moito, demasiado tempo xunto de nos compartindo medos, devociòns e pecados, dado que a súa orixe se remonta ao século XVII, como para ignoraralos.
En algúns deles era normal gravar algún tipo de letanía, ou pregaria para conmover a piedade do devoto;
Ay caminante, duélete de mis penas con un padre nuestro y un avemaría.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjt2yuKtc8VlbMXWVAb_7iax1-RN42AIFZFDm1dh5YzLAyBYJlqe6Y9w7dkd6EW901c3zGHTy_tgKj8JxJhzNt6u_Pzq1ZjPAA3bAB5M0ySNygnleBT8A4D-k4tW_r3xyYJIruwiACbG38WdgzNoqHTZn3aBbaHdBin_mYMKHXsF7Ocs3Yuj08HaTzN_jQp/s640/118966756_3402353339787996_9096450078926104918_o.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="427" data-original-width="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjt2yuKtc8VlbMXWVAb_7iax1-RN42AIFZFDm1dh5YzLAyBYJlqe6Y9w7dkd6EW901c3zGHTy_tgKj8JxJhzNt6u_Pzq1ZjPAA3bAB5M0ySNygnleBT8A4D-k4tW_r3xyYJIruwiACbG38WdgzNoqHTZn3aBbaHdBin_mYMKHXsF7Ocs3Yuj08HaTzN_jQp/s400/118966756_3402353339787996_9096450078926104918_o.jpg"/></a></div>
Estamos diante duns elementos arquitectónicos propios e exclusivos de Galicia e norte de Portugal, onde tamén resulta moi abundantes e non é nada raro atopalo practicamente en todas as vilas, pobos e lugares.
En Galicia non hai un censo exacto dos cruceiros, por parte de algunhas asociacións, estudosos e amigos dos cruceiros, se calculan que pasan dos dez mil. Aínda mais complicado resulta establecer un inventario aproximado dos petos que se conservan, xa que durante anos foi considerado como obra menor á que prestaran atención apenas unha ducia de autores e investigadores, polo que tan so podemos realizar estimacións no seu cálculo aproximado en torno os mil e algo mais deles.
Para o Presidente da Asociación “Amigos dos Cruceiros de Galicia”, Fernando Arribas Arias: Os petos de ánimas sonche unhas construcións dedicadas ás ánimas do purgatorio”. Nelas, os devotos poden depositar esmolas, flores, ou pequenos exvotos, co fin de aliviar as penas das almas daqueles que purgan os seus pecados no purgatorio.
A metade de camiño entre a devoción ou fervor relixioso e o culto popular, os petos de ánimas resultan unha clara manifestación do culto e respecto das xentes e os pobos polo mortos.
Noutro orde de cousas, tal e como sinala Arribas, e corrobora Estanislao Fernandez da Cigoña;
Todos os petos de ánimas son esmoleiros, pero non todos os esmoleiros poden considerarse como petos de ánimas.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2Pl2msgM8Aui0Nh0XlYEtbGtfEz3GDars07tcq2Fe0Z30RlocKbeOSRVexDnXOXGgHUGWGOZIqZ0i1_gfWGtThHA3Ykc3zh7Nt0tvKuqyr9xS_JmXQ3IQ5_RTAmKk428x82CqXH0B-XX-WycC2-lzRLA54j8XHarPpwmCy8NU5SipepBgmn8_w9UxL5cF/s640/118986001_3402353509787979_7557159005911767952_o.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="640" data-original-width="427" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2Pl2msgM8Aui0Nh0XlYEtbGtfEz3GDars07tcq2Fe0Z30RlocKbeOSRVexDnXOXGgHUGWGOZIqZ0i1_gfWGtThHA3Ykc3zh7Nt0tvKuqyr9xS_JmXQ3IQ5_RTAmKk428x82CqXH0B-XX-WycC2-lzRLA54j8XHarPpwmCy8NU5SipepBgmn8_w9UxL5cF/s400/118986001_3402353509787979_7557159005911767952_o.jpg"/></a></div>
A diferencia radica en que os petos estarían baixo a advocación das ánimas, San Antonio de Padua, San Francisco ou a Virxe María, que segundo a tradición Cristián son os intercesores capaces de rescatar do purgatorio os doentes. Pola contra os esmoleiros están baixo a advocacións de outros santos que non teñen que ver coa ánimas do purgatorio.
Nos esmoleiros se recollen dádivas e esmolas dos devotos e fieis, para que dun xeito formal podan librar das súas penalidades no lume eterno do purgatorio a través da redención das pregarias e misas.
Normalmente na maioría deles se fai constar a lenda; ”Esmolas para as ánimas do purgatorio”.
Nunha boa cantidade deles atopamos a representación entre as lapas do lume do purgatorio, dos corpos espidos dos penitentes, ánimas condenadas a sufrir atroces tormentos por non ter redimido e perdoado os seus pecadas antes de deixar este mundo, e ós que as esmolas axudan en forma de misas, pregarías e outros actos relixiosos dos vivos na súa memoria. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXm4qjuyl3NEkRRocp6DDtvvmRCFL6CarW4BtAa54LavNAk3PZU-prWvxR95orHjrSMWjh7eYC2Ljh1MIQMreiLeyTDiA0deyEvvZ9cnKzaqqrYPpU3DzjjNBFo6R5qiqF_qCCdFozebAlf7Y16p_eg-C4YsqHpWAlr_lOezvMMFyRARIPrFWcl0wSe6sP/s2048/364258723_6232434680218764_7601834499318922143_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="2048" data-original-width="1400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhXm4qjuyl3NEkRRocp6DDtvvmRCFL6CarW4BtAa54LavNAk3PZU-prWvxR95orHjrSMWjh7eYC2Ljh1MIQMreiLeyTDiA0deyEvvZ9cnKzaqqrYPpU3DzjjNBFo6R5qiqF_qCCdFozebAlf7Y16p_eg-C4YsqHpWAlr_lOezvMMFyRARIPrFWcl0wSe6sP/s400/364258723_6232434680218764_7601834499318922143_n.jpg"/></a></div>
Moitos destes esmoleiros, así como os petos de ánimas e mesmo no caso dos cruceiros, foron construídos por “Devoción”, é dicir encargos dun particular, que o pagaba ao canteiro, en gratitude por un feito comprometido para el; enfermidade, mortes de familiares, gratitude por unha intervención considerada divina, etc.
Para Fernando Arribas, como para outros autores e investigadores, os petos de ánimas son claramente unha mostra mais da identidade e relixiosidade das xentes e pobos do noso Pais, o respecto a morte, o temor ante o descoñecido e a relixiosidade inherente ós labregos e xente mais humilde.
Durante anos e aínda na actualidade non resulta raro atopar petos nos que se depositan flores, velas e outros símbolos e adornos de carácter relixioso. Mais estraño é atopar esmolas no interior dos petos, por razóns evidentes destes tempos que corren. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVagBPWDkRkuD61wUlxaGPIvy-Xxn-mlxDcvKHoExV4D_pX3ohd1kqEugrhL873QrVjN00XGvQBlZENSMRNYvMeORK_PvTASi6Bmch72E_OL3fA6O_IWD6_Q2CNeSNiCOJfv24-uswtiT0oUi47Bc_NL7vViqWlpXtGlvnVZN6qZigcHCymRlnj4i8gC2X/s640/DONRAMIRO-LALIN%208112008%20069.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="640" data-original-width="480" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVagBPWDkRkuD61wUlxaGPIvy-Xxn-mlxDcvKHoExV4D_pX3ohd1kqEugrhL873QrVjN00XGvQBlZENSMRNYvMeORK_PvTASi6Bmch72E_OL3fA6O_IWD6_Q2CNeSNiCOJfv24-uswtiT0oUi47Bc_NL7vViqWlpXtGlvnVZN6qZigcHCymRlnj4i8gC2X/s400/DONRAMIRO-LALIN%208112008%20069.jpg"/></a></div>
Para algúns entendidos estas formas de instruír e transmitir os ensinos cristiáns e sacralizar o pagan, chegan a Galicia polo "Camiño de Santiago " a Compostela, que vaise enchendo de cruceiros, gradas e lugares de repouso, descanso e acollemento os peregrinos e camiñantes; inmenso traballo das ordes mendicantes do Cister e o Cluny, que estenden polo Pais a arte Románica, mais tarde asimilada na representación e arte sacra, do Gótico. A aparición e implantación dos tribunais da Santa Inquisición a partiren da Contrarreforma no noso Pais, no ano 1562, sen dubida tamén contribuíu o pulo desta relixiosidade fanática é a súa actividade en forma de obras de cantería; Cruceiros primeiramente e Petos de animas e outras obras relixiosas mais tarde. Dende aquel entón a expansión por Galicia do Santo tribunal foi rápida, ata o ano 1700, período que coincide cronoloxicamente coa primeira fase de expansión dos nosos cruceiros.
A Inquisición non foi pois, máis que o garda da fe e da doutrina que depurou medos, feitizos, fantasmas e Santas Compañas dos camiños a golpe de cicel e martelo dos nosos canteiros imbuídos dunha sospeitosa relixiosidade plasmada na pedra granítica daqueles Cruceiros, limando obstáculos no camiño dos artistas ferventes católicos de convicción ou por medo, e o culto ancestral a morte e o lume do purgatorio.
Para a inmensa maioría do sentir popular a súa finalidade era o culto, a memoria os mortos, e da paso pedir unha esmola e unha pregaria pola salvación das almas pecadoras do purgatorio, para aliviar o seu tormento e destinar o recadado as misas polas ánimas.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-PkLo6_-ZLrI_Ihp6IWMcCsGBs0posGTLadBSNJ0eH-eIamuFaiAyf_xymqKG4EbLUtRNikC_ICT1hVMvWSvPrR5m7rupfdIMEcNCaLazu0_UwVJEqVzKs6kKimvqR5PqFMPVaacm3wAUT8dL1VY27PXhX-bJVRk38o8m6D5DWJ1wkoZLpvM1sUmKUS6G/s6960/IMG_0387.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="6960" data-original-width="4640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-PkLo6_-ZLrI_Ihp6IWMcCsGBs0posGTLadBSNJ0eH-eIamuFaiAyf_xymqKG4EbLUtRNikC_ICT1hVMvWSvPrR5m7rupfdIMEcNCaLazu0_UwVJEqVzKs6kKimvqR5PqFMPVaacm3wAUT8dL1VY27PXhX-bJVRk38o8m6D5DWJ1wkoZLpvM1sUmKUS6G/s400/IMG_0387.JPG"/></a></div>
Unha curiosidade é o feito de que as veces a ofrenda era material; millo, patacas, mel, aceite, hai que supoñer cal era o seu destino final. Case que todos estas construcións tiñan a cruz enriba e imaxes de ánimas purgando os seus pecados, baixo a atenda vixilancia dun santo, un rei, ou unha representación relixiosa, na parte baixa un caixón ou peto, onde depositar as esmolas. Algunhas tiñan lendas e gravados a modo de pregaria e foron levantados pola igrexa, as veces as irmandades das vilas, ou algún particular que deste xeito pagaba unha débeda ou promesa relixiosa.
Unha variedade a cabalo entre o Cruceiro típico e o peto de ánimas, era o Cruceiro de animas, que se caracterizaba por ter na súa base un peto, onde depositar as esmolas por parte dos devotos. Aínda que a maioría atopábase nos camiños, tamén no interior dalgunha igrexa, adosado nos seus muros, podemos ver restos dalgúns deles.
Resulta imprescindible acudir para saber mais do tema, as obras de Castelao, Vicente Risco, ou Taboada Chivite, para os que non pasou inadvertido este patrimonio cultural do noso pobo. Sen dubida a variedade existente destes Petos de ánima obriga a facer unha clasificación en función da súa laboriosidade, e deste xeito atopamos: Petos torpemente elaborados cun traballo de cantería moi sinxelo e de formas arcaizantes, posiblemente pola impericia do canteiro ou a austeridade do lugar; un penedo, un muro, unha congostra, un camiño, ou mesmo, non debemos esquecernos que en moitos deles o traballo era comunitario e realizado por todos ou unha boa parte da veciñanza, que participaba do común das cousas propias da vida da aldea .<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIJGFd9AfchLxIxNi4kd5dYNRSEH_5hgzjqWZjhLfXYVYQFvLTxBAChcLcG_0utlNcr6ev1w7sb7JrNIyggKpYWkVcqCQgvS2aA_oq5xw8hcfI2O1DOHDxS6bq44usqHR7Y3lRS22VN4aBJ_mLMliZWaRViI_ZkDa-w2EhHutgIR2vcUSbLcIt9pDpKAUc/s4272/IMG_1507.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="4272" data-original-width="2848" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIJGFd9AfchLxIxNi4kd5dYNRSEH_5hgzjqWZjhLfXYVYQFvLTxBAChcLcG_0utlNcr6ev1w7sb7JrNIyggKpYWkVcqCQgvS2aA_oq5xw8hcfI2O1DOHDxS6bq44usqHR7Y3lRS22VN4aBJ_mLMliZWaRViI_ZkDa-w2EhHutgIR2vcUSbLcIt9pDpKAUc/s400/IMG_1507.JPG"/></a></div>
Tampouco resulta difícil atoparnos algúns Petos construídos cunha maior elaboración e traballo esmerado e moi coidado, con molduras, adornos e motivos relixiosos. Todos eles teñen como elementos comúns característicos; Feitos en pedra granítica ; A cruz a modo de remate, a hornacina no medio , coma se dunha capeliña ou altar se tratara mais ou menos tallada, con escenas de animas no purgatorio, santos e persoeiros relixiosos, e na base, o peto característico é que da nome o monumento, coa rañura para botar as esmolas.
Galicia resulta terra rica e xenerosa tanto en Cruceiros como en Petos de ánimas, tan so hai que botarse andar polos camiños do Pais e admiralos.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleuser<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4hESoRguF2pcnUQZoG9GmtrsKLkWHpsbVfNlm3mlhv11xnm9UMqnRX-l0_C7A-O1dRAfIcu-2UC9rWx1lb8lSuX4sdM7jg6kMMYNAeKkgmcaZw-zusDLj5FGk7ODTexcA6xaI3ghgXlzgAYX1XohHDoaRPuAdeYf19foCj4v6QlH1O1f1DHOOeKp71Y4r/s1024/RUTA%20A%20SALETA-SILLEDA%2030102011%20249.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="1024" data-original-width="768" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4hESoRguF2pcnUQZoG9GmtrsKLkWHpsbVfNlm3mlhv11xnm9UMqnRX-l0_C7A-O1dRAfIcu-2UC9rWx1lb8lSuX4sdM7jg6kMMYNAeKkgmcaZw-zusDLj5FGk7ODTexcA6xaI3ghgXlzgAYX1XohHDoaRPuAdeYf19foCj4v6QlH1O1f1DHOOeKp71Y4r/s400/RUTA%20A%20SALETA-SILLEDA%2030102011%20249.jpg"/></a></div>ontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuqSQSR5ja1ta7Ua1oivVXOSQ6XhbfhyOT3NHOP4Fkoc1rCjyFicCxgs19EWbHdf5_9qpauzPEkXuVXsG4aWMQb47Y6esF3njbgxMI7pgReKGd17SlfEC0SrEkdhipAUIZpZ50A-ngwbvF-4Q5fSLGHOqXzF7ymhEZR1qz1UwPC_xAGX-CnBeS1zmn90j7/s3688/IMG_7954.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2635" data-original-width="3688" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuqSQSR5ja1ta7Ua1oivVXOSQ6XhbfhyOT3NHOP4Fkoc1rCjyFicCxgs19EWbHdf5_9qpauzPEkXuVXsG4aWMQb47Y6esF3njbgxMI7pgReKGd17SlfEC0SrEkdhipAUIZpZ50A-ngwbvF-4Q5fSLGHOqXzF7ymhEZR1qz1UwPC_xAGX-CnBeS1zmn90j7/s400/IMG_7954.JPG"/></a></div>
Nas terras do Deza non son moi abundantes, unicamente contamos con dez deles, de feito tan so os podemos contemplar nos concellos e lugares de; Rodeiro, no lugar de Riobo, nun cruzamento de camiños no coñecido como o campo do Mato. No mesmo atopamos a lenda; Anima E.S. Antonio y la Virgen del Carmen”, lenda que podemos ase mesmo ler nos laterais dereito e esquerdo, así como este outro gravado que se pode ler por debaixo do fornelo;” Recuerdo del arreglo del peto. Benito Deza”. Datado no ano 1935. Peto con peche de ferro e cruz.
Tamén atopamos un esmoleiro con Cruceiro de Cruz, no lugar de San Cristovo de A Portela, diante da antiga capela, hoxe desacralizada e reconvertida nun taller mecánico. Esmoleiro da Santa Cruz. Carece do seu retablo orixinal, que desapareceu hai anos. En bastante mal estado de conservación a súa caixa das esmolas, que segundo nos indican os veciños os días de feira e festa estaban a rebordar de moedas, tampouco se conserva hoxe.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAnEn6xNL-26myLlnMgW0ojxNNfIb6Z5xqTwT-l9RTM6g4jVd2lcbhO8p-M5tnLsMpQOZyO6gok5VEJz4kvkjStDmvrW9wHEoqkPLzxOeI2pJQnZxv3LAFlX4jYvZu-80kYMBfrpg0-oNPwOEEAK9KNYIpEpc47udWLPYE65fUid_89feU2ea5yohru6W_/s4172/IMG_8111.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="4172" data-original-width="2688" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAnEn6xNL-26myLlnMgW0ojxNNfIb6Z5xqTwT-l9RTM6g4jVd2lcbhO8p-M5tnLsMpQOZyO6gok5VEJz4kvkjStDmvrW9wHEoqkPLzxOeI2pJQnZxv3LAFlX4jYvZu-80kYMBfrpg0-oNPwOEEAK9KNYIpEpc47udWLPYE65fUid_89feU2ea5yohru6W_/s400/IMG_8111.JPG"/></a></div>
En Lalín, á entrada de a Veiga (San Ramón), nun cruzamento de camiños se localiza este Peto Eucarístico, o que se refire Estanislao Fernandez da cigoña, no seu libro Esmoleiros e petos de ánimas da Provincia de Pontevedra. Peto e esmoleiro, no que o burato para as esmolas está sen tapa, e que presenta cruz bastante rudimentaria no seu remate. O retablo representa un cáliz coa sagrada forma moi deteriorado polo que sería de tipo eucarístico e carece de fornelo.
Tamén atopamos un peto-esmoleiro á advocación da Virxe de Monserrat, no muro exterior da capela de Donramiro (Sta. María), feito de cerámica, azulexo de cor azul, coa representación da Virxe e o neno Xesús no colo.
En Dozón, o podemos contemplar na aldea de Bidueiros.
E finalmente en Silleda, onde temos localizado cinco, os atopamos; en Grobas no lugar de Eirexe,(San Miguel). Tratase dun peto esmoleiro cuadrangular coa Virxe de Fátima no seu interior, e fonte por debaixo do mesmo.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh08Pod-FzFd40LrgkHkRUi6hwvEpffUEKeV7bpwuaj2EwCnOlcju4gsGsHdKbNZ8JIB0B22goDwBc_amT_jtFeyQtH_8cdLkNNEnMX2RrPi8oxO54RszQA3kI_kRgSLbkizzTCl7nS417wqhW63vxTuxzMNzw7611rHF07RH4JVuW_tFXhodDbwFYr_lIh/s1024/RUTA%20A%20SALETA-SILLEDA%2030102011%20251.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1024" data-original-width="768" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh08Pod-FzFd40LrgkHkRUi6hwvEpffUEKeV7bpwuaj2EwCnOlcju4gsGsHdKbNZ8JIB0B22goDwBc_amT_jtFeyQtH_8cdLkNNEnMX2RrPi8oxO54RszQA3kI_kRgSLbkizzTCl7nS417wqhW63vxTuxzMNzw7611rHF07RH4JVuW_tFXhodDbwFYr_lIh/s600/RUTA%20A%20SALETA-SILLEDA%2030102011%20251.jpg"/></a></div>
Negreiros( San Antonio), diante xusto da escaleira de acceso a igrexa, un a cada lado da mesma, o do lado esquerdo preto dun cruceiro de Cruz.
En Cortegada no exterior da súa igrexa parroquial, peto de San Antón. Se trata dun peto con un bo fornelo e pechadura de reixa de ferro, cun retablo de madeira, e todo o conxunto rematado por unha pequena cruz.
Se distingue inscrición “Limosna a San Antonio”. E na base, posiblemente quen o mandou construír; RM GIL.
Atopamos outro en San Miguel de Oleiros, ó que se refire no seu libro sobre Esmoleiros e Petos de ánimas o investigador Estanislao Fernandez da Cigoña, como “restos dun panteón funerario ou cruz de mala morte tal e como se intúe pola inscrición no interior do medallón da cruz, na que se pode ler “M Podoro RIP” .
E por ultimo o que atopamos no lugar de o marco, de San Miguel de Siador, da Virxe da Saleta, na marxe dereita da estrada de Silleda a Vilatuxe, no que aparece a data 1868, que temos supoñer foi o ano de construción do mesmo. Con retablo policromado no que se representa a Virxe da Saleta, e os pastores Maximino e Melanía, e todo o conxunto rematado nunha grande cruz.
O fornelo protexido por reixa de ferro, e no seu interior caixón de madeira para recoller as esmolas.
Todos eles en diferente estado de conservación, pero dende logo formando parte da historia da relixiosidade das xentes da bisbarra que temos a obriga de conservar e protexer.
Angel Utrera.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHudFPMpNeer5asc3Tbw4_jMdYZUqokoFNsZS43aGellLmFLAjUXF6uOziYC43PR7CYBget7zJUL9zkjUAJelqK9qu4hIVx7XBzptFtAgKM-HIhNt2A9JZLond8fwW7dsEIH0DWU65NOM7BB7UBkU9tAC5KQFfP8Z118homkUNA9lE9aqOKhUJSWuTyPoA/s4552/IMG_0386.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3916" data-original-width="4552" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHudFPMpNeer5asc3Tbw4_jMdYZUqokoFNsZS43aGellLmFLAjUXF6uOziYC43PR7CYBget7zJUL9zkjUAJelqK9qu4hIVx7XBzptFtAgKM-HIhNt2A9JZLond8fwW7dsEIH0DWU65NOM7BB7UBkU9tAC5KQFfP8Z118homkUNA9lE9aqOKhUJSWuTyPoA/s600/IMG_0386.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPCsCQEjav6yKgaWfPn8MGSbpRn9hlTYGPb36JgoveAz6nWp97NnzJ2eqQ4AhA0f3P9oYY6B5p1n5iUbLAxpG4z05P-OEMzV4tCIGzC29fyTG4GqRFoj-ouCgALcgtc13rzinBPAZhEX87e_09En2Lu2jndkqw8hfYMb-gZsGKJuPyTXAwCXsaoXHodXfp/s6960/IMG_3783.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPCsCQEjav6yKgaWfPn8MGSbpRn9hlTYGPb36JgoveAz6nWp97NnzJ2eqQ4AhA0f3P9oYY6B5p1n5iUbLAxpG4z05P-OEMzV4tCIGzC29fyTG4GqRFoj-ouCgALcgtc13rzinBPAZhEX87e_09En2Lu2jndkqw8hfYMb-gZsGKJuPyTXAwCXsaoXHodXfp/s600/IMG_3783.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEju5ga3KRkd_7mODdgiHV-x_RnrUI5mVM8Wx0Qi7BVIRWT2tiItyOGMWl-Rrw3eiHiwsdzTmw7I3BhvglgDE93qyxaqI7mA0hO9CGfp0H4Q5GOmTYfnw8mn3I_YQGQtCceL7_WdRKadyM4bwYwvNqAptNHzzR7kxXlFskyx4F-fYMVlXauEKpNYqDHmyfhK/s4160/IMG_7955.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2646" data-original-width="4160" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEju5ga3KRkd_7mODdgiHV-x_RnrUI5mVM8Wx0Qi7BVIRWT2tiItyOGMWl-Rrw3eiHiwsdzTmw7I3BhvglgDE93qyxaqI7mA0hO9CGfp0H4Q5GOmTYfnw8mn3I_YQGQtCceL7_WdRKadyM4bwYwvNqAptNHzzR7kxXlFskyx4F-fYMVlXauEKpNYqDHmyfhK/s600/IMG_7955.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgeLNPqlzrwdHqZVVZPdp2SK-mv5eKDhuzfRoGDuBKav6Ub_QKQmTbX4bJ4xSvsGRX4-Ca5IQZdwc4ibvQIXEIwYZXx9MnnYGyrvfwjd4Rz6oT1VU3OhIdo7WW9rE461LfIkMGphcYRr3t2vHU2sNv0YTnZyau7ZabRMUkmAbY0IOU0eAXEyeTcC1SbaBb/s4164/IMG_8109.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2678" data-original-width="4164" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgeLNPqlzrwdHqZVVZPdp2SK-mv5eKDhuzfRoGDuBKav6Ub_QKQmTbX4bJ4xSvsGRX4-Ca5IQZdwc4ibvQIXEIwYZXx9MnnYGyrvfwjd4Rz6oT1VU3OhIdo7WW9rE461LfIkMGphcYRr3t2vHU2sNv0YTnZyau7ZabRMUkmAbY0IOU0eAXEyeTcC1SbaBb/s600/IMG_8109.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuucf5D2vLaxorF11IWlgaSAZuCrjjtskkm_l7M4i0YMyRpe_78up1UAKu2eMRnJX2URp81L1q91AYZjsXQDzsVaykzL4PyckSbGJUz8gV3wc89U5W-EYleMKbfIZ_AKwlE1gDNuK8vTaJ-dP8wdcDH_uDY4RSgsCaKtjv1pErjLRc-l33TZWoRBdhnxXX/s1024/RUTA%20A%20SALETA-SILLEDA%2030102011%20250.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="1024" data-original-width="768" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuucf5D2vLaxorF11IWlgaSAZuCrjjtskkm_l7M4i0YMyRpe_78up1UAKu2eMRnJX2URp81L1q91AYZjsXQDzsVaykzL4PyckSbGJUz8gV3wc89U5W-EYleMKbfIZ_AKwlE1gDNuK8vTaJ-dP8wdcDH_uDY4RSgsCaKtjv1pErjLRc-l33TZWoRBdhnxXX/s600/RUTA%20A%20SALETA-SILLEDA%2030102011%20250.jpg"/></a></div>
.
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-45879440641303585012023-09-04T03:37:00.001-07:002023-09-04T03:37:52.593-07:00A REPRESENTACION DA SERPE NA ICONOGRAFÍA RELIXIOSA<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnFbA47L2US7dRv-q849HlCaV3rv7xIrDXGpSQdvlmxbKQIx_7RysB8x9spDtMQMIZR16mrXkRoX-OcdeXOgUJyzaOm-OrlXXpmX-KfHlLB1Y1toDWZRZXms5IEgDIpP7JsIqoBR2mBLHKwvlzaFB3T2ZWn5RcP6fkVQnk44ra_1mXGadVbGtXOGvGqpWA/s6960/Vista%20da%20serpe%20do%20alta%20maior%20da%20igrexa%20de%20San%20Xiao%20de%20Ventosa.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnFbA47L2US7dRv-q849HlCaV3rv7xIrDXGpSQdvlmxbKQIx_7RysB8x9spDtMQMIZR16mrXkRoX-OcdeXOgUJyzaOm-OrlXXpmX-KfHlLB1Y1toDWZRZXms5IEgDIpP7JsIqoBR2mBLHKwvlzaFB3T2ZWn5RcP6fkVQnk44ra_1mXGadVbGtXOGvGqpWA/s400/Vista%20da%20serpe%20do%20alta%20maior%20da%20igrexa%20de%20San%20Xiao%20de%20Ventosa.JPG"/></a></div>
A REPRESENTACION DA SERPE NA ICONOGRAFIA RELIXIOSA.
Na iconografía cristián a Serpe se nos presenta como un dos animais simbolicamente falando de maior relevancia e case que dual, o ben e o mal ao mesmo tempo.
Para os antigos israelitas, recordemos a historia sagrada, o pobo elixido de Cristo, a serpe foi símbolo da renovación do ciclo. Eles foron os primeiros cristiáns que lle deron o significado positivo de serpe-vida, pero ao mesmo tempo tamén foron os que identificaron a serpe co seu carácter maléfico, de demo e poder do mal, tal e como nos explican o Xéneses, a Biblia e outras escrituras sagradas.
Algúns achádeos arqueolóxicos confirman o uso de amuletos de bronce en forma de serpe para practicas de rituais ao conferirlles poderes máxicos de carácter medicinal, o que ben confirmar o sentido benéfico as veces da serpe.
No libro sagrado do Xéneses se identifica a serpe como o animal mais astuto dos que existen na terra e que fixo Deus, pero tamén culpable do pecado orixinal ao tentar a Adán e Eva a comer da arbore da ciencia.
A expulsión do paraíso de Adan e Eva, tras pecar, converte logo a serpe a partiren de entón no símbolo do poder demoníaco e comeza a representarse enroscada na arbores da Vida, en forma de espiral ascendente, que se interpreta como a rebelión contra Deus. Por iso, en tanto que Adán e Eva foron espidos polo Paraíso a serpe non se atreveu atacarlles , porque estaban limpos de pecado, mais cando pecan e se deixan enganar perden a inmortalidade e o pecado, o vicio e o mal, cobren os seus corpos e en adiante van ser vítimas da serpe o demo. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgW3pstcYkXTtJqktTGJN97JPVLojC6nnpEKqWNhXNUwB9Dw9_J5iZQAKBtXko2EMjYRtvukuaX8--PsUyHFJ0X7wyyxcMg9nHfNr6omy_VltWM6e0Jaisi2yJYX9_dX4FSmw4mpCXlxjJ1K2pFKkqia0LOg612JOPqdCrpOBQalOiLBNG7NhRix5ccjYCS/s6960/Canzorro%20da%20Igrexa%20de%20San%20Pedro%20de%20Ferreiroa%20representaci%C3%B3n%20dunha%20serpe..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgW3pstcYkXTtJqktTGJN97JPVLojC6nnpEKqWNhXNUwB9Dw9_J5iZQAKBtXko2EMjYRtvukuaX8--PsUyHFJ0X7wyyxcMg9nHfNr6omy_VltWM6e0Jaisi2yJYX9_dX4FSmw4mpCXlxjJ1K2pFKkqia0LOg612JOPqdCrpOBQalOiLBNG7NhRix5ccjYCS/s400/Canzorro%20da%20Igrexa%20de%20San%20Pedro%20de%20Ferreiroa%20representaci%C3%B3n%20dunha%20serpe..JPG"/></a></div>
A serpe é o protagonista do pecado orixinal, representación do demo o mal, a tentación na que caen homes e mulleres. A vinculación entre a muller e a serpe e absoluta dende que no libro do Xéneses, se recolle como Deus tralo pecado orixinal- (A serpe tenta a Eva, e esta come da mazá e dálle a Adán, que tamén proba o froito da arbore do coñecemento do ben e o mal)-, din á serpe que queda pois maldita "Pondré enemistad entre tí y la mujer, entre tu estirpe y la suya. Ella te aplastará la cabeza. (xenesis 3, 14).
Nalgunhas culturas, a serpe aparece como símbolo da morte. Seu aspecto será moitas veces repulsivo, e se lle asocia xeralmente como xenio do mal, rei das tembras, no inframundo .<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpi-psZMHIeP1M-YkaKMX4Z3MrCiw2h6AsKObaV5t_DNUgm3aV_d1-Lxd4fQM8MIDjyDrcTOvor3yHybyEhht0w2OQ7dWjRYSHG21PetY9kwW8XW_DOQgAsFC2MVkg_zZXj5R_3utXcpXnt83ddAuPdXtuiqcVygKjNXx_kKQrDTv8XyDn363o9xj777Z6/s6960/Serpe%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpi-psZMHIeP1M-YkaKMX4Z3MrCiw2h6AsKObaV5t_DNUgm3aV_d1-Lxd4fQM8MIDjyDrcTOvor3yHybyEhht0w2OQ7dWjRYSHG21PetY9kwW8XW_DOQgAsFC2MVkg_zZXj5R_3utXcpXnt83ddAuPdXtuiqcVygKjNXx_kKQrDTv8XyDn363o9xj777Z6/s400/Serpe%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG"/></a></div>
Mais curiosamente continuará a manter unha aureola positiva como símbolo da medicina e por ende da saúde e a vida e da resurrección.
A serpe será pois un animal que aparece e desaparece, que muda e cambia de pel en primavera, que renace despois dun longo inverno de frío e de morte no que permanece aletargada no seu agocho. Animal ambivalente, se lle asocia cos espíritos dos mortos, a saúde dos vivos e o seu renacer pechando así o circulo máxico que representa o solar, fonte de vida, poder, e dono e señor do universo, das luces e das sombras.
Na Cultura Castrexa, tal e como nos deixan explicado nos seus estudos Bouza Brey ou López Cuevillas, entre outros autores, coñecemos a existencia dun culto, as veces segredo, prohibido e oculto nas nosas terras, sobre todo en zonas de montaña, e interior do pais, que poñen de manifesto a concomitancia das crenzas entre as xentes e pobos mais ou menos de orixe Celta, e os conquistadores romanos.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFt0wq9h0sJvFne3WZfRdBbk_zRoIse-anGeEbIkTZmuQtk_8Gqde5XWBIaYx0WhhZpCwl90y2K0ZlpSyrQpHzHKqN7L8gAe6kmBwmLZTjrYszvAR-szpO9Y0DYuAHjB7UGU8gtFdl2-lM8hBEq0mP1UsNs79qSzZLKUxc10jwWjbZIY72HgbRhwwPjN2z/s5152/Vista%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFt0wq9h0sJvFne3WZfRdBbk_zRoIse-anGeEbIkTZmuQtk_8Gqde5XWBIaYx0WhhZpCwl90y2K0ZlpSyrQpHzHKqN7L8gAe6kmBwmLZTjrYszvAR-szpO9Y0DYuAHjB7UGU8gtFdl2-lM8hBEq0mP1UsNs79qSzZLKUxc10jwWjbZIY72HgbRhwwPjN2z/s400/Vista%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG"/></a></div>
As menciñeiras, as meigas, as bruxas usan sempre nos seus pucheiros, nos seus cocementos e preparados pel, de serpe ou outros sucedáneos da mesma.
No resulta nada estraño atopar restos deste culto, con escenas de sacrificio de serpes, baseados na mitoloxía, lendas e relatos que se perden na noite dos tempos do poder mítico deste ser, metade deus, metade demo, condenado a arrastrarse pola terra sen descanso, cuxo poder máxico chegou ata nosos días como poñen de manifesto as obras dos mestres canteiros en templos, cruceiros e cruces, nos restos arqueolóxicos atopados, as pinturas, murais e diferentes mostras de arte na que se representa ata o infinito a figura da serpe, cargada de simbolismo nun ou outro sentido.
Mais hai que recordar que a figura da serpe como representación do mal, no foi sempre así, por exemplo no antigo Exipto tiñan carácter sagrado de Deus. Na cultura do imperio dos faraóns, estes en ocasións foron representados coma cobras, símbolos de soberanía, realeza, luz e poder, señores da vida e a morte, a través da visión do terceiro ollo, o de Ra, poderoso Deus, vitorioso ante os inimigos do pobo Exipcio. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDPNCHtKxzuR0HVa6kdSzlYS0euV_E83yi_RQ5wr6Kfp6yzlLmmwuDNEXACK55OKRv2Ba_yWh1Qm7hzV-KFV8vd071JvVy670TTAwUw7fLEb6Qm0NfsMCwQ7RdotJJWOCPcN7YKgLDSmbCZTSaQYT0pwIlI47KC8DSSGhuRkIoPI4h3UojcTf03n3vJBKs/s3072/Alex%20Negreira.%20Fotometr%C3%ADa%20da%20serpe%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba.png" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1854" data-original-width="3072" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgDPNCHtKxzuR0HVa6kdSzlYS0euV_E83yi_RQ5wr6Kfp6yzlLmmwuDNEXACK55OKRv2Ba_yWh1Qm7hzV-KFV8vd071JvVy670TTAwUw7fLEb6Qm0NfsMCwQ7RdotJJWOCPcN7YKgLDSmbCZTSaQYT0pwIlI47KC8DSSGhuRkIoPI4h3UojcTf03n3vJBKs/s400/Alex%20Negreira.%20Fotometr%C3%ADa%20da%20serpe%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba.png"/></a></div>
En moitos outros lugares e culturas como poden ser a India, ou a cultura precolombina e outras a figura da serpe non estivo asociado xamais ao mal como ocorreu na nosa historia, sobre todo a través da difusión do cristianismo. Tamén atopamos vestixios históricos de como na alquimia presentase a serpe como “o feminino””, identificándoa con Mercurio, Deus andróxino, probablemente como Shiva, o dios hindú, dotado de capacidade para discernir entre o ben e o mal, como mesmo sucedeu na dualidade das serpes dos gnósticos.
Na representación artística podemos atopar e identificar de moi diferente modo a figura da serpe, practicamente e en exclusividade baixo o concepto do mal, o vicio, o pecado, o demo. Esta se repite en cruceiros, sobre o pedestal ou no varal dos mesmos, en pinturas e frescos murais nos que se representan escenas bíblicas, no interior dos templos, ermidas e igrexas, e mesmo como ocorre na igrexa de San Pedro de Ferreiroa en Agolada, nos canzorros de orixe románico que orixinariamente foran usados coma o elemento construtivo que soportaría a cornixa como aproveitamento da viga que sostén o tellado, pero tamén como elemento decorativo do propio muro.
Tampouco podemos esquecer a representación da serpe en pías bautismais, en columnas e capiteis tanto exteriores como interiores dos templos, co que se pretende transmitir o ensino da igrexa católica e a idea do pecado como condenación ao lume eterno do inferno.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTAG5kg4y_2HDKrn9x75jssVLTO1dGsPAGkC1l7F1qL5slgPraaBZONjx9CAL9uoQCA2FmJrqCVdopIPCubgTlclnEuBJdsF9_p1zZr8auH_cMzOBkAEjrdoVWD39N0oSK5tuRrLaLI4OOhptk848q2h-PYF0Smy2Y6aMkiBQk_TX4v2ynR8Vxc61hKMvZ/s5152/Serpe%20no%20capitel%20cubico%20do%20Cruceiro%20da%20Saleta.%20Trabancas.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTAG5kg4y_2HDKrn9x75jssVLTO1dGsPAGkC1l7F1qL5slgPraaBZONjx9CAL9uoQCA2FmJrqCVdopIPCubgTlclnEuBJdsF9_p1zZr8auH_cMzOBkAEjrdoVWD39N0oSK5tuRrLaLI4OOhptk848q2h-PYF0Smy2Y6aMkiBQk_TX4v2ynR8Vxc61hKMvZ/s400/Serpe%20no%20capitel%20cubico%20do%20Cruceiro%20da%20Saleta.%20Trabancas.JPG"/></a></div>
En Agolada podemos atopar diferentes representacións da serpe, con carácter demoníaco, ou como representación do mal e o pecado, nos Cruceiros de Santa Comba (San Xoán), e da Saleta en Trabancas, na igrexa de San Xiao de Ventosa, nun lateral do altar maior, no que se relata como o pecador vai, como a troita, morrer polo pecado. E finalmente nun canzorro dos que adornan o muro lateral esquerdo da igrexa de San Pedro de Ferreiroa.
Boas, e moi diferentes formas de dar unha interpretación do que é o mal, o pecado e o demo convertido en serpe.
Angel Utrera.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAO1IOdy4pkNRU1mJd-HLZtc5zZyq8ZeDsvGJ_B_dsQseJYhVjGxTbfKfM4_3jP7tmEcTJhXZ9FN-fA_44ry9UDLX7ZLwO13p9GXvdivzUgZaHmlbV7l-xr3CWWr-v3OPBjY4bGC5-AKXo2kLjIeUiEgon27YxQMSlvRAIAVu5beXBFO7ej-h6C2Pk4yp0/s6960/Serpe%20no%20pedestal%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAO1IOdy4pkNRU1mJd-HLZtc5zZyq8ZeDsvGJ_B_dsQseJYhVjGxTbfKfM4_3jP7tmEcTJhXZ9FN-fA_44ry9UDLX7ZLwO13p9GXvdivzUgZaHmlbV7l-xr3CWWr-v3OPBjY4bGC5-AKXo2kLjIeUiEgon27YxQMSlvRAIAVu5beXBFO7ej-h6C2Pk4yp0/s600/Serpe%20no%20pedestal%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjktvdjsimEIzERfM7f2pyeY-Uyc9UVuiZSfL4LKgNC1UvkXG29laXhWRZfPRimL6eiiqhhiZsqkV8wiwfISUXRzv0ZhkZwl-o-oSSlLwo8T7bE3YefJ8rk7OdZgrn53F2RVIG450Uv5ueIse9VhDl0S7l6qEme1Oh6g3doZ5J6Mgnbh_83sSa1_wtZQ1mX/s6960/Igrexa%20de%20San%20Pedro%20de%20Ferreiroa.%20Canzorro%20representacion%20dunha%20serpe.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjktvdjsimEIzERfM7f2pyeY-Uyc9UVuiZSfL4LKgNC1UvkXG29laXhWRZfPRimL6eiiqhhiZsqkV8wiwfISUXRzv0ZhkZwl-o-oSSlLwo8T7bE3YefJ8rk7OdZgrn53F2RVIG450Uv5ueIse9VhDl0S7l6qEme1Oh6g3doZ5J6Mgnbh_83sSa1_wtZQ1mX/s600/Igrexa%20de%20San%20Pedro%20de%20Ferreiroa.%20Canzorro%20representacion%20dunha%20serpe.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivCMjuJsmdQzXP-tQt8wTrUrwswuncaoDK0F1KMI5pSBXsUDPtts5BTF2KP3QMQPat--607fI6bpjqKwDrQjngqix1XM7cvVQPArACrGgwsovhcOQ0OJzEV_Zms0WiDgQ0RFx0Zcb0xgYqp00mbGlSic73AZRFXzGn8waJQb86f7XVIfHtPLPTg2R9tylG/s6960/Serpe%20representada%20no%20altar%20maior%20da%20igrexa%20de%20San%20Xiao%20de%20Ventosa.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivCMjuJsmdQzXP-tQt8wTrUrwswuncaoDK0F1KMI5pSBXsUDPtts5BTF2KP3QMQPat--607fI6bpjqKwDrQjngqix1XM7cvVQPArACrGgwsovhcOQ0OJzEV_Zms0WiDgQ0RFx0Zcb0xgYqp00mbGlSic73AZRFXzGn8waJQb86f7XVIfHtPLPTg2R9tylG/s600/Serpe%20representada%20no%20altar%20maior%20da%20igrexa%20de%20San%20Xiao%20de%20Ventosa.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgH9kZCmh0_5S41yPgcAOSDDViXyAAQPwm_-dzMerRvKelPr9cOvRIF6mGIZpzvrJMCWmWxA9wPSiDlyeYXtPG245nsN1mz8GHRWoM7GIHMV6wLtbysv5DLuv0q388oFUN8lSg5XK_ZjimrgkOTRX_EyFGEiMPkY4ygvP6ZDaOL9tFGWYaOAUteykJnmQgF/s6960/Serpe%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgH9kZCmh0_5S41yPgcAOSDDViXyAAQPwm_-dzMerRvKelPr9cOvRIF6mGIZpzvrJMCWmWxA9wPSiDlyeYXtPG245nsN1mz8GHRWoM7GIHMV6wLtbysv5DLuv0q388oFUN8lSg5XK_ZjimrgkOTRX_EyFGEiMPkY4ygvP6ZDaOL9tFGWYaOAUteykJnmQgF/s600/Serpe%20do%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba..JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-18122306204594491982023-08-11T05:35:00.002-07:002023-08-11T05:35:53.961-07:00OS CRUCEIROS DA PARROQUIA DE SAN CRISTOVO DE BORRAXEIROS (AGOLADA).<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4NWPYRApKLty16D7qUu3EP3xW_52fhSJa7V-ZxQ-nUaKxZBw5Om5A00Vl38lWo5DSwcAnwdRwUeV7cJf-eWeJUhh6eQtujMtMxZsxX_4WmUnI23ngnrl5ZRJe2gZ8iFZa3WadYaaaYfIF8RQ0kOfWiDI8vT4ErG_yb3X8Ew49wUbZxLqrFvy8EEvPbhIs/s1128/Foto%2050.%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba.Detalle%20do%20capitel%20esf%C3%A9rico%20estriado%20vrixe%20Dolorosa..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="752" data-original-width="1128" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4NWPYRApKLty16D7qUu3EP3xW_52fhSJa7V-ZxQ-nUaKxZBw5Om5A00Vl38lWo5DSwcAnwdRwUeV7cJf-eWeJUhh6eQtujMtMxZsxX_4WmUnI23ngnrl5ZRJe2gZ8iFZa3WadYaaaYfIF8RQ0kOfWiDI8vT4ErG_yb3X8Ew49wUbZxLqrFvy8EEvPbhIs/s400/Foto%2050.%20Cruceiro%20de%20Santa%20Comba.Detalle%20do%20capitel%20esf%C3%A9rico%20estriado%20vrixe%20Dolorosa..jpg"/></a></div>
O noso típico e característico "Cruceiro", resulta seren o resultado na evolución histórica da cristianización das formas e figuras Celtas, normandas ou simplemente Castrexas, ímolas chamar deste xeito, dada as súas concomitancias e paralelismo tanto cos homes do norte de Europa, como os que atopan a súa orixe en Bretaña, ou Normandía, sen esquecer as illas de Britania.
Os primeiros Cruceiros, aparecen na Irlanda recen evanxelizada durante os séculos VI e VII, cando en estes primeiros momentos do Cristianismo se comeza a sacralizar lugares e monumentos pagáns con cruces.
Xurde deste xeito a la cruz anglo-irlandesa, resultado da cristianización dos menhires e dos miliarios romanos, que servirán sen dubida algunha en moitos casos coma soportes das cruces, creando así un conxunto monumental, que en Bretaña chaman "Leech".
Nalgúns pódese apreciar un primeiro intento de sacralizar a pedra, co gravado dunha cruz na parte superior da mesma. Hai que recordar que na cultura mitolóxica destes pobos, o menhir ten significacións sagradas, de culto fálico, relacionadas coa virilidade, a vida e a reprodución da especie, mesmo. Séculos mais adiante, a partir do IX, X xa coa igrexa dominadora e dominante, xorden novas formas e estilos nas cruces e cruceiros, adoptándose escenas Bíblicas e dos evanxélios e utilizándose estás como forma de transmitir ao pobo analfabeto historia sagrada, educando cristiamente, tal e como ía suceder cos capiteis dos claustros románicos, nos tímpanos das catedrais e igrexas, nos linteis, etc.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIUSl9w49kTWv5RGzF1aWVWfqQGdk7hmm-5mJXTpByE-l23aLx-isMWxM9xxeWWyypZptRiU0wBC2XmEZra0pJpqyylhTPiq3p6kH2je7zbMq2Ao6Z1GW3ejuTW9t6F7VzNZU3wsVkE_oaAVX9mQnR-vD1begfuftmcWqcWX6gQARRCnX06_gPCcOshtBL/s1112/Cruceiro%20da%20capela%20do%20Casal%20%28Brantega%29.Foto%2026.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="834" data-original-width="1112" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIUSl9w49kTWv5RGzF1aWVWfqQGdk7hmm-5mJXTpByE-l23aLx-isMWxM9xxeWWyypZptRiU0wBC2XmEZra0pJpqyylhTPiq3p6kH2je7zbMq2Ao6Z1GW3ejuTW9t6F7VzNZU3wsVkE_oaAVX9mQnR-vD1begfuftmcWqcWX6gQARRCnX06_gPCcOshtBL/s400/Cruceiro%20da%20capela%20do%20Casal%20%28Brantega%29.Foto%2026.jpg"/></a></div>
Para algúns estudosos e entendidos estas formas de instruír e transmitir os ensinos cristiáns, chegan a Galicia polo "Camiño de Santiago " a Compostela, que vaise enchendo de cruceiros, gradas e lugares de repouso, descanso e acollemento os peregrinos e camiñantes; inmenso traballo das ordes mendicantes do Cister e o Cluny, que estenden polo Pais a arte Románica, os mesmos que mais tarde, co paso do tempo íaselles engadir a columna ou fuste que elevaba a representación sagrada, no Gótico.
Recibirán a partiren daquel entón o nome de "Cruceiro", co devir da arte gótica, aínda que quedan algunha que outra mostra de maior antigüidade, como o famoso Cruceiro de Melide, o mais antigo de Galiza para algúns investigadores, e datado no século XIV, o da Porta do Camiño, "O do Home Santo, en Santiago de Compostela, do XV.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDyw54FEsVVznk8cvMoZbHszLDfr6-49fDRDSyT8YKHmEb6AOwwl-A3tjulChLUXEiTNBELDiAYGGd1fbeRRvpBcNDMjrS2yxHnMoy2w2dD-RIiY0iUzRZj5O-Uz4QtkPYk9u3HSlM73LVYnczBi4s7t7-yts0hZn3wj8Ox6ENn8G1hKla8eTrlkzbEn-0/s480/PARTES%20DUN%20CRUCEIRO..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="320" data-original-height="480" data-original-width="359" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDyw54FEsVVznk8cvMoZbHszLDfr6-49fDRDSyT8YKHmEb6AOwwl-A3tjulChLUXEiTNBELDiAYGGd1fbeRRvpBcNDMjrS2yxHnMoy2w2dD-RIiY0iUzRZj5O-Uz4QtkPYk9u3HSlM73LVYnczBi4s7t7-yts0hZn3wj8Ox6ENn8G1hKla8eTrlkzbEn-0/s320/PARTES%20DUN%20CRUCEIRO..jpg"/></a></div>
Este contexto histórico de Galiza no que vanse instalando cruceiros por tódolos camiños, está evidentemente contaminado por unha profunda relixiosidade, medo ou represión mesmo por parte da Igrexa a partiren desta Contrarreforma e o traballo da Santa Inquisición.
A aparición e implantación dos tribunais da Santa Inquisición no noso Pais, no ano 1562, sen dubida tamén contribuíu o pulo desta relixiosidade fanática é a súa actividade en forma de obras de cantería; Cruceiros, petos de animas e outras obras relixiosas.
A partiren dentón a expansión por Galicia do tribunal foi rápida, desenvolvéndose mais de dous mil casos, concretamente foron 2.023 procesos ata o ano 1700, período que coincide cronoloxicamente coa primeira fase de expansión dos nosos cruceiros.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUYIbSskfgOohKFYQ6Fl2ld2gAXP7eQi1T2hliR-GdoK4xrMyz4gQx9pGxY4pwoJKk_Akh2OGFUhCUwsQrerymzE6hDaLK-Cm_Cg9Xmyo79gFUPPmlVaCbjw-8zKNrAOAYh6Vh_LpySBFRdmY0UnV8l7LSpU2WGJpLtzKmo57AwWcSOeDGxI-APRfT1Dxi/s1086/Cruceiro%20con%20mesa%20de%20eucaristia%20no%20campo%20da%20festa%20de%20Quinteiro.%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2022.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="815" data-original-width="1086" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUYIbSskfgOohKFYQ6Fl2ld2gAXP7eQi1T2hliR-GdoK4xrMyz4gQx9pGxY4pwoJKk_Akh2OGFUhCUwsQrerymzE6hDaLK-Cm_Cg9Xmyo79gFUPPmlVaCbjw-8zKNrAOAYh6Vh_LpySBFRdmY0UnV8l7LSpU2WGJpLtzKmo57AwWcSOeDGxI-APRfT1Dxi/s400/Cruceiro%20con%20mesa%20de%20eucaristia%20no%20campo%20da%20festa%20de%20Quinteiro.%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2022.jpg"/></a></div>
Existen recollido un censo mais ou menos oficioso por particulares e entendidos no tema de mais de dez mil cruceiros no noso territorio, aínda que non é posible estar seguros ao cen por cen.
Do que non hai ningunha dubida é da variedade existente en tamaño, formas, motivos, nos que os canteiros, de cada época, os mellores seguramente de cada lugar, nos deixaron os seus traballos falándonos de relixiosidade , Fe, amor e temor.
Para outros autores, o fin ultimo sería buscar protección para a xente que se arriscaba por sendeiros e bosques, cheos de perigos, sombras, meigas e demos que sufrían por mor dos encantamentos transformacións máxicas, en príncipes e doces doncelas, que te arrastraban as profundidades das covas dos mouros e os avernos dos infernos onde quedaban prisioneiros para sempre. Tiñan por tanto unha eficaz áurea de protección, contra influenza de demos e espíritos, na súa finalidade de exorcismo contra o mal.
Pero tamén hai que ter en conta que algúns deles se levantaban en acción de grazas ou para suplicar unha curación, unha milagre, ou para saldar con el Todopoderoso unha débeda, unha promesa ou un ofrecemento non cumprido. Outros recordan; mortos ou roubos, ou calquera outro feito tenebroso, unha morte, un crime, e mesmo nos recordan en ocasións acontecementos históricos ou a aparición máxica en procesión polos lugares, da Santa Compaña, polo que en caso de apuro invocando a súa protección o viaxeiro podía sentirse a salvo de perigos, xa que coma sagrado que era, convertía en sagrado, o lugar onde se colocaba. Rezando ante el gañábanse indulxencias, perdoes e grazas , cando a Igrexa así o dispoñía.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEzL18aTc0fMedwaYYrbMTtij50vPtIC2OkhnJfrT5eP_0fg6FdVri72mbPEhCi8zJ56a1l2shK__l0Dilj8znkYXyzL5PdlMfPI3bh22Hg8ZFaldnp5vM1J7u7smi1sdrNEpBAg2REAlWazbawYRKT7NpEgYwfdrxY7Y6-1oFQdWIwWP3tgP4Hb5LsKWu/s1041/Cruceiro%20de%20Agra.%20No%20adro%20da%20s%C3%BAa%20igrexa%20parroquial.%20Foto%206.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="781" data-original-width="1041" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEzL18aTc0fMedwaYYrbMTtij50vPtIC2OkhnJfrT5eP_0fg6FdVri72mbPEhCi8zJ56a1l2shK__l0Dilj8znkYXyzL5PdlMfPI3bh22Hg8ZFaldnp5vM1J7u7smi1sdrNEpBAg2REAlWazbawYRKT7NpEgYwfdrxY7Y6-1oFQdWIwWP3tgP4Hb5LsKWu/s400/Cruceiro%20de%20Agra.%20No%20adro%20da%20s%C3%BAa%20igrexa%20parroquial.%20Foto%206.jpg"/></a></div>
A nosa xeografía estase chea de romarías, festas, e peregrinacións mais ou menos baixo a advocación da virxe ou outros santos, nos que o principio e final da mesma transitan entre cruceiros con poderes divinos. Nas feiras, con recinto feiral ou simplemente as que se celebraban nas carballeiras ao uso da época mais recente dos nosos séculos XIX e anteriores, nas prazas onde se concentraba o gando para o mercádeo de tratantes vendedores e compradores, o cruceiro protexía os animais. Próximo os campos auspiciaba boas colleitas; nos camiños sinalaba direccións e destinos os viaxeiros e peregrinos, arrieiros nos seus carros de eixe de madeira cargados de mercadorías de pobo en pobo e outros camiñantes sen mais que deste xeito atopaban sinalizacións axeitadas nas súas andainas, sempre cheas de perigos.
Hai tamén quen lles atribúe capacidade curandeira e a tradición oral e musical no agro Galego ten coplas dabondo nas que danse conta destes feitos mais ou menos santos, o carón dun ou outro Cruceiro.
Agolada ten unha variada colección deles, algún nun estado lamentable de conservación e localización, tales como os de Bidueiros, ou mesmo o sito no lugar de Vilanova. Outros, como recentemente sucedeu co de Cristin, foron derrubados, ou sufriron o espolio tan usual no noso Pais, de desaprensivos e amigos do alleo, tal foi o sucedido co de Brantega, ou mesmo co de Artoño, en dúas ocasións derrubado de forma mais ou menos accidental.
No ano 1985 o investigador Manuel Raimondez Portela realizara un estudo e censo pormenorizado dos Cruceiros da Provincia de Pontevedra.
No caso específico de Agolada, o mencionado mestre recolleu no seu libro información de 39 dos nosos Cruceiros, aínda que incluíndo no mesmo algunhas Cruces, na actualidade o cense se eleva xa ata os 59, pero unicamente Cruceiros, dos cales a inmensa maioría sonche Cruceiros de Cruz carentes de imaxe no crucifixo.
Sexa como sexa, tesouros a conservar e protexer, herdanza inestimable que temos a obriga de deixar tal cal as vindeiras xeracións.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6ZfywFxaxa_ZYEO77P1_-QK9MFYhSfS6ijw757YrdJm4_hX61Sc6VmF6UJA9WpESOFoyQ1sxt6zYRv21qB1u8sdI6BEU1054LGH5Z3oYggyotCj3c-gKRKJnJq5l242BBw_kAgR6CbWIk_8jkVW3owKW7pw9NLym5J39wzTiYIMTLVlvYgoHXp_xA6euI/s933/Cruceiro%20de%20Merlin%20en%20Marcelin.%20Detalle%20do%20capitel%20esferico%20estriado%20e%20virxe%20dolorosa.%20Foto%2041.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="668" data-original-width="933" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6ZfywFxaxa_ZYEO77P1_-QK9MFYhSfS6ijw757YrdJm4_hX61Sc6VmF6UJA9WpESOFoyQ1sxt6zYRv21qB1u8sdI6BEU1054LGH5Z3oYggyotCj3c-gKRKJnJq5l242BBw_kAgR6CbWIk_8jkVW3owKW7pw9NLym5J39wzTiYIMTLVlvYgoHXp_xA6euI/s400/Cruceiro%20de%20Merlin%20en%20Marcelin.%20Detalle%20do%20capitel%20esferico%20estriado%20e%20virxe%20dolorosa.%20Foto%2041.jpg"/></a></div>
O presente traballo ten como fin a exposición detallada e pormenorizada destes cincuenta e sete Cruceiros tanto de Cruz, como con Imaxes, existentes no Concello de Agolada, coincidindo con diversos autores en que para considerar coma tal un Cruceiro, é preciso que conste de baseamento, fuste ou varal, capitel e crucifixo, o caso contrario habería que considerala como Cruz.
Na presente entrada presentamos Cruceiros tanto procesionais, como de Monte, o de cruzamento de camiños, así como no adro ou cemiterio das respectivas igrexas parroquiais das vinte e catro que conforman o concello de Agolada, agrupados por Parroquias e con detalle das súas características principais, localización, coordenadas e estado actual de conservación, especificos da parroquia de Borraxeiros, en total sete.
BORRAXEIROS. San Cristovo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtZV-9gnEB7Cmr8AEqAwR9-VEBtT5gKuIZImma2Sig8bqo7PxzRjy8FEQ7cw1CHXx4dsHbjVIYpmB2B6x47ivl2X0kk7ts6KYRiL2uSLHATNKCHoZfTbBKu5Yol8yBy7RXukRm-czEW0dW8XJUaBLwAywwMOft0IeQ94gXigg6HE_DYCYmheePaIuJemmI/s1300/Cruceiro%20de%20Couso%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2011.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="975" data-original-width="1300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtZV-9gnEB7Cmr8AEqAwR9-VEBtT5gKuIZImma2Sig8bqo7PxzRjy8FEQ7cw1CHXx4dsHbjVIYpmB2B6x47ivl2X0kk7ts6KYRiL2uSLHATNKCHoZfTbBKu5Yol8yBy7RXukRm-czEW0dW8XJUaBLwAywwMOft0IeQ94gXigg6HE_DYCYmheePaIuJemmI/s400/Cruceiro%20de%20Couso%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2011.jpg"/></a></div>
Ilustración 11.Cruceiro de Couso (Borraxeiros).
1.-Cruceiro de Cruz. Lugar de Couso de arriba. No Camiño dende Couso á Pena da Virxe. Coordenadas (WGS84): 42°46'57.8"N 7°59'38.1"O (42.7827307,-7.9939223). Con pedestal en forma de cubo, o mais característico resulta o seu capital, estriado e esferoidal. Posiblemente perdeu a súa iconografía orixinal---cristo e virxe dolorosa, e foi substituído por unha sinxela cruz alta de sección cuadrangular lisa que e a que podemos admirar na actualidade.
Alcanza uns dous metros de altura. E se localiza no interior dun prado particular.
Como curiosidade o seu fuste está rodeado de arame de espiño para evitar que o gando se aproxime e rasque o lombo con el e poida derrubalo.
2.-Vilanova.- Cruceiro de crucifixo. Coordenadas (WGS84): 42°48'28.6"N 8°00'16.7"O (42.8079549,-8.0046387).
Cruceiro moi similar a los de: O adro de Santa Comba e o de Merlin no cemiterio novo de Agolada.( Pontevedra), así como os de Alvidrón e Fádregas, en Antas de Ulla (Lugo), e o de a Parroquia de O Mato de Palas de Rei (Lugo).
No traballo titulado "Análise e comparativa de tres cruceiros de Agolada e tres da Ulloa da mesma autoría" presento a seguinte información sobre este cruceiro:
No que respecta ó Cruceiro de Vilanova de Borraxeiros, (Agolada) destacamos as seguintes características na comparativa de semellanzas e diferenzas cos demais do estudo:
As tallas álzanse dende un varal, o fuste asentado en peaña de pedra cuadrangular como base na que se intúen restos de algún gravado desaparecido e ilexible, lamentablemente.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWqfCf42joaQKsm5-q0_uvPOQSddxE5Ta9iwA98-oszoOkVUC3Zg_lWpm0hledKyK8Gc9cITBTBLgwL6fGI2s7eQLi82_N-ZYEPB2q2rjkvj367aYGWcyW_pfVGJ5JA3Q9kaMoP4YDoGhMFcZjggzG1WiAf_VUAeZTKFyTaFBigS2LyG-cdqDzIMgJyElb/s1107/Detalle%20de%20Cristo%20crucificado%20no%20Cruceiro%20de%20Vilanova%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2012..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="1107" data-original-width="830" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWqfCf42joaQKsm5-q0_uvPOQSddxE5Ta9iwA98-oszoOkVUC3Zg_lWpm0hledKyK8Gc9cITBTBLgwL6fGI2s7eQLi82_N-ZYEPB2q2rjkvj367aYGWcyW_pfVGJ5JA3Q9kaMoP4YDoGhMFcZjggzG1WiAf_VUAeZTKFyTaFBigS2LyG-cdqDzIMgJyElb/s400/Detalle%20de%20Cristo%20crucificado%20no%20Cruceiro%20de%20Vilanova%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2012..jpg"/></a></div>
Ilustración 12.Detalle de -Cristo Crucificado no Cruceiro de Vilanova (Borraxeiros).
Este fuste é de sección hexagonal e na parte superior tórnase circular, para dar paso a un capitel que está configurado en forma de esfera truncada polos extremos cunha moldura central que a divide en dúas metades. Vai adornada con gravado de estrías, sendo as da parte superior de forma helicoidal.
O Cristo, crucificado sobre a cruz algo máis pequena ca dos outros cruceiros e non ten Inri. O cristo tapa practicamente a totalidade da cruz, con cabeza que mira de fronte, e ollos pechados, non ladeada, non se aprecia a coroa de espiñas e a súa cara é alongada.
Nas mans brutamente esculpidas non se aprecian os dedos, sobre todo da dereita, nin tampouco nos pés, descansando o pé dereito sobre o esquerdo como nos demais.
Está tocado e cubre a cintura cunha saia perfectamente marcada a modo de estrías formando os pregues. Carece de detalles morfolóxicos do peito e corpo.
A bóla da que sae a cruz ten debuxos diferentes dos outros cruceiros, con reborde esculpido arriba, abaixo e no medio da esfera. As estrías na súa parte superior son diferentes ás da parte inferior, que están máis realzadas.
A Dolorosa está moi deteriorada.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidZLrRFBTmWXJ1qZdGRHES1MVnh9Ax7yAsSpKctp1QjhflN7gPcbIB3IWHvxjdc2DaTBRhRtBtlI9QFNksZ3ab1NLEGIWhcm5aCaLTgyEBYKbk4-WiyXGK9O02c3JKex9BKm1tarRXMc9ykjE4YD0YYMt00Ob_X0KbxjW6DFyN2-qFMqWzEpTwoyfg6lyr/s952/Cruceiro%20de%20Vilanova%20%28Borraxeiros%29.DEtalle%20da%20Bola%20esferoidal%20con%20estrias%20e%20virxe%20Dolorosa.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="952" data-original-width="947" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidZLrRFBTmWXJ1qZdGRHES1MVnh9Ax7yAsSpKctp1QjhflN7gPcbIB3IWHvxjdc2DaTBRhRtBtlI9QFNksZ3ab1NLEGIWhcm5aCaLTgyEBYKbk4-WiyXGK9O02c3JKex9BKm1tarRXMc9ykjE4YD0YYMt00Ob_X0KbxjW6DFyN2-qFMqWzEpTwoyfg6lyr/s400/Cruceiro%20de%20Vilanova%20%28Borraxeiros%29.DEtalle%20da%20Bola%20esferoidal%20con%20estrias%20e%20virxe%20Dolorosa.jpg"/></a></div>
Ilustración 13.Cruceiro de Vilanova (Borraxeiros). Detalle Bola esferoidal con estrias e Virxe Dolorosa.
Podemos apreciar o seu manto máis traballado con pregues realzados na talla.
Mans cruzadas repousan sobre o seu regazo e toca e tapa a cabeza co manto que sobresae por enriba dela. Non se distinguen as espadas no corazón da virxe, pero si este esculpido como unha protuberancia redondeada.
Aséntase a imaxe sobre pedestal que sobresae por enriba da bóla na que remata o fuste.
Neste caso, estamos tamén diante dun Cruceiro de Encrucillada, xa que marcaría o camiño a igrexa románica parroquial de Borraxeiros dende a próxima aldea de Elidían onde atopamos a vella e impresionante fortaleza a casa Pazo Carlista e o Pazo dos Señores de Borraxeiros, preto do lugar coñecido como a Vila.
3.-Cristin.- No camiño a Guillerma de Borraxeiros. Cruceiro de Crucifixo. Coordenadas (WGS84): 42°47'39.9"N 8°01'15.7"O (42.7944097,-8.0210198). Na base podemos ler a lenda: RECUERDO D ESTEBAN MENDEZ GUERRA POR SUS OBLIGACIONES Y POR LAS ÁNIMAS 1908.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra", de Manuel Reimondez Portela, Deputación Provincial de Pontevedra, 1985.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQKO5R_CbXPnz5vUsXXxMywpWbd2Lv8u73JyuMappnGzfnITlBdTfMLkFRqFDSZrzVNFzJhLe4nRTWs-0k_Vl9Ap_kWeWOtZXmONSEm5p2Tq0ZKct0_ZiCpc1Qff2pF2b4GwKAPKN8Lmq4nlKZq9j1ZU3Azf8mdgiAUN5pzgWAmlUEUhMwSrqQtXD7yxEg/s1132/Cruceiro%20de%20Cristin%20%28borraxeiros%29.%20Foto%2014.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="754" data-original-width="1132" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQKO5R_CbXPnz5vUsXXxMywpWbd2Lv8u73JyuMappnGzfnITlBdTfMLkFRqFDSZrzVNFzJhLe4nRTWs-0k_Vl9Ap_kWeWOtZXmONSEm5p2Tq0ZKct0_ZiCpc1Qff2pF2b4GwKAPKN8Lmq4nlKZq9j1ZU3Azf8mdgiAUN5pzgWAmlUEUhMwSrqQtXD7yxEg/s400/Cruceiro%20de%20Cristin%20%28borraxeiros%29.%20Foto%2014.jpg"/></a></div>
Ilustración 14.Cruceiro de Cristin(Borrxeiros).
Cruceiro de Pedestal cúbico e Varal octogonal, con capitel cuadrangular con volutas e follas e unha rosa esculpida en cada cara. Crucifixo cilíndrico, liso, no que no anverso atopamos a Cristo crucificado coas mans abertas e cabeza inclinada a dereita, con INRI sobre a cruz, e tres cravos e coroa de espiñas perfectamente marcadas. No reverso a virxe María, con manto que aínda conserva arte da orixinal policromía aínda que moi deteriorada.
O Cruceiro en total alcanza uns catro metros de altura e sufriu diversos avatares nos últimos tempos, dos que dimos conta na publicación dun artigo no Faro de Vigo, no mes de Agosto do 2019 con posterioridade finalmente foi reposto no mes de Marzo do 2021.
Seguidamente reproducimos integramente o Artigo ao que nos estamos a referir, do Faro de Vigo.
Cristin é un pequeno lugar da parroquia de Borraxeiros, onde hai anos se alzaba o Concello de Agolada e acollía a casa cuartel da Garda Civil, no lugar coñecido como a Guillerma, onde aínda hoxe podemos visitar e admirar o que en tempos foi unha típica taberna daquelas onde atopabas de todo, dende o mais pequeno e insignificante botón, ata a mellor compaña coa que matar a soidade, botando unha partida de cartas e escoitando a radio.
Do cuartel da garda civil, non hai restos, non si da que fora sede da Alcaldía, edificación nobre en pedra, reconvertida en sede de asociacións culturais e local para a celebración de actos públicos, na que aínda hoxe podemos contemplar no seu lintel, unha placa homenaxe o que foi o mais famoso médico de Agolada, o Sr.Victor Loureiro.Médico Pontevedrés e Republicano por mais siñas tan ben querido polos seus veciños, que a súa suspensión no ano 1929, impulsora unha mobilización da veciñanza exixindo a súa reposición inmediata no posto de médico da Vila.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjJhuhH4P6-5P6N5shEo9bUMUj8UNwficsRpC00wP4JN6_7y7Ie2qWr708cSCdnSEfxrw5prldhEXO7So3KFzexRegBrifW-LQBePf1NaU0nWR4d0wWfKPpUsGFgXP-4JlDkPvZqTRERvHSzE_pTHybf_TVQjYK-vjJ67u-e8roe6czu_cRPr8pveOXJU6/s1154/Detalle%20de%20Cristo%20c%20rucificado%20do%20Cruceiro%20de%20Cristin.%20%28Borraxeiros%29.Foto%2015.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="1154" data-original-width="866" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjJhuhH4P6-5P6N5shEo9bUMUj8UNwficsRpC00wP4JN6_7y7Ie2qWr708cSCdnSEfxrw5prldhEXO7So3KFzexRegBrifW-LQBePf1NaU0nWR4d0wWfKPpUsGFgXP-4JlDkPvZqTRERvHSzE_pTHybf_TVQjYK-vjJ67u-e8roe6czu_cRPr8pveOXJU6/s400/Detalle%20de%20Cristo%20c%20rucificado%20do%20Cruceiro%20de%20Cristin.%20%28Borraxeiros%29.Foto%2015.jpg"/></a></div>
Ilustración 15.Detalle de Cristo crucificado do Cruceiro de Cristin (Borraxeiros).
Nesta placa de mármore branco, custeada por subscrición popular e instalada no ano 1934, aínda podemos ler xunto a fotografía do prestixioso médico;
"Al ilustre médico pontevedrés D. Víctor Loureiro Crespo, inspector municipal de sanidade del Ayuntamiento de Golada. 1888 -1933. Sus amigos en testimonio de admiración".
Tal e como nos conta Luz Méndez no seu libro sobre a toponimia de Agolada, a orixe do topónimo Cristina, a atopamos no nome persoal latino "Cristinus" derivado de Xesús Cristo, e por conseguinte introducido pola Igrexa e a relixión Cristiá.
Non temos atopado topónimos similares durante o Medievo, polo que resulta, como moitos outros topónimos de Agolada, case que exclusivo da zona, e tan so existe outro lugar do mesmo nome en toda Galicia, precisamente en Oza dos Ríos.
Polo que respecta ao apelido ou nome Cristin, apenas quedan unhas vinte persoas e seguramente todas elas descendentes e con orixe nesta lugar de Borraxeiros, o que chegabas atravesando a espesura da vella e húmida congostra, case desaparecida de Reboredo, na que se te fixas ben, aínda podes descubrir entre a ramallada, as silvas, e as xestas, unha das moitas cruces posiblemente Carlistas, que aínda quedan no noso Concello, como testemuñas de mortes violentas, fusilados ou asasinados durante as fratricidas loitas sen cuartel, entre Isabelinos e Carlistas, alá polos anos trinta do século deza nove, dos que da conta o escritor Francisco Vilariño, no seu libro "Reseña Histórica del Condado de Deza.
Xustamente a saída desta corredoira, a beira do regato do Buxel, antes de cruzar a ponte cara os muíños de Cabanelas, cuxas moas moían o trigo e o centeo cas augas do rego que ven baixando dende Couso, deixando muíños e regando prados, antes de coller forza pola pendente que o vai ver morrer nas augas do Ulla, alá polo Sexo, despois de adoptar nomes tales como o regato do Buxel, ou da Baiña, ou Lentisco, nun cruzamento de camiños dos de antes de facer a pista de asfalto que cambiou a fisionomía da paisaxe do lugar, atopamos, mais ben atopabámonos co Cruceiro de Cristin, orixe deste artigo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdhazMYUp0L_SMTMfLlS8yobWK7rIDQcJEDTsJPtjOlXO1vKiTEIePHce27OtT_-hC2saLnX-O0q9pCVMUZdJtYWplJCEXMl08wovgSPjsSX98mPLBrPtjjQ32uewet2WQ_d1Qc51r7GaT-PMTHdICVCJMk7lgkfua3JHaZzidZHNCviSFMuFVGbjQOOkt/s686/Cruceiro%20de%20Cristin%20mentres%20estivo%20desaparecido.%20Foto%2016.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="515" data-original-width="686" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdhazMYUp0L_SMTMfLlS8yobWK7rIDQcJEDTsJPtjOlXO1vKiTEIePHce27OtT_-hC2saLnX-O0q9pCVMUZdJtYWplJCEXMl08wovgSPjsSX98mPLBrPtjjQ32uewet2WQ_d1Qc51r7GaT-PMTHdICVCJMk7lgkfua3JHaZzidZHNCviSFMuFVGbjQOOkt/s400/Cruceiro%20de%20Cristin%20mentres%20estivo%20desaparecido.%20Foto%2016.jpg"/></a></div>
Ilustración 16.Cruceiro de Cristin mentres estivo desaparecido hai anos.
Onde hai un cruceiro houbo sempre un pecado ,e cada cruceiro é unha oración de pedra que fixo baixar un perdón do Ceo, polo arrepentimento de quen o pagou, e polo gran sentimento de quen o fixo.
(Alfonso R.Castelao)
Posiblemente este noso de Cristín foi levantado neste mesmo lugar como o típico cruceiro encargado para a salvación da alma, ou penitencia por algunha mala acción, ou pecado, manifestación da relixiosidade dos pobos e as súas xentes.
Os Cruceiros sonche un dos símbolos mais característicos do Pais, no que podemos atopar arredor de dez mil, que están catalogados e coñecidos, tal e como nos indican espertos como a Asociación amigos dos Cruceiros de Galicia, entre outras similares.
Fai case que sete séculos que empezara esta practica de sacralizar lugares considerados de culto pagan, ou cheos de misterio, así como de santificar cruzamentos, paraxes afastados, etc.
A Virxe das Angustias, enclavada no reverso de moitas cruces de pedra, non é a Pîedá dos escultores, é a Piedade creada polos canteiros.
Os nosos canteiros deixándose levar polo sentimento, non podían imaxinar un home no colo da nai.
Para os artistas canteiros, Xesucristo é pequeno, sempre é o Neno, porque é o Fillo, e sos fillos sempre somos pequenos nos colos das nosas nais.
Reparade nos nosos cruceiros e descubriredes moitos tesouros......
Os cruceiros por se mesmos falan da relixiosidade, a fe, o amor, e o temor, ou en acción de grazas ante un milagre, unha curación ou unha promesa, noutras ocasións, para recordar un feito lutuoso, unha morte, un asasinato, ou mesmo a aparición da famosa Santa Compaña, ao mesmo tempo que a profesionalidade dos mestres canteiros e artistas que plasmaron e nos deixaron o mellor deles nestas obras, e como sagrados que eran, convertían o lugar do seu emprazamento igualmente en algo sagrado e seguro, ante demos, meigas e santas compañas que recorrían as congostras e carballeiras do Pais.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNSflK7TCZld0qOxcV9KC46ImdjKosuljHiuGW0KQZFEVcdUq2-VdimeiYnMuhDLy22Dx9LWZ1bGUm8Y-UlJ4i3xRrMCeoHT_6cDZvxuBJNOMQ0r0Bguc0RRtA5M5YAmgWPDHR9Tm5OCZhXhwcNcShX6OQ-CPOGdY6lG_NSp0BOKYTWMuAwDkjdcq7ov0n/s847/Cruceiro%20de%20Cristin.%20%28Borraxeiros%29.Foto%2017.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="564" data-original-width="847" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNSflK7TCZld0qOxcV9KC46ImdjKosuljHiuGW0KQZFEVcdUq2-VdimeiYnMuhDLy22Dx9LWZ1bGUm8Y-UlJ4i3xRrMCeoHT_6cDZvxuBJNOMQ0r0Bguc0RRtA5M5YAmgWPDHR9Tm5OCZhXhwcNcShX6OQ-CPOGdY6lG_NSp0BOKYTWMuAwDkjdcq7ov0n/s320/Cruceiro%20de%20Cristin.%20%28Borraxeiros%29.Foto%2017.jpg"/></a></div>
Ilustración 17.Cruceiro de Cristin. (Borraxeiros).
Pero tampouco podemos esquecer que as veces servían para marcar ou delimitar territorio e propiedade, e mesmo indicar direccións en camiños e sendeiros polos que ir os paisanos e labregos, de feira en feira, ou de aquí para alá, polo que o seu valor xurisdicional e utilidade civil, tamén resulta incuestionable.
Neste Cruceiro de Cristin, do que estamos a ocuparnos; a talla da Virxe e o Cristo, o fuste, e a base, esculpida en granito, foi realizada polo canteiro da zona, D.Jose Coego Vilariño, de Elidían (Agolada), por encargo do coñecido como o mestre Estevo que o pagou, segundo algunhas informacións dos veciños, colaborou na súa colocación aínda que non puidemos averiguar os motivos que moveron a súa fábrica, quizais esta entronque ou teña que ver cos traballos desenvolvidos por aquel, que entre outras ocupacións, facía de mediador, cambista e depositario entre os veciños, amigos e coñecidos emigrados en Cuba, e outros lugares de América onde emigraban en busca de mellor fortuna, e os seus familiares na zona, ante os que facía de representante, collendo e entregando cartos por encargo daqueles, algo similar os banqueiros e cambistas de antes.
Este artista, construtor e canteiro entre outras profesións, tiña como afeccións o debuxo, e usualmente copiaba imaxes, e obras do románico, que atopaba en libros e revistas, de aí que a imaxe do Cruceiro garde características propias daquela arte dos séculos pasados e recorde tallas daquela afastada época.
Das tallas e construcións realizadas o longo do tempo, sobre todo despois do seu regreso de Cuba, onde foi buscando mellor sorte e viviu durante varios anos, quedan o edificio de Agolada, da Avenida do Concello, coñecido como O de Fausto, así como no lugar de Couso de Abaixo, un fermoso hórreo, esculpido que se levanta no curro da súa casa familiar.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_yTjLWkZyF1bIX32rFWQgRoE2zMVQZ2SgLkHsoCXeMbZc8B9FqKpLMCCsH-3Jd6d2GATXUmzRF-F3vzqJ3ifGGXzlphk6Tu3CQkRq0KZG6EO81OhHXxMH8kiN3sZhgAN_nrMfYq6Tnc3gMAyMjfIxhoJiykQLtjc9_wBbjZgM-W4wQXy_KScmSXJxMEUA/s782/Fotometria.%20Lectura%20da%20inscricion%20na%20base%20C.Cristin.%20Foto%20Alex%20Negreira.%20Foto%2018.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="526" data-original-width="782" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_yTjLWkZyF1bIX32rFWQgRoE2zMVQZ2SgLkHsoCXeMbZc8B9FqKpLMCCsH-3Jd6d2GATXUmzRF-F3vzqJ3ifGGXzlphk6Tu3CQkRq0KZG6EO81OhHXxMH8kiN3sZhgAN_nrMfYq6Tnc3gMAyMjfIxhoJiykQLtjc9_wBbjZgM-W4wQXy_KScmSXJxMEUA/s400/Fotometria.%20Lectura%20da%20inscricion%20na%20base%20C.Cristin.%20Foto%20Alex%20Negreira.%20Foto%2018.jpg"/></a></div>
Ilustración 18.Lectura tridimensial da inscripción da base. Foto Alex Negreira.
Tal e como se recolle na paxina de Patrimonio Galego.net e na paxina de patrimonio catalogado pola Xunta de Galicia;
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjO5krFgdgUrmq9oUswlZuZorK8vVO1U14MQkJ_4qF24xFHas3zxFl-snpC-4qlWszBVRH5utkP_21MYqIFPSCdVaKgRgpN5CC00QhM93FMbADqfOKgHOsrl7P4asWZRRDixqTmNbNTbD5LWYir29yFibAPLIvUxEvux4xPuXlZSTv7Sak60n1HYEVmixcs/s749/Foto%2019.Inscripcion%20no%20pedestal%20do%20C.de%20Cristin%20%28Borraxeiros%29..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="562" data-original-width="749" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjO5krFgdgUrmq9oUswlZuZorK8vVO1U14MQkJ_4qF24xFHas3zxFl-snpC-4qlWszBVRH5utkP_21MYqIFPSCdVaKgRgpN5CC00QhM93FMbADqfOKgHOsrl7P4asWZRRDixqTmNbNTbD5LWYir29yFibAPLIvUxEvux4xPuXlZSTv7Sak60n1HYEVmixcs/s320/Foto%2019.Inscripcion%20no%20pedestal%20do%20C.de%20Cristin%20%28Borraxeiros%29..jpg"/></a></div>.
Ilustración 19.Inscripciòn n base do Cruceiro de Cristin (Borraxeiros).
O cruceiro de propiedade pública, érguese sobre unha plataforma cadrada de pedra. A base ten forma de tronco de pirámide coas arestas superiores rebaixadas. O fuste arranca de sección cadrada e logo desenvólvese en hexagonal ata o capitel. Este vai adornado con volutas e follas de acanto en todas as caras. A cruz de sección cilíndrica e con cartela amosa un Cristo de talla sinxela e pouco proporcionado anatomicamente, no reverso unha Virxe cun manto que aínda conserva restos de policromía.
Na base, gravado na pedra pódese ler con moita dificultade, parte da lenda....."Recuerdo de Esteban Alende Guerra, por Devoción...o resto desgraciadamente resulta ilexible, borrado polo paso do tempo.
Dende o pasado mes de Xuño do pasado 2018, o Cruceiro de Cristin, permanece tal e como puidemos comprobar, no almacén que o noso Concello ten no polígono industrial, logo de que posiblemente un camión, da Deputación, en labores de desbroce e mantemento das pistas, golpeara a talla, partindo o soporte de pedra co mantiña sobre o seu fuste.
Despois da denuncia trala súa desaparición, tanto Patrimonio a través da súa delegación Xeral de Pontevedra, como a Policía Autonómica mostraron o seu interese polo tema, levantando atestado e recollendo información, tanto dos veciños, como das autoridades do noso Concello. A realidade, nembargante, é que transcorrido mais dun ano dende aquela, o cruceiro permanece esquecido e afastado nun recuncho dunha nave industrial, non foron aínda encargados os estudios e traballos de recuperación da súa policromía, e moito nos tememos que o tema vai para largo, lamentablemente.
Posiblemente aínda teña que pasar un tempo para uns curto e para outros desesperante ata ver reposto como Deus manda, o Cruceiro, e a talla, de momento temos novas de que por parte do Concello xa se iniciaron os trámites para que Patrimonio realice os traballos necesarios de recuperación da policromía e a súa reposición, así que agardaremos cos traballos que se teñan que realizar, sexan sinxelos e rematen pronto.
Con posterioridade á publicación deste artigo, puidemos realizar unha serie de fotografías por Alex Negreira mediante un programa tridimensional, de forma que puidemos descifrar a advocación do cruceiro gravada na súa base, e que din deste xeito;
Pd.- Recuerdo de Esteban Mendez Guerra, por sus obligaciones y por las ánimas, 1908.
4.-O Penedo, A Vila. Cruceiro de Cruz. Coordenadas (WGS84):42°48'09.7"N 8°00'56.2"O (42.8026934,-8.0156012).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra", de Manuel Reimondez Portela, Deputación Provincial de Pontevedra, 1985. Pag 205.
Sito nun cruzamento de camiños, sobre un enorme penedo de granito apoiándose nun grao cuadrangular, con pedestal moi biselado, cuadrangular igualmente.
Varal octogonal que empeza e remata cadrada, presenta un retablo con inscrición ilexible.
O capitel é de tronco de pirámide cuadrangular á inversa.
Presenta unicamente cruz, lisa, sen imaxes, alcanzando uns cinco metros de altura.
En mal estado de conservación, a propiedade é publica aconsella limpeza de matos, silvas e toxos que están a apoderarse do seu emprazamento.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuIpgNd6Vrx3I28WM-4vfkpRzVgSj775KY2Ges-N34fpNNXmw5dbZZipGsw8jpD3DefF6hXK536jOGE8_pRhQpcSZnfXUag3DlFoFc8OZRPLrkl-cSzCYV4cUUiqy5sLOgjQp5N2dogyQIsFLc70lV_GcFSdEwo4SwO-ZE1P4oUGIxMfGVJQDPJWE5LkUj/s1126/Cruceiro%20do%20Penedo%20de%20A%20Vila.%20Foto%2020.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="1126" data-original-width="844" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiuIpgNd6Vrx3I28WM-4vfkpRzVgSj775KY2Ges-N34fpNNXmw5dbZZipGsw8jpD3DefF6hXK536jOGE8_pRhQpcSZnfXUag3DlFoFc8OZRPLrkl-cSzCYV4cUUiqy5sLOgjQp5N2dogyQIsFLc70lV_GcFSdEwo4SwO-ZE1P4oUGIxMfGVJQDPJWE5LkUj/s400/Cruceiro%20do%20Penedo%20de%20A%20Vila.%20Foto%2020.jpg"/></a></div>
5.-Cruceiro de Sión, entre Vilanova e campo da Festa do Quinteiro. Cruceiro de Cruz, sobre pedestal con base en gradas, situado nun cruzamento de camiños, hoxe a carón da pista que vai do Quinteiro a Vilanova.
Cruceiro que incluímo nos de monte, xa que o atopamos no camiño que viña do Pazo de Borraxeiro cara a Igrexa románica parroquial.
Coordenadas (WGS84): 42°48'06.8"N 8°00'18.1"O (42.801902, -8.005020).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra", de Manuel Reimondez Portela, Deputación Provincial de Pontevedra, 1985. Pag 205.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLDw0VNmKxkasnfJI7qyrqiir1oHSiFkoP7HdwDpVYfBhG4NKkOvRrRE1FhKa3-ursMZkZccLebwPW-PYb_lpTDR3HpuCfw_-aUNE2OhPuRqH46Vulh1-RJqbc1zjrGZrirBLGZCqi41Wk5Rhu28H8nhtDWT8jI91GsZVx6lEPsYsv7-yxQhvLlkvE2BLe/s1100/Cruceiro%20de%20Sion%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2021..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="825" data-original-width="1100" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLDw0VNmKxkasnfJI7qyrqiir1oHSiFkoP7HdwDpVYfBhG4NKkOvRrRE1FhKa3-ursMZkZccLebwPW-PYb_lpTDR3HpuCfw_-aUNE2OhPuRqH46Vulh1-RJqbc1zjrGZrirBLGZCqi41Wk5Rhu28H8nhtDWT8jI91GsZVx6lEPsYsv7-yxQhvLlkvE2BLe/s320/Cruceiro%20de%20Sion%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2021..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiflqUHL421aQEb7_v4gv_wimCBnWaXWWivr7SN4b1x22Vv1pPRkkTkAHjbrgd23K7czLs6cNpYv8AB9WscFFInY8sIRI6ov1_M6-LHbzZMCeL8Lwm7LXqn_vhJT7pRIoYeBsnD9GdnA78602bMEu9zwGBiWCNuZVNouN_I5Xuk-V_nnockuNFFNo8YT3_/s790/Cruceiro%20de%20Sion%20%28Borraxeiros%29.Cruceiro%20de%20Monte%20con%20basamenta%20en%20grada.%20Foto%204.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="593" data-original-width="790" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiflqUHL421aQEb7_v4gv_wimCBnWaXWWivr7SN4b1x22Vv1pPRkkTkAHjbrgd23K7czLs6cNpYv8AB9WscFFInY8sIRI6ov1_M6-LHbzZMCeL8Lwm7LXqn_vhJT7pRIoYeBsnD9GdnA78602bMEu9zwGBiWCNuZVNouN_I5Xuk-V_nnockuNFFNo8YT3_/s320/Cruceiro%20de%20Sion%20%28Borraxeiros%29.Cruceiro%20de%20Monte%20con%20basamenta%20en%20grada.%20Foto%204.jpg"/></a></div>
A plataforma presenta en escala tres graos de pedra de granito moi desgastada cuadrangulares, con pedestal baixo cuadrangular.
Varal en forma octogonal empeza e remata cadrada.
O Capitel é de tipo cuadrangular con debuxos. O crucifixo é de Cruz octogonal, liso.
Alcanza uns catro metros de altura
A propiedade é publica, ao que aconsellamos retirar do seu entorno os postes de luz eléctricas que o poñen en perigo ademais de afear o entorno e a súa contemplación.
6.-CAMPO DA FESTA.- O QUINTEIRO. Cruceiro de Cruz. Coordenadas (WGS84): 42°48'00.1"N 8°00'17.5"O (42.8000219,-8.0048648).
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra", de Manuel Reimondez Portela, Deputación Provincial de Pontevedra, 1985. Pag 205.
Baseamento en grao unicamente cun chanzo. Pedestal cúbico con moito bisel. Atopamos diante do mesmo, mesa para a santa misa de pequeno tamaño, escasamente 60 cms. Con dous pés de pedra.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_nDPb0HeaH5y4YRQLNHL68ubUP_zy2B6vY3KwzMePLeormrOlMI1y8ID3Ikes3qK_FFywd5W64mpYF_4yfmfeRKpHLoaahLyGuykLMs4HuIuKPeH8NfWO4_zMrmoHQrTFUm2GKYvg511mLYvyL5grSjlY_CSmdDcXq9FPbTgx8Ti7MRWIi7B2Fyj2kF3H/s1086/Cruceiro%20con%20mesa%20de%20eucaristia%20no%20campo%20da%20festa%20de%20Quinteiro.%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2022.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="815" data-original-width="1086" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_nDPb0HeaH5y4YRQLNHL68ubUP_zy2B6vY3KwzMePLeormrOlMI1y8ID3Ikes3qK_FFywd5W64mpYF_4yfmfeRKpHLoaahLyGuykLMs4HuIuKPeH8NfWO4_zMrmoHQrTFUm2GKYvg511mLYvyL5grSjlY_CSmdDcXq9FPbTgx8Ti7MRWIi7B2Fyj2kF3H/s400/Cruceiro%20con%20mesa%20de%20eucaristia%20no%20campo%20da%20festa%20de%20Quinteiro.%20%28Borraxeiros%29.%20Foto%2022.jpg"/></a></div>
Ilustración 20.Cruceiro con mesa de eucaristí no campo da festa de Quinteiro. (Borraxeiros).
O Varal, octogonal empeza e remata en cuadrangular, en tanto que o capitel é un tronco de pirámide cuadrangular á inversa.
O Crucifixo sen imaxes, presenta unicamente a cruz moi sinxela, octogonal lisa.
En total alcanza uns catro metros. A súa situación non é moi boa, sito no campo da festa, tratase dun cruceiro procesional, ao que no día das festas patronais dáselle a volta levando os santos en andas en procesión, saíndo dende a igrexa románica parroquial cara ao cruceiro e regreso.
A titularidade é publica.
7.-CRUCEIRO ONDE O CEMITERIO NA IGREXA PARROQUIAL DE SAN CRISTOVO. Coordenadas (WGS84): 42°47'57.7"N 8°00'19.7"O (42.799361, -8.005464). Cruceiro de Cruz.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw1JQDxLMqHMW8x7yOsO2Oa66Sp0-OtfBi6ENZbt7tXTxYAWrXC4gTv6wJ63WVCgv5UQINJHHZihqHtdTpUjjHwclRHtLJiBXMn1v4FtW2ir_H00tq1Q-v9l6CMk7SqlkzK90F3OTp5T-k2BuRu6x3cxJMztRDooT-XYUm779vFA1eyrY5q0H-Nzpyrgno/s749/Cruceiro%20no%20cemiterio%20da%20igrexa%20parroquial%20de%20Borraxeiros.%20Foto%2023.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="561" data-original-width="749" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw1JQDxLMqHMW8x7yOsO2Oa66Sp0-OtfBi6ENZbt7tXTxYAWrXC4gTv6wJ63WVCgv5UQINJHHZihqHtdTpUjjHwclRHtLJiBXMn1v4FtW2ir_H00tq1Q-v9l6CMk7SqlkzK90F3OTp5T-k2BuRu6x3cxJMztRDooT-XYUm779vFA1eyrY5q0H-Nzpyrgno/s400/Cruceiro%20no%20cemiterio%20da%20igrexa%20parroquial%20de%20Borraxeiros.%20Foto%2023.jpg"/></a></div>
Ilustración 21.Cruceiro no cemiterio da Igrexa parroquial de Borraxeiros.
Posiblemente se trata dun Cruceiro reciclado tomando partes de outros cruceiros desaparecidos que se apoia sobre unha baseamento de pedra, sobre unha das lápidas do cemiterio, en dous graos cadrados.
O Varal e liso de uns dous metros, sen estrías nin adornos de ningún tipo. Carece de capital, o crucifixo sa directamente do seu fuste, en forma de sinxela cruz cadrada, aínda que o pé de apoio semella un pouco mais curto cos restos dos outros brazos da mesma.
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-52021597260972561872023-08-09T09:46:00.000-07:002023-08-09T09:46:39.471-07:00CAMINO DE INVIERNO POR TIERRAS DEL DEZA.- (Dende a serra do Faro a Compostela, polo Deza.)<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSzQ49TXdcMiM29vMgQw3fUo3JNxIRSBG-wXiDOLWmhDi6_PmijBkIhd2yU4zYs9oU_c-yXheOkZCSnUPmmf2vCvsfNczPyc0kBAg2HsSXilsiJqjH6mkuCZfKCVgiW2tE3MGpqnAxUwxTXpqeBimx1PUB6EbO8WEyKWR7QBKUnwtF-IFsMYG8nYb2h3cH/s6960/Val%20de%20Camba.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSzQ49TXdcMiM29vMgQw3fUo3JNxIRSBG-wXiDOLWmhDi6_PmijBkIhd2yU4zYs9oU_c-yXheOkZCSnUPmmf2vCvsfNczPyc0kBAg2HsSXilsiJqjH6mkuCZfKCVgiW2tE3MGpqnAxUwxTXpqeBimx1PUB6EbO8WEyKWR7QBKUnwtF-IFsMYG8nYb2h3cH/s400/Val%20de%20Camba.JPG"/></a></div>
CAMINO DE INVIERNO POR TIERRAS DEL DEZA.- (De Chantada a Compostela, en bicicleta)
En el año 968 de nuestra Era el peregrino medieval que llegaba a Ponferrada, tras recorrer desde la capital, el Reino de León, amenazado por el sur por los Árabes que de vez en cuando osaban cruzar el Duero en rápidas e improvisadas aceifas probablemente encontraría un paisaje nevado o lluvioso, con los caminos y veredas llenas de barro y charcos.
Enfrente, continuando por el llamado "Camino Francés", que venía recorriendo desde Roncesvalles, se le presentaba un desafío formidable: cruzar el Cebreiro, enfrentándose a innumerables peligros.
Junto con la climatología adversa, que aumentaba extraordinariamente la dureza de la ascensión; viento helado, nieve y hielo, había otros factores no desdeñables; los lobos y otras alimañas salvajes, los bandidos, los feroces e insaciables, en su afán por las riquezas y el oro, nórdicos Vikingos, llegados desde las frías tierras del norte, arrasando el valle del Ulla, desde Catoira a Palas de Rei y asomándose hasta las misma murallas de la floreciente villa de Compostela, que bajo la regencia de la monja Doña Elvira, tía del niño rey Don Ramiro se debatía en conjuras y traiciones entre el obispo Sisnando y Rosendo, incapaces de poner coto a los desmanes de los invasores, que campaban a sus anchas por los cuatro confines del antiguo reino de Galicia, asolando y dejando a su paso aldeas desbastadas, muerte ,saqueo y destrucción. O en el mejor de los casos afrontar el pago de peaje o portazgo en la entrada del valle del tortuoso río Valcarce al señor de Sarracín, a la sazón el Conde Don Gonzalo Sánchez, conocído entre sus siervos con el sobrenombre de "Boca podrida", por su mal aliento.
Finalmente la ausencia de alojamientos y albergues en una tierra inhóspita y dura, durante la subida al mítico monte, convertían en una odisea la ascensión a esta puerta natural de entrada a Galicia.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkCK-wEZ8MFba9yW0TY44M2OfGdIcxUAaVGa_M9-N4POhsUHAYs4skfXMwbotLQnbKs0-lihc1CFDEUcgGSiB2WldhcVZJWMkUMy_PCkWRoZwtdfvFgRhNElK_1KyAwsCgaB7KQ0nLvo8cgP0c70eDgGIy4p-k_RcznSkzPHc4nLm4U2Z8Yjam0r_KfYJ1/s640/Agolada-Rodeiro-Negrerolos%2030%20de%20Mayo%202009%20065.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="480" data-original-width="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkCK-wEZ8MFba9yW0TY44M2OfGdIcxUAaVGa_M9-N4POhsUHAYs4skfXMwbotLQnbKs0-lihc1CFDEUcgGSiB2WldhcVZJWMkUMy_PCkWRoZwtdfvFgRhNElK_1KyAwsCgaB7KQ0nLvo8cgP0c70eDgGIy4p-k_RcznSkzPHc4nLm4U2Z8Yjam0r_KfYJ1/s400/Agolada-Rodeiro-Negrerolos%2030%20de%20Mayo%202009%20065.jpg"/></a></div>
Ante tamaño reto, el peregrino contaba con escasos recursos: el bordón para ahuyentar a las alimañas; una capa con esclavina, ambas de tosco tejido, que difícilmente soportaban la lluvia sin calarse; un calzado rústico, gastado y roto tras varios meses de camino. Y poco más.
En esta situación no es de extrañar que algunos peregrinos eligieran otra ruta más fácil para entrar en Galicia, saliendo de Ponferrada hacia el suroeste y aprovechando la existencia de una antigua vía romana secundaria. Este, sin duda, fue el origen del Camino de Invierno hacia Santiago de Compostela. Así parece constar en documentos hallados en los archivos del Obispado de Astorga.
El Camino de Invierno es el único que cruza las cuatro provincias gallegas. Es, por tanto, el más gallego de todos los Caminos. En efecto, tras abandonar el Bierzo por el Puente de Domingo Flórez, atraviesa las comarcas de Valdeorras (Ourense), Ribeira Sacra y Terra de Lemos (Lugo), Deza y Ulla (Pontevedra) y entra en A Coruña por Puente Ulla. Aprovecha en parte el trazado de las vías romanas secundarias G-51 (de Ponferrada a Las Médulas por el Cornatel) y G-40 (Codos de Belesar, Quiroga, Barxa de Lor, Monforte), así como algún tramo de la Vía Nova o Vía XVIII.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEqSUPCVYmjSU2MIP7B45L1f1VLIYda7f46WpuF45hhdB5KnZur2kc6muYRVCNuJpcAbOTyTFU2_0JuzV1K0QVYdMuaEr76XT0KDT5Wt3i-c145Oyl2oUhlUfDCrisQpzN-T_Dud0GQvTCM8eMDPGU8GvRsqZDLo4toNiYd1aqlYPxkyybAooNTU1B9tkw/s6762/Aldea%20de%20Vilafria.IMG_0422.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4322" data-original-width="6762" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEqSUPCVYmjSU2MIP7B45L1f1VLIYda7f46WpuF45hhdB5KnZur2kc6muYRVCNuJpcAbOTyTFU2_0JuzV1K0QVYdMuaEr76XT0KDT5Wt3i-c145Oyl2oUhlUfDCrisQpzN-T_Dud0GQvTCM8eMDPGU8GvRsqZDLo4toNiYd1aqlYPxkyybAooNTU1B9tkw/s400/Aldea%20de%20Vilafria.IMG_0422.JPG"/></a></div>
En definitiva, la consideración del Camino de Invierno como uno más de los Caminos de Santiago parece fuera de toda duda, tal y como nos cuenta el profesor e investigador D.Jose Rúa Perez, en su libro "Guia del Camino de Invierno", con el que Yo mismo en Junio del año 2015, recorrí esta impresionante ruta, siguiendo sus indicaciones después de recorrer pistas, caminos, senderos y carreteras desde el km. Cero, de la Madrileña Puerta del Sol con mi credencial del Peregrino sellada en la Parroquia de los Jerónimos, al pie mismo del Museo del Prado.
Con la denominación de "Camino de Invierno", se conoce al que atraviesa la comarca Leonesa del Bierzo desde Ponferrada, y refiere el tramo de esta fantástica Ruta Jacobea, que nos lleva hasta la capital de Galicia, abandonando el más conocido trazado de la ruta de las peregrinaciones, o "Camino Francés", para adentrarse en tierras gallegas tras cruzar el Sil por a ponte Boeza, buscando Puentes de Domingo Flores, primera villa propiamente dicha de Galicia, con la que el caminante se encontrará en su recorrido, travesando parte de la provincia de Lugo, Ourense y su impresionante " Ribeira Sacra", y tras cruzar el Miño en Chantada encarar la sierra de Faro, Rodeiro ya en Pontevedra y tras bajar a Lalin, la comarca del Deza, para finalmente cruzar Vedra y el Ulla, encarando el último tramo unido al denominado "Vía de la Plata", que el peregrino tomó en Merida (Cáceres), tras finalizar la senda desde Andalucía el denominado "Camino Mozárabe", atravesando asi el País, de Sur a Norte. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5hdBCFDePmhrwNTMCzJg0W-d2Z6n1irDUjsvpactQCzZnnmhXHekR0s2H0ALKaLhMhKZZbJIg85AzNAgqLePRyn-8oo2ddbf5MTe8RF0GSIomCmv9gNe14SBMPq8k7yN1deAKwKBteBq5aFQKJM8m2Lx81dav5AFvZO5R2hL5f-BttKaE92FCUnfMp9wi/s5152/DSCN8349.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5hdBCFDePmhrwNTMCzJg0W-d2Z6n1irDUjsvpactQCzZnnmhXHekR0s2H0ALKaLhMhKZZbJIg85AzNAgqLePRyn-8oo2ddbf5MTe8RF0GSIomCmv9gNe14SBMPq8k7yN1deAKwKBteBq5aFQKJM8m2Lx81dav5AFvZO5R2hL5f-BttKaE92FCUnfMp9wi/s320/DSCN8349.JPG"/></a></div>
Esta es pues una crónica personal y muy subjetiva, por tierras del Deza, de lo que pude ver y admirar a lo largo del camino desde la mítica ciudad templaria de Ponferrada;
De Chantada a Lalin.y Final en Compostela-
La primera parte del recorrido desde la Capital de la Ribeira Sacra, Chantada, y final en Laín tiene un recorrido total de unos 54 kms. Los primeros 27 hasta Rodeiro, nada menos que para alcanzar las cumbres de las Sierra del Monte Faro, con una altitud de 1170 metros lindero natural entre Lugo y Pontevedra, desde aqui la vista es hermosa, sobre las sierras de Ancares, Courel y en días despejado Pena Trevinca a nuestras espalda, más allá del val de Lemos.
La salida de Chantada, bien marcada, se inicia en una más o menos suave subida,que nos conduce fuera de la villa siguiendo las flechas amarillas, hasta encontrar el primer mojón de ruta, en San Xurxo de Asma en donde nos desviamos hacia la carretera comarcal LU-P-1809, y en donde destaca su iglesia , que pasamos de largo tras darle un breve recorrido, buscando el lugar de Abral, después de cruces, varios caminos de tierra, y alguna pista forestal, hasta tomar nuevamente la carretera LU-1002, que abandonamos después de dejar el cruceiro que señaliza el camino que nos debe llevar hasta Vilaseco.
Prácticamente todos estos son lugares son tres o cuatro casas aquí y allá, surgidos a la vera del camino, y absolutamente abandonados hoy en día. La primera localidad de cierta relevancia que encontraremos en nuestra subida hacia el Faro, es Penasillas, en donde se inicia propiamente la subida peregrina hacia la capilla de nuestra Señora de Faro, desde las estribaciones de la iglesias de San Antonio, con su peto de anima característico.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMXBomkMxMb5QNmBwCoutsfn9Ov4QXejmNNu-peuADkgGrxokTnnUlq4G5Cb4ZnCFaPfH3HcKLgDCetV2oStHlhVHEUXweyHz4SmjA7Wx_an_F-fserq8P_3FFwGEACRfNmOAf19dwgIjphq0MBiUecNfKP0vBLN_LwTuqcz7Hs25sLGqUewWe2FBRmvZ1/s5152/DSCN8363.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMXBomkMxMb5QNmBwCoutsfn9Ov4QXejmNNu-peuADkgGrxokTnnUlq4G5Cb4ZnCFaPfH3HcKLgDCetV2oStHlhVHEUXweyHz4SmjA7Wx_an_F-fserq8P_3FFwGEACRfNmOAf19dwgIjphq0MBiUecNfKP0vBLN_LwTuqcz7Hs25sLGqUewWe2FBRmvZ1/s320/DSCN8363.JPG"/></a></div>
El faro se adivina por una cómoda pista de cemento, que pronto se convierte en tierra, que me hace pensar en quien será capaz de subir en invierno por este pedrería enlamado y resbaladizo. No hay más que seguir subiendo y cuando ya resulta para mi mas que imposible pedalear, poner pie a tierra y continuar el ascenso hasta llegar al monolito de piedra, en donde se reproduce el poema de Pablo Ruben Eyre en memoria de Uxio Novoneyra; Noites nas beiras do Faro.
Vamos atravesando pinares, monte bajo, tojos y retama, entre el ruido de las aspas de los molinos de vientos las famosas "Tarabelas", que pueblan por doquier las sierras, montañas y outeiros de nuestra geografía y la sombra de sus gigantescas aspas girando frenéticamente sin desmayo, que meten miedo, hasta que de repente nos damos de frente con los muros de piedra de la Ermita de Nuestra Señora de Faro, en donde cada año se repite el desfile de los romeros llegados de Chantada y de Rodeiro, en devota procesión, a llevar su Virgen desde la capilla de Requeixo a la ermita de Faro, y viceversa.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhICCXZBpTY4NoM06tQtaEY2g8qkjO0D48wpVND4nS1uTvGPuuApUHvHm2xWgmSyrwqalE_odjyYOa1_d7yRy5il4dHrhbtfxXCPgqmz7MgBw0uqtFIgUdn2UA6MTcIRxxtsHl2C47XoUUEBKwnTdzLdJ3pEPrDl9Znfg1SzoNeNZpG53nFBElTfHVFq2dW/s5040/DSCN8384.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3712" data-original-width="5040" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhICCXZBpTY4NoM06tQtaEY2g8qkjO0D48wpVND4nS1uTvGPuuApUHvHm2xWgmSyrwqalE_odjyYOa1_d7yRy5il4dHrhbtfxXCPgqmz7MgBw0uqtFIgUdn2UA6MTcIRxxtsHl2C47XoUUEBKwnTdzLdJ3pEPrDl9Znfg1SzoNeNZpG53nFBElTfHVFq2dW/s400/DSCN8384.JPG"/></a></div>
Desde el Alto del monte Faro, después de dejar el bonito aunque moderno cruceiro que señala el sacro lugar, seguimos flechas y mojones, ahora cuesta abajo en fuerte pendiente, que pronto deja el asfaltado para internarse por tierra y piedra hasta rodeiro, siembre bajo la atenta mirada de los aerogeneradores, del parque eólico del Faro/Farelo en lontananza.
Desde aquí contemplamos el valle de Camba, limítrofe con las tierras de Agolada, al pié del Monte Farelo y sus chairas esteparias que en otro tiempo acogieron en los campos de Aian, una de las más famosas ferias de ganado del País, posteriormente trasladada hasta lo que lugar más seco y menos pantanoso, daría origen a la actual Agolada, siempre bajo el influjo de la feria, y los Pendellos.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYBsn13u7z2XMhBEHBiv6k8LcjFoQUhoYRNG6yY1USQKpWb84zMQpoxKIcDGDzX1NHfpqvv34bS6o5SI1_NXKyxrBjak2gW9TCV8RmRWxAFPrrpk-xcmGO2ruj-Z9iBwtvtfE7bCbtO5yInTzkgsdmzCOMO0qsfLK22IDzAeWeMI_bv3m1WmRB7BGbbYJr/s4272/IMG_0094.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYBsn13u7z2XMhBEHBiv6k8LcjFoQUhoYRNG6yY1USQKpWb84zMQpoxKIcDGDzX1NHfpqvv34bS6o5SI1_NXKyxrBjak2gW9TCV8RmRWxAFPrrpk-xcmGO2ruj-Z9iBwtvtfE7bCbtO5yInTzkgsdmzCOMO0qsfLK22IDzAeWeMI_bv3m1WmRB7BGbbYJr/s400/IMG_0094.JPG"/></a></div>
La comarca de Deza se abre ante nuestros ojos y aguardan en nuestro camino hasta Compostela, hermosas y sorprendentes tierras por las que corren como venas por un cuerpo, como mas importantes; los ríos Arnego, que se nutre de las nieves invernales de la Sierra del Faro, donde nace, el Asneiro y el Deza entre otros de menor caudal y recorrido, todos ellos tributarios del río de los ríos, el Ulla, que desde Antas va acumulando agua de todos ellos, hasta su desembocadura más allá de Catoira.
.-La Ermita del Monte Faro..... De la construcción que algún día se asentó en la cima del Monte Faro no se conserva nada, únicamente se conocen indicios de ella, por tradición oral de nuestro pasado ya que la actual ermita que nos acoge hoy en día es resultado de una completa reedificación haya por la segunda mitad del siglo XVII. En la actualidad sabemos que fue reformada en el 1726, y que se reconstruyó su presbiterio a lo largo del primer tercio del siglo XIX.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgoJ7j7BUwuGWcw5IUPOH613usXjPcCsmDehyGLZIdzVJgVJRNdfPW8c_gQRJA71o_UJs1goV7lbsWP-STqYEjK5OB66iLKkABimpIJlBEWf1_tyhUl79jBBbsclvyKi6o9_QP1A96vPM8ir99AC0W8XoAxBIDjsi0Pa8LXP_NXunql8epKXvbjrT7iqXzq/s4272/IMG_0142.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgoJ7j7BUwuGWcw5IUPOH613usXjPcCsmDehyGLZIdzVJgVJRNdfPW8c_gQRJA71o_UJs1goV7lbsWP-STqYEjK5OB66iLKkABimpIJlBEWf1_tyhUl79jBBbsclvyKi6o9_QP1A96vPM8ir99AC0W8XoAxBIDjsi0Pa8LXP_NXunql8epKXvbjrT7iqXzq/s400/IMG_0142.JPG"/></a></div>
Alfonso Vázquez, maestre de cantería vecino de Oseira, junto con Jerónimo de Ulloa, cura de la chantadina parroquia de Santa María de Nogueira, contrataron en el año 1632 la obra de la ermita.El edificio se construiría con bóveda de cañón y sería el Obispo de Lugo don Felipe Peláez, quien ordenaría en el 1805 demoler la ermita y entregar los caudales recaudados al Capitán Xeral de Galicia para intentar paliar los gastos que la guerra contra los franceses estaba ocasionando. Años más tarde se volvería a levantar recuperándose el fervor de los romeros cuya tradición se pierde en el pasado de esta longa noite de pedra, que es la historia de Galicia y sus gentes..<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEig0ZId5tCqAj2_grW5HXur0k5TLbSp3H06QmvwxUYvuOq1zkwUAIz5tYNGjn5IdaEMlJYTMCmsqhbzr-suZ0rZIyN6q8eFvPbB8tOOBzjhjAAHhZ2wasDOZ_Tb_3GIaxiXNoLPRsZD5WgEE_aHj7n917h4QrJYrSsAwfhOQZkGNa_oFth4IQiWCd9RPagO/s4272/IMG_0148.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEig0ZId5tCqAj2_grW5HXur0k5TLbSp3H06QmvwxUYvuOq1zkwUAIz5tYNGjn5IdaEMlJYTMCmsqhbzr-suZ0rZIyN6q8eFvPbB8tOOBzjhjAAHhZ2wasDOZ_Tb_3GIaxiXNoLPRsZD5WgEE_aHj7n917h4QrJYrSsAwfhOQZkGNa_oFth4IQiWCd9RPagO/s320/IMG_0148.JPG"/></a></div>
En excavaciones arqueológicas efectuadas en el lugar a lo largo del siglo XVIII se habrían encontrado las ruinas de muros y un enterramiento de cantería, así como varias monedas de época hispano Romana; una de ellas databa de la época del emperador romano Diocleciano, hay que recordar que existen indicios de la existencia de una villa romana, aún en proceso de estudio y excavaciones arqueológicas, en las proximidades de Rodeiro.
Tampoco resulta nada arriesgado suponer que en este lugar, se celebrasen cultos paganos antes de la llegada y expansión del cristianismo que substituiría cualquier edificación anterior por otra de signo claramente cristiano, estas prácticas fueron bastante habituales en nuestras tierras. No podemos olvidar que en sus proximidades se asentaron en torno al castro de Vence, también conocido como Casasoa, pueblos y gentes de remotas culturas prerromanas. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifey4cgYpDDaZA4G7CHar_yscdKY28855jL9sBTQwK-vdKYIEkHy9F0MMtbg63XPDCqd281QldU1xpPCdeC_P2OEH-MTSUsBA4Fqe8BM8AFLf7nPAvvZa4WJrRysEKdSnpI9qSTJIBMNEFTSUZKLJdzEHHk1EgO2kr7sBPRokdpnDe8qKCirq02pCuGsT8/s4272/IMG_0258.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifey4cgYpDDaZA4G7CHar_yscdKY28855jL9sBTQwK-vdKYIEkHy9F0MMtbg63XPDCqd281QldU1xpPCdeC_P2OEH-MTSUsBA4Fqe8BM8AFLf7nPAvvZa4WJrRysEKdSnpI9qSTJIBMNEFTSUZKLJdzEHHk1EgO2kr7sBPRokdpnDe8qKCirq02pCuGsT8/s320/IMG_0258.JPG"/></a></div>
Este argumento se vería refrendado por la existencia de abundantes, restos arqueológicos, de enterramientos, Dolmenes,“humilladoiros” y petróglifos, así como del Castro de, Casasoa en Rio, Penela, en Pedroso, Castro de Albodrón en San Xoan de Camba, y otros varios.
En la actualidad lo que encontramos es una ermita con caracteres de fortaleza, construida en planta de cruz latina, con un presbiterio con bóveda de cañón, en donde destaca su hermoso retablo mayor neoclásico tallado por Tomás Figueroa Rodriguez. En una de las tres hornacinas que lo decoran, reposa la imagen de la Virgen, Nuestra Señora do Faro, talla del siglo XVIII.
El edificio es de gran capacidad tratándose de una ermita y llama la atención su aspecto exterior imponente, con muros recios con sillares horizontales de traza regular adintelados sin ornamentos ni decoración, por lo que su apariencia austera, dan cuenta de que fue construida para soportar las inclemencias del tiempo, ventiscas y temporales invernales, sin torre ni campanario.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFD7jkcvjrnak5envBivGRcaqvNEfs-jaY_j81LmztuPyjv6ciUHKkRX72gEdCcuzG4nsPeCxMa41bvZMCQSIph9dEUbDZop5JNwaQFUDcA_Y6xrM5j57_2KjM0oxI1Ll_p7wzkezUotTH0CrDlPvmR_94iyDvHGuhI4rbIp6hqjU2Qk9EJqwgEmA2EIct/s4190/IMG_0257.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2722" data-original-width="4190" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFD7jkcvjrnak5envBivGRcaqvNEfs-jaY_j81LmztuPyjv6ciUHKkRX72gEdCcuzG4nsPeCxMa41bvZMCQSIph9dEUbDZop5JNwaQFUDcA_Y6xrM5j57_2KjM0oxI1Ll_p7wzkezUotTH0CrDlPvmR_94iyDvHGuhI4rbIp6hqjU2Qk9EJqwgEmA2EIct/s400/IMG_0257.JPG"/></a></div>
El camino de tierra sube hasta la misma ermita, en "Via Crucis", que cada año cientos de personas recorren en procesión, realizando algunos la subida en cumplimiento de promesas, ofrecidas como pago ante una enfermedad curada por la milagrosa intercesión de la Virgen, o cualquier otro tipo de necesidad que obliga a los devotos a prometer realizar esta romería. Algunos simplemente por devoción, fe o veneración a la Santa madre de Jesús.
La romería se celebra los días siete y ocho de Septiembre de cada año, reuniendo a miles de personas llegados de los cuatro puntos cardinales del País, que proceden a subir la imagen de su Virgen más joven, conocida como "A Filla", desde la ermita de Requeixo, donde permanece el resto del año, hasta la del Monte Faro, donde permanecerá durante estos días, para posteriormente de nuevo en procesión regresar a su custodia en el valle, venerándose en la ermita del Faro, la réplica en piedra de la virgen antigua. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhfQnZUdfzhhr8dsWx_mvkm2YbDVJrpRv3rvJsZL-PvA_pehgecoHYtLJf5bRP25HlVTmlPfjvykBpmgu02vGTnkyx3mYZAGDvO8iFw7eqPj5zDNVH0bGAyKg7Uv3Gp4b4tmXsNCZIr-zoDpNQSqtzvZ-IpzxgsYPBySkSz0rcCvTQ5GNr3VrAAE8FoLHdC/s2607/IMG_0269.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1849" data-original-width="2607" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhfQnZUdfzhhr8dsWx_mvkm2YbDVJrpRv3rvJsZL-PvA_pehgecoHYtLJf5bRP25HlVTmlPfjvykBpmgu02vGTnkyx3mYZAGDvO8iFw7eqPj5zDNVH0bGAyKg7Uv3Gp4b4tmXsNCZIr-zoDpNQSqtzvZ-IpzxgsYPBySkSz0rcCvTQ5GNr3VrAAE8FoLHdC/s400/IMG_0269.JPG"/></a></div>
La devoción de los peregrinos y romeros se complementa con donativos que hace años se prendían del manto de la Virgen, que quedaba por esta razón muy dañado año, tras año, por lo que se decidió sustituir esta tradición, por la donación en mano. La fiesta se completa con los típicos puestos de pulpo y comidas, carne "o Caldeiro", fundamentalmente venidos desde O Carballiño", de amplia experiencia y tradición, así como prestigio reconocido, la costumbre y tradición de la comida campestre de las familias y amigos, y la música de los gaiteiros ponen el punto festivo en esta romería.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAAkd3C8J93OWIjx0Dczx1V5hBkxihwt2087G6-dGh5pke20_iLPxZVkZgJm4TLlBS70yoJbT2JVN-etNNqMc53GFfrrHD8ux7XLFg8zOR5Oi2N2hFn3dSZEGuwhO5V9YJoda-kbbwcS-P2XDByCpeOfRwwT-3CzffBfbKpjh6jt6P9-lDYt_RsQ2QylEV/s4272/IMG_0747.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhAAkd3C8J93OWIjx0Dczx1V5hBkxihwt2087G6-dGh5pke20_iLPxZVkZgJm4TLlBS70yoJbT2JVN-etNNqMc53GFfrrHD8ux7XLFg8zOR5Oi2N2hFn3dSZEGuwhO5V9YJoda-kbbwcS-P2XDByCpeOfRwwT-3CzffBfbKpjh6jt6P9-lDYt_RsQ2QylEV/s400/IMG_0747.JPG"/></a></div>
Finalmente alcanzamos el paso que cruza la vía rápida de Rodeiro a Chantada, para buscar Vilanova, un par de kilómetros mas adelante Camba, en donde nos detenemos para admirar el imponente Pazo cargado de historia, datado en el siglo XV, como casa Forte dos Churruchaos, y anexo al cual está su iglesia parroquial construida en el siglo XII, aunque las sucesivas reformas barrocas, la han dejado casi irreconocible, aun conserva restos de su pasado románico.
Continuamos la ruta, por pistas y caminos siempre de tierra, cruzando Fervenza, y adentrándonos en la antesala de Rodeiro, el lugar de Rio, arropada en las sombras de lo que en otro tiempo pudieron ser hermosos sotos ricos en castaños y robles, muchos de ellos transformados por uso y abuso de las explotaciones ganaderas, en pradería y en donde todavía podemos contemplar algún que otro "Pendello", de los que debieron conformar un típico recinto ferial, que acogía cada quince mensualmente ganado y tratantes llegados de todas partes, aunque hoy en estado de casi ruina. Se tratan de construcciones de feria típica gallega, en piedra y madera, alpendres, casetos y casas, en donde mercaderes y feriantes, exponían sus mercancías, los días de feria, al uso de los existentes en Agolada, y a Gouxa, aunque en este último lugar del ayuntamiento vecino de Dozon, prácticamente no queda nada de ellos, salvo las historias, fotos y recuerdos de lo que fueron y la importancia para sus gentes que tuvieron sus ferias.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ7mnBvfZjjEfTXHcFe-8OKDp7KTynQDiz5sQz9Aqd1zy_Fc8g8NFhVVsiauHcja39CSnb-y9MS-zqpGnJE68D2DXx4w8kk1ad68Z0bAEdjMxJD0TN3Um9Fdg57msiV835Skw_NUX-ImvkoK26YxyRPjQTW39lVGosH_akpl135yzb-W8o_NoezTh42IXa/s6796/Pazo%20Fortaleza%20de%20Camba.IMG_8001.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4380" data-original-width="6796" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ7mnBvfZjjEfTXHcFe-8OKDp7KTynQDiz5sQz9Aqd1zy_Fc8g8NFhVVsiauHcja39CSnb-y9MS-zqpGnJE68D2DXx4w8kk1ad68Z0bAEdjMxJD0TN3Um9Fdg57msiV835Skw_NUX-ImvkoK26YxyRPjQTW39lVGosH_akpl135yzb-W8o_NoezTh42IXa/s400/Pazo%20Fortaleza%20de%20Camba.IMG_8001.JPG"/></a></div>
Llegar a Rodeiro y no acercarse para admirar Los PENDELLOS DE AGOLADA, sería cometer el mayor de los pecados, por lo que aunque suponga hacer unos cuantos kms. Más, recomiendo encarecidamente la visita, en la seguridad de que el viajero agradecerá el consejo.
Agolada nace en una encrucijada de caminos, allá por el siglo XVI, en donde se asentaba posada para cambio de caballería y descanso de los viajeros y carruajes. Ya en el año 1788 hay constancia de la primera noticia escrita sobre la feria que se viene celebrando en los Chaos de Aian, correspondiente a Trabancas, por lo que podríamos afirmar que Agolada no nace de la feria, pero sí que crece con ella y los Pendellos.
Este conjunto arquitectónico data del siglo XVIII, y durante más de doscientos años, acogió una de las ferias de mayor relevancia del País. Se trata pues de uno de los espacios más y mejor auténticamente conservado como recinto ferial, declarado Monumento histórico artístico allá por el año 1985. Actualmente lugar realmente apropiado para la realización de ferias monográficas de artesanía, fiestas populares y marco incomparable para todo tipo e muestras y exposiciones monográficas.
Como diría el profesor D.Manuel Caamaño Suarez en su estudio sobre arquitectura Popular de Galicia, al analizar los recintos de feria: "La vida de los Gallegos, estuvo siempre muy vinculada al campo, allá por los remotos tiempos medievales nacieron las ferias, y para esto se crearon espacios públicos en los que periódicamente se procedía a la venta y cambio de productos y mercancías de los que disponían los campesinos.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMfXhCapLY3aTZK8dQWC8EM-WYK9gp06LSmw35pwqgM07j4flJran2_BbZOSTpmculrjc3m7h5GkiCfitVwj61_k3lfwZs9puewuZ6P_xDSiaiK0GxQWW50PcKfo9V477r2BjeV_BRWhvBrRdB0sh24yUdk6QR3R5vEeAim2goOb49ySWkTwqe6dqVYVoT/s6762/Aldea%20de%20Vilafria.IMG_0422.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4322" data-original-width="6762" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMfXhCapLY3aTZK8dQWC8EM-WYK9gp06LSmw35pwqgM07j4flJran2_BbZOSTpmculrjc3m7h5GkiCfitVwj61_k3lfwZs9puewuZ6P_xDSiaiK0GxQWW50PcKfo9V477r2BjeV_BRWhvBrRdB0sh24yUdk6QR3R5vEeAim2goOb49ySWkTwqe6dqVYVoT/s400/Aldea%20de%20Vilafria.IMG_0422.JPG"/></a></div>
Los Pendellos de Agolada, se encuadran dentro de los que surgen con carácter permanente o fijo. Sus edificaciones son a modo de alpendres, a las que poco a poco se van añadiendo otras, casas, casetas, comedores, expositores, pendellos destinados a almacenaje del ganado, viviendas con cuadra en los bajos, etc. cuidando de que quedara espacio suficiente a modo de calle para que los feriantes, compradores y curiosos pudieran circular cómodamente, observar las mercancías expuestas sobre estos muretes de piedra granítica, o pendellos expositores, y comprar o vender, todos ellos levantados con materiales, piedra y madera, muy sencillos toscamente tallados, pero que han perdurado a lo largo del tiempo por su buen hacer.
Continuando nuestro recorrido por lo que queda en pié de Rio, pasaremos por delante de su iglesia parroquial, en una espesa "Carballeira",-Robledo-, y tomaremos buscando las calles de Rodeiro, por un camino fundamentalmente de tierra y piedra, entre cierres, muros y balados cubiertos de musgo y el paso del tiempo, hasta el lugar de Mouriz para tomar más tarde el asfalto que bajo la atenta mirada de lo que fue uno de los castros más importantes de la zona, el de Casasoa, alcanzar su capital por el bien trazado Roteiro dos Muiños, paseo fluvial que nos conduce hasta la antigua fortaleza; La Torre de los Camba, reconvertida hoy en Ayuntamiento. Los restos y vestigios del románico, aunque lamentablemente muy castigado permanecen en su iglesia Parroquial, de San Vicente.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6TJCpSgTQRWw3imYGZOql3AsxZfxohhGvgUUfczZB_r-UQKC1tTKtKtcRpnXf6GJY6iDKqSad2hFFc40qNTWodEbWk-Tecbj-3dpz-CY9ngcKVG-Z4Y8J-0U5ADmYmL34nQ97D-75csnii9lNrwTVeIGG6UvdIFfCDMPuic7qlBxElc_8H4okcACHObwK/s4272/IMG_0276.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="4272" data-original-width="2848" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj6TJCpSgTQRWw3imYGZOql3AsxZfxohhGvgUUfczZB_r-UQKC1tTKtKtcRpnXf6GJY6iDKqSad2hFFc40qNTWodEbWk-Tecbj-3dpz-CY9ngcKVG-Z4Y8J-0U5ADmYmL34nQ97D-75csnii9lNrwTVeIGG6UvdIFfCDMPuic7qlBxElc_8H4okcACHObwK/s400/IMG_0276.JPG"/></a></div>
En Rodeiro terminaba y se unían a la ruta del Camino de invierno, algunos de los peregrinos que habían optado por hacer el recorrido acogiéndose a la hospitalidad y protección de los fueros del Monasterio de Oseira y que subían desde Orense por el camino Sanabrés, si bien tampoco era raro continuar el recorrido por las tierras de Dozon, y tras superar el Alto de Santo Domingo, bajar hasta Laín, variante del camino Sanabrés que era el escogido por caminantes y peregrinos en ocasiones, siendo desde Laín, ya única la vía hasta Compostela con la inconfundible silueta del Pico Sacro, en lontananza, señalando nuestro destino.
Desde aquí la influencia y llamada de Laín se hace ya más que presente, sobre todo tras cruzar el río Arnego, por la antigua "Ponte do Hospital", que evidentemente nos recuerda la existencia en un tiempo olvidado ya, de algún albergue, hospital de peregrinos del que no hay constancia, ni restos.
Se continua por una pista de asfalto que nos sale a mano derecha, está señalizada con un mojón del camino, para convertirse un poco más adelante en pista de tierra y recorrer varios cruces, derecha e izquierda siguiendo las marcas y mojones que señalizan perfectamente la ruta, salvando las aguas del Arnego, por los puentes de Areal y Amorin. En invierno es frecuente que estos prados permanezcan encharcados e intransitables a pié, mucho menos en bicicleta, por lo que según el tiempo se hace recomendable la carretera hasta Penerbosa, evitando lo imposible, y un poco más adelante hasta el lugar de Puza, donde lo que más destaca son las casas abandonadas y en ruina.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8JE3e9EFfpTyS85QAb_DQpTJOtgCm7tqf5UA9n657weoVH6jJ8S9o6qp8V8CWv6SjvBGGxWfWH7t0qu2zLHKA_tUs15hTG6mv1UypymQDufMm3tVwt1Ay221vnXy5I6chSoYjyri55mVxtRyiOeOMXc1OHXoDl4RRjlnBFAF_EW9XZMsubtAOqn5pa8NI/s5130/DSCN0655.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3599" data-original-width="5130" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8JE3e9EFfpTyS85QAb_DQpTJOtgCm7tqf5UA9n657weoVH6jJ8S9o6qp8V8CWv6SjvBGGxWfWH7t0qu2zLHKA_tUs15hTG6mv1UypymQDufMm3tVwt1Ay221vnXy5I6chSoYjyri55mVxtRyiOeOMXc1OHXoDl4RRjlnBFAF_EW9XZMsubtAOqn5pa8NI/s400/DSCN0655.JPG"/></a></div>
Todo este recorrido, a veces asfalto, a veces tierra, a veces cuesta arriba y otras para abajo, nos regala en ocasiones hermosas vistas sobre el Arnego y los saltos que el rio forma entre piedras de enorme tamaño, torrenteras y pozas de agua cristalina, no podemos olvidarnos que muy pronto llegaremos a Pedroso, su nombre lo dice todo, tras cruzar a Ponte da Penela.
En Pedroso el camino nos conduce por delante de su iglesia románica dedicada a San Julian y santa Maria con cruceiro, bajo la atenta mirada de lo que fue el Castro de Penela, hasta el puente Medieval con molinos en ruinoso estado, en ambas márgenes del Arnego, cuya denominación :A ponte y O Mesón, nos indica que posiblemente fue parada y fonda de caminantes y peregrinos en los tiempos del Medievo, hasta llegar al lugar de Maceira, desde donde dejamos el asfalto para recorrer pistas algunas de ellas muy recientes, de concentración parcelaria, cruzando Porcallos y Pardesoa, hasta Palmaz, después de siete kilómetros solitarios desde a Ponte Pedroso, atravesando cotos y regos de una curiosa altiplanicie sin ver una casa en sus alrededores. Dejamos las casas y establos del lugar de Palmaz por estrellas y empedradas corredoiras, en una corta bajada sombría hasta el llamado Rego de Reboredo, y continuamos cruzando la carretera Lalin-Monforte, y adentrándonos en el núcleo poblacional de Lalín, capital del Deza, por el lugar conocido como Lalin de Arriba, dirección Lagazòs, entre viejos robles y algún que otro castaño superviviente irreductible a estos tiempos modernos, que alfombran el suelo con hojas putrefactas y humus, acallando los pasos del viajero, que tímidamente se acerca a la fuente adosada sobre los muros de lo que fue una gran casona pacega, mirando de reojo el cruceiro que preside el lugar y da la bienvenida al caminante a la villa, antes de que San Martiño de Lalin de Arriba, impresionante construcción románica fundada en el año 98o, tal y como consta en la inscripción gravada en piedra en su ábside, prácticamente único monumento que queda en pié de aquella época, en Lalin, que según cuenta la historia, tomó su nombre de un sirviente apedillado "Lalino", que desempeño para los Condes de Deza, el cargo de administrador de estas tierras dezanas, casi limítrofe con las otras tres provincias Gallegas.
Lalin, Capital de la Comarca del Deza, en su afán de progreso y modernidad ha perdido gran parte de su histórico legado y patrimonio lamentablemente, cambiando industria por tradición que desapareció por mor del desarrollo y modernización de la villa que aún así conserva una enorme riqueza en forma de Pazos y casas señoriales, muchas de ellas rehabilitadas y con uso público, como el Pazo de Liñares, y el de Bendoiro, otros en estado ruinoso como el de Bergazos, que citamos dado que a poco que queramos podremos visitarlos en nuestro caminar hacia Compostela.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLqCpG_7dFwfE0_sL1Zi0Oil4i5s-er7v06FIQmToppf6SDLaI1uW0TGABJrBHBa9SI-kJFYGyhbGTKqYExPBv25A1V3lI5jecpgLJ0Nu_Acnsj1BPJqRSruW5aqLpe4Izvaj_FIJrLiqCN6_oynD1boL5IIGKFi8OT1lv9YRnRFJVAeHJpdcahKOb141l/s5152/DSCN9430.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLqCpG_7dFwfE0_sL1Zi0Oil4i5s-er7v06FIQmToppf6SDLaI1uW0TGABJrBHBa9SI-kJFYGyhbGTKqYExPBv25A1V3lI5jecpgLJ0Nu_Acnsj1BPJqRSruW5aqLpe4Izvaj_FIJrLiqCN6_oynD1boL5IIGKFi8OT1lv9YRnRFJVAeHJpdcahKOb141l/s320/DSCN9430.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpDXnlyFb9bMuq5N1r56_jBF3o5xORNaXse1_mcvbX6b4q9SMJquTCqQmNQdMZiaxWYDeIR2W2HYEpSe5w4HImf4TSUU589akzTnjEJ6UdNXfXNmr0zTJUunSqXgzBu5NsE6FdOEhNRCeVQkmspq5sviBroQZ39DNodMS4Ccf6DNMplvCoEDRkSWJ-8Cw9/s3686/DSCN9470.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="2895" data-original-width="3686" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpDXnlyFb9bMuq5N1r56_jBF3o5xORNaXse1_mcvbX6b4q9SMJquTCqQmNQdMZiaxWYDeIR2W2HYEpSe5w4HImf4TSUU589akzTnjEJ6UdNXfXNmr0zTJUunSqXgzBu5NsE6FdOEhNRCeVQkmspq5sviBroQZ39DNodMS4Ccf6DNMplvCoEDRkSWJ-8Cw9/s320/DSCN9470.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoVZK7101z9VkhEORvVc9cufR0dPuSxPO3lZlZy8ZUlp0D0qFNOwGumJ5_hzp8lR0lhRbi9rPhlnxYPDJXh-As_P4266nuGYXp82YrIbWRd62LvQI2rTX8-34hbPKpffsf3Rrwy3ExgHdYf8BOigdMPj1IiQtR-_wW7g5FgGswpD5NHIMN8TZUDimpObAS/s5152/DSCN9497.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoVZK7101z9VkhEORvVc9cufR0dPuSxPO3lZlZy8ZUlp0D0qFNOwGumJ5_hzp8lR0lhRbi9rPhlnxYPDJXh-As_P4266nuGYXp82YrIbWRd62LvQI2rTX8-34hbPKpffsf3Rrwy3ExgHdYf8BOigdMPj1IiQtR-_wW7g5FgGswpD5NHIMN8TZUDimpObAS/s320/DSCN9497.JPG"/></a></div>
Muy recomendable sería también visitar tanto la casa museo del astrónomo y matemático Ramón Mª.Aller, la Iglesia Románica de Donramiro y callejear por las calles Loriga, con su monumento al famoso aviador, obra del escultor Asorey, o contemplar el monumento homenaje al cerdo, en reconocimiento a este plato típico como es el cocido de Lalin, que se alza en el kilometro cero.
Salimos de Lalin, tierra de pintores y artistas de fama mundial, como Xose Otero abeledo, "Laxeiro", o Anton Lamazares, entre otros muchos, por la calle Colón, dirigiéndonos por delante del antiguo Ayuntamiento, actualmente biblioteca pública, buscando el paseo del río Pontiñas, para pasar por delante del polígono industrial Lalin dos mil, y el albergue de A Laxe, caminando en paralelo a la nacional 525. Hay que tener en cuenta que el camino original no existe, se han habilitado senderos, y alguna que otra pista, que transita evitando los laberintos de la autopista, el polígono industrial y sus naves, las vías del ferrocarril, por lo que máxime para ciclistas, recomiendo tomar la nacional desde la salida del paseo del Pontiñas, una vez abandonado el lugar de Regueiriño, y tomar de nuevo el camino tras las obras del AVE, acercándonos antes para visitar el Pazo de Bendoiro, y continuar atravesando el Lugar de Prado, su iglesia y el Pazo de Liñares, retomar el camino por el puente Taboada, increíble puente romano, del siglo X, empedrado que salva las aguas del Deza, no olvidarse de ver la piedra fundacional a la izquierda una vez cruzado el puente.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSDOKm25QDrhLMhZRRQyZvFmgTq8qb3dF1O5ubl14ekhQAuVSZAWgVcCzZlbucphacvB-qaWi9V8X76nzgkxsIl18yU5n8b5vsFrvBsjZUAZd-WuwHhBWVQMT2WfR938Jq4C1eua9x9FgY6GZ5ZZiIwDfZ5cLKKHXqiRC1ba05R5zozAGGqsPtqda7KjyF/s6960/IMG_6788.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSDOKm25QDrhLMhZRRQyZvFmgTq8qb3dF1O5ubl14ekhQAuVSZAWgVcCzZlbucphacvB-qaWi9V8X76nzgkxsIl18yU5n8b5vsFrvBsjZUAZd-WuwHhBWVQMT2WfR938Jq4C1eua9x9FgY6GZ5ZZiIwDfZ5cLKKHXqiRC1ba05R5zozAGGqsPtqda7KjyF/s320/IMG_6788.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAS8XSRPwv1SjYs1HQrgIPU3r1B-8XWlNxRBa31swVGtBZ2_uZJtuTQ3WVVrYIXPWUHRV5tLunDqGOzFK7wWSfbxxx3MGOX7lI-P2ntO1hhNov29xNengKTG86xl7WC_5HnGC6UpId8jmkJoAMakvJdmHW3rG5SlccSg3FJN8kWCLxKu9MnAGJWlfkKyXt/s6866/IMG_6903.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4496" data-original-width="6866" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAS8XSRPwv1SjYs1HQrgIPU3r1B-8XWlNxRBa31swVGtBZ2_uZJtuTQ3WVVrYIXPWUHRV5tLunDqGOzFK7wWSfbxxx3MGOX7lI-P2ntO1hhNov29xNengKTG86xl7WC_5HnGC6UpId8jmkJoAMakvJdmHW3rG5SlccSg3FJN8kWCLxKu9MnAGJWlfkKyXt/s320/IMG_6903.JPG"/></a></div>
Desde aquí el camino, restos de la calzada romana que en su día discurría por este lugar, en continua subida, en ocasiones peliaguda, alcanzamos la iglesia, igualmente vestigio del románico, de Taboada, con su hermoso cruceiro delante, que dejamos para bajar hasta Silleda, por un camino de tierra, en ocasiones pista asfaltada, tras pasar por delante de los muros del Pazo de Transfontao.
Silleda es la villa de la extinta "Semana Verde", que hace años acogía su faraónico recinto ferial, más parecido a un mausoleo megalítico, de enormes construcciones, naves gigantes y recintos sublimes, hoy en día sede más que apropiada para la realización de exámenes y convocatoria de oposiciones publicas de todo tipo, y alguna que otra feria agrícola venida a menos, que se están intentando relanzar dotándola de sentido práctico a duras penas.
De Silleda, poco mas hay que decir, salvo que si nos gusta o tenemos curiosidad por el tema arqueológico, a la salida de la villa, y puesto que nos pilla casi de paso, se encuentran los restos del castro de Tuiriz, origen sin duda del actual núcleo poblacional, y aunque muy alterado por a actuaciones más que dudosas, nos da una idea de cómo eran estos recintos durante la época castrexa. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmRJX_pfeCckoMHiGtFvWBYX-N2oz567JQPrEWQSAMdnh-BK7AW83h9nP9XYHa_KR4vyXO2uGIW8EoKCMlEaBWKNAbMRTm_u16LoWQGMug_66C8zMXOv5CPIDbFPpMS_JdfINzcgGzXRsmkSGlhHFKPB-9QunqPSy-JckN2bmmV5wE1VspZSN_on9jjBKR/s4640/IMG_7797.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3096" data-original-width="4640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmRJX_pfeCckoMHiGtFvWBYX-N2oz567JQPrEWQSAMdnh-BK7AW83h9nP9XYHa_KR4vyXO2uGIW8EoKCMlEaBWKNAbMRTm_u16LoWQGMug_66C8zMXOv5CPIDbFPpMS_JdfINzcgGzXRsmkSGlhHFKPB-9QunqPSy-JckN2bmmV5wE1VspZSN_on9jjBKR/s400/IMG_7797.JPG"/></a></div>
Prácticamente nos queda algo menos de cincuenta kms. a Compostela, que van a significar un continuo sube y baja, y una reiteración de entradas y salidas a la carretera nacional 525, que aunque con un tráfico muy intenso, para ciclistas resulta recomendable, dado el lastimoso estado de las pistas, sobre todo en épocas de lluvia, y contando con que desde ahora el camino, poco nos va a enseñar; Bandeira, Dornelas con su iglesia parroquial del siglo XII bajo la advocación de San Martiño, y Castro, donde volvemos a encontrarnos con los restos de la cultura castrexa, sacralizada por la iglesia con la construcción de la ermita de San Miguel que preside la corona circular típica de estos recintos, casi siempre en alto, con muro defensivo todo a su alrededor, para buscando el Ulla, llegar a Puente Ulla límite natural, y geográfico entre Pontevedra y Coruña, y cruzarlo por entre zonas de arboleda espesa, y caminos de tierra, pasando el viejo puente de cuatro ojos, junto al de cemento y hormigón de la nacional.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSFdHql77umYRusCWZXhFpQBszg3MBsLfrZYa8rRj_5JqJOyddTF49xRdcejYDp11jk4McNmEWEeTvjTVCwmcYbB-VFKZsVXyu-7hpG76OP71K4OJrndrjOic_PghI2Sq6IArBqhBPQPE9TM-g51ObXhOSyVbLWyHGxJHYcotMEpdztTI-xez9Gc42wjxC/s5152/DSCN8085.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSFdHql77umYRusCWZXhFpQBszg3MBsLfrZYa8rRj_5JqJOyddTF49xRdcejYDp11jk4McNmEWEeTvjTVCwmcYbB-VFKZsVXyu-7hpG76OP71K4OJrndrjOic_PghI2Sq6IArBqhBPQPE9TM-g51ObXhOSyVbLWyHGxJHYcotMEpdztTI-xez9Gc42wjxC/s400/DSCN8085.JPG"/></a></div>
El viaje está tocando a su fin, y la misteriosa imagen del pico sacro, cargado de leyendas, simbolismo y mitología se recorta sobre el horizonte y nos dan la bienvenida a Boqueixon, que atravesamos en un suspiro, para encarar Rubial, Deseiro de Arriba y las casas de A Gándara, donde volvemos a atravesar la nacional, siempre siguiendo las flechas y marcas, la señalización afortunadamente es buena, ya que el numero de cruces, caminos, pistas, carreteras etc. es importante conforme se acercan las casas mas próximas a la capital de Apóstol.
A tiro de piedra, aguarda majestuosa Compostela, cargada de historia y leyendas y sus "rúas" de sombras y nostalgia. La ciudad donde la lluvia se transforma en arte....
Angel Utrera.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl5g4EspNLXdUS-jxaKJba9BlL-rXMvRQ4r0lCZRQ21HZL8aL8TNimGirklG523yvly4g6ZrGZx_BpJtJMLYOxBOjmR4Psn303drlPqsNzGIsJKt2UDza5MxULbeQuPTdNa2thLsD_gx_eCyMv3YixmF3eZ-Lj4RaWjFaw_eIuXXJuk_HBLW2I72pfrt4C/s5152/DSCN8060.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl5g4EspNLXdUS-jxaKJba9BlL-rXMvRQ4r0lCZRQ21HZL8aL8TNimGirklG523yvly4g6ZrGZx_BpJtJMLYOxBOjmR4Psn303drlPqsNzGIsJKt2UDza5MxULbeQuPTdNa2thLsD_gx_eCyMv3YixmF3eZ-Lj4RaWjFaw_eIuXXJuk_HBLW2I72pfrt4C/s600/DSCN8060.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbYj_6zzxB1sqD550yKqeSKpRqK5R5JiOgWSecOwvW5ueImG3FRGiz9R53W2ncdpk_Q06wzJOA4VLCvvOMiMQiiJ0Hl1PotUDFA-p4ceiLsUugMekmtLfWlaKCBwLcNDP5sbZGuBwTvmIiZEffGknfLAug6FnEULfJRCa7DVFnFPXsxiXFf5Mm3s_FzS39/s5152/DSCN8178.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbYj_6zzxB1sqD550yKqeSKpRqK5R5JiOgWSecOwvW5ueImG3FRGiz9R53W2ncdpk_Q06wzJOA4VLCvvOMiMQiiJ0Hl1PotUDFA-p4ceiLsUugMekmtLfWlaKCBwLcNDP5sbZGuBwTvmIiZEffGknfLAug6FnEULfJRCa7DVFnFPXsxiXFf5Mm3s_FzS39/s600/DSCN8178.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHoyWTCLpo6ztFrX1Dg_ffDotsQP8fQY_Z_xcwlr2J7xh8WCcwEsGTsaTbse7hR65qYCh4lkPQDbdkGTbD1IeHd1AsZsJvmQU_JeGXqdQr6IT2muTIA2YXqY2q_gfHOTtPyliSuga_QjwHkcT3fId0TTEXFOLu2ECs9DbGUh1L6sLRh57XAb_RQ11SMhVq/s5152/DSCN8369.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHoyWTCLpo6ztFrX1Dg_ffDotsQP8fQY_Z_xcwlr2J7xh8WCcwEsGTsaTbse7hR65qYCh4lkPQDbdkGTbD1IeHd1AsZsJvmQU_JeGXqdQr6IT2muTIA2YXqY2q_gfHOTtPyliSuga_QjwHkcT3fId0TTEXFOLu2ECs9DbGUh1L6sLRh57XAb_RQ11SMhVq/s600/DSCN8369.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2JEMEvHNI7XPzdzBbR-o3SK-v7rCYJmYIzTTqGYc1fnAQPI14oSeVb5uhLBGZ_Kcj-rD7sLrsrdkrlD296ny1bLx7U2hWZ2ZUcrrpVIYLntQ96NiThC_cqcESkNyNYOltDonoeoZGWNPXevsDgfPh2TeOPLFidDCFjGfHR224H6zi8KEi5DL7657vllL-/s5152/DSCN9175.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2JEMEvHNI7XPzdzBbR-o3SK-v7rCYJmYIzTTqGYc1fnAQPI14oSeVb5uhLBGZ_Kcj-rD7sLrsrdkrlD296ny1bLx7U2hWZ2ZUcrrpVIYLntQ96NiThC_cqcESkNyNYOltDonoeoZGWNPXevsDgfPh2TeOPLFidDCFjGfHR224H6zi8KEi5DL7657vllL-/s600/DSCN9175.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCiWwclMAdWPp8Nswx6WSbrmvRIT-JquhJJMOK5_hL1WqU90eattkgfiODpE714W22qWM9GNV8TzKwjSZCkV6i28pzN1wXx2Z6V3viuOM_XnCNt6VeVLU72iDh2gKVhgDWqyd6B2r2zZZmgeLmYaHZ6rJeNe3AY_J_9zWEVvt96yaGrLzwWwtD-SxfMb_Z/s5152/DSCN9182.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCiWwclMAdWPp8Nswx6WSbrmvRIT-JquhJJMOK5_hL1WqU90eattkgfiODpE714W22qWM9GNV8TzKwjSZCkV6i28pzN1wXx2Z6V3viuOM_XnCNt6VeVLU72iDh2gKVhgDWqyd6B2r2zZZmgeLmYaHZ6rJeNe3AY_J_9zWEVvt96yaGrLzwWwtD-SxfMb_Z/s600/DSCN9182.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGcWSwp_MagfsDlOxDsetyehQMrqIYeNjDJIFYJLDF5XFbaieCrbeAz2imJ9vCXe4NJiWLcRYTdST77hazu6a3J7nvWh6EG3lCZlty9qmvUHokSNPI5BuEEmv1NKrr-X3j9kj2mOM_ZEpc-RXqRiu8pyEzkrE0OG_CDu37eN7BoVmEFAno2Js7fqIbi1Tk/s5152/DSCN9433.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGcWSwp_MagfsDlOxDsetyehQMrqIYeNjDJIFYJLDF5XFbaieCrbeAz2imJ9vCXe4NJiWLcRYTdST77hazu6a3J7nvWh6EG3lCZlty9qmvUHokSNPI5BuEEmv1NKrr-X3j9kj2mOM_ZEpc-RXqRiu8pyEzkrE0OG_CDu37eN7BoVmEFAno2Js7fqIbi1Tk/s600/DSCN9433.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKPsedL1AUINGAA-LXlNYkNwVSkK3hqt1Z_NxH6D7reMdWZMJTdDNAVoe_tHT78e1AlDyESN4JWCoMYyMr47IZ9Qa8KHWKEnAlF01CphwPFgnbzvPTf0BAJm9UsMAMeh14M47xHZFrKcWLH2j8hsEmDjNRjtF6hR48Z7JxAOenm7XydgL2qYYg2bCM423Q/s5152/DSCN9493.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKPsedL1AUINGAA-LXlNYkNwVSkK3hqt1Z_NxH6D7reMdWZMJTdDNAVoe_tHT78e1AlDyESN4JWCoMYyMr47IZ9Qa8KHWKEnAlF01CphwPFgnbzvPTf0BAJm9UsMAMeh14M47xHZFrKcWLH2j8hsEmDjNRjtF6hR48Z7JxAOenm7XydgL2qYYg2bCM423Q/s600/DSCN9493.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJ0ABx44_0Bwunfi8tGlj60P2jNTw0cjahBxVEfG1jlBVJVspIFNCeemeuO9sUX0YowyKwP7BNNHRCuEd9zx9hDl6uIQi7kHurjTqA9SnB3rk3KYQvffLOv4zeyQRjg7VZUbBYo0KnwyBT-9UBFY9ubBcMzWhbCSAHPC8BVEKjfD1LXnONgVwdEnN6b1dE/s6960/IMG_0083.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJ0ABx44_0Bwunfi8tGlj60P2jNTw0cjahBxVEfG1jlBVJVspIFNCeemeuO9sUX0YowyKwP7BNNHRCuEd9zx9hDl6uIQi7kHurjTqA9SnB3rk3KYQvffLOv4zeyQRjg7VZUbBYo0KnwyBT-9UBFY9ubBcMzWhbCSAHPC8BVEKjfD1LXnONgVwdEnN6b1dE/s600/IMG_0083.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9o4gLzvLeei2opK-34vbWohZwDydb2EAmtE3Qf7KpY5s9chmJT6Gw2S_gz1_L1sW1VCL6gq0dFUgQvbYFXprZyjShKwqwcLFiwq7WZsLwKvuvMUTgGnce4O8YcfDUjxI5GV94BKGdyBEJWIYaNexynauSPQtE5wyGhkp5340HWQGQdHCYfXGmE4cSCyGW/s6960/IMG_2634.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9o4gLzvLeei2opK-34vbWohZwDydb2EAmtE3Qf7KpY5s9chmJT6Gw2S_gz1_L1sW1VCL6gq0dFUgQvbYFXprZyjShKwqwcLFiwq7WZsLwKvuvMUTgGnce4O8YcfDUjxI5GV94BKGdyBEJWIYaNexynauSPQtE5wyGhkp5340HWQGQdHCYfXGmE4cSCyGW/s600/IMG_2634.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-2951996243127845822023-08-04T09:48:00.000-07:002023-11-16T10:40:46.002-08:00CRUCEIROS DE SAN XIAO DE VENTOSA.(AGOLADA).
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFcu8EmQ1nQOwwkT0XQ9FdPT8ysQn8sjzJKozTSK3E_lFUJ78SSIctHUgcVbakGO3n6ZfJ_KAiMq9_GIZV55jMFc136M5mV-RdO-3eR4gfG_TXRleLlv6giE1IcEfqXRmwrGL90qPpivcNYHR5Oylm49U2pe_0GAt7Vke5aQeDSfTSbs20pojrZ_O6SYFK/s5152/DSCN8055.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFcu8EmQ1nQOwwkT0XQ9FdPT8ysQn8sjzJKozTSK3E_lFUJ78SSIctHUgcVbakGO3n6ZfJ_KAiMq9_GIZV55jMFc136M5mV-RdO-3eR4gfG_TXRleLlv6giE1IcEfqXRmwrGL90qPpivcNYHR5Oylm49U2pe_0GAt7Vke5aQeDSfTSbs20pojrZ_O6SYFK/s400/DSCN8055.JPG"/></a></div>CRUCEIROS DE VENTOSA.-
Presentamos ó longo desta exposición Cruceiros tanto procesionais, como de Monte, o de cruzamento de camiños, así como no adro ou cemiterio da igrexa parroquial, a popularmente coñecida como “Catedral do rural”, San Xiao de Ventosa e con detalle das súas características principais, localización, coordenadas e estado actual de conservación.
En Galiza, non existen Cruceiros datados anteriores ó Concilio de Trento, rematado no ano 1564, polo que a relación do sentido da contrarreforma cos cruceiros resulta innegable tal e como se pode comprobar lendo as actas da sesión XXV e última do referido Concilio no capitulo no que se fai referencia ao culto e veneración das reliquias dos Santos e imaxes s Este contexto histórico de Galiza no que vanse instalando cruceiros por tódolos camiños, está evidentemente contaminado por unha profunda relixiosidade, medo ou represión mesmo por parte da Igrexa a partiren desta Contrarreforma e o traballo da Santa Inquisición.
A aparición e implantación dos tribunais da Santa Inquisición no noso Pais, no ano 1562, sen dubida tamén contribuíu o pulo desta relixiosidade fanática é a súa actividade en forma de obras de cantería; Cruceiros, petos de animas e outras obras relixiosas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhM1ZM33OqUR9uHvElNX7rKfaNHB2GcL1i0V92bO_dZmO_-RR9-V-6p4HwMttnp14eLpD9pKToE1QwM7AVDR3YP85y1jO-d5INYorsNCqymK6mefiVRqj1nPBpzTj_IwWMj_ErSzBnELRlZasBk-jwcjhKLngEvhSuTgsPkSJiusQgBPdIGB4mj4lgD3a1/s5152/DSCN8187.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhM1ZM33OqUR9uHvElNX7rKfaNHB2GcL1i0V92bO_dZmO_-RR9-V-6p4HwMttnp14eLpD9pKToE1QwM7AVDR3YP85y1jO-d5INYorsNCqymK6mefiVRqj1nPBpzTj_IwWMj_ErSzBnELRlZasBk-jwcjhKLngEvhSuTgsPkSJiusQgBPdIGB4mj4lgD3a1/s400/DSCN8187.JPG"/></a></div>
Castelao mesmo recordaba que "Debaixo de cada cruceiro hai agochado un pecado. Para o escritor da terra e as xentes, os cruceiros non eran senón un real exemplo de cristianización, tanto as crenzas mitolóxicas e fantásticas da cultura castrexa como da romana, da que se apropia en forma de miliarios transformados en fuste para soporte de cruz, tan abundantes en corredoiras, congostras e camiños.
Para outros autores, o fin ultimo sería buscar protección para a xente que se arriscaba por sendeiros e bosques, cheos de perigos, sombras, meigas e demos que sufrían por mor dos encantamentos transformacións máxicas, en príncipes e doces doncelas, que te arrastraban as profundidades das covas dos mouros e os avernos dos infernos onde quedaban prisioneiros para sempre. Tiñan por tanto unha eficaz áurea de protección, contra influenza de demos e espíritos, na súa finalidade de exorcismo contra o mal.
Pero tamén hai que ter en conta que algúns deles se levantaban en acción de grazas ou para suplicar unha curación, unha milagre, ou para saldar con el Todopoderoso unha débeda, unha promesa ou un ofrecemento non cumprido. Outros recordan; mortos ou roubos, ou calquera outro feito tenebroso, unha morte, un crime, e mesmo nos recordan en ocasións acontecementos históricos ou a aparición máxica en procesión polos lugares, da Santa Compaña, polo que en caso de apuro invocando a súa protección o viaxeiro podía sentirse a salvo de perigos, xa que coma sagrado que era, convertía en sagrado, o lugar onde se colocaba. Rezando ante el gañábanse indulxencias, perdoes e grazas , cando a Igrexa así o dispoñía.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGaOc3Ud0_GiZm0s3AGAxTxRPzToH_kqOvIv55ldmzeVeA4x4CxY0c_sciY5J_lz91j-5iLVjfdFSrA-1byI_So5kiL0S0loWQkYUo-tuSC8JXcEJFWw1IsvZ94RvViEVfedU5rNL5Mc4LbGYs1xsWzAgBhNILfrNYlT_ole2qUBFd26snYFLv-iYztO_D/s5152/DSCN8150.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGaOc3Ud0_GiZm0s3AGAxTxRPzToH_kqOvIv55ldmzeVeA4x4CxY0c_sciY5J_lz91j-5iLVjfdFSrA-1byI_So5kiL0S0loWQkYUo-tuSC8JXcEJFWw1IsvZ94RvViEVfedU5rNL5Mc4LbGYs1xsWzAgBhNILfrNYlT_ole2qUBFd26snYFLv-iYztO_D/s400/DSCN8150.JPG"/></a></div>
Para comprender e admirar un cruceiro en todo o seu esplendor e preciso analizar ata o mais ínfimo detalle da obra, sen esquecer que foron unha forma de ensino das sagradas escrituras a xente analfabeta do pobo por parte da igrexa cristián.
A figura principal sempre vai ser a imaxe de Cristo na cruz na que morreu por nos, que nos fala de sacrificio, coa cabeza caída, inclinada cara a dereita, con barba as veces, os tres cravos sagrados perfectamente representados e o pé dereito apoiado sobre o esquerdo, sempre.
Resulta imprescindible deterse nos detalles mais pequenos e cheos de simbolismo das obras, non apreciables a simple vista dos neófitos, pero na que os canteiros e artesáns puñan sempre bo coidado para non cometer pecado ou sacrilexio.
Así o primeiro que observamos é a orientación do fuste no que se eleva a cruz, sempre cara o camiño principal, lugar de paso obrigado, as representacións da árbore da ciencia do ben e do mal, o mesmo árbore do paraíso, do que comeron e pecaron por elo, Eva e Adan. Resulta tamén interesante comprobar a posición das mans do Cristo; no caso de estar pechadas, é sinal da omnipresencia de Deus, si foran representas abertas, hai que entender que cristo mostra a súa misericordia e no caso de ter os dedos índice e corazón estendidos habería que entender está bendicindo os que vaian deterse para a súa contemplación.
Tamén en ocasións atopamos na base do cruceiro a caveira, imaxe que se repite en numerosas ocasións, o que simboliza o triunfo da vida sobre a morte.
Agolada ten unha variada colección deles, algún nun estado lamentable de conservación.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNByvdhhgOx4SqKOBw962DpmdxOgWl548a0krRC9hShtzKNfv6cXvczqm8OYnyP46eYjQZdL3be3yCLwmsZVzukrnSfsu6gLuGmz6JZvG9uwqNbS52fD1KNimCh4r5bz2rG0zk2RX8QHgp-ozp44e_ynwlPqB8ihFSILv2nyvsWm18DZg44AlNhkzj4nAB/s5152/DSCN8174.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNByvdhhgOx4SqKOBw962DpmdxOgWl548a0krRC9hShtzKNfv6cXvczqm8OYnyP46eYjQZdL3be3yCLwmsZVzukrnSfsu6gLuGmz6JZvG9uwqNbS52fD1KNimCh4r5bz2rG0zk2RX8QHgp-ozp44e_ynwlPqB8ihFSILv2nyvsWm18DZg44AlNhkzj4nAB/s400/DSCN8174.JPG"/></a></div>
No ano 1985 o investigador Manuel Raimondez Portela realizara un estudo e censo pormenorizado dos Cruceiros da Provincia de Pontevedra.
No caso específico de Agolada, o mencionado mestre recolleu no seu libro información de 39 dos nosos Cruceiros, aínda que incluíndo no mesmo algunhas Cruces, na actualidade o cense se eleva xa ata os 60, pero unicamente Cruceiros, dos cales a inmensa maioría sonche Cruceiros de Cruz carentes de imaxe no crucifixo.
No caso especifico da parroquia de Ventosa, á que nos estamos a referir, na actualidade temos censa un total de dos que de seguido ímonos ocupar.
Parroquia: Ventosa (San Xulián).
Na parroquia de San Xulián de Ventosa atopamos o maior número de Cruceiros de todo o Concello, xa que temos censado ata nove deles en diferentes lugares.
1,.Cruceiro de Laxe.
Un dos cruceiros da populosa parroquia de Ventosa, resultar ser este cruceiro de Cruz de Laxe, sito no campo da festa, xunto ao palco da música baixo varios carballos centenarios.
Cruceiro procesional, xa que tradicionalmente o día grande das festas da virxe do Faro, as xentes do pobo saen en procesión ao rematar a misa, levando en andas as imaxes da virxe e os santos, dende a súa fermosa igrexa románica a coñecida como a Catedral do rural, polos seus inigualables Baldaquinos e o sepulcro do abade Lope, ata este Cruceiro que se rodea para regresar camiño de volta ata a igrexa onde se puxa a honra de ser o mordomo da festa, en pública poxa.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiztTzYEB4GcsHDEC88X6iFEbyCmBOnuqdx5sIg0EWawN5dl29GBnnefi4ksbGB1yjB5KmRLgnkFlEMS9RdYvAfoSCVqu-ndMWHzXM2FFKS380dYqf6xgXofheMif50IehuMifbNrey45DzICYG-5gSPMOO9ovgwzguaPr3alIShYZ9JfsKgsOpXNCbJet/s5152/DSCN8050.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiiztTzYEB4GcsHDEC88X6iFEbyCmBOnuqdx5sIg0EWawN5dl29GBnnefi4ksbGB1yjB5KmRLgnkFlEMS9RdYvAfoSCVqu-ndMWHzXM2FFKS380dYqf6xgXofheMif50IehuMifbNrey45DzICYG-5gSPMOO9ovgwzguaPr3alIShYZ9JfsKgsOpXNCbJet/s400/DSCN8050.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro da Laxe. Cruceiro procesional en Ventosa.
Coordenadas (WGS84): 42°44'08.3"N 7°59'17.8"O (42.7356509,-7.988268) . Por certo que a cruz e de nova feitura xa que hai anos, a vella resultou coma xa fomos mencionando en outros casos, derrubada polo impacto dun vehículo despistado que a levou por diante.
A plataforma ten un grao cuadrangular sobre o que se levanta un pedestal cúbico con moito bisel.
O Varal resulta octogonal liso en tanto que o seu capitel ten forma de tronco de pirámide cuadrangular á inversa.
Cruceiro de Cruz, sen imaxes, o crucifixo é octogonal, liso.
No pedestal hai inscrición ilexible, no que tan so se aprecia; Hizo esta cruz... ¿?.
https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deza/agolada/2012/09/06/cruceiro-seguro-ventosa/0003_201209D6C4998.htm
Artigo de Rocio Ramos na Voz de Galicia ."Un cruceiro «seguro» para Ventosa". do 6/09/2012.
2. No Adro da Eirexe de Ventosa (San Xulián). Un mais dos varios Cruceiros de Cruz, este diante da igrexa parroquial. Coordenadas (WGS84): 42°44'10.6"N 7°59'06.6"O (42.7362768,-7.9851673).
Cruceiro sen plataforma e pedestal cúbico biselado.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiq9NJZbqRIbSEjDZXOqirxuTpH0TyIUvyMjo3Ns1Qob3EI_7ajwNi2x-I05M31n2f5UmQdpWpi68Gnl37JW5IV3wScagDViqNlwXl7jGb8GxJlmvDqnzMZnd78v0P7-tJ_PLtFJDjgQ7zHixi_EqOyE13FLSRkvat_ILitSH0TRxVgWLr8zQspyTZj8ndS/s5152/DSCN8055.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiq9NJZbqRIbSEjDZXOqirxuTpH0TyIUvyMjo3Ns1Qob3EI_7ajwNi2x-I05M31n2f5UmQdpWpi68Gnl37JW5IV3wScagDViqNlwXl7jGb8GxJlmvDqnzMZnd78v0P7-tJ_PLtFJDjgQ7zHixi_EqOyE13FLSRkvat_ILitSH0TRxVgWLr8zQspyTZj8ndS/s400/DSCN8055.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro no Adro da igrexa parroquial de San Xiao de Ventosa.
Varal octogonal empeza e remata en cuadrangular, con capitel cúbico sobre o que se levanta unha sinxela cruz, sen imaxes, lisa octogonal.
3. Cruceiro no adro preto da porta románica de Igrexa. Coordenadas (WGS84): 42°44'10.9"N 7°59'08.3"O (42.7362936,-7.9855638).Outro dos dous cruceiros de cruz que atopamos no adro da igrexa parroquial de Ventosa.
Baseamento sen plataforma. O Varal sae directamente dun pedestal en tronco de pirámide alcanzado mais ou menos tres metros de altura.
Capitel cadrado biselado e fuste octogonal.
A Cruz moi sinxela sen imaxes.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzGivyp7CECWbdeLK_yS9vx9Yton4mysXgiPvgNSM0xupxjRptr6H4BFCp2gMpSo2zIM1JehamTrYhKBtlBi6FWfb7F3Lc1_7xJfo3jq6yka75IJhjonBB_m-yyiFcJC0Giyv0Mh1vxTN3vHY9-47QwhTOe6Y4MFGVcc5DEbopt3o8aSl9r4AdggAbvNcq/s5152/DSCN8080.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzGivyp7CECWbdeLK_yS9vx9Yton4mysXgiPvgNSM0xupxjRptr6H4BFCp2gMpSo2zIM1JehamTrYhKBtlBi6FWfb7F3Lc1_7xJfo3jq6yka75IJhjonBB_m-yyiFcJC0Giyv0Mh1vxTN3vHY9-47QwhTOe6Y4MFGVcc5DEbopt3o8aSl9r4AdggAbvNcq/s400/DSCN8080.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro parroquial de San Xiao de Ventos.
4. Cruceiro de Cruz no lugar denominado; O Cruceiro. Coordenadas (WGS84): 42°44'04.0"N 7°59'07.9"O (42.7344396,-7.9855293).Posiblemente cruceiro recolocado e que estaría no cruzamento do camiño real, que viña dende o Faro en Rodeiro, e entraba en Ventosa para continuar cara Arzúa e Compostela, onde os carros dos tratantes e comerciantes ían cos seus bocois de viño do Ribeiro.
Camiño recentemente sinalizado ó seu paso pola ponte dos cabalos, no limite entre Agolada e Lalín, e que unía e daba servicio as parroquias de Parada (Lalín), onde se pagaría o dereito de paso- Portazgo, e Laxosa, Gurgueiro.(Agolada).
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNTjEz3yXrs7SMpTGqvFZ-JJKjVmeChL9shmtV7nOo44nyS4iwbhYy_ZYE2QJwH5MbIbDC_JlE_-REXa5jmXWvydoVTrR_xRihSm8NuWNEa20aUjXYSDIYsgHNELv99H_7lvqcJmjmR97OxCzYnkqZ-gel_3zZbG8xN_A2DJ_p3GmTYqei9bCfa0CVCpek/s5152/DSCN8091.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNTjEz3yXrs7SMpTGqvFZ-JJKjVmeChL9shmtV7nOo44nyS4iwbhYy_ZYE2QJwH5MbIbDC_JlE_-REXa5jmXWvydoVTrR_xRihSm8NuWNEa20aUjXYSDIYsgHNELv99H_7lvqcJmjmR97OxCzYnkqZ-gel_3zZbG8xN_A2DJ_p3GmTYqei9bCfa0CVCpek/s400/DSCN8091.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro de Ventosa. Lugar O Cruceiro, a Laxe.
Baseamento con plataforma de granito en lousa cadrada sobre a que se coloca cubo de granito tamén, a modo de pedestal, do que sae o seu varal octogonal que remata no capitel, unha única peza con molduras en forma de cubo sobre a que se coloca unha pequena cruz similar ós outros do lugar.
5.- Cruceiro de Cruz no lugar de Buxán, sobre un talude no monte que marcaría a corredoira que levaba a Vilar, e dende alí a igrexa de Ventosa. Coordenadas (WGS84) aproximadas: 42°44'45.6"N 7°59'07.1"O (42.7459878,-7.9853159).
Cruceiros dos de tipo coñecido como do Monte, que que está no medio de un deles do lugar entre Buxán e Vilar, no camiño antigo a Ventosa Eirexe.
Cruceiro incluído en la obra "Cruceiros e cruces do nordeste da provincia de Pontevedra", de Manuel Reimondez Portela, Deputación Provincial de Pontevedra, 1985. Páx. 205.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-b5kQom32CeGVrolNrgk48zQOfcYvJLUgjRhJVFWfQjNlzfX0qDBVBpXIs42_-MV0zzc1cddOgVb44-6ISWnjcEdWf_TGd5cazKyLBmnpkmmeLNpc4LRyIwPevgIzX47pbJqq_Dft2tmn9qlsIUoSndo04xkRUbnoVk2Rq1yGZPZdi6crRGPeHVn8nsms/s5152/DSCN8177.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-b5kQom32CeGVrolNrgk48zQOfcYvJLUgjRhJVFWfQjNlzfX0qDBVBpXIs42_-MV0zzc1cddOgVb44-6ISWnjcEdWf_TGd5cazKyLBmnpkmmeLNpc4LRyIwPevgIzX47pbJqq_Dft2tmn9qlsIUoSndo04xkRUbnoVk2Rq1yGZPZdi6crRGPeHVn8nsms/s400/DSCN8177.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjvr2buz4On94Qvspu8kJb4tIHe3uzrxXQUNurNX2tJDudZycNXIQKcwxCKml2jFuA2RVoevRNzgCRIbTRxp3UfuVONAUF5PE8dTHpk8mNd-2PilmK0deHe5b0zUBYVCjIVZxDr5fB9OO4uyah_UbuaS-mgc2gGpVOOHkmad15-_dcm0iUfI-UNuk-Uca4/s5152/DSCN8178.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjvr2buz4On94Qvspu8kJb4tIHe3uzrxXQUNurNX2tJDudZycNXIQKcwxCKml2jFuA2RVoevRNzgCRIbTRxp3UfuVONAUF5PE8dTHpk8mNd-2PilmK0deHe5b0zUBYVCjIVZxDr5fB9OO4uyah_UbuaS-mgc2gGpVOOHkmad15-_dcm0iUfI-UNuk-Uca4/s400/DSCN8178.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro de Buxán, parroquia de Ventosa.
Baseamento sen plataforma e sobre un pedestal cuadrangular biselado.
Varal octogonal, liso que remata nun capitel cuadrangular tocado con dúas gorxas.
O Crucifixo e de cruz, liso e sen imaxes.
Este Cruceiro presenta coma peculiaridade mais significativa o seu capitel composto, en tres tramos cadrados, non coñecemos na zona ningún outro Cruceiro de parecidas características, o que constitúe unha singularidade practicamente única.
Alcanza un tres metros elevándose sobre a pista que leva a Ventosa, nunha precaria situación, xa que os arrastres de terra e corrementos poderían facer que caera.
6.Cruceiro de Cruz, á entrada do lugar de Axiaz. Coordenadas (WGS84): 42°43'10.3"N 7°59'35.9"O (42.719533,-7.993314).
Este Cruceiro o atopamos xunto ao pozo de Auga a entrada da Aldea, polo que podemos consideralo como dos de tipo de Monte, xa que no seu inicio evidentemente non existiría a actual pista que vai a Pedroso, despois de cruzar o Turubelo, e si unicamente un dos vellos camiños de sempre.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMB1emtvBumnpxsmYQLhdm_Q65dECQrweyxiglBCxyM4X9ekboQvY2AwSlxUd6ZFbvqjpvU4-CYnKvozIhM2AA3PR3E2UOQ0OkJQNBUp3BdAs9zRIctLooYSmiQBwhAQc73R3F2Et0epERlDoGAdyGw8yIUYzzQNMQuAZ-l-X_YnW_PirnU7pfTqxEoFra/s5152/DSCN8108.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMB1emtvBumnpxsmYQLhdm_Q65dECQrweyxiglBCxyM4X9ekboQvY2AwSlxUd6ZFbvqjpvU4-CYnKvozIhM2AA3PR3E2UOQ0OkJQNBUp3BdAs9zRIctLooYSmiQBwhAQc73R3F2Et0epERlDoGAdyGw8yIUYzzQNMQuAZ-l-X_YnW_PirnU7pfTqxEoFra/s400/DSCN8108.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro de Axiaz parroquia de Ventosa.
Carece de plataforma de baseamento e unicamente ten a plataforma de pedra en forma de cubo, sobre o que sae o varal de un par de metros de altura octogonal biselado, moi similar a todos os desta parroquia, o que nos leva a pensar que sairán da mesma man dalgún mestre canteiro da zona.
O capitel e de unha soa peza, en forma de cubo con molduras, e a Cruz sen imaxes, como as anteriores moi sinxela.
7.Un novo cruceiro de Cruz, particular no lugar de a Laxe. Coordenadas (WGS84): 42°44'09.7"N 7°59'17.8"O (42.7360253,-7.9882791).
Este é un moderno cruceiro particular, de recente fábrica que se une os de Lamas de Trabancas, o de Pazos en Carmoega, e o de Basadroa e Elidían, todos eles de propiedade privada no Concello de Agolada, e que citamos a efecto de censo estatístico exclusivamente.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTNy55WtfjCS3CRhHIZIg8_9w_mfynyeVI3lCObRF67lUwR9mhCZYUl55kYUcpN5cN_OxbaW7CR8wuf6fE2sUrXSXVnopnGXSKfzbgOeoWj69DIA1II8bpsYzcnTA-QzyQvJwZL1u23dhoVi5Ob_Xg8ugjvkbxqdwSO7G9Nc9JSyan_hwtHh_MApm1L5s5/s5152/DSCN8171.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTNy55WtfjCS3CRhHIZIg8_9w_mfynyeVI3lCObRF67lUwR9mhCZYUl55kYUcpN5cN_OxbaW7CR8wuf6fE2sUrXSXVnopnGXSKfzbgOeoWj69DIA1II8bpsYzcnTA-QzyQvJwZL1u23dhoVi5Ob_Xg8ugjvkbxqdwSO7G9Nc9JSyan_hwtHh_MApm1L5s5/s400/DSCN8171.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro particular no lugar de a Laxe. Ventosa.
Se atopa no xardín dunha vivenda particular coñecida como dos Sarandeses.
Cruceiro de Cruz, de moi recente fábrica.
8. No lugar de Quintela. Coordenadas (WGS84): 42°44'36.3"N 7°59'17.6"O (42.7434273,-7.9882247). Tratase dun Cruceiro de Cruz, de devoción, que poderíamos incluílo no apartado dos Cruceiros de Monte, dada a súa situación a entrada do lugar de Quintela, moi preto da estrada principal Agolada-Rodeiro.
Na súa base podemos ler a seguinte lenda: PROPIEDAD I OBRA DE JOSE VASQUES 1911.
Un novo cruceiro de Cruz, sen imaxes, que presenta unha plataforma cadrada de pedra no seu emprazamento e pedestal de pedra, cúbico no que lemos a inscrición anteriormente comentada.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1_haYbgL6oXhVndCw6Bj7RR0kOQOE5sYKMZXJxqsSNwQsmJBNZedeN3_1IJxDRVQgMApQp2fqheOMXpKI7Wg2MjyRl--Gxl1paoOw95qQSBPXRp2d1HdNlxyIQUVrDmhLYMwN-7QIKZS6uQVMBou75tn8Jly6MORLd6r3LBOgem9nNGykKgqVlYf-CsYE/s5152/DSCN8022.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1_haYbgL6oXhVndCw6Bj7RR0kOQOE5sYKMZXJxqsSNwQsmJBNZedeN3_1IJxDRVQgMApQp2fqheOMXpKI7Wg2MjyRl--Gxl1paoOw95qQSBPXRp2d1HdNlxyIQUVrDmhLYMwN-7QIKZS6uQVMBou75tn8Jly6MORLd6r3LBOgem9nNGykKgqVlYf-CsYE/s400/DSCN8022.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro en Quintela. Parroquia de Ventosa.
O varal e liso cadrado no que hai moldura os laterais.
O Capitel e liso con molduras e a Cruz simple sen imaxes.
9.Cruceiro de Vilar. Coordenadas (WGS84) aproximadas: 42°44'32.9"N 7°59'09.5"O (42.7424821,-7.9859711.
Novo cruceiro de Cruz, a entrada da aldea de Vilar, que marca o sendeiro a igrexa parroquial de Ventosa.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3xpi8d49oilmVq-46RELbP52DLyT8JAgJpKklrybcTaq601jc-S6SHamKxd-gUP4ZXba_ZLYWjqrj9yWfrnl5qQo4NN_wiGhrRcwvaa6veWqv9UKJBSYE_zrr4_AYrSxOszmGYgXSKw1QzL_4Zhh16CKy3YeZG8WWH5hELJtozqjhCmqRDsAcrbV37Yyd/s5152/DSCN8028.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3xpi8d49oilmVq-46RELbP52DLyT8JAgJpKklrybcTaq601jc-S6SHamKxd-gUP4ZXba_ZLYWjqrj9yWfrnl5qQo4NN_wiGhrRcwvaa6veWqv9UKJBSYE_zrr4_AYrSxOszmGYgXSKw1QzL_4Zhh16CKy3YeZG8WWH5hELJtozqjhCmqRDsAcrbV37Yyd/s400/DSCN8028.JPG"/></a></div>
Ilustración. Cruceiro de Vilar de Ventosa.
Plataforma con dous graos e pedestal cúbico con bisel.
Varal octogonal liso no que apoia o capitel cuadrangular de tres panos e del sae un crucifixo, cruz lisa sen imaxes, alcanzando en total un tres metros de altura.
Destes nove Cruceiros localizados na parroquia da que nos estamos a ocupar de San Xiao de Ventosa, destacamos que o estado de conservación da inmensa maioría deles é moi mala, con graves deficiencias e danos causados polas inclemencias do tempo, así como pola acción involuntaria ou non, de vehículos tanto dos dedicados as típicas labores agrícolas, como de uso particular, o que pon de manifesto a case que total dedicación e atención por parte do noso Concello de Agolada, á preservación, e conservación do noso patrimonio cultural, tan rico como descoñecido, o que abonda dado a desaparición de varios dos cruceiros que existiron no Concello, no seu día e dos que non se volveu coñecer o seu paradero, ao ser derrubado, ou roubado.
Pensamos sinceramente que os nosos cruce<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjywzNXsT1rKvn7SJRTQ9GfoLh9Z4aMibVLjZUNsdPMqpiRzL-MDnlJdkeii3rKXz9gt60Uim5Sr5xfH6wcmlPsD0FS6UM8U4fUJUav_kP87T2EFGyu7BZzdLekp-xXBYoAf7my-ge7OPv88j6VfvfkSJPFRr6i1jS3ZQ3d3nfRdR0tCopeqbZU2Ncizxzs/s5152/DSCN8185.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjywzNXsT1rKvn7SJRTQ9GfoLh9Z4aMibVLjZUNsdPMqpiRzL-MDnlJdkeii3rKXz9gt60Uim5Sr5xfH6wcmlPsD0FS6UM8U4fUJUav_kP87T2EFGyu7BZzdLekp-xXBYoAf7my-ge7OPv88j6VfvfkSJPFRr6i1jS3ZQ3d3nfRdR0tCopeqbZU2Ncizxzs/s600/DSCN8185.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVNiiXLEGBYFTseDd-dlobxm0UgrU8tf6iAcZEZuwFH20eugMucYMFKY6IksXNDUMn-RHxKQ5QskMUTOZJ61FweULoKUCMwvZD5IeBv8jm7PH9k4xtw0vQiVZ5CIO1E6cj4RJeYfaxPaEeV_O9vFYV7O7dpIp9DtdUDNHf2sH5lWEHRBg3jgyw_wX01r4o/s5152/DSCN8054.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVNiiXLEGBYFTseDd-dlobxm0UgrU8tf6iAcZEZuwFH20eugMucYMFKY6IksXNDUMn-RHxKQ5QskMUTOZJ61FweULoKUCMwvZD5IeBv8jm7PH9k4xtw0vQiVZ5CIO1E6cj4RJeYfaxPaEeV_O9vFYV7O7dpIp9DtdUDNHf2sH5lWEHRBg3jgyw_wX01r4o/s600/DSCN8054.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEijaXc_y7RmuHFQA-Cen0EuzgBa7kRrln9fbOZNMJOxx1PusviGi8Xu7k7HR5-mDEMkGsJRPn9YBa1Xpac9KL6cWwxf97_q1ImAvPZ0IqHWK4dXpgPcRjIb_aPfivtsHhZLlMK52Lvhf8utxXe3ACM3-qK6oYikHb4JQS5sTOm-h-YcvV70Z2sGSl5wWGBv/s5152/DSCN8176.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEijaXc_y7RmuHFQA-Cen0EuzgBa7kRrln9fbOZNMJOxx1PusviGi8Xu7k7HR5-mDEMkGsJRPn9YBa1Xpac9KL6cWwxf97_q1ImAvPZ0IqHWK4dXpgPcRjIb_aPfivtsHhZLlMK52Lvhf8utxXe3ACM3-qK6oYikHb4JQS5sTOm-h-YcvV70Z2sGSl5wWGBv/s600/DSCN8176.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ6rAs6_KEkfETZywa23n2KK2n5AASvjMV8Ko-u69BO9k6b6VGmVt91whIABqxaWTHY7LDc35TfXcClmgMpBiHl7Xiz8BBt72Bw1UtPYPJAtb_NITosILy-YxpDyV5NeYYql7Nfft8YXndbgldIXxh-QgZt5JXatcCQrSPfbNoWM7NAclAmmLdMzvJ1BXV/s5152/DSCN8026.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZ6rAs6_KEkfETZywa23n2KK2n5AASvjMV8Ko-u69BO9k6b6VGmVt91whIABqxaWTHY7LDc35TfXcClmgMpBiHl7Xiz8BBt72Bw1UtPYPJAtb_NITosILy-YxpDyV5NeYYql7Nfft8YXndbgldIXxh-QgZt5JXatcCQrSPfbNoWM7NAclAmmLdMzvJ1BXV/s600/DSCN8026.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeSyaxYOhgKKpJTyQOdFbC9RUOHUH-yeiUWSisncPsttF4LuPHBi10pS8PGlR6PZLoeE0MqM7qf9h0DFFrNvTlG2GUxFriQy_HQt9KJOLC2tnqiW-FwjIEmFNqh1z758c7m0d_bXd3j42xYEoVOb7AT_3RPMirszIYWW6hm9PR898Vzh6Et8v_0-hVoUnp/s5152/DSCN8082.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeSyaxYOhgKKpJTyQOdFbC9RUOHUH-yeiUWSisncPsttF4LuPHBi10pS8PGlR6PZLoeE0MqM7qf9h0DFFrNvTlG2GUxFriQy_HQt9KJOLC2tnqiW-FwjIEmFNqh1z758c7m0d_bXd3j42xYEoVOb7AT_3RPMirszIYWW6hm9PR898Vzh6Et8v_0-hVoUnp/s600/DSCN8082.JPG"/></a></div>iros, non merecen o esquecemento e a indiferencia na que día a día permanecen e que fan desta riqueza cultural, etnográfica e patrimonial unha herdanza única que temos a obriga de conservar e transmitir as futuras xeracións, no mellor estado posible.
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-91284408544512788842023-08-02T09:52:00.000-07:002023-08-02T09:52:32.133-07:00BRANTEGA E A SUA BANDA E HISTORIA. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZCIHJUA5LhSqcLxHiEGqckBvpyInMEZEaed3gkeIEkkluaTqXaKytKFlJ3JoewVGSiW4WzF8VjB7dRFpmUKin8MDdtJNPsPtS4VRYIb7L2lzpNVIigIjJ9YtdJfCcVzv-uPTCN1-k-3JgnHmBiPx-qsKSYPjDMo5NWGV3mnqXz1M3rH9mWQ__1cf9OIiS/s960/Banda%20de%20Brantega%201932-FOTO%20ARREGLADA..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="552" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZCIHJUA5LhSqcLxHiEGqckBvpyInMEZEaed3gkeIEkkluaTqXaKytKFlJ3JoewVGSiW4WzF8VjB7dRFpmUKin8MDdtJNPsPtS4VRYIb7L2lzpNVIigIjJ9YtdJfCcVzv-uPTCN1-k-3JgnHmBiPx-qsKSYPjDMo5NWGV3mnqXz1M3rH9mWQ__1cf9OIiS/s400/Banda%20de%20Brantega%201932-FOTO%20ARREGLADA..jpg"/></a></div>
No ano 2010, tras resultar electa nosa candidatura á dirección da Asociación dos amigos da Banda de música de Agolada co gallo da celebración da festa do socio editamos un libro homenaxe a nosa Banda, no que se recollía a súa historia, así como as dos precursores; Brantega, Ventosa e Baíña coa colaboracións de varios escritores.
Daquela o amigo Xaime Lamas, chamarame para facerme ver que non era xusto falar e situar o berce da actual banda de Agolada en Ventosa, cando realmente nacera polas xestións do director da de Brantega o Sr. Oro Val e o Alcalde Costa, como efectivamente fora.
Certamente aínda ca Banda de Ventosa nace dous anos antes ca de Brantega, concretamente no ano 1862 grazas as xestións do seu mestre fundador o Sr. Cuñarro, hai que destacar que morre tamén antes, concretamente no 1959, cando a dirixe o mestre Manolo do Cureixas.
No transcorrer dos seus case cen anos de existencia, foron coa súa música por pobos e vilas practicamente de todo o Pais, baixo da man de Juan Fernández (O Juanito), Jose Fernandez Alvarellos, e Clemente Fernández, fillo do juanito.
Conta o mestre Alvarellos no seu libro sobre a historia das Bandas, que Clemente e Alvarellos, este coñecido co alcume de Curisco, eran primos irmáns e o Clemente fora músico en Cuba onde tocaba a trompeta.
Quero logo, rectificar aquel involuntario erro e dar ao Cesar o que é do Cesar, e agradecer as explicacións, fotos e información que me foi amablemente facilitada polo mencionado Xaime Lamas, D. Federico Méndez e Anxo Oro Trastoy, sen eles houbera resultado imposible facer este pequeno artigo sobre a historia da BANDA DE BRANTEGA e os seus músicos.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxsV6D1C2WOzgpyDx5Tq9oCbvCaaf5IHdIUUQDlgeNEvvX6mmfs6e_QFS-Az0_v5znVpGaTFX2-x2AgFH-Ux_trObOWaLZvYs-ANcMbHjXE29DhW9TZA_cpgfdPMOhRxBPuslrf-cldmDOwsxj_ZK50-1oj74IcOPYEXXYlg6WnbDdcmq4WF1yPrtMyhhc/s1605/A%20BANDA%20DE%20BRANTEGA%20NOS%20ANOS%20DOURADOS-ANOS%20TRINTA.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="956" data-original-width="1605" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxsV6D1C2WOzgpyDx5Tq9oCbvCaaf5IHdIUUQDlgeNEvvX6mmfs6e_QFS-Az0_v5znVpGaTFX2-x2AgFH-Ux_trObOWaLZvYs-ANcMbHjXE29DhW9TZA_cpgfdPMOhRxBPuslrf-cldmDOwsxj_ZK50-1oj74IcOPYEXXYlg6WnbDdcmq4WF1yPrtMyhhc/s400/A%20BANDA%20DE%20BRANTEGA%20NOS%20ANOS%20DOURADOS-ANOS%20TRINTA.jpg"/></a></div>
A Parroquia de Brantega, (San Lourenzo), foi durante anos unha das mais importantes do Concello de Agolada, por certo ca orixe deste nome, segundo Luz Méndez, no seu libro sobre Topónimo de Agolada, resulta todo un misterio e perdese na noite dos tempos resultando único en Galicia. A primeira anotación escrita aparece en documentación do século XV, do notario de Monterroso, Sr. Aras Afonso.
Durante o Antigo Réxime, Brantega pertenceu ao couto de Camanzo e foi señorío do mosteiro de San Paio de Ante altares de Santiago de Compostela.
Con todas as carencias da época, sorprende a actividade cultural que ao longo dos anos acolleu o pobo, un dos máis activos da comarca que chegou ter; banda de música dende o ano 1864 e equipo de fútbol. A primeira rondalla foi formada antes da guerra por Xaime Castro e Ulrico Sarandeses, presentándose en festas e romarías con diversos nomes como o de :“O conxunto Tírame Algo” ata os “No Saben Delos”.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiELKASgaFR53FBJ-ylH6Awlf5LtiKr2R_s3qGZd12AYG2sDBVWII8N4PKJYg5LOJD934OqVT1Epdo7gH02NZpoMyRRPEbDJ9JC6pHeS_TXJiuz8eya0HJdBxPNOQHt-nhOC4ANkzigYc2EQflI1KMMypTw6K_ohZ0163hSPcexfRD4qx7HEjQq209qMC7m/s1741/BANDA%20DE%20BRANTEGA-PRIMER%20AFOTO,%20INICIOS.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="979" data-original-width="1741" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiELKASgaFR53FBJ-ylH6Awlf5LtiKr2R_s3qGZd12AYG2sDBVWII8N4PKJYg5LOJD934OqVT1Epdo7gH02NZpoMyRRPEbDJ9JC6pHeS_TXJiuz8eya0HJdBxPNOQHt-nhOC4ANkzigYc2EQflI1KMMypTw6K_ohZ0163hSPcexfRD4qx7HEjQq209qMC7m/s400/BANDA%20DE%20BRANTEGA-PRIMER%20AFOTO,%20INICIOS.jpg"/></a></div>
E mesmo un grupo de teatro, creado nos anos 50 que se presentaría co estreo da obra: “O Médico a Paus” de Moliere. Tivo tanto éxito que saíron a representala a Agolada. Dende alí saían para Radio City de Vigo pero esta actuación tiveron que suspendela; xa que ó apuntador, Pepe de Vázquez, caeulle unha vidreira encima.
Nos ensaios, nunha palleira, tiveron que cambiar parte dos diálogos xa que o Sr. crego non vira o tema con bos ollo, logo deste xeitos en vez de dicir “anda que te parta un raio”, había que dicir “anda que te parta un coco”.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGt3cmXBLHj4jSIyIn24DrWC2WhX4Sml4HyKmx53jT0kJ_TeDpl_cgmLNOROhZmugJ2BtAViWMT0u5AKoHQ757Hqez66GUYwBOArFAE0jhqwOuHDG7tJmkfmLi0jeV2UevkD4Cu1lrB45Zixn1EhJaJx05TEyGOr7VkZwMkIIXY-7X07b3JtxP0pFicFGy/s600/BANDA%20DE%20BRNTEGA%201932.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="421" data-original-width="600" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGt3cmXBLHj4jSIyIn24DrWC2WhX4Sml4HyKmx53jT0kJ_TeDpl_cgmLNOROhZmugJ2BtAViWMT0u5AKoHQ757Hqez66GUYwBOArFAE0jhqwOuHDG7tJmkfmLi0jeV2UevkD4Cu1lrB45Zixn1EhJaJx05TEyGOr7VkZwMkIIXY-7X07b3JtxP0pFicFGy/s400/BANDA%20DE%20BRNTEGA%201932.jpg"/></a></div>
Importante fora tamén a “Taberna de Primo”. O que fora primeiro Alcalde Republicano electo ala nos anos da proclamación da segunda República, antesala do Golpe Franquista, e a subseguinte guerra civil. Foi tenda de ultramarinos, aqueles produtos que chegaban as nosas casas dende mais alá de "Ultramar", das afastadas terras de América do Sur, a chamada quinta provincia de Galicia, durante anos un fervedoiro de actividade, centro socio cultural e de relacións socias entre veciños.
Aínda podemos sentir o arrecendo a augardente e viño Sanson, entre o barullo e o rebulir das xentes que chegan e marchan sen parar nos dias de feira, entre mistos e fume de cigarros, risas e palabras unhas mais altas cas outras.
As tabernas desempeñaron un papel social de máxima relevancia nas comunidades rurais illadas as veces e con moi difícil acceso a vilas mais importantes sobre todo para as clases populares nunha época da nosa historia no que as comunicacións eran moi deficientes con medios precarios e escasos e fundamentalmente animais de carga ou cabalería.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfj5Go9iA4JiVbIC_sKMPc2l6pyN7snrwr4KFi9-IqpMVlyXBLawb8WX9iKdllwtrAJ14w4_F4f_tE7qhxOsG6tiXCKtZyuegvY260EbPQgYQb3e6xBgOIZncFUyh-bHbSw3NjH6taY7r3xPpRH7K_CmV8l4No2yFxw468KqxpOWDnx2V29JOEQSHc4mE9/s893/BERREDO-1948-ROMERIA%20GRANDE..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="601" data-original-width="893" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfj5Go9iA4JiVbIC_sKMPc2l6pyN7snrwr4KFi9-IqpMVlyXBLawb8WX9iKdllwtrAJ14w4_F4f_tE7qhxOsG6tiXCKtZyuegvY260EbPQgYQb3e6xBgOIZncFUyh-bHbSw3NjH6taY7r3xPpRH7K_CmV8l4No2yFxw468KqxpOWDnx2V29JOEQSHc4mE9/s400/BERREDO-1948-ROMERIA%20GRANDE..jpg"/></a></div>
Alí mesmo neste chamado "Campo da Feira Nova", era onde chegaban os primeiros coches mixtos, a parte de diante para as persoas, e a de atrás para as bestas; da Torronesa, os mais madrugadores, os dos Farruquiños de Dacón, Unión Melidense, Alonso e Autos Puntero de Melide despois, cargados de paquetería e fardos atados con corda de pita e papel dos xornais que se gardaban na casa para as ocasións.
De todos eles baixaban homes e mulleres, cestos con ovos, queixos e verdura, galiñas, coellos, repolos e cebolas, todo canto poidas imaxinar, tiña cabida na feira que duraba dende a maña cedo ata despois do almorzo e volta para a casa antes da chegada da negrura da noite.
A Feiranova, tamén era coñecida antes da feira do vinte seis, co nome de “Campo da Mámoa”, por ter existido en este lugar ao parecer aínda que non hai probas certas, un cemiterio celta.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR_UuZWYEK_378SJoGqaA6I9IBjlaz8wSV_gXfsG3rEyDTpXKKHj3s0bqagbYRC4tnFYKYCCZew1oVBeG4Sb0LP1PjMaTIsJ7Ue-UtQmbjCBvcji1b4ArQ9bZYye-21c3-pB4O4rwLGQOFR0bY1Y8n26AQy9aPFWPYBmT-K8b2HPZO0jrfZYS0ilmgw-Rh/s626/MUSICOS%20DE%20BRANTEGA%20CON%20ORO%20VAL..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="448" data-original-width="626" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR_UuZWYEK_378SJoGqaA6I9IBjlaz8wSV_gXfsG3rEyDTpXKKHj3s0bqagbYRC4tnFYKYCCZew1oVBeG4Sb0LP1PjMaTIsJ7Ue-UtQmbjCBvcji1b4ArQ9bZYye-21c3-pB4O4rwLGQOFR0bY1Y8n26AQy9aPFWPYBmT-K8b2HPZO0jrfZYS0ilmgw-Rh/s400/MUSICOS%20DE%20BRANTEGA%20CON%20ORO%20VAL..jpg"/></a></div>
Hai que ter presente que por aqueles anos dos que estamos a falar, anos trinta do principio do século vinte, non había as estradas coma hoxe en día, e unicamente existía comunicación con Lalín, As Cruces e Agolada. As primeiras estradas de certa importancia chegarían no ano 1951, polo que o transporte era en carros, a pé ou as costas dalgunha besta de tiro ou cabalo, despois chegarían os primeiros autobuses.
Viaxar nun destes autobuses resultaban sen dubida toda unha aventura chea de incógnitas. O primeiro e obrigado para non quedar en terra era madrugar, saír da casa cargado cos vultos e cestos, ben cedo cando aínda era noite e camiñar por aquelas congostras e corredoiras coas zocas de madeira para non manchar os zapatos e os pés de lama ata a posta de onde saía o coche.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7gf2fc3HZifbnYp3Ph89gNg3np0lEJnKYnSpWcxM3RsNcRCU077iOrDiHj1c0sJ5GfAVhtqclhuAopheCZ4uQjoBhCKlBP2qNynLKcsJoeiKL5zxvz39Lt4gK_pb2vzCdJxv-lWoE7wnvfz4ZQOMU8BXR9qns-TRghX_W-ps-UnKlHKXu0f817hiuAmgB/s491/MUSICOS%20DE%20BRANTEGA.%20FOTO%20MANUEL%20SALGADO.%201930%20.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="330" data-original-width="491" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7gf2fc3HZifbnYp3Ph89gNg3np0lEJnKYnSpWcxM3RsNcRCU077iOrDiHj1c0sJ5GfAVhtqclhuAopheCZ4uQjoBhCKlBP2qNynLKcsJoeiKL5zxvz39Lt4gK_pb2vzCdJxv-lWoE7wnvfz4ZQOMU8BXR9qns-TRghX_W-ps-UnKlHKXu0f817hiuAmgB/s400/MUSICOS%20DE%20BRANTEGA.%20FOTO%20MANUEL%20SALGADO.%201930%20.jpg"/></a></div>
Un destes heroicos autobuses O Torres, tivo como propietario un veciño de Brantega; D.Manuel Torres. Orixinario de Lamela e casara cunha rapaza de Cruces, chamada Julia, tivo unha filla Lourdes Torres e unha neta Maria Torres, desgraciadamente morreu electrocutado debaixo dun dos seus camións.
A luz eléctrica nas casas non chegaría ata o ano 1950 instalada polos irmáns Fuciños de Agra cando se inaugurou a estrada a Berredo, aínda que durante o período no que Primo Castro estivera como alcalde, fixera un importante esforzo para traer alumeado publico a vila, a través da central Penas da Boutereira, sociedade que fundara xunco co seu irmá Plácido, solicitando no ano 1922 a oportuna concesión para o proxecto de construír unha tosta no río que levara a auga canalizada ata as turbinas do muiño onde se transformarían en enerxía eléctrica, que prestara servizo os veciños do val de Carmoega. Sen dubida ambiciosa idea, na que investiron cuantiosos recursos e traballo e mais deixando claro os medios materiais e humanos con que se contaba entón para facer este tipo de traballos, de construción de diques, escavacións de rochas, tosta, etc. que íase estragar pola acción natural do río anos mais tarde levando por diante todo nunha enchente imprevista.
A Banda de Brántega aparece no ano 1864 e permanece ata o 1956, posteriormente reaparece baixo a denominación de Brantega Cultural, no ano 1982, para finalmente integrarse na actual Banda de música municipal de Agolada.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzKyFz830JK1PpIw1olag_gTucSEFKb8QAT4raeJxfMLlv0rnvhMgkYO8Tx2tX84Ce2QNqrdtZvjlQFciQHMRKufJF332mys9mLI-X6siVk8dhIryKSbqjKbYw8Ic2o20ZyI5Pw2BXeyyugQ9FTx9I6xqoG2EvHXXEOYnBKODMK5fUJi8qXNI9RdFLQ6k6/s400/Banda%20Cukltural-Oro%20Val.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="300" data-original-width="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzKyFz830JK1PpIw1olag_gTucSEFKb8QAT4raeJxfMLlv0rnvhMgkYO8Tx2tX84Ce2QNqrdtZvjlQFciQHMRKufJF332mys9mLI-X6siVk8dhIryKSbqjKbYw8Ic2o20ZyI5Pw2BXeyyugQ9FTx9I6xqoG2EvHXXEOYnBKODMK5fUJi8qXNI9RdFLQ6k6/s400/Banda%20Cukltural-Oro%20Val.JPG"/></a></div>
O artífice desta agrupación musical foi o mestre Estebo, músico afeccionado que tocaba o trombón de oído. Este xunto co clarinetista Marcial Sarandeses, e Javier García coñecido como o Xaviera que tocaba o baixo, e un fillo de Estebo, que tocaba o fliscorno foron os seus primeiros músicos.
Daqueles heroicos tempos e das penalidades e a dureza dos mesmos, da conta Alvarellos no seu comentado libro sobre as bandas, a través da anécdota sucedida no lugar de Camba nas festas patronais.
Ao saír da igrexa empezou entre os mozos cambotes unha forte discusión sobre o lugar onde tiñan que tocar aqueles tres; Marcial, O Xavier e o mestre Estebo, xa que uns querían levalos para un sitio e outros que foran cara outro.
Finalmente o Marcial chegou a un acordo para evitar males maiores e tomando a palabra díxolles: Que non haxa lío¡¡...Divídese a banda...¡¡
E así como como el marchou a tocar toda a tarde o seu clarinete a un lugar cos mozos que o seguiron e os outros dous estiveron en outro tocando sen descanso na festa que montaran o resto dos mozos.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGBV8ihbv3L8sh_NIkUkIBXtVvLGLdmiPkbmJSq8-aIMfqNiLeUMwEY-1r2UALh7AWfXe9DiQO_b-nKJrjQDR7eEXIM4q4QqxsI4Q3wyW0cwJp6H1oXYcoBtgwY5rBWz8U3-8QqjXg4KlEq5FqA6aJfmpEWJcxconih8aH3hm07Fd_h5HfJH0T3YBajOSe/s400/banda%20cultural%20de%20Agolada.-O%20dia%20do%20estreno%20dos%20traxes.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="262" data-original-width="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGBV8ihbv3L8sh_NIkUkIBXtVvLGLdmiPkbmJSq8-aIMfqNiLeUMwEY-1r2UALh7AWfXe9DiQO_b-nKJrjQDR7eEXIM4q4QqxsI4Q3wyW0cwJp6H1oXYcoBtgwY5rBWz8U3-8QqjXg4KlEq5FqA6aJfmpEWJcxconih8aH3hm07Fd_h5HfJH0T3YBajOSe/s400/banda%20cultural%20de%20Agolada.-O%20dia%20do%20estreno%20dos%20traxes.JPG"/></a></div>
Co pasamento do Sr. Estebo, fíxoche cargo da dirección o coñecido Andrés Vilariño, que chegou ter case trinta músicos tocando na Banda xa con certa sona e moito prestixio.
Da división acaecida polas disputas entre os músicos alá polo 1942, xurde a Banda de Baiña.
O seu derradeiro director logo de substituír ao mestre Oro Val, foi Amadeo Agra Fernández que se mantivo ao fronte da mesma ata a súa desaparición no ano 1956.
Da importancia daquela Banda de Brantega quedan as novas publicadas das súas actuacións por diversos lugares e festas, en diferentes xornais da época, cuxas paxinas pódense consultar a través de internet na Biblioteca dixital de Galicia; Galiciana.
Recollemos agora algunhas desas publicacións:
Do xornal LA CORRESPONDENCIA GALLEGA, Diario de Pontevedra do Mércores 16 de Xullo do ano 1916. La Provincia baixo o titulo “DESDE GOLADA”. Las fiestas de Borrageiros, coa firma de Corresponsal. Publicase en Castelan: <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVF_I8djAWGB40cCmbVwFPi6FIAgA3fNn--zvVgUhsJ9wxydCL6Y-omiEv8cH0HCXGZjTN2QXbM7HqoONtKmzrWvItMjuIDSrgybLxnBAYkujPWxcua-bfypn273Fjv8T7TvJmhAQofJ8vDFyO8_yOjqbNLyr7nPQUCu1Jj1apwb6rPcnI6ui2DoQeEJBP/s400/Concerto%20en%20Brantega-Banda%20Cultural%20d%20eBrntega.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="274" data-original-width="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVF_I8djAWGB40cCmbVwFPi6FIAgA3fNn--zvVgUhsJ9wxydCL6Y-omiEv8cH0HCXGZjTN2QXbM7HqoONtKmzrWvItMjuIDSrgybLxnBAYkujPWxcua-bfypn273Fjv8T7TvJmhAQofJ8vDFyO8_yOjqbNLyr7nPQUCu1Jj1apwb6rPcnI6ui2DoQeEJBP/s400/Concerto%20en%20Brantega-Banda%20Cultural%20d%20eBrntega.JPG"/></a></div>
Con extraordinaria brillantez se han celebrado este año en la parroquia de de Borrageiros , -capital del ayuntamiento de Golada- las tradicionales fiestas en honor de los gloriosos San Cristobal y San Benito.
Las funciones de Iglesia revistieron gran solemnidad. El día 10 se organizò una procesiòn muy lucida en la que condujo el estandarte el digno Alcalde de este municipio y culto abogado Don Jose Fociños de Valenzuela.
Las bndas de música de Brantega y Merza dirigidas respectivamente por los populares maestros Don Andres Vilariño y Don Rogelio Gonzalez han ejecutado durante los festejos con perfecta afinaciòn y delicado gusto un repertorio nutrido y selecto, siendo objeto de calurosas y justas alabanzas.
Por las noches, la elegante fachada de la nueva casa Consistorial, ostentaba artistica iluminaciòn de acetileno, que alumbró durante los tres días hasta las dos de la madrugada, dando inusitado lucimiento a las alegres verbenas, que como en años anteriores, consstituyeron la nota mas saliente de los festejos.
El dia 10 en el amplio salón de sesiones de la casa Auintamiento, dedida galantemente por el Sr. Fociños, tuvo lugar un baile todo encanto y hermosura, al que concurrieron las mas bellas señoritas de la comarca y los mas distinguidos jovenes.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfvynNSgqY7iwnjG5pG1k6wF2R_7LOEPI4S2yOSBBHdTn6oEfFmxycDNK4wMASdxOhrw-YeQLOJA84IL1ZLyZRdR2yGGH3D_-UUmbvHL5M6lyzgwB-odQvihW8m9FEF_xTfACYF7pnzz0G7ELdqGahb4z3BiJlsLbulLG0oUu8lvQFsseeGrzMuhAXQVge/s400/oro%20val.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="300" data-original-width="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfvynNSgqY7iwnjG5pG1k6wF2R_7LOEPI4S2yOSBBHdTn6oEfFmxycDNK4wMASdxOhrw-YeQLOJA84IL1ZLyZRdR2yGGH3D_-UUmbvHL5M6lyzgwB-odQvihW8m9FEF_xTfACYF7pnzz0G7ELdqGahb4z3BiJlsLbulLG0oUu8lvQFsseeGrzMuhAXQVge/s400/oro%20val.JPG"/></a></div>
Comenzó el simpático acto a las doce de la noche y hasta las cuatro de la madrugada no decayò la animaciòn.
Amenizó esta número una secciòn de la banda de música de Brantega tocando con toda la maestria caracteristica a tan afamada agrupaciòn musical, brillantes composiciones.
Las fiestas de San Cristobal y San Benito dejarán entre los goladensen grato y perdurable recuerdo.
El ECO DE SANTIAGO. Diario de la Tarde, na súa ediciòn do Venres 25 de Agosto do ano 1933 publica en Castelan baixo referencia; Fiestas en Pastoriza, o seguinte:
Vienen celebrándose estos días con gran concurrencia de fieles los cultos de la novena que los vecinos de Pastoriz y Basquiños dedican a la Divina Pastor en su capilla de Pastoriza.
El Domingo dia 27 a las ocho de la mañana la banda de musica de Brantega y el cuarteto Os Sixtos, recorrerá el barrio tocando alegres dianas.
El COMPOSTELANO. Diario independiente do mercores 23 de Agosto 1933, recolle igualmente a nova das Festas da Divina Pastora de Pastoriza;
.El día 27 a las ocho de la mañana previo al disparo de las bombas de palenque la Banda de música de Brántega y el cuarteto os Sixtos, recorreran el barrio tocando alegres dianas.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjtVC3Z0zazmKEoqLDMYdodCWVEyK_E8_WKSpJLFccfPQvMSoPO3kqC1p-O364VdgfeUi-YaLWr3kNDj5uURjRlUoW25j_Yf7zs6bBvY1v4tAGuAEoYwuS592Qed-UjSp0so5QgNZY5dxPjVcHu7Lw5iN6iBaV08XI8iw6zSAaPVVa3tr6vPELZK8fvYirB/s400/oro%20val%202.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="300" data-original-width="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjtVC3Z0zazmKEoqLDMYdodCWVEyK_E8_WKSpJLFccfPQvMSoPO3kqC1p-O364VdgfeUi-YaLWr3kNDj5uURjRlUoW25j_Yf7zs6bBvY1v4tAGuAEoYwuS592Qed-UjSp0so5QgNZY5dxPjVcHu7Lw5iN6iBaV08XI8iw6zSAaPVVa3tr6vPELZK8fvYirB/s400/oro%20val%202.JPG"/></a></div>
...Despues de la misa la citada Banda ejecutará algunas piezas..
Este mismo diario EL COMPOSTELANO, oLuns día 5 de Septbro 1932, publica baixo referencia; Vida Gallega, o seguinte solto:
El número 529. Precioso número en el cual aparece la mas amplia informaciòn gráfica de las fiestas patronales de Santiago, con las carrozas de la cabalgata retratadas, los actos de los coros regionales, la procesiòn tradicional, los discursos de los galleguistas, el paso de los gigantes y cuanto reunió este año en Compostela mas romeros que nunca. Ademas contiene fotografías de la excursiòn del Recreo de Vigo a la playa de America, de la ría de las piraguas de la playa de Samil,,,,,,La Banda Brántega de Golada.....<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheQU70CPAbjPxn1iIeznaaG0GlYxAQghqNf9sW2G3eGmsUzat9SaCuhwwaPQqj9H9HHDEp7ymRl1AUB0f57u8q9Pb4pVAaxxjbmnXTFgY9-_fJxrHluvYiTJ6Y4cZSUIgEWWJnkVG9s2NY1q6yEb76NAUHoqHW1yTYPEYs3r-B6DzKJeAbFpaWHSqDx6rG/s960/QUINTETO%20DE%20GAITA%20OS%20DE%20BRANTEGA.GAITEROS%20DE%20VAL%20E%20SUPO%C3%91O%20QUE%20DE%20BRANTEGA%20con%20Federico%20M%C3%A9ndez%20Garc%C3%ADa..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="684" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheQU70CPAbjPxn1iIeznaaG0GlYxAQghqNf9sW2G3eGmsUzat9SaCuhwwaPQqj9H9HHDEp7ymRl1AUB0f57u8q9Pb4pVAaxxjbmnXTFgY9-_fJxrHluvYiTJ6Y4cZSUIgEWWJnkVG9s2NY1q6yEb76NAUHoqHW1yTYPEYs3r-B6DzKJeAbFpaWHSqDx6rG/s400/QUINTETO%20DE%20GAITA%20OS%20DE%20BRANTEGA.GAITEROS%20DE%20VAL%20E%20SUPO%C3%91O%20QUE%20DE%20BRANTEGA%20con%20Federico%20M%C3%A9ndez%20Garc%C3%ADa..jpg"/></a></div>
El texto muy nutrido, bueno y ameno. La portada caricaturesca, es de Vidales Tomé.
Pola súa parte o xornal EL IDEAL GALLEGO, o Mercores dái 18 de Setembro do 1918, recolle; Desde Golada (Lalin), o seguinte texto.
Se celebraron los dia 7,8,9 animadas fiestas en la parroquia de Ventosa. El ultimo día a pesar de lo desapacible del tiempo habia mucha concurrencia de forasteros.
En todas las misas el templo vióse abarrotado de fieles, comulgando un crecido número de estos.
Merece aplausos el celoso señor cura y los miembros de la comisiòn de festejos.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh9TzJ69MnBvVz9jVesXx17UWIqJw4ANwsaChv7U1AkXuU7mfjV-PkNYRSMkHb2dCCP1LDyOOQZeQGEAYbNroAmn32CKzevUkvTHaaJNGV_bvV_pKCtCSDMj3mUfvwzI_VO2Rfp1DtNQAFI5paAh3BYq3R4iJBIJSd37N4TL9onoy2mf4jAMd9ztCkRk6Dj/s960/60853_448791541834559_1060918384_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="960" data-original-width="665" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh9TzJ69MnBvVz9jVesXx17UWIqJw4ANwsaChv7U1AkXuU7mfjV-PkNYRSMkHb2dCCP1LDyOOQZeQGEAYbNroAmn32CKzevUkvTHaaJNGV_bvV_pKCtCSDMj3mUfvwzI_VO2Rfp1DtNQAFI5paAh3BYq3R4iJBIJSd37N4TL9onoy2mf4jAMd9ztCkRk6Dj/s400/60853_448791541834559_1060918384_n.jpg"/></a></div>
Tambien habrá los días 16,17 y 18 fiestas en honor de la Santa Cruz en la capilla de Brántega, propiedad del Sr. Rúa (D. Anselmo) y de Doña Dolores Sarandeses.
Dejarán oir la palabra divina los Reverendos padres Pasionistas del Convento de Mellid.
Amenizarán las fiestas la acreditada Banda de música de Brantega y gaitas del pais.
LA VOZ DE LA VERDAD, publica en Abril de 1911 a seguinte informaciòn nunha columna de local.
En la parroquia de Sirgueiros han tenido lugar los dias 15 y 16 de Abril unas notables y concurridas fiestas.
Entre otros festivales, a mas de las funciones religiosas que han resultado muy solemnes, celebrarónse algunos muy interesantes.
El concierto de bailes ha sido de muy buen efecto, obteniendo los premios parejas de la escuela que dirige el profesos de Sirgueiros.
La música de la Banda de Brántega que dirige el competente maestro D. Andres Vilariño y que amenizó las fiestas, ha agradado sobre manera.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMcz4m7iF8nycb-BNW3DfGlupRJRsrvBA09XmikAr5xi6c6nvkg6cog_jHpdsr-vOk0hAsXxOjWG7g8AKg0_sHTBmBeg0eTg-Z_t4zjBOhyIsheci89xGd_QeIzISkFuAVJgSEh1s8IWTwq9WqbnrKY8-c-MMWpymFWSK78uisWp5lBToTzmnqSWnVGZxk/s960/28795273_1631287563584945_3291690941359331991_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="960" data-original-width="849" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMcz4m7iF8nycb-BNW3DfGlupRJRsrvBA09XmikAr5xi6c6nvkg6cog_jHpdsr-vOk0hAsXxOjWG7g8AKg0_sHTBmBeg0eTg-Z_t4zjBOhyIsheci89xGd_QeIzISkFuAVJgSEh1s8IWTwq9WqbnrKY8-c-MMWpymFWSK78uisWp5lBToTzmnqSWnVGZxk/s400/28795273_1631287563584945_3291690941359331991_n.jpg"/></a></div>
Atopamos noutras diferentes publicacións de xornais e revistas da época, distintos comentarios e reseñas sobre as actuacións da Banda de Brantega e os seus músicos, mencionamos os seguintes, para os curiosos que queiran indagar neles:
-O Heraldo Gallego. Paxina Enxebre en Decembro do ano 1927, publica baixo referencia Nuestras Sociedades. Nativos de A. De Cambados, referencia a actuación do ....fabuloso cuarteto de gaitas denominados Os de Brantega...
-El Ideal Gallego, o día Martes día 4 de Sptbre do ano 1933, na súa columna de Información Xeral, dende Golada.....a celebración os días 7,8,9 de septbro. das festas na honra de María Auxiliadora, na que contarán coa Banda de Brantega e Muimenta, para amenizar as festas.
Esta mesma nova é recollida ao ano seguinte polo mesmo xornal, o venres 5 de Sptbro.
-El Eco de Santiago, refire nas festas da parroquia de Vista Alegre de Compostela, de San Caralampio, no mes de Xullo do 1931, a contratación da Banda de Brantega para amenizar as festas os dias 8, 9 e dez do mesmo mes.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHv0lok2UVMM9cEvPCF6tUwtCDnRsueDhWG-lJms-7HjKqU2qwFCleTJ9uBRguQ7M4PIWVAmwhZMhvTm5-j50Y1Zur8qN3n-dt4XR0FD_gmMCdeZS3WhmCHvmJ_I6HgZ5ZJYRq0Zl72mrUtNzVu3b-lPZE1t-ZaLuHYVaB_xqOeFlpEf7ouyRS8zUwHUrq/s960/28577734_1631287776918257_4754432745524539896_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="624" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHv0lok2UVMM9cEvPCF6tUwtCDnRsueDhWG-lJms-7HjKqU2qwFCleTJ9uBRguQ7M4PIWVAmwhZMhvTm5-j50Y1Zur8qN3n-dt4XR0FD_gmMCdeZS3WhmCHvmJ_I6HgZ5ZJYRq0Zl72mrUtNzVu3b-lPZE1t-ZaLuHYVaB_xqOeFlpEf7ouyRS8zUwHUrq/s400/28577734_1631287776918257_4754432745524539896_n.jpg"/></a></div>
-Nova da que tamén se fai eco o xornal El Compostelano da mesma época.
Por certo que anos mais tarde, repetirán experiencia acudindo de novo as festas de Vista alegre, tal e como recolle o mencionado xornal en Xullo do 1934.
Publicada no xornal EL ECO DE SANTIAGO, o 23 de Xuño do ano 1927, se recolle a participación da Banda de Brántega nos actos de “Homenaxe de Galicia ao aviador Loriga”, na chegada do renombrado heroe da aviaciòn a súa terra de Lalin.
Que tamén atopamos nas paxinas do xornal O Ideal Gallego, do 23 de Xuño de 1927.
-El Heraldo de Galicia, recolle en Maio do ano 1928, información das festas da Santa Cruz, na parroquia de Noceda( Lalin), na que se destaca a asistencia da Banda de Brantega para amenizar as festas e verbenas.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMoJ0c1BoShaKn6tyT-v342LaoBvX75AWdcJvtZ5NkhkJxwKcDdfNOWNqQZB4_B4odrPR04z9X66MIHQ51BI157vHiBC0nU_SI_CaRlA45ISqCfx0wUDByjPBMBpiXE8vyrl3pQBhJcbPxdG4NTARcm80yk2q4NFKhaqZX2BAwpDAMpZ-pKy5fQPZbwbMN/s960/28660295_1631287730251595_4707290137885547850_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="960" data-original-width="716" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMoJ0c1BoShaKn6tyT-v342LaoBvX75AWdcJvtZ5NkhkJxwKcDdfNOWNqQZB4_B4odrPR04z9X66MIHQ51BI157vHiBC0nU_SI_CaRlA45ISqCfx0wUDByjPBMBpiXE8vyrl3pQBhJcbPxdG4NTARcm80yk2q4NFKhaqZX2BAwpDAMpZ-pKy5fQPZbwbMN/s400/28660295_1631287730251595_4707290137885547850_n.jpg"/></a></div>
Finalmente temos publicación recollida polo xornal El PUEBLO GALLEGO, do Martes 29 de Abril de 1928 no que se publica columna titulada; Golada Nos actos de homenaxe ao alcalde Sr. D. Emilio Oro Barrio, acontecida o día 23 do mesmo mes, coa celebración dun xantar, no que a música a puxo a Banda de Brantega.
Os xornais da época tamén recollen no 1933 a homenaxe ao médico de Agolada; Victor Loureiro, represariado polo Alcalde Oro, e reposto na súa praza de médico titular do Concello, ante a presión popular, homenaxe popular en Ventosa, coa música da Banda de Brantega e a de Ventosa.
Finalmente reproducimos foto da Banda cos músicos de izqd a dereita obtida por Manuel Salgado na Galeria de Bandas Populares de la Real Academia Gallega, revista Vida Gallega agosto de 1932. O orixinal fora logrado por Adolfo Sarandeses Cortés (Atilano de Ventosa).<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj16RV7kAMEgs_a9f8ZzFspsVSSaCIz--4CyPQfhBL4FPDWyG0TUpDpdKSYkefKMW7IcYfvX6u0LqtlyrNJkC1_xBZlgRTxhO8oOonXP8Kwys7VwxkTasoDNvEOi9rKrFgl7mTqsSpomNtZDkKuxgLcTsoR60KOwtx07iQsEoxRAPWg-mh1KNTwaiR06E1M/s550/10083_450731571640556_978388970_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="315" data-original-width="550" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj16RV7kAMEgs_a9f8ZzFspsVSSaCIz--4CyPQfhBL4FPDWyG0TUpDpdKSYkefKMW7IcYfvX6u0LqtlyrNJkC1_xBZlgRTxhO8oOonXP8Kwys7VwxkTasoDNvEOi9rKrFgl7mTqsSpomNtZDkKuxgLcTsoR60KOwtx07iQsEoxRAPWg-mh1KNTwaiR06E1M/s400/10083_450731571640556_978388970_n.jpg"/></a></div>
Ceferino Varela (Bombardino), de Brantega. Amador Peon Varela (Bajo), de Artoño. Amadeo Agra Fernandez (Clarinete), de Brántega. Jose Val Salgado (saxofón en mi b). Levito-Baíña. Emilio do Cabo (saxofón en si b),Carmuega. Valentin Caramés (bombero). Baíaña.Jose Rielo Fuentes (trompeta).Fenix.Carmuega. Pepe Mazas, (clarinete). Palio. Leandro Mato, (Saxofón en si b). Cercio. Carmelo Varela, (Fliscorno), Brántega. Julio Maton, (trombón).Artoño. Jose Piñeiro, (clarinete).Cortiñan-Baiña. Sentado.-Andres Vilariño, (director). Brántega.Sin gorra.- Manuel Salgado (Flauta). Baiña. Ruperto Vilariño (Trombón). Brántega. Alfredo Rielo Fuentes, (Requinto). Brántega. Jose Pulido (clarinete). Artoño. Jose Campos (caja), de Agra. Candido Fernandez Fernandez (clarinete), de Baiña. Antonio Garcia Lorenzo (clarinete), de Brántega.
Evaristo Moure Garcia (fliscorno), de Berredo. Raimundo Vilariño S. (clarinete), de Brántega.
Avelino Peón Varela, (Bombardino). De Artoño. Ramon Varela, (bajo) de Brántega. Jose Piñeiro, (trompeta). De Baiña. Manuel Lopez (trompeta). Penas .Detrás del Director.
Angel Utrera.
ARTIGO DE COLABORACIÒN PUBLICADO NO FARO DE VIGO EN XUÑO DO 2021.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1P9x-bjhOLC5kipaY3ISj5SBiVHPZkVws8t-x7Ka6zNeDjtLIDljKI_45W6i6wN0eC3GdJYlpliSuzrQ9GQTh-382lsSSpkwEJ9koiBXwc5HD9TZSjWStavlTdJUMw-eXKMrszb_BTwtSSXlujQGgDuDAhL7FLGpNk_jLOkelV1EhN78w3loFV8x54o7j/s960/banda%20de%20Bai%C3%B1a..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="697" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1P9x-bjhOLC5kipaY3ISj5SBiVHPZkVws8t-x7Ka6zNeDjtLIDljKI_45W6i6wN0eC3GdJYlpliSuzrQ9GQTh-382lsSSpkwEJ9koiBXwc5HD9TZSjWStavlTdJUMw-eXKMrszb_BTwtSSXlujQGgDuDAhL7FLGpNk_jLOkelV1EhN78w3loFV8x54o7j/s600/banda%20de%20Bai%C3%B1a..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9tSVGuivYAGmcxrRk1lomVgECoDBSd-tmWjyWatrBW_JUnLCoKYbFqP5E9AS_EYznAqqd2RLYDdW3JtcuqdwI3kj0Iote6LAsjq0rueM15so3gBy_hLRK5Y33iAhRpbldg4o8Xn_EANRUcDu22ROwqbvx9_ob7Cz2AOKScXEnvqYpSYKM1vMk9crG1-CJ/s960/Banda%20de%20Brantega%201932-.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="552" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9tSVGuivYAGmcxrRk1lomVgECoDBSd-tmWjyWatrBW_JUnLCoKYbFqP5E9AS_EYznAqqd2RLYDdW3JtcuqdwI3kj0Iote6LAsjq0rueM15so3gBy_hLRK5Y33iAhRpbldg4o8Xn_EANRUcDu22ROwqbvx9_ob7Cz2AOKScXEnvqYpSYKM1vMk9crG1-CJ/s600/Banda%20de%20Brantega%201932-.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipfMOTik7NgJnp5a2Iz7tGdYSd0jigzYuVo3rnHWjqx67WYBRYsXmcwANOvKp3FJokXOcP2jjlae2ysRHgk7pIVLoZvcb2JhZ57v5WPL6bpEkwKoZ1M7KolEH_C-mbrBb-YpQxbah8-byvN23Q1XKXU-VkaXpBufPqhUq9lJ1PwJezoY5ohtVXegm4TZkx/s621/Banda%20de%20Brantega%201947.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="477" data-original-width="621" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipfMOTik7NgJnp5a2Iz7tGdYSd0jigzYuVo3rnHWjqx67WYBRYsXmcwANOvKp3FJokXOcP2jjlae2ysRHgk7pIVLoZvcb2JhZ57v5WPL6bpEkwKoZ1M7KolEH_C-mbrBb-YpQxbah8-byvN23Q1XKXU-VkaXpBufPqhUq9lJ1PwJezoY5ohtVXegm4TZkx/s600/Banda%20de%20Brantega%201947.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRvfXRNaUOFtA30rfJqjSgQTehlblssEMgiHLzx2pc-_2-r9jo3AF70vTYRty7LdfnSihGg-xFz0SC5tmRssU7Dr2soi8B0ptRDbRPVJY_k-wiCBvGv2NTYLWKbXe9CrvtWXTt3KqmzQYbk1D6NYroOC8ilhulauieNzBZtYG37KWe_DeO3IMjMTc4_tIW/s621/Banda%20de%20Brantega%201994.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="477" data-original-width="621" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRvfXRNaUOFtA30rfJqjSgQTehlblssEMgiHLzx2pc-_2-r9jo3AF70vTYRty7LdfnSihGg-xFz0SC5tmRssU7Dr2soi8B0ptRDbRPVJY_k-wiCBvGv2NTYLWKbXe9CrvtWXTt3KqmzQYbk1D6NYroOC8ilhulauieNzBZtYG37KWe_DeO3IMjMTc4_tIW/s600/Banda%20de%20Brantega%201994.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwdcpaL5sfPSCnJTqTpcfh5JIQNuSXldWbvRyv30RFgRgU6F1eQ0w-FsD53Yvi0sEDEfJucKumUskV_y4qypjXh8_Sh86ZXeuvCl9d6pIlPm4e7kAtXZNwTkBE59ZeqjzPzyQtYSnFY2VwmvGbjV06AcdURMGl6I-AE7HVad0jNvElchFvFuPNhhwrWYAX/s1064/BANDA%20DE%20BRANTEGA%20%282%29.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="771" data-original-width="1064" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjwdcpaL5sfPSCnJTqTpcfh5JIQNuSXldWbvRyv30RFgRgU6F1eQ0w-FsD53Yvi0sEDEfJucKumUskV_y4qypjXh8_Sh86ZXeuvCl9d6pIlPm4e7kAtXZNwTkBE59ZeqjzPzyQtYSnFY2VwmvGbjV06AcdURMGl6I-AE7HVad0jNvElchFvFuPNhhwrWYAX/s600/BANDA%20DE%20BRANTEGA%20%282%29.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0w6eYcpNUYWqcMhAW2mbOcrxO4QJWlwjIjmqLx-zVTl75guPxqF7gZ4UhcI87L9qDmj4IcBaQUM_yZEGsOY0XmGBCcvoWeKg5HY7cxi2zbaeAixOY73a9SJ-wSLUHpi9ZdwiPVX3ubyAay1OuIsVq1peITJmOvnyWAZZGA5vGA82MAcfg2AzwRgQ37TYz/s655/banda%20de%20Brantega.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="414" data-original-width="655" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0w6eYcpNUYWqcMhAW2mbOcrxO4QJWlwjIjmqLx-zVTl75guPxqF7gZ4UhcI87L9qDmj4IcBaQUM_yZEGsOY0XmGBCcvoWeKg5HY7cxi2zbaeAixOY73a9SJ-wSLUHpi9ZdwiPVX3ubyAay1OuIsVq1peITJmOvnyWAZZGA5vGA82MAcfg2AzwRgQ37TYz/s600/banda%20de%20Brantega.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXnbLjol015KHPzjnlsgKJN9VaY59I4XVXB_aJG9qXwiWDX46n2Gbx2iHiTQWeaVun1Mz6xQot3RA6URr8FqONE0P1VXgJWCsqr0j9iByIGLSMYEcU7BaHtXAT3vkMVF1ipE8AY8Entcx_yYyoVrIylHYLEH4iWQGRHp5-6PQWD6fuf7JLqhzKHIlM9J0L/s640/Banda%20de%20Ventosa%201947.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="458" data-original-width="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXnbLjol015KHPzjnlsgKJN9VaY59I4XVXB_aJG9qXwiWDX46n2Gbx2iHiTQWeaVun1Mz6xQot3RA6URr8FqONE0P1VXgJWCsqr0j9iByIGLSMYEcU7BaHtXAT3vkMVF1ipE8AY8Entcx_yYyoVrIylHYLEH4iWQGRHp5-6PQWD6fuf7JLqhzKHIlM9J0L/s600/Banda%20de%20Ventosa%201947.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWKC8utQa-SsrKXgQLNkQxZVFZTWbeAmiiiUzEdUrgOg-INC1xA2A-8D4jL-t5qUdXsSI1Hx4qDG5xAzWzllEgyDrnBgxw04EQlcqaWMX7ClgA7yejaE-6yy6QPpzS7t3ul5W5UT5m3tZmkhpM3AwjEvci2QD7lmWlwyNZUwbRPUDvGnyUG9nIjreQ6g4k/s960/Escola%20en%20Bai%C3%B1a..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="960" data-original-width="623" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWKC8utQa-SsrKXgQLNkQxZVFZTWbeAmiiiUzEdUrgOg-INC1xA2A-8D4jL-t5qUdXsSI1Hx4qDG5xAzWzllEgyDrnBgxw04EQlcqaWMX7ClgA7yejaE-6yy6QPpzS7t3ul5W5UT5m3tZmkhpM3AwjEvci2QD7lmWlwyNZUwbRPUDvGnyUG9nIjreQ6g4k/s600/Escola%20en%20Bai%C3%B1a..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmaDdBbwug6pQh3PCvH5C894h7TMKDgS-05mSpCUJ4Q-7vsTIu0iWFZ68LYvoH73P07tLC_aV9ZxaxBd1e8ZCvGw7GEI4x-TMd6zzo76HqWthfMhRdd6mx5_39PeLbHTvwdq5r1yOjY7cRolSl1gCKCoShAr1m05mJQnhCpDpSvkvwtjwGy08gWl8Ecu9Q/s689/jose%20oro%20val..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="689" data-original-width="490" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmaDdBbwug6pQh3PCvH5C894h7TMKDgS-05mSpCUJ4Q-7vsTIu0iWFZ68LYvoH73P07tLC_aV9ZxaxBd1e8ZCvGw7GEI4x-TMd6zzo76HqWthfMhRdd6mx5_39PeLbHTvwdq5r1yOjY7cRolSl1gCKCoShAr1m05mJQnhCpDpSvkvwtjwGy08gWl8Ecu9Q/s600/jose%20oro%20val..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8u9L7Ssv9IOyAkCQNnPBXqjGOP0dn75I-3j07MMf2VD3kwG18KZCW-KQmgU5RKdR49SvklZ8-hKvTP5OTQwA_D0XnOEwvIql_A7dgvgxR4WM2Zl33pVXsAo6O6DmOHxMS90YVNlxH3IJhN2yMhLqI22QTahj4wOWEDjDjrqqSxudhu1lcmDtSRPzhO8aJ/s960/MUIMENTA%20COS%20MUSICOS%20DA%20BAI%C3%91A..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="702" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8u9L7Ssv9IOyAkCQNnPBXqjGOP0dn75I-3j07MMf2VD3kwG18KZCW-KQmgU5RKdR49SvklZ8-hKvTP5OTQwA_D0XnOEwvIql_A7dgvgxR4WM2Zl33pVXsAo6O6DmOHxMS90YVNlxH3IJhN2yMhLqI22QTahj4wOWEDjDjrqqSxudhu1lcmDtSRPzhO8aJ/s600/MUIMENTA%20COS%20MUSICOS%20DA%20BAI%C3%91A..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyS-8knsTpg4UEeNYR9LuOxZskaRrTmV6Nmv_juwhoZsM_96s5HiNiVNwRIplIhh9v8uklQDbzuizKJ2CVr3ZgEmMi4n4Y6bHxIepmhWZQT7wvSGaIjffQrNNV4O3LiJN0l5S_NdPzuNuZFM2mBevzEB8O0IBw2psJh2l2wmd0T1EZcuNkGuAjPcI_WG3M/s626/musicos%20con%20Oro%20Val..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="448" data-original-width="626" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhyS-8knsTpg4UEeNYR9LuOxZskaRrTmV6Nmv_juwhoZsM_96s5HiNiVNwRIplIhh9v8uklQDbzuizKJ2CVr3ZgEmMi4n4Y6bHxIepmhWZQT7wvSGaIjffQrNNV4O3LiJN0l5S_NdPzuNuZFM2mBevzEB8O0IBw2psJh2l2wmd0T1EZcuNkGuAjPcI_WG3M/s600/musicos%20con%20Oro%20Val..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOwLaiT_CpOdyX-7slJIg8GO3SvyDiVWa0obmjJdOCBjr-_gnFylB6jStt1M-3QeM-icivh_lfnGOilESL_VTOYBOGeVvwubf2VPkKCLS1FMQeONGl65P8fsDnY3L7GW0TZIlPWeSXC0sBlG69NFZx0lvYW7fjaLF_rw9FAq7Cs8spnrgBZ52tmPdvrfPZ/s366/musicos%20de%20Bai%C3%B1a..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="366" data-original-width="270" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOwLaiT_CpOdyX-7slJIg8GO3SvyDiVWa0obmjJdOCBjr-_gnFylB6jStt1M-3QeM-icivh_lfnGOilESL_VTOYBOGeVvwubf2VPkKCLS1FMQeONGl65P8fsDnY3L7GW0TZIlPWeSXC0sBlG69NFZx0lvYW7fjaLF_rw9FAq7Cs8spnrgBZ52tmPdvrfPZ/s600/musicos%20de%20Bai%C3%B1a..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhuuNyvNogMUNOZs9_vJXIVELyXKRqvVD1xN6EclWsc03NIDqZcoZahkRz5-20F1WYM6HeJG6rf-0wQKgHVx78z2UXvq0z7hayOnmTmIiQXvjaoWkcVA9kXIAfyLu9jISc7itJIEjqrjejMLKeSEOLuEnrBXHrYul0I8Y2EZbvwOP2jn6kgbECETc6B4Hud/s960/Nenos%20de%20Bai%C3%B1a.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="701" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhuuNyvNogMUNOZs9_vJXIVELyXKRqvVD1xN6EclWsc03NIDqZcoZahkRz5-20F1WYM6HeJG6rf-0wQKgHVx78z2UXvq0z7hayOnmTmIiQXvjaoWkcVA9kXIAfyLu9jISc7itJIEjqrjejMLKeSEOLuEnrBXHrYul0I8Y2EZbvwOP2jn6kgbECETc6B4Hud/s600/Nenos%20de%20Bai%C3%B1a.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRXQe7YgfhrB7CIK3ZA1s61jd9-JNZ2o1oLtlT81is8zOaSgxsQHKzDO7TmaPwa7rMHYmja5--X3e1mZV-H5H38CMT9IE3yMN4jm-qwChCdD8a4vyG1ftWKud3oColiptsYtiepdiNNHPZng2kvT8x4mcWcYTpARvoyBT_dakPdR3u622pmDgbtESvsRf3/s960/NICASIO%20SIXTO%20E%20FILLO%20EN%20ARGENTINA.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="960" data-original-width="605" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRXQe7YgfhrB7CIK3ZA1s61jd9-JNZ2o1oLtlT81is8zOaSgxsQHKzDO7TmaPwa7rMHYmja5--X3e1mZV-H5H38CMT9IE3yMN4jm-qwChCdD8a4vyG1ftWKud3oColiptsYtiepdiNNHPZng2kvT8x4mcWcYTpARvoyBT_dakPdR3u622pmDgbtESvsRf3/s600/NICASIO%20SIXTO%20E%20FILLO%20EN%20ARGENTINA.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjvuHBX-xdeWKwj-meIVUSEuqAMwDrNB9V8jKhXC69HDuqYTlEsGsTLvvsIvPV7VSu6OhSWXnYIWFf7v81aumxnNpN4CIJqxOb_zIywEuSNVzgbc6czu3xFLQ7cifk_ONRRdTCV2b2YwcKZyxU4lPDFQA64EAHu8Y3flXCzW1yqo1ligQWJiocDmlB7QMii/s960/NICASIO%20SIXTO........1027.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="734" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjvuHBX-xdeWKwj-meIVUSEuqAMwDrNB9V8jKhXC69HDuqYTlEsGsTLvvsIvPV7VSu6OhSWXnYIWFf7v81aumxnNpN4CIJqxOb_zIywEuSNVzgbc6czu3xFLQ7cifk_ONRRdTCV2b2YwcKZyxU4lPDFQA64EAHu8Y3flXCzW1yqo1ligQWJiocDmlB7QMii/s600/NICASIO%20SIXTO........1027.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmxo2KjUEHJPB_v_2c4OUS0t6qgTIpmYf1y1jb-eSUZ_BSin0I9N5STp_prBilIIgc62wE6JD4fU9jFAxXEXfLKNSAkYFzftYe1X-WC1_tFne2vZHZUtaYqZLym3WZ-R9D0Iul0e7z2QaDgmaPr8i2-XBLCpsNuyP1jPYrVCXhTEu43EFY90OF4-2a1MhE/s960/QUINTETO%20DE%20GAITA%20OS%20DE%20BRANTEGA.GAITEROS%20DE%20VAL%20E%20SUPO%C3%91O%20QUE%20DE%20BRANTEGA%20con%20Federico%20M%C3%A9ndez%20Garc%C3%ADa..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="684" data-original-width="960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmxo2KjUEHJPB_v_2c4OUS0t6qgTIpmYf1y1jb-eSUZ_BSin0I9N5STp_prBilIIgc62wE6JD4fU9jFAxXEXfLKNSAkYFzftYe1X-WC1_tFne2vZHZUtaYqZLym3WZ-R9D0Iul0e7z2QaDgmaPr8i2-XBLCpsNuyP1jPYrVCXhTEu43EFY90OF4-2a1MhE/s600/QUINTETO%20DE%20GAITA%20OS%20DE%20BRANTEGA.GAITEROS%20DE%20VAL%20E%20SUPO%C3%91O%20QUE%20DE%20BRANTEGA%20con%20Federico%20M%C3%A9ndez%20Garc%C3%ADa..jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfxx-BKhmPnGodQN4WJE2h5L1HeFiCFaCUTBaYnfdxAXgyMmq513JK4iVLoE8BjDeDVHXaUFaGFO6wKYIkcQYglh4VKJj9bp6O-deMQld8MQzOrlXHs5cwHoPEX3BHqmwvHbtVElBlTCAutZbf6_tqMWZ3czy2fLzcqwYwa-s63MC8gEEQYyqeO8svA3NZ/s960/terra%20de%20musicos.-Bai%C3%B1a..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" height="600" data-original-height="960" data-original-width="671" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfxx-BKhmPnGodQN4WJE2h5L1HeFiCFaCUTBaYnfdxAXgyMmq513JK4iVLoE8BjDeDVHXaUFaGFO6wKYIkcQYglh4VKJj9bp6O-deMQld8MQzOrlXHs5cwHoPEX3BHqmwvHbtVElBlTCAutZbf6_tqMWZ3czy2fLzcqwYwa-s63MC8gEEQYyqeO8svA3NZ/s600/terra%20de%20musicos.-Bai%C3%B1a..jpg"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-75054495275360804542023-07-20T02:56:00.004-07:002023-07-20T02:56:35.786-07:00ALDEAS CON CORAZÓN . VAL DE CAMBA (Rodeiro).<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhD6Cvq4xt5dwSIX2A7W0mNX-nE8gmFmyVoZxod4GopJb0_Oor-43ZUAVL8RF7LF_TFEYTwDKG_de8a82CGr2ZLsmwd4f_RcVi8tXnf3lSJE1NPpVy8VKn-6P3uDwpMf8LRvmmTu87gnXcZ0tVxzNx7axt7mtw8xawsQn0lN--645Hb7Yova7v_RpXjI2Uk/s6960/Val%20de%20Camba.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhD6Cvq4xt5dwSIX2A7W0mNX-nE8gmFmyVoZxod4GopJb0_Oor-43ZUAVL8RF7LF_TFEYTwDKG_de8a82CGr2ZLsmwd4f_RcVi8tXnf3lSJE1NPpVy8VKn-6P3uDwpMf8LRvmmTu87gnXcZ0tVxzNx7axt7mtw8xawsQn0lN--645Hb7Yova7v_RpXjI2Uk/s400/Val%20de%20Camba.JPG"/></a></div>
<b></b>Artigo de colaboraciòn publicado o pasado Domingo día 16 no Faro de Vigo, para quen teña curiosidade por saber e coñecer a nosa fermosa e sorpendente terra.
ALDEAS CON CORAZON. VAL DE CAMBA (RODEIRO).<b><i></i></b>
No limite xeográfico da Provincia de Pontevedra fronteira natural con Lugo (Antas de Ulla) e Ourense (Chantada), existe un pequeno, fermoso e fértil val que se estende dende os contra fortes da serra do Faro, ata o pé mesmo do Farelo, a uns 600/700 metros de altitude sobre o nivel do mar.
Nestas terras coñecidas como O Val de Camba, nas que o principal recurso económico é a gandeiría, podemos atopar unha boa cantidade de lugares parroquias e aldeas cargadas de historia, un importante patrimonio cultural, etnográfico e patrimonial digno de conservar e coñecer e moitas formas diferentes de vivir e entender a vida, sempre en harmonía co medio, dende o respecto mutuo e a necesidade que ten e representa este duro oficio de labregos na nosa terra coa mesma.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYZoxPJxpxADISHc-mPX0ZnoLylCRNkNWxXH7Ec3ZgB9Ohy40A57IN8_KCNTYoT-RGgn9Hg3WosxW8AryVc-XidwL3lITNfGKpxxhT_rxtnQdnN0y7rQ2v-R-br8j_zd7VL61JYk4ed5VJdksy6NxpeJ4EqNVJJzUNCACqncpkfY-oRrlKGmAC_w-KqYj4/s5152/A%20Aldea%20de%20Cristimil.DSCN7312.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhYZoxPJxpxADISHc-mPX0ZnoLylCRNkNWxXH7Ec3ZgB9Ohy40A57IN8_KCNTYoT-RGgn9Hg3WosxW8AryVc-XidwL3lITNfGKpxxhT_rxtnQdnN0y7rQ2v-R-br8j_zd7VL61JYk4ed5VJdksy6NxpeJ4EqNVJJzUNCACqncpkfY-oRrlKGmAC_w-KqYj4/s400/A%20Aldea%20de%20Cristimil.DSCN7312.JPG"/></a></div>
Aldeas como Mamoelas, Vilaravide, Vilamea, Vilarmaior, A Granxa, onde aínda podemos ver dúas casas monacais, Failde, Saa, Rio de Camba, Agrochouso, San Cristovo de Az, O Salto, a Portela, Pescoso ou Camba e outras conforman unha unidade na propia diversidade da paisaxe, na que atopamos pequenos núcleos de poboación, apiñados en torno ao corazón mesmo da aldea en sombras de impoñente casas con recios muros de pedra, fontes onde abebera o gando de regreso ás cortes de cada explotación gandeira, ao poñerse o sol, no baleiro e silencio, moito silencio, rachado as veces, e case que unicamente polo ladrido dun can asustado, que mete o medo no corpo ao visitante que desconfía e fai ben, das intencións do vixía, sobre todo cando algún dos paisanos alertado polo barullo do can asoma a porta e che din:
-Non teña medo que o can non fai nada, é moi manso. ¡
Seguramente que si, pero o can nolo sabe, porque sigue a regañar os dentes con moi malas pulgas, mentres gruñe feroz, marcando territorio e propiedade, e nos imos camiñando a modo cara atrás, sen perder de vista o animal, por se acaso.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcgcOhRJ_ag9pBz2yAdsHzMcEH_c-BeUO7H41zTq05jdgW859vHBtBk1lRZUE08QSZsggql847LFTziRmo8Lt8I2ALnjd3D6SwJtviUQOwrrJ4eP_CD5MNQKCq_gzPEKM_a_Su5W4szFE8yCLA04YnsWtyEilYnkVUPWm9CuLCAxOuvVg4CSXhPd2jlwch/s5152/Aldea%20de%20Saa.DSCN9491.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcgcOhRJ_ag9pBz2yAdsHzMcEH_c-BeUO7H41zTq05jdgW859vHBtBk1lRZUE08QSZsggql847LFTziRmo8Lt8I2ALnjd3D6SwJtviUQOwrrJ4eP_CD5MNQKCq_gzPEKM_a_Su5W4szFE8yCLA04YnsWtyEilYnkVUPWm9CuLCAxOuvVg4CSXhPd2jlwch/s400/Aldea%20de%20Saa.DSCN9491.JPG"/></a></div>
O veciño concello de Rodeiro se enfronta, como outros moitos da Galicia a un problema de envellecemento e sangría demográfica con graves consecuencias ambientais, económicas, sociais e culturais.
Concretamente en Rodeiro podemos atopar unha media ducia de aldeas sen habitantes, totalmente baleiras e as súas casas abandonadas e en ruínas, como a aldea de Casardixo no límite con Antas, onde aínda podemos admirar a súa pequena capela. Xunto coa parroquia de Vilela formaba parte do territorio dos antigos prioratos de Oseira.
No ano de 1948 atopouse neste lugar da parroquia de Santo Estevo do Salto, un machado de bronce que presentaba tres estrías superficiais en cada folla, con tres estrías a cada lado menos profundas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDY7mTyDl6FfTlF2X3W-lX9rSF2JUGg9tEaw-0EZeOmUtDsHhfKHMcTO-JM0DABmPZEv4AiO0TjOYgqNVg1bG6jXqK0NMsw6Ru-dgpCo9zEHtmcyd6yBuGL6RW50qJAiD1Cp3jsZuv8dQ7DhcZWKnzLh8E7y5WXDmDOFWKIpwrBmGYaKvlFyltKY4t59s4/s6762/Aldea%20de%20Vilafria.IMG_0422.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4322" data-original-width="6762" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDY7mTyDl6FfTlF2X3W-lX9rSF2JUGg9tEaw-0EZeOmUtDsHhfKHMcTO-JM0DABmPZEv4AiO0TjOYgqNVg1bG6jXqK0NMsw6Ru-dgpCo9zEHtmcyd6yBuGL6RW50qJAiD1Cp3jsZuv8dQ7DhcZWKnzLh8E7y5WXDmDOFWKIpwrBmGYaKvlFyltKY4t59s4/s400/Aldea%20de%20Vilafria.IMG_0422.JPG"/></a></div>
Tan so na Provincia de Pontevedra hai 58 lugares, totalmente baleiros ou cun so habitante, concretamente, e 417 lugares practicamente repartidos por todos os concellos da provincia pódense considerar despoboados.
No que nos resulta mais próximo como son as terras do Deza, temos que concretamente, Agolada é o Concello con maior índice de envellecemento da poboación, cunha proporción de case que un 30% de maiores de 85 anos de idade, por cada cen habitantes de entre 65 e 84 anos de idade, cando a media de Pontevedra, aínda que mala, ronda os 15 habitantes unicamente.
Por outra banda o Concello de Dozón, ocupa o primeiro posto pola cola no ranking de densidade de poboación tal e como recollen publicacións do IGE( Instituto Galego de Estatística), cunha densidade de 18 habitantes por quilometro cadrado, cando a media provincial é duns 211, e algúns concellos da ría de Arousa pasa dos 600 habitantes.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFx6CnbJNFw5NhJBotKrQRCBE3lYAAMHkR2_75RL9GQGQvaDjuN9JP72_0ZEo3A3rKkm5JAr8Zszk0UdQ2k3pSIr_TLORuGzF-9_6hw6ggAxHHeP6PKHxBvYHMbt0NUlWKA4gaJdnBAUDe5Bpnm5TzJtb6ib5AyfnHJrfsSixADuPFhZLp_va9OjmfxB7-/s1021/Casa%20fidalga%20de%20Failde..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="625" data-original-width="1021" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFx6CnbJNFw5NhJBotKrQRCBE3lYAAMHkR2_75RL9GQGQvaDjuN9JP72_0ZEo3A3rKkm5JAr8Zszk0UdQ2k3pSIr_TLORuGzF-9_6hw6ggAxHHeP6PKHxBvYHMbt0NUlWKA4gaJdnBAUDe5Bpnm5TzJtb6ib5AyfnHJrfsSixADuPFhZLp_va9OjmfxB7-/s400/Casa%20fidalga%20de%20Failde..jpg"/></a></div>
Todo elo pon de manifesto o progresivo deterioro social do substrato social e da poboación, co rural o interior do Pais está a sufrir, a tan cacarexada España baleira, aquí xa é toda unha triste realidade.
O nosos rural xa é un feito incuestionable que nos últimos tempos estase a converter nun lugar de segundas residencias, e lugares a visitar por fillos e netos que de cando en vez visitan por curiosidade e para revivir pasados recordos, estes que foi o berce dos seus orixes.
Non resulta nada estraño que o longo do noso recorrido polo val visitando a maioría destas aldeas, non nos atopemos con ninguén, na maior parte delas o numero de habitantes con alcanza a ducia, cunha idade media superior os sesenta e cinco anos. Triste e irreversible realidade que fala do cambio de modelo de vida, do agro e os costumes e forma de ver e entender as cousas do labrego tradicional das nosas “Aldeas con corazón”, cara as comodidades e nova forma de entender a sociedade das cidades e núcleos moito mais grande, onde xorden novas oportunidades para a xuventude.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhflEUjG52RGHs3b28kkLpMNdFFivMJkudhtc_lgebqVq6N3LbjNIEFh28O8UIuFbqaiB98zguUQPOnDBecoX7qeend0rOZR4jNaovI3rpM3M1QXX_OJSXmAiGirFxncCIlquYP6OUjcSepmW9JKVR-rfoFUWtPpEEHyCoiB5IZ5_ggOq58V07hv34XZUz4/s5152/Casardixo.%20Aldea%20abandonada.DSCN7275.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhflEUjG52RGHs3b28kkLpMNdFFivMJkudhtc_lgebqVq6N3LbjNIEFh28O8UIuFbqaiB98zguUQPOnDBecoX7qeend0rOZR4jNaovI3rpM3M1QXX_OJSXmAiGirFxncCIlquYP6OUjcSepmW9JKVR-rfoFUWtPpEEHyCoiB5IZ5_ggOq58V07hv34XZUz4/s400/Casardixo.%20Aldea%20abandonada.DSCN7275.JPG"/></a></div>
Por estas terras transcorría unha das vías de comunicación mais importante da zona, como era o Camiño real que unía o próximo Mosteiro de Oseira, con Monterroso, polo Salto, que no pasado foi couto-redondo e priorato de Oseira, así como o lugar de A Granxa, onde aínda podemos admirar algunha que outra porta de arco de medio punto, típica das construccións do medievo, onde os frades tiñan casa.
As pegadas e restos arqueolóxicos dunha época pasada nos fala de importantes asentamentos castrexos, a través dos restos de mámoas, castros e petroglifos que se poden atopar en diversos lugares por todo o val, como o de Casasoa, na parroquia de Río, ou a mámoa do Coto dos Mouros, no Salto.
A moi pouca distancia atopamos a casa fidalga de Failde, na que se conserva aínda a súa capela, así como unha fermosa galería e escaleira de pedra, o mesmo cos muros da casa, e os escudos de armas dos Varela e Ulloa.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhSptz6suyniB46nIvweKK6pfNKKuE30RaXFCp2DXgySCEuDqYs38ZmlrfzEGmjLxzBgvPSd81lH2ucu6dcKUyB_fCZIKeI0Zv654dAygcI1R4Oy1fkji8arH4AH4DakxRxZEgxhhyLXqwMAjs81h0LdNVZvREsZjajotf8ent-KeqCoVhwCgLtOMwpey_/s4775/Cristimil.DSCN7307.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3207" data-original-width="4775" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhSptz6suyniB46nIvweKK6pfNKKuE30RaXFCp2DXgySCEuDqYs38ZmlrfzEGmjLxzBgvPSd81lH2ucu6dcKUyB_fCZIKeI0Zv654dAygcI1R4Oy1fkji8arH4AH4DakxRxZEgxhhyLXqwMAjs81h0LdNVZvREsZjajotf8ent-KeqCoVhwCgLtOMwpey_/s400/Cristimil.DSCN7307.JPG"/></a></div>
Os restos da arte románico os atopamos na fermosa igrexa de Santa María de Pescoso, primeira e mais antiga das parroquias existentes no concello, e que xa aparece citada nun documento datado no ano 887 no que se fala de “Pescoso in Deza”, tal e como nos conta os investigadores Daniel Gonzalez Alen, e Armando Vazquez Crespo no seu libro sobre A Comarca do Deza.
Sen dubida algunha un pracer para os sentidos e desfrute sen limite contemplando estas obras de enxeñeira civil e relixiosa; pontes, igrexas e capelas, muíños, casas fidalgas, cruceiros que permanece agochado no interior do corazón destas aldeas esquecidas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheXU6bN6E6lN6vZtA0f0qdnJDHp-4pdRJLpEZSx53KF5mE8cwoDrOEXwOfLGhjmqWCvdhumKciYiSaIAbOGuIIdbBDeEhIHW_jTEqPOs6fQpPO4tMEqzsTtbP463FuFJoY_54aWy15o3Z33k0-r-17kQdbAW8iF4un_HjHadgoHtLkZ4dsIBC6ALXBRKTX/s6960/Igrexa%20de%20Camba.IMG_8000.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheXU6bN6E6lN6vZtA0f0qdnJDHp-4pdRJLpEZSx53KF5mE8cwoDrOEXwOfLGhjmqWCvdhumKciYiSaIAbOGuIIdbBDeEhIHW_jTEqPOs6fQpPO4tMEqzsTtbP463FuFJoY_54aWy15o3Z33k0-r-17kQdbAW8iF4un_HjHadgoHtLkZ4dsIBC6ALXBRKTX/s400/Igrexa%20de%20Camba.IMG_8000.JPG"/></a></div>
Angel Utrera
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeZCnAPP5VW5GFL4MAkyBJxkeGsieflLsT717dpIG8LDeHI4I-8HGgL0lxqcSOeKHYgxi0b6a0bizr9ndwhygOUi8TnE63zsVLWPzF-1rrYpApp_yRcOvMuWfX_CU-uxgPpABi0KF4EpOYjCGshSEJHY35GKLpmpBMAo_V0RuLmYQ5Q4p8tAfmPn0Ppxqn/s1080/thumbnail%20%2813%29.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="810" data-original-width="1080" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjeZCnAPP5VW5GFL4MAkyBJxkeGsieflLsT717dpIG8LDeHI4I-8HGgL0lxqcSOeKHYgxi0b6a0bizr9ndwhygOUi8TnE63zsVLWPzF-1rrYpApp_yRcOvMuWfX_CU-uxgPpABi0KF4EpOYjCGshSEJHY35GKLpmpBMAo_V0RuLmYQ5Q4p8tAfmPn0Ppxqn/s320/thumbnail%20%2813%29.jpg"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFQvlGywR1stjgdVPDUh61ytq3DVxCwI1d8-ATzEP9jhu8cqy0fZDq7bu_anKBj0qWrkc7_ZlAfjiR3GKxJ-Xxu5DGw8pJye8mafZW27eQZsT7U5vimKO2FE-LG6oecDrx-e9SORvLyhWfCq54SHPuT1mD8t3pzK3T-BBZTMVc4-kHh90-Jp9bAbWh_N40/s6738/Igrexa%20de%20Sta.%20M%C2%BA.%20de%20Pescoso.IMG_7946.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4280" data-original-width="6738" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgFQvlGywR1stjgdVPDUh61ytq3DVxCwI1d8-ATzEP9jhu8cqy0fZDq7bu_anKBj0qWrkc7_ZlAfjiR3GKxJ-Xxu5DGw8pJye8mafZW27eQZsT7U5vimKO2FE-LG6oecDrx-e9SORvLyhWfCq54SHPuT1mD8t3pzK3T-BBZTMVc4-kHh90-Jp9bAbWh_N40/s600/Igrexa%20de%20Sta.%20M%C2%BA.%20de%20Pescoso.IMG_7946.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgz7qnbtKO_d1GX7NBvlvOMKa6LyMcOte3MGnwTpe4VfYB49k7mub-g3ncVrOakdvvpREOusY6x2-aWHvvLGAkJWWj2XR541ovxcmzo8nr4Blvayg2ZEF5ajmTEvNKLKB21lTVgQH_ysnGkp9tdQV3-BEG7-piFcbvdmIWkar8kwudblFpNDEz-ZH-Uogcx/s5152/Levando%20o%20gando%20ao%20prado.%20A%20Granxa,%20DSCN7284.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgz7qnbtKO_d1GX7NBvlvOMKa6LyMcOte3MGnwTpe4VfYB49k7mub-g3ncVrOakdvvpREOusY6x2-aWHvvLGAkJWWj2XR541ovxcmzo8nr4Blvayg2ZEF5ajmTEvNKLKB21lTVgQH_ysnGkp9tdQV3-BEG7-piFcbvdmIWkar8kwudblFpNDEz-ZH-Uogcx/s600/Levando%20o%20gando%20ao%20prado.%20A%20Granxa,%20DSCN7284.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaGGXzobxLGlYjRep_x_Ag2AOh-A_uQtYWbMSX5Y7DrYYJuN7TkAu1AqTiXzr0RmZgbk1doWGYmEWdlaVBAZ4F9PiYwXy3hLrtqfPBhJWnhe3ns39KKXfvnVamfTz-AS5R7WNU6hEqELBk25OSFLUkU6U0K1Vb2rG729jUqZKMjL3yLzsXt_6ONuHbWes0/s5152/Muro%20a%20pedra%20seca%20e%20mui%C3%B1o.DSCN7304.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaGGXzobxLGlYjRep_x_Ag2AOh-A_uQtYWbMSX5Y7DrYYJuN7TkAu1AqTiXzr0RmZgbk1doWGYmEWdlaVBAZ4F9PiYwXy3hLrtqfPBhJWnhe3ns39KKXfvnVamfTz-AS5R7WNU6hEqELBk25OSFLUkU6U0K1Vb2rG729jUqZKMjL3yLzsXt_6ONuHbWes0/s600/Muro%20a%20pedra%20seca%20e%20mui%C3%B1o.DSCN7304.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgequOLv7W5FiR3YhhjnaDVuC5usjpny1QkQpVfpQeFsphhM4H59KwsaeRydHBoC9MIQjPSubGmYuAFXif-I3vldtohDwlLMvn0khvT9HxN4c5xsEe-_lritGG9kiV3GMNB0orJlkthqw5r9vcTxurmacMFFLR6ZgmH-JQ291sFuYe_tR63wPmIGVIzs4Ba/s5040/O%20Farelo%20dende%20A%20Granxa..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3712" data-original-width="5040" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgequOLv7W5FiR3YhhjnaDVuC5usjpny1QkQpVfpQeFsphhM4H59KwsaeRydHBoC9MIQjPSubGmYuAFXif-I3vldtohDwlLMvn0khvT9HxN4c5xsEe-_lritGG9kiV3GMNB0orJlkthqw5r9vcTxurmacMFFLR6ZgmH-JQ291sFuYe_tR63wPmIGVIzs4Ba/s600/O%20Farelo%20dende%20A%20Granxa..JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhe2NHUwYaQBcMEUp229P8-ujvPOb-u7X1FlFl-OqkMIPGtKsMLVPzUFb0BQmuVf1DNFCimNj6x97RQ05zKzGTaHH9CX8rC64mb0PKh-WiGFFBHaFAwCxwLGZZNxpuZY_M0vftcrkGH9byo2PdkdSXGylmGbjycc5_R1Wc9lSPs_lgRNV7Lt58bJEQKPiQs/s6828/PAzo%20de%20Camab.IMG_8002.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4434" data-original-width="6828" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhe2NHUwYaQBcMEUp229P8-ujvPOb-u7X1FlFl-OqkMIPGtKsMLVPzUFb0BQmuVf1DNFCimNj6x97RQ05zKzGTaHH9CX8rC64mb0PKh-WiGFFBHaFAwCxwLGZZNxpuZY_M0vftcrkGH9byo2PdkdSXGylmGbjycc5_R1Wc9lSPs_lgRNV7Lt58bJEQKPiQs/s600/PAzo%20de%20Camab.IMG_8002.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtgFLSbD1Ssm075sHd4JagIZY1oNsyWNfc-izIUJjG3t-nl-nIXd5KQjfwYt_DEAxilW7AnzF4SIa3VvsNOmwY4g6bITDAX5dOaXrg9jNje7wqG1cLYkbQNl71VyFM4-SgE3xaUEz1eP-uBHQAckxyS-raFpHcqoViutU-0mUa8XDodYNEC81UBiOXcXxv/s6796/Pazo%20Fortaleza%20de%20Camba.IMG_8001.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4380" data-original-width="6796" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtgFLSbD1Ssm075sHd4JagIZY1oNsyWNfc-izIUJjG3t-nl-nIXd5KQjfwYt_DEAxilW7AnzF4SIa3VvsNOmwY4g6bITDAX5dOaXrg9jNje7wqG1cLYkbQNl71VyFM4-SgE3xaUEz1eP-uBHQAckxyS-raFpHcqoViutU-0mUa8XDodYNEC81UBiOXcXxv/s600/Pazo%20Fortaleza%20de%20Camba.IMG_8001.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXCfKhaVIwhj8S8EKis-nK26rM3HCerlWdvSUW-Rvb5NbXjKoe4AoG_xwF_zjmOym59xQ9jgmo1g9phuAVCaaciRjMLEOK6ShBMiQRJTwbAzC3L1M6qnNAJ1cXId6Ln9tLCWHzpo8ZP_5sMSuSw7g6eNmCze2pbr4pBRhzkZdZ_NPWzRnc8vhw3Djrsf0B/s5152/Restos%20do%20desaparecido%20mosteiro%20de%20A%20Granxa.%20DSCN7289.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXCfKhaVIwhj8S8EKis-nK26rM3HCerlWdvSUW-Rvb5NbXjKoe4AoG_xwF_zjmOym59xQ9jgmo1g9phuAVCaaciRjMLEOK6ShBMiQRJTwbAzC3L1M6qnNAJ1cXId6Ln9tLCWHzpo8ZP_5sMSuSw7g6eNmCze2pbr4pBRhzkZdZ_NPWzRnc8vhw3Djrsf0B/s600/Restos%20do%20desaparecido%20mosteiro%20de%20A%20Granxa.%20DSCN7289.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqzsP5kFLxCbVQHqRkVhSiQCZ0WCTrnhRPv-h5pfd2KQ9B-shHxFhZ37CItwTIATY5TJujDbAY-v3GZXPSu4xxmXwE0BF2B8q6pRUS18sP6Xz6SAKCcbyZcP2aiZLpxVNCHpdy7o5rmCknVu5dS5GsZCDwYpfe-m2chHTMCW1X91BU2yfRz-n3HE-L9599/s5152/Restos%20dunha%20casa%20en%20Cristimil.DSCN7309.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiqzsP5kFLxCbVQHqRkVhSiQCZ0WCTrnhRPv-h5pfd2KQ9B-shHxFhZ37CItwTIATY5TJujDbAY-v3GZXPSu4xxmXwE0BF2B8q6pRUS18sP6Xz6SAKCcbyZcP2aiZLpxVNCHpdy7o5rmCknVu5dS5GsZCDwYpfe-m2chHTMCW1X91BU2yfRz-n3HE-L9599/s600/Restos%20dunha%20casa%20en%20Cristimil.DSCN7309.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl0LoNfLlfNJ1oQBO_AjkqGTva5eoDWE1FZYZpbXQzLhGOxHoUPwz1M-dCbv2e4acCysUcSt0fsXmHMFbL3ZiFEcHUMRHCID0Z54Zy007EueCxastH9Y9KUhUL56xprwVSgqPWMQPQAkkxdjvmKj8_74MmpmIlI_X1GBcCBf6MrScMRC8AR7niHAgrhSn0/s5152/Ruinas%20dunha%20casa%20en%20Rio%20de%20Camba.DSCN9455.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl0LoNfLlfNJ1oQBO_AjkqGTva5eoDWE1FZYZpbXQzLhGOxHoUPwz1M-dCbv2e4acCysUcSt0fsXmHMFbL3ZiFEcHUMRHCID0Z54Zy007EueCxastH9Y9KUhUL56xprwVSgqPWMQPQAkkxdjvmKj8_74MmpmIlI_X1GBcCBf6MrScMRC8AR7niHAgrhSn0/s600/Ruinas%20dunha%20casa%20en%20Rio%20de%20Camba.DSCN9455.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGyD7LZyz6xeyGiwNh1xZQWiV1n-H1rHqK3XIyyj0CdYh6xhlJkNlhXJ2jSJdEFcMc-EhW6MauatLlQ9JEYdg5hGmja1aiBm4G-TmNfCzdpcxDd6PpyQ3Hn7JAI-VislUWRNLOjCgFcwEvJ-JhfFWH2DLpWPXTdA571xPyDFnharMlPAH9DWNIDyvIwRBb/s5152/Tipica%20corredoira.7270.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGyD7LZyz6xeyGiwNh1xZQWiV1n-H1rHqK3XIyyj0CdYh6xhlJkNlhXJ2jSJdEFcMc-EhW6MauatLlQ9JEYdg5hGmja1aiBm4G-TmNfCzdpcxDd6PpyQ3Hn7JAI-VislUWRNLOjCgFcwEvJ-JhfFWH2DLpWPXTdA571xPyDFnharMlPAH9DWNIDyvIwRBb/s600/Tipica%20corredoira.7270.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWynoJJF1FUfwWlXCr9R5PvPx8zlN8UC4H8oB0saA2oIFimOQgrFg-FiK8jBeGaRn2c57wtwoCCmv6RibqSngOf0gLUbO4k4on2zkvjw50UhRpepDyW5lf2NFrOF2bD398S30ZgZupqhIqHXLzOjSKMi67N0m1OO6DvWxwbfLrC5NJjzH5DZXXTsoyXD8W/s6960/Val%20de%20Camba.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWynoJJF1FUfwWlXCr9R5PvPx8zlN8UC4H8oB0saA2oIFimOQgrFg-FiK8jBeGaRn2c57wtwoCCmv6RibqSngOf0gLUbO4k4on2zkvjw50UhRpepDyW5lf2NFrOF2bD398S30ZgZupqhIqHXLzOjSKMi67N0m1OO6DvWxwbfLrC5NJjzH5DZXXTsoyXD8W/s600/Val%20de%20Camba.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaGSWxXReYtVaWPM2pznVr-dOqux1pg29a22rBeOF_M-LEa1s9b3Aw41cDXjTXCtJ-IwfVvI8m_OjStJbZtKM3SPJBzy8AstBUzJl0w_xVSt0NJzultrDtkBYSC67OAU5QWYNXMfZX5FDS1uhhOXrUFE2ra89ee78m22e_GI1QziCCin34FPi-HLtNkxHG/s5152/Vilame%C3%A1.DSCN7293.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaGSWxXReYtVaWPM2pznVr-dOqux1pg29a22rBeOF_M-LEa1s9b3Aw41cDXjTXCtJ-IwfVvI8m_OjStJbZtKM3SPJBzy8AstBUzJl0w_xVSt0NJzultrDtkBYSC67OAU5QWYNXMfZX5FDS1uhhOXrUFE2ra89ee78m22e_GI1QziCCin34FPi-HLtNkxHG/s600/Vilame%C3%A1.DSCN7293.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRcjlDBRE5kK9VdG6j6dGP9dzbnI7YyAQRnlkVeQFsgNtkktyzK2wLMdVPkqDBhiFTDKTUV5UkpCZaKQX8fEzoL5Fho3uIRrmjDWOvuhYIvIEaW8llDIy7e-ZtVJrGeGsz76C95b8gC466ahJLUm_E9Amwl-SQ1cOY3__f42OwwxrvVtocaS7NcIapcWI5/s5152/Vista%20da%20aldea%20de%20Cristimil.DSCN7315.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRcjlDBRE5kK9VdG6j6dGP9dzbnI7YyAQRnlkVeQFsgNtkktyzK2wLMdVPkqDBhiFTDKTUV5UkpCZaKQX8fEzoL5Fho3uIRrmjDWOvuhYIvIEaW8llDIy7e-ZtVJrGeGsz76C95b8gC466ahJLUm_E9Amwl-SQ1cOY3__f42OwwxrvVtocaS7NcIapcWI5/s600/Vista%20da%20aldea%20de%20Cristimil.DSCN7315.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAISLg-56EWl-bIpixaIrgBxdeUYAtzuLPZtMaFl2DcH50-7h0lus4KkZWlsCp0gk09dP2Xgpy6BxN09hUNpxDghb9P7tnbz5h_1-JErIVvLITwwJ21LE7S5OssOkFX2L2rGGLYiw9YirAkeg5s1fj8jk-vmaYaQvqUQ7R7hy0Imvf3sa2KdUMPwCXpr73/s5094/Vista%20de%20San%20Cristovo%20de%20Az.DSCN7303.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3786" data-original-width="5094" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjAISLg-56EWl-bIpixaIrgBxdeUYAtzuLPZtMaFl2DcH50-7h0lus4KkZWlsCp0gk09dP2Xgpy6BxN09hUNpxDghb9P7tnbz5h_1-JErIVvLITwwJ21LE7S5OssOkFX2L2rGGLYiw9YirAkeg5s1fj8jk-vmaYaQvqUQ7R7hy0Imvf3sa2KdUMPwCXpr73/s600/Vista%20de%20San%20Cristovo%20de%20Az.DSCN7303.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmBa9PmD5Uk9QJpeGnLxgAKdSM6k-k0ZhM3hOnwi8cmcg9t0hszlpxgbY3qxIenEwZGcg_c8CnhXxy5dK1xo-xYvszIstqvYn4P2LEAwyWRyXywIt-NcyNUvRXKnkudJMsY2IfklhdBmbzP0VXB72Pt8CRTRvf1MZrnszQ6t_i__ICnnb8OfO_ywPZv-io/s6774/Vista%20do%20Val%20de%20Camba.IMG_0378.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4342" data-original-width="6774" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmBa9PmD5Uk9QJpeGnLxgAKdSM6k-k0ZhM3hOnwi8cmcg9t0hszlpxgbY3qxIenEwZGcg_c8CnhXxy5dK1xo-xYvszIstqvYn4P2LEAwyWRyXywIt-NcyNUvRXKnkudJMsY2IfklhdBmbzP0VXB72Pt8CRTRvf1MZrnszQ6t_i__ICnnb8OfO_ywPZv-io/s600/Vista%20do%20Val%20de%20Camba.IMG_0378.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-58022721291453099112023-07-14T04:45:00.000-07:002023-07-14T04:45:02.967-07:00AGOLADA E O SEU POTENCIAL TURISTICO NATURAL.(Colaboraciòn no xornal Faro de Vigo en Xuño do 2018).<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgowpQek8vEYblubrWBEnLIi_M4SN_SVhK5t2AKBvzlRcISlPigoND-5kRSCZA3d2yAnHI7FdvxmX1BapcLeSibwelxKoySfyBHDvyFMSCs7H-14M6ETATv1ww1euWMHuBdcj4-VO5mLVVmfNW9w3FTlc7FmNhT0CjV0NxAtb2NiEBgE5xOs78kkrpCmWaS/s4272/IMG_0349.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgowpQek8vEYblubrWBEnLIi_M4SN_SVhK5t2AKBvzlRcISlPigoND-5kRSCZA3d2yAnHI7FdvxmX1BapcLeSibwelxKoySfyBHDvyFMSCs7H-14M6ETATv1ww1euWMHuBdcj4-VO5mLVVmfNW9w3FTlc7FmNhT0CjV0NxAtb2NiEBgE5xOs78kkrpCmWaS/s400/IMG_0349.JPG"/></a></div>
AGOLADA E O SEU POTENCIAL TURITICO NATURAL.-
Agolada (Pontevedra), sita case no corazón de Galicia,(limita coas provincias de A Coruña, na ponte Arcediago; (Melide-Santiso), con Lugo, no lugar do Marco, (Antas de Ulla), e temos Ourense a tiro de pedra, nunha careiriña de can, como quen din, despois de pasar a serra do Faro en Rodeiro. Os seus limites xeográficos naturais conforman fermosos paraxes, e lugares dificilmente esquecibles para o camiñante que se deixa perder por entre eles, ou para o curioso impertinente que gusta en mergullar nos porqués e onde e ata cando, das cousas, desfrutando da liberdade da naturaliza e o medio que nos alenta.
Concellos como Rodeiro, ou Cruces, Antas de Ulla, ou Palas de Rei, danos a oportunidade de gustar e admirar impresionantes serras que agochan no seu interior sorpresas en pedra, memoria viva da nosa historia e pasado, en forma de petróglifos, mámoas ou simplemente formacións rochosas que semellan figuras encantadas de animais mitolóxicos, ou bestas formidables e xigantes atrapados nos seus corazón pétreos para a eternidade, e que moran os soños dos ausentes na nosa serra do cumio sagrado; O Farelo e a súa irmá maior a serra do Faro .
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8zG1xJ5YA0r3UO2gUYrq-q84lDel9aZWqdDm3Jiapb1PBFUspegoEeQB2K7nVM28tTvatpIKvhUUuEc7QoUe7hsoeAQBgIqFv5AEHPSy6pkf5k2TTzsajUo-24sR0Mimixz-w12e1G3O4jUbnO6HVCHB4Fuz6-7PejS2K5s3TGTJT5DxebF5qC45lGQpJ/s4272/A%20ponte%20dos%20Cabalos..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8zG1xJ5YA0r3UO2gUYrq-q84lDel9aZWqdDm3Jiapb1PBFUspegoEeQB2K7nVM28tTvatpIKvhUUuEc7QoUe7hsoeAQBgIqFv5AEHPSy6pkf5k2TTzsajUo-24sR0Mimixz-w12e1G3O4jUbnO6HVCHB4Fuz6-7PejS2K5s3TGTJT5DxebF5qC45lGQpJ/s400/A%20ponte%20dos%20Cabalos..JPG"/></a></div>
A pedra é a alma que sostén o corpo da terra e da vida e ao espírito do cumio, O Faro dos tempos, no silencio das alturas, materia viva sobre a que fai o seu traballo e arte, coma un escultor metódico o vento, a auga, o xeo das escuros noites de inverno, monumento natural en continuo reciclaxe, arte en pedra sorprendente.
Podemos pasar da marabilla das marabillas en forma de corticeiras, un dos poucos espazos onde aínda quedan e protexidos afortunadamente pola rede natura dous mil, como é o curso baixo do río Arnego no Val de Carmoega, que conforma este impresionante Sobreiral do Arnego, limite natural alá na mítica ponte de Toiriz, con Cruces, as augas apracibles e doces para a practica de deportes como remo, piragüismo ou vela, no encoro de Portodemouros (Brocos), ou se se prefire algo mais duro, as rutas de ciclismo de montaña, polo Farelo, ou as rutas e andainas de sendeirismos polos ríos Arnego, Ulla, ou Ferreiroa. Recorrer o recinto máxico e formidable dos Pendellos, o único e mellor recinto conservado afortunadamente, no noso Pais, visitar as pegadas da arte Románica, nas igrexas de Ventosa, onde nos sorprenderá como nunca a visión do seu incrible Baldaquino, as de Ferreiroa, ou as de Orrea e Borraxeiros, xunto o seu Pazo señorial.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw8NKLKh-Xj_am5zmEvq8Ji-pw_FO-pn86co--vTl-5DU_qrV-IYt0b9oCcB1CbBTqtT_WtpOTDUd2B9KhG542czIpsnvdz8dD-axvRFJPTEsd9X-qr2k2sSINlBif3WdsxA4z-E4a-kMmU_Urr9roFkdZmD4xyTglAT4vHgrDbweQ5gY05xrrWKWPtpgv/s4272/Carballeira%20en%20Val%20de%20Sangorza..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhw8NKLKh-Xj_am5zmEvq8Ji-pw_FO-pn86co--vTl-5DU_qrV-IYt0b9oCcB1CbBTqtT_WtpOTDUd2B9KhG542czIpsnvdz8dD-axvRFJPTEsd9X-qr2k2sSINlBif3WdsxA4z-E4a-kMmU_Urr9roFkdZmD4xyTglAT4vHgrDbweQ5gY05xrrWKWPtpgv/s400/Carballeira%20en%20Val%20de%20Sangorza..JPG"/></a></div>
E dende logo que non é posible pasar polo alto e esquecer as miles de sensacións que producen no espectador mudo, porque queda sen palabras ante tanta beleza , tampouco fan falla, cando te abandonas polos camiños e sendeiros do Ulla, saltando de pena en pena, entre pedra e auga, mais ala de Ramil, nas Torrentes mesmas de Mácara, onde se xuntan os ríos; O Ulla que ven salvaxe e libre, berrando entre pedras e barrancos en fervenzas e torrentes reconvertido, dende as terras do alto Ulla, onde nace ao pé do monte da Vacaloura e a serra de Ligonde (Monterroso) e acolle o Pambre, que nos trae recordos e a imaxe reflectida nas súas turbulentas augas, do irmandiño Castelo do Pambre,(Palas de Rei), tan cargado de historia e lendas, que afonde os seus pés de pedra pura no burato escuro do confín da terra, nos avernos de lume e magma do centro mesmo da nada, a sombra do Castro de Reimonde.
Aquí imponse pola forza os carballos, os soutos dos castiñeiros e os bidueiros nas beiras dos ríos e regatos que morren no rei dos ríos, o noso Ulla, que dende aquí arriba vai levar a voz durmida das xentes, pobos, aldeas e vilas, ata o océano, diante mesmo das torres normandas que asaltaban feros vikingos, sedentos de sangue e cegados pola luxuria dos tesouros agochados na catedral de Compostela, intrépidos navegantes chegados alen dos mares, despois de salvar o corsé antinatura que lle impuxeron os intereses creados e as necesidades dos poderosos, ese maldito encoro de Portodemouros, que anegou vidas e trouxo a morte irremisible a lugares onde os xogos dos nenos, as risas, os amores, a vida que vendemos a cambio de unas moedas, como Xudas e traidores capaces de cambiar o seu presente por quen sabe que, alí mesmo o río e as súas augas seguen debuxando fronteiras artificiais e limites xeográficos, con Cruces, e con Arzúa, e ata chegar ala, con Melide e Santiso, terras de Aveancos, naturalmente.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2nIawpRapNiIyIHsKR8Nm2wOrHokt4GI8j3CudO6Fj-5u0QbfDBJMqMqhWJx4QwMLdd33XX2Z4DAZy_hX7OtFOiBBkYc9yIzRD8MW_1vKF3jc1aK8lBhidrQSYpmY31A8rceVMYiFyg7Wtwx2gMJkfWlRkSemF2XJDbso4dXDyGeQ05ts-vSdTM8CoikN/s4272/IMG_0194.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj2nIawpRapNiIyIHsKR8Nm2wOrHokt4GI8j3CudO6Fj-5u0QbfDBJMqMqhWJx4QwMLdd33XX2Z4DAZy_hX7OtFOiBBkYc9yIzRD8MW_1vKF3jc1aK8lBhidrQSYpmY31A8rceVMYiFyg7Wtwx2gMJkfWlRkSemF2XJDbso4dXDyGeQ05ts-vSdTM8CoikN/s400/IMG_0194.JPG"/></a></div>
Vai ser tal vez o Ulla, o que marca como limite natural mais territorio, xa que ven sinalando o limite xeográfico entre provincias e concellos, un pouco antes de recibir como afluente outro dos ríos míticos que tiñan que salvar os peregrinos na súa viaxe iniciática as terras do Sr. Santiago, como é o Furelos, xa dende alí, para cruzar a Melide ou Santiso, atopariamos os pasos e pontes de:
.-Ponte dos Freires.-Ponte das Canizas e o seu muiño.
E dende logo, A Ponte Arcediago, que separa San Xoán de Ponte Arcediago(Santiso), de Santa María de Berredo, en Agolada. Existe documentación escrita da existencia no ano 897 dun camiño que vía Melide, e Arzúa, levaba os camiñantes a Compostela. Posiblemente levantado no 1228, a actual ponte foi construída no ano 1867, agora tamén case que en desuso, por mor da nova ponte que cruza sobre ela. Ten tres ollos, e levantada en pedra granítica e sillería, e o muro ten pretil de pedra.
Posiblemente no seu tempo houbo barqueiro que facía o paso dos viaxeiros e camiñantes entre ambas ribeiras, de Agolada e Melide.
.-A Ponte Da Cornella ou Arcediano. Desaparecida no seu tempo a antiga ponte de piares de sillería do 1225, por mor dunha enchente do río, fora reconstruída en vigas de madeira e pedra que igualmente levou o río. Sonche significativos os pasos de pedra para salvar as augas do rio, e posteriormente xa en tempos modernos foi construída a actual.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjPx7fqSyFLhCzcMGyxZfLfOIADru2XH7NiV1yaz8l7Ad4pnjIdx327YfSyPkWbu_Y7zG-GWSLXdb__QIwKCrhWBJsc3B7PXo0_55PLM6KgFW_BnoOfMup8LJx0ONJhs46Qa1Ob0SWLThi6bSmDcnkmF6sD69jlQaNZL_D3G0c-UMGUHIp67qhhlv0sAFH/s4272/IMG_2847.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjPx7fqSyFLhCzcMGyxZfLfOIADru2XH7NiV1yaz8l7Ad4pnjIdx327YfSyPkWbu_Y7zG-GWSLXdb__QIwKCrhWBJsc3B7PXo0_55PLM6KgFW_BnoOfMup8LJx0ONJhs46Qa1Ob0SWLThi6bSmDcnkmF6sD69jlQaNZL_D3G0c-UMGUHIp67qhhlv0sAFH/s400/IMG_2847.JPG"/></a></div>
.-Ponte Mourazos.- Do ano 862, sen dubida a ponte mais antiga de cantas existen documentadas no Pais. A súa pedra fundacional, que se atopa cara abaixo no leito do río indica:
Era DCCCC ET TU IT PERFECTA X KLS M (AIAS).......construíron esta ponte no ano 862 e rematouse o 22 de Abril.
.-A Ponte da Pena.- Tiña catro piares de mamposteria rematados en pico triangulares a xeito de tallamar, piso de vigas e táboas, con varanda nos laterais. Foi derrubada por unha enchente do rio e xa non se volvera a reconstruír posiblemente ao existir xa pistas e por esmorecer a actividade do seu muiño. Muiño que pertencía a Casa da Pena, fundada no ano 1711 por Don Juan Varela de Barrio, cura da Ponte Arcediago, Rairiz e Mourazos....
"Cando quedaran tan so as vigas porque xa podreceran as táboas, a xente e as mulas pasaban polas vigas, amodiño, por aquel entón era o tempo do estraperlo e había que fuxir da garda civil, e andar polos camiños as agochadas.
No catastro de Ensenada, figura recollido a existencia do Muiña da Pena, coa denominación de Muiño de Sexo, cunha ponte que comunica con esta mesma aldea polo outro lado do río Ulla. Foi o cura Don Juan Varela de Barrio, quen no seu testamento cita...Casa y lugar da Pena, con su palomar y heredades y montes, chousas, prados y molino, a guas de riego, arboles y plantados, cuia casa la hizo y fabricó el otorgante que tubo un coste de tres mil reales de vellón......en los molinos que hizo y fabricó en el río, junto a la puente vieja de Arcediago con sus canales (Protocolo 1825 del año 1704).Informaciòn y datos todos ellos recollidos no libro de Xose Manuel Boz "Santiso na terra de Abeancos".
Tamén temos que mencionar a existencia doutra ponte rio abaixo, que unía a feligresía de Ribadulla (Santiso), con Agra (Agolada) no Monte da Ponte Vella, e na que segundo cita Sebastian Miñano no seu dicionario de 1827," tiña un barqueiro, para cruzar dun lado a outro", e que segundo a tradición oral, fora levantada nunha noite polos mouros.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBRfMFjLfRgqEm6VaLOREzz44dA5HZDsYDGGB7RaSv_y-uUAHuea-pZs2J0dHYdGlqQtGwcxlp8huJ-Dew5Hwr8ECJTBJMls0KdS0n7kdWLSUUO3eSZNsE4A-aFJsC0qbuwnrW9vZGKfnY77Z3Vu1opKLj7oIBOyKg06eicGy1bJHHG3Tv2OHVBhrHqj_b/s3059/FERREIROA-A%20COSTA-RIO%20FERREIROA%20ABRIL%202007%20047.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" height="400" data-original-height="3059" data-original-width="2411" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBRfMFjLfRgqEm6VaLOREzz44dA5HZDsYDGGB7RaSv_y-uUAHuea-pZs2J0dHYdGlqQtGwcxlp8huJ-Dew5Hwr8ECJTBJMls0KdS0n7kdWLSUUO3eSZNsE4A-aFJsC0qbuwnrW9vZGKfnY77Z3Vu1opKLj7oIBOyKg06eicGy1bJHHG3Tv2OHVBhrHqj_b/s400/FERREIROA-A%20COSTA-RIO%20FERREIROA%20ABRIL%202007%20047.jpg"/></a></div>
E dende logo a ponte de Belmil, moi preto do seu castro, moi pouquiño antes de albiscar as augas do encoro de Brocos.
Tampouco podemos esquecernos de falar da importancia do outro río sorprendente e máxico, que percorre como unha arteria sagrada de vida, as nosas terras "O Arnego", que dende as estribacions da Serra do Faro que tiñan que salvar os peregrinos que viñan facendo o camiño de inverno dende a Ribeira Sacra milenaria, vai marcando limites e poñendo "markas", tradicionalmente o longo da historia, facendo de limite natural entre Agolada - Rodeiro, e Lalin.
Velaí temos como mudos pero impertérritos testemuñas do paso das súas augas, as pontes románicas de Pedroso e a Ponte dos Cabalos, importantísimas vías e camiños medievais tal e como recolleu no seu traballo "Caminos Medievales", Elisa Priegue, e río abaixo, a xa mencionada Ponte de Toiriz, do que onde aínda podemos ler na súa pedra fundacional a data do ano 877 como fábrica do mesmo, ponte medieval xunto coa de Carmoega da que non hai restos e Vilariño da que aínda podemos observar restos dos piares, así como a pedra fundacional e que recollía o mapa xeográfico de Fontan, publicado no ano 1845.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdAZnvcTW5Zq4-8I89bxupmhON_ehrFykJ4jLt48bbvPHCwlY6Gb8_U8_86f_Mixc7IVyGiVjuHHzkgUG4kZBGcRzjONtqjDZBN3SIcdbJc8k8iBTbMjU3KaYjik0i24X2lJXyPazknJvEmFzHchUONkzYCxdzCqEQs6rmTA8dkGJMKjjg4yBIxSUo7bYl/s4272/IMG_1931.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdAZnvcTW5Zq4-8I89bxupmhON_ehrFykJ4jLt48bbvPHCwlY6Gb8_U8_86f_Mixc7IVyGiVjuHHzkgUG4kZBGcRzjONtqjDZBN3SIcdbJc8k8iBTbMjU3KaYjik0i24X2lJXyPazknJvEmFzHchUONkzYCxdzCqEQs6rmTA8dkGJMKjjg4yBIxSUo7bYl/s400/IMG_1931.JPG"/></a></div>
Mais de mil anos de resistencia e patrimonio histórico das herdanzas contempla as súas pedras, moitas delas xa dende o fondo do río mesmo, de centos de miles de pasos calados de labregos sumises, de camiñantes extraviados, de peregrinos e viaxeiros en pos de mellor fortuna, historia de vida mesma dun tempo e unha forma de vivir desaparecida para sempre.
A data mais posible de remate da fabrica desta "Ponte que non existe", como foi definida polo escritor da Terra do Medio (Melide), Xose Vazquez Pintor, nos fala do ano 970 da nosa era. Magoa de pedra fundacional, que sen dubida existiu, como noutras pontes máxicas, tales como a de Vilariño, ou a de Tuiriz, marco igualmente natural cara os lugares veciños de Vila de Cruces, nas que a fortuna gardounas para a nosa contemplación é ledicia , aínda que tan so queda constancia dela nos escritos de "Vilariño de Moimenta" que puido lela no século pasado -Era DCCCIIC, tal e como relata no seu manuscrito sobre a historia da comarca , e da que nos fala Aurora Gonzalez Arean, no seu traballo para o Anuario de Estudos do Deza num. 10 importante traballo, feito precisamente sobre a ponte da que estamos a falar. Alguns veciños do lugar cos que temos falado en ocasións, recordan vela de nenos, e aseguran que ten que estar no fondo do río mesmo.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh69NmbcdYcG8fITJTYRplDqrajXlPqbZbGNh8pdZYBCDW-TTDv7LH37wmaBxQqtxQ3xzndv_YIr45PSRXy8bDh11XZMNp2z7VxC7700LPohD_HoGdfXP_-XjJl4hevouJx3_O2T9I_fBeP0FUz364qtLCclTFAO1R0JEDKZewGe5vAL2jNixalNDMiLliT/s1280/PAZO%20DE%20BORRAXEIROS%20001.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="960" data-original-width="1280" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh69NmbcdYcG8fITJTYRplDqrajXlPqbZbGNh8pdZYBCDW-TTDv7LH37wmaBxQqtxQ3xzndv_YIr45PSRXy8bDh11XZMNp2z7VxC7700LPohD_HoGdfXP_-XjJl4hevouJx3_O2T9I_fBeP0FUz364qtLCclTFAO1R0JEDKZewGe5vAL2jNixalNDMiLliT/s400/PAZO%20DE%20BORRAXEIROS%20001.jpg"/></a></div>
A que aínda si que existe é a pedra do "Portazgo", pola que pasaban os carros cantariñas de rodas de madeira feitas a golpe de ferreiro, nas que a xente levaban as feiras desenvolvidas no noso recinto feiral Dos Pendellos, museo vivo da pedra, as mercadorías e produtos da terra previo pago do Portazgo, ou imposto sobre o dereito de paso, practicamente o único do que quedou constancia na escrita medieval que saibamos, e que sería un tributo real subrogado como fonte de ingresos e arancel sobre as persoas e mercadorías, por delegación rexia ou mercé daqueles, os señores dos castelos, fortalezas e Pazos e a nobreza, encargada da vixilancia, seguridade e custodia dos camiños, e unicamente quedaban exentos da obriga do portazgo; os peregrinos, os monxes, os homes santos dos señoríos monacais, os estudantes, e os afortunados posuidores de privilexios reais, así como determinadas mercadorías, materiais de traballo, e bens de consumo propio. Pero curiosamente non estaban eximidos do seu pago, os cregos, nin os cabaleiros.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyu-END0D7psXZW2sX6S_i-5SZdX-QBw6kw3kTdZAkS7vgqYV39LuGmQ2BwOe9eTkNmeKjlB4jRaBva2uUkIYdVlZEuzFvZ8IjuNt75GwVnHyiEpZPp_1KBtnB8g-WuqXGwrUjluVzpqLGF5pvhnp9KKyvHhjV0lKgexmDDLekFu1m-QgiDjW8Y7Q8sbYR/s4272/IMG_7785.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyu-END0D7psXZW2sX6S_i-5SZdX-QBw6kw3kTdZAkS7vgqYV39LuGmQ2BwOe9eTkNmeKjlB4jRaBva2uUkIYdVlZEuzFvZ8IjuNt75GwVnHyiEpZPp_1KBtnB8g-WuqXGwrUjluVzpqLGF5pvhnp9KKyvHhjV0lKgexmDDLekFu1m-QgiDjW8Y7Q8sbYR/s400/IMG_7785.JPG"/></a></div>
Tras el pago correspondinte, o viaxeiro recibía do portazguero, o oportuno "albalá guía", recibo y pase que acreditaba o seu dereito de paso libremente. Non existe demasiada literatura que avale fehacentemente este portazgo, o que si está claro é que tería que ser moi gravoso paralos labregos e comerciantes sometidos continuamente os abusos e espolios dos mais fortes militarmente falando, polo que buscarían novas e as veces perigosas vías de paso e outros camiños non oficiais, mais difíciles pero libres destes tributos que espoliaban o seu xa por si escaso peculio, a "Parata" , imposto o portazgo, tal e como nos relata no seu libro "Los Caminos Medievales de Galicia, Dñª. Elisa Ferreira Priegue, Boletin Avriense anexo nº.9.
No seu decurso, o Arnego tras cruzar baixo a Ponte dos Cabalos, vai marcando limite xeográfico con Lalín , a Capital do Deza nos lugares de Parada onde atoparemos os restos do seu impresionante castro e Cadrón, collendo forza e ritmo entre grandes penedos e paredes rochosas esculpidas en curiosas e as veces imposibles formacións pola forza e o paso inexorable das augas , ata albiscar a Ponte Vilariño onde se asenta a central hidroeléctrica do Arnego, complicando en exceso o paso polo estreito sendeiro de pescadores as veces completamente perdido na humidade das follas putrefactas dos carballos, que desaparecen de cando en vez deixando ao descuberto praderías, zarras e mais dunha zona chairenta e enlamada polos regados que baixan enfebrecidos buscando o leito do río, onde se agochan as troitas na procura dos nutrientes que estas transportan .
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcDSBxGxROBZSUI1AKDGXzjAMekYhOilJ1B3SVHEbMnd9p0yRfb6GZxf3efAzoHE4C1USNG0WjFZQyAlXflc7e7tVLyrWPeSRp9DVCioQFg5e-9UeMBhNIRreL3M9_YpnMXdn3UZWw5EpPgEQ6BdpWa8FJuRMIPiCJP5kmT5KNSyl74qJyV-S8R5c88WUt/s4272/IMG_0602.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcDSBxGxROBZSUI1AKDGXzjAMekYhOilJ1B3SVHEbMnd9p0yRfb6GZxf3efAzoHE4C1USNG0WjFZQyAlXflc7e7tVLyrWPeSRp9DVCioQFg5e-9UeMBhNIRreL3M9_YpnMXdn3UZWw5EpPgEQ6BdpWa8FJuRMIPiCJP5kmT5KNSyl74qJyV-S8R5c88WUt/s400/IMG_0602.JPG"/></a></div>
Escasamente a uns poucos metros da ponte atopamos os restos dunha vella tosta, da que sae unha canle que recollía a auga para dous impresionantes muíños, dos que xa non quedan senón as ruínas tapizadas polo musgo éntrelas silvas e o silencio absoluto que tan so racha o murmurio das augas. No seus mellores anos semella que foran dous muíños xuntos, con cheminea e dúas entradas independentes, e abertos polo seu fronte onde o rodicio devolvía a auga o río a unha impoñente parede rochosa, que te fai pensar que de seren troita adoitabas este lugar para vivir.
Pouco mais adiante volves a atopar outro novo muíño que recolle o caudal dun regatiño que morre no río grande e antes de entrar en terras de Cadròn, o río vai quedar emparedado en penedos e paredes de pedra que escurecen o curso dos rápidos e pequenas fervenzas, xa case que ata a zona dos chamados muíños das Lamas, que recolle caudal do rego do Ferro, ao parecer segundo algunhas fontes de investigación, usado nas explotacións mineiras de Ferreiroa, posiblemente no medievo. Ver traballo de Aurora Gonzalez Arean, no mencionado anuario de Estudos do Deza, para saber mais.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3wpbI7uM819Nik6UR7IoMLsqobAjJ2dc69hsq7z499PU_pTYTZHKBYIehV9gZcfO6MCrrayJfuazWg4NSLRWEupM1KwUANjL9MRe8UhK3CUfiB3Hb2E3oBbhi4Ux5V5k5kQS391uKIc46NvwamdPE4VExv6UkG2OYB_cZF7qtnkehb4wWPONUxCCJHtUn/s4272/IMG_5389.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3wpbI7uM819Nik6UR7IoMLsqobAjJ2dc69hsq7z499PU_pTYTZHKBYIehV9gZcfO6MCrrayJfuazWg4NSLRWEupM1KwUANjL9MRe8UhK3CUfiB3Hb2E3oBbhi4Ux5V5k5kQS391uKIc46NvwamdPE4VExv6UkG2OYB_cZF7qtnkehb4wWPONUxCCJHtUn/s400/IMG_5389.JPG"/></a></div>
E finalmente baixando case a pé do río ímonos atopar cos restos do vello Balneario da Ponte Vilariño, nas que as augas sulfurosas farían sandar enfermidades da pel, e o fígado, aínda hoxe a fermosa fonte bota abundante cantidade de auga, co seu típico cheira a ovos podres, tan típico destas augas sulfurosas.
Agolada comparte recursos naturais e paisaxísticos suficientes en comandita cos seus veciños de Lalín, Cruces, Rodeiro, Antas, Santiso e Melide en forma de ríos, encoros, outeiros e Montes, espazos naturais protexidos, etc., como para resultar per se dun atractivo turístico innegable, tanto para a practica de deportes tales; como sendeirismo, bicicleta de montaña, kaiak extremo o piragüismo, entre outros moitos, como para potenciar dende as inversións publicas e privadas tanto a recuperación de moitos entornos moi degradados e aldeas abandonadas, como para a creación con campañas turísticas do interés público nos moitos atractivos do noso Concello, sen dubida que si.
Angel Utrera
Artigo de colaboraciòn publicado no Faro de Vigo, en Junio do ano 2018. No xornal dominical.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhouS91a63W0_uP8xuRXV_oVZZd_BsqVfqwG4j6WBDQrRCkpBXdO9eJFe97BDBsjnPn7M50_e_vEaVkgERRQYnYntioi1Oe3eOxaACyAzwnEXx1oaG5rtIMPz0owlADjboOUcPxi0qbmZ6VENPdGyiVMBmDeuCovK7qTMp7W2q-xvybzSpq_gTxxxViFuCD/s4272/Agolada%20dende%20o%20Coitemil..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhouS91a63W0_uP8xuRXV_oVZZd_BsqVfqwG4j6WBDQrRCkpBXdO9eJFe97BDBsjnPn7M50_e_vEaVkgERRQYnYntioi1Oe3eOxaACyAzwnEXx1oaG5rtIMPz0owlADjboOUcPxi0qbmZ6VENPdGyiVMBmDeuCovK7qTMp7W2q-xvybzSpq_gTxxxViFuCD/s600/Agolada%20dende%20o%20Coitemil..JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiS8sy8nqKyZwWtR_gyMolvju_XvGKxrzYqNW1V1-PY5MltWYjk7t_urCALbEgeUaklOcDg9-RSiFZw2OaA04SFbdaeqjd7soswe6bUtWBDSJrwBNLYZNIQarlWD_ejKfeSCLmcd5_D3rth4TFr7lE9n66HW79DnL1lKXJXSI7NKhP8mKyZsL17ERZdy_5K/s4272/Aldeo%20do%20Monte.%20Vilaravide..JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiS8sy8nqKyZwWtR_gyMolvju_XvGKxrzYqNW1V1-PY5MltWYjk7t_urCALbEgeUaklOcDg9-RSiFZw2OaA04SFbdaeqjd7soswe6bUtWBDSJrwBNLYZNIQarlWD_ejKfeSCLmcd5_D3rth4TFr7lE9n66HW79DnL1lKXJXSI7NKhP8mKyZsL17ERZdy_5K/s600/Aldeo%20do%20Monte.%20Vilaravide..JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_rS2w4nvr1tQHiKUPBqBb2x0sm-5lUjXsoH9StXLPmAeE2j2Nr1ucgyhI8bglbqZ569KWmKmjTM1zYKLR4KDwpNHX7FakYbHFJZOahKeQ7Mh6s34567IepTu7INVVkISUvOMSsv0xkb6ilXQzACROE1ZAzopxbqCImexbxpy04nX0OMLX24iZCViulumt/s4272/Congostra%20en%20Quinteiro-Ventosa...JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_rS2w4nvr1tQHiKUPBqBb2x0sm-5lUjXsoH9StXLPmAeE2j2Nr1ucgyhI8bglbqZ569KWmKmjTM1zYKLR4KDwpNHX7FakYbHFJZOahKeQ7Mh6s34567IepTu7INVVkISUvOMSsv0xkb6ilXQzACROE1ZAzopxbqCImexbxpy04nX0OMLX24iZCViulumt/s600/Congostra%20en%20Quinteiro-Ventosa...JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGZt5roHzINyNjrlGnf5wffzYLI99YdZCS4P8FmvkTrFxq-ZrBOJreboyIjCS42X2NrRQR6J1VByYFvUR87R5VbgV7ayouCy9hEdpasQhOI04RS9ryUU3Y5_EEht0U6w4SEJ6J6nlhE4h6b3nlazUkJ0iGbjWJ4KbrChdpL1xZ3G2iIICoAqn2s0Vov7cd/s4272/IMG_1943.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGZt5roHzINyNjrlGnf5wffzYLI99YdZCS4P8FmvkTrFxq-ZrBOJreboyIjCS42X2NrRQR6J1VByYFvUR87R5VbgV7ayouCy9hEdpasQhOI04RS9ryUU3Y5_EEht0U6w4SEJ6J6nlhE4h6b3nlazUkJ0iGbjWJ4KbrChdpL1xZ3G2iIICoAqn2s0Vov7cd/s600/IMG_1943.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9UKf-lnZcDk3PyxkqfKz53s2QIOzVhbcOpdKQ8pZy6_XNV4ACKvxmNJXKUj8k_FrRxKPTmq-WH7QKzruq9fQHZyu6aI5vVOtloBV2_tb_U_cra9l1IJj6DGOxktR4BfNENU-U_1yS3GxLfzJ3Q7Il8nwPTLqgE6hHCZ3JjrCaFSb7Q-8wl-qi3MWoidDa/s4272/IMG_5818.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9UKf-lnZcDk3PyxkqfKz53s2QIOzVhbcOpdKQ8pZy6_XNV4ACKvxmNJXKUj8k_FrRxKPTmq-WH7QKzruq9fQHZyu6aI5vVOtloBV2_tb_U_cra9l1IJj6DGOxktR4BfNENU-U_1yS3GxLfzJ3Q7Il8nwPTLqgE6hHCZ3JjrCaFSb7Q-8wl-qi3MWoidDa/s600/IMG_5818.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-59433990638385712032023-06-28T09:41:00.000-07:002023-06-28T09:41:14.886-07:00ALDEAS CON CORAZON.REMESAR(RODEIRO). A ALDEA ESQUECIDA.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQPOqGg3xHUkqBmCznOn0d5nGHfOH9KQBNn-esA95E6UFba9e9EM1VnVrydAHdO05mtPHlsA_S2IlWhMC_44IJY_W9DLBbXCh4nF-unBrPNZgWU9AshAbglt4Dbd67IWZuFSx8-9M1BtXwepees3EEngeOAKg3cWyXAmvCluBlP-ppqLyeOl5EnPcc6EvC/s6960/IMG_8508.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQPOqGg3xHUkqBmCznOn0d5nGHfOH9KQBNn-esA95E6UFba9e9EM1VnVrydAHdO05mtPHlsA_S2IlWhMC_44IJY_W9DLBbXCh4nF-unBrPNZgWU9AshAbglt4Dbd67IWZuFSx8-9M1BtXwepees3EEngeOAKg3cWyXAmvCluBlP-ppqLyeOl5EnPcc6EvC/s600/IMG_8508.JPG"/></a></div>
ALDEAS CON CORAZÓN. REMESAR (Rodeiro).
O veciño concello de Rodeiro se enfronta, como outros moitos da Galicia a un problema de envellecemento e sangría demográfica con graves consecuencias ambientais, económicas, sociais e culturais.
Concretamente en Rodeiro podemos atopar unha media ducia de aldeas sen habitantes, totalmente baleiras e as súas casas en ruínas.
Tan so na Provincia de Pontevedra hai 58 lugares, totalmente baleiros ou cun so habitante, concretamente, e 417 lugares practicamente repartidos por todos os concellos da provincia pódense considerar despoboados.
No que nos resulta mais próximo como son as terras do Deza, temos que concretamente, Agolada é o Concello con maior índice de envellecemento da poboación, cunha proporción de case que un 30% de maiores de 85 anos de idade, por cada cen habitantes de entre 65 e 84 anos de idade, cando a media de Pontevedra, aínda que mala, ronda os 15 habitantes unicamente. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIIq6k0hMoizlMMHEfFBD423dWS2jEF_5FerPKjL0IJGo7sAyhxpadIdJ_tRX6GJ9sA4Q0TZGFZh4c4j7lf8jpemiE2KBLsGD0sOCr5Zj6LOQ0gcFU_MEyjRF3fP_pBlRXaaMwUiQYxXo6eNDJq8n9Joxul-so2i4KyS4PwpJkKzuv3ws1FRaUU5IYFqj6/s6960/IMG_8484.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIIq6k0hMoizlMMHEfFBD423dWS2jEF_5FerPKjL0IJGo7sAyhxpadIdJ_tRX6GJ9sA4Q0TZGFZh4c4j7lf8jpemiE2KBLsGD0sOCr5Zj6LOQ0gcFU_MEyjRF3fP_pBlRXaaMwUiQYxXo6eNDJq8n9Joxul-so2i4KyS4PwpJkKzuv3ws1FRaUU5IYFqj6/s400/IMG_8484.JPG"/></a></div>
Por outra banda o Concello de Dozón, ocupa o primeiro posto pola cola no ranking de densidade de poboación tal e como recollen publicacións do IGE( Instituto Galego de Estatística), cunha densidade de 18 habitantes por quilometro cadrado, cando a media provincial é duns 211, e algúns concellos da ría de Arousa pasa dos 600 habitantes.
Todo elo pon de manifesto o progresivo deterioro social do substrato social e poboacional que o rural, o interior do Pais está a sufrir, a tan cacarexada España baleira, aquí xa é toda unha triste realidade.
O nosos rural xa é un feito incuestionable que nos últimos tempos estase a converter nun lugar de segundas residencias, e lugares a visitar por fillos e netos que de cando en vez visitan por curiosidade e para revivir pasados recordos, estes que foi o berce dos seus orixes.
Unha destas aldeas abandonadas dende hai mais de vinte anos que fun visitar hai uns días, é a de Remesar, lugar da parroquia de Carboeiro, onde podemos visitar a parte do Castro de Barroncelle, a súa igrexa aínda con restos románicos importantes que se poden admirar nos seus canzorros e outros elementos conservados da súa fábrica orixinal, así como os fermosos Cruceiros de Carboentes, e As Santas, entre outros moitos elementos arquitectónicos populares. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR4X28-2cXvoA7M76sww9wDrV6r35fhCPXDDjVGKROZB2dTwfOc34mDSCo8j6ltSQM08-rUBrdvRAv7qTujSoRlaKrCCX4QjtUExYGlUAyYQj3SioKTYwiljvQckOZoiYjicxnDcCH1zBHJ-oMGMu0KCajG1XNlpdidNFdN4PvbCVdqQgyRK8EP_5OBiHo/s6960/IMG_8500.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiR4X28-2cXvoA7M76sww9wDrV6r35fhCPXDDjVGKROZB2dTwfOc34mDSCo8j6ltSQM08-rUBrdvRAv7qTujSoRlaKrCCX4QjtUExYGlUAyYQj3SioKTYwiljvQckOZoiYjicxnDcCH1zBHJ-oMGMu0KCajG1XNlpdidNFdN4PvbCVdqQgyRK8EP_5OBiHo/s400/IMG_8500.JPG"/></a></div>
Triste e irreversible realidade que fala do cambio de modelo de vida, do agro e os costumes e forma de ver e entender as cousas do labrego tradicional das nosas “Aldeas con corazón”, cara as comodidades e nova forma de entender a sociedade das cidades e núcleos moito mais grande, onde xorden novas oportunidades para a xuventude.
Hai uns días asistimos a presentación do libro de Xoán Carlos García Porral no que se analiza en profundidade todo cando día a día estamos a vivir “Resistir”, Minifundio e policultura. Retorno a unha economía familiar sostible, no que se poden atopar as claves e recursos para recuperar este modelo tradicional de vivir en paz e harmonía co noso medio.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlvQ7uHW4Ul6NASw2RYPxCVfQXr-MrjWIIh9j63nbRr2BrWw4ZEHDQjMjKN046db_ZPOBAXYPYHaAWEI4IQkLz7YTN7ad40mxbeP94XWJcHREXKpi0qFLB4yw9yYcu1xvrsxRTXjZ3MwW5DEpLLRyDCuC0bxQZskM8g6or11f1ktJ4rnlSSnDAdvKc0hFH/s6960/IMG_8506.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlvQ7uHW4Ul6NASw2RYPxCVfQXr-MrjWIIh9j63nbRr2BrWw4ZEHDQjMjKN046db_ZPOBAXYPYHaAWEI4IQkLz7YTN7ad40mxbeP94XWJcHREXKpi0qFLB4yw9yYcu1xvrsxRTXjZ3MwW5DEpLLRyDCuC0bxQZskM8g6or11f1ktJ4rnlSSnDAdvKc0hFH/s400/IMG_8506.JPG"/></a></div>
Para saber e coñecer mais do tema recomendo os artigos seguintes de Faro de Vigo e Diario de Pontevedra.
https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2023/06/16/mellor-clase-practica-remesar-88753225.html
https://www.farodevigo.es/deza-tabeiros-montes/2023/06/13/garcia-porral-presenta-obra-resistir-88623842.html
https://www.diariodepontevedra.es/articulo/pontevedra/cincuenta-y-ocho-aldeas-de-pontevedra-sobreviven-con-un-solo-vecino/20170402020000324542.html.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHPdaWGv4mrFV16pZH6DvS0xJlmXrS4WhIrO-un-pnM5qs6-kNmdf0dEvbKadEbkODvxNH85RyPGFgyxw_d0PCC71gku1iyPQfTH5LPGyZ0erOjtYTxPBAf1urw7O-1byl2PrPndlPzqZMGZWT-j9SWQmQqZTaOiul-GbvNDcTqw6AaH5Euu7ygzV4q4Ru/s6960/IMG_8498.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHPdaWGv4mrFV16pZH6DvS0xJlmXrS4WhIrO-un-pnM5qs6-kNmdf0dEvbKadEbkODvxNH85RyPGFgyxw_d0PCC71gku1iyPQfTH5LPGyZ0erOjtYTxPBAf1urw7O-1byl2PrPndlPzqZMGZWT-j9SWQmQqZTaOiul-GbvNDcTqw6AaH5Euu7ygzV4q4Ru/s600/IMG_8498.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihxT7Vfejzk3PFnZhoISvWBS3qhmbmS16n_ELA8VJNsZ5Ohq-h0xWNZHsfemwvOFXCBtC_g2alI1p2A7Mz72Be5eRmx_0dyApknHnbn5oerrO3AkeILEkA_c1jjZ7QdJvqpjraKw6TgLuRr8mIasfFQ_LA-P0FqKfgc5Np4mE5pmIy9H3WNVxJBkOQO5XD/s6960/IMG_8499.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihxT7Vfejzk3PFnZhoISvWBS3qhmbmS16n_ELA8VJNsZ5Ohq-h0xWNZHsfemwvOFXCBtC_g2alI1p2A7Mz72Be5eRmx_0dyApknHnbn5oerrO3AkeILEkA_c1jjZ7QdJvqpjraKw6TgLuRr8mIasfFQ_LA-P0FqKfgc5Np4mE5pmIy9H3WNVxJBkOQO5XD/s600/IMG_8499.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbB0SPaA27uk1v82kxLy4Tn8IYUFltUkTO46vC3oeLUTsJxFVkmtS2q9auxiS9r-z1zckxkA3wf3BVKgfkqcGIimrO9u1-ZlHrPXHCi8qexYyQS9LLDIbVmya5aZT8becPD38BXl1KENGw02MnKoVIQXW-UJ_8Aho4DGM8wcSgdgxR6J55cchdQZrDRKYT/s6960/IMG_8500.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbB0SPaA27uk1v82kxLy4Tn8IYUFltUkTO46vC3oeLUTsJxFVkmtS2q9auxiS9r-z1zckxkA3wf3BVKgfkqcGIimrO9u1-ZlHrPXHCi8qexYyQS9LLDIbVmya5aZT8becPD38BXl1KENGw02MnKoVIQXW-UJ_8Aho4DGM8wcSgdgxR6J55cchdQZrDRKYT/s600/IMG_8500.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpq6ZsWaP7F3M2U8eF3qTEQ7JuxpjBs8ds1nibVbuhF_g758l_uVEMvNj-s0-glxjUOKxE-gfMmEB6tFU0mEawQqcLVwXjvd2io2dtVI8GYJUcsPfaJCFsxiwwcqEY8TeDPX31Syb_uWukLu-rlV7lKgE3t5RJzxpvkf_zTKuQ_wiGh8TBjKUHjfPEhlVA/s6960/IMG_8502.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpq6ZsWaP7F3M2U8eF3qTEQ7JuxpjBs8ds1nibVbuhF_g758l_uVEMvNj-s0-glxjUOKxE-gfMmEB6tFU0mEawQqcLVwXjvd2io2dtVI8GYJUcsPfaJCFsxiwwcqEY8TeDPX31Syb_uWukLu-rlV7lKgE3t5RJzxpvkf_zTKuQ_wiGh8TBjKUHjfPEhlVA/s600/IMG_8502.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQVI5_F_wzxLAQEL59Xnubx6AUJ-LewJcOsZrz-rcTC2hJVkZcrGppy_QwlYDsnNDav7ELBReuwHtLAa1Tj58Ev21qxCrPD1HAv92Bdr1yehEkmczJCYdwrX4Um0W5O2fq-mgeo0hVmlgzIYua6b8ll1wSrc_w2wZ_bewNelgBax6IisewCz-OQV9UxiYh/s6960/IMG_8506.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQVI5_F_wzxLAQEL59Xnubx6AUJ-LewJcOsZrz-rcTC2hJVkZcrGppy_QwlYDsnNDav7ELBReuwHtLAa1Tj58Ev21qxCrPD1HAv92Bdr1yehEkmczJCYdwrX4Um0W5O2fq-mgeo0hVmlgzIYua6b8ll1wSrc_w2wZ_bewNelgBax6IisewCz-OQV9UxiYh/s600/IMG_8506.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVBWGtfstNIRLT8BLIw7TpCWdm_Y3jZrWLDk2fttTNmfEOOAlh-cKdsKD6bJlRWrZ3NvxLDCp4YvIipHi-y42lIhInJ_Dg3d6ZTejahzpqp61ucZeZl42OlL3U9V2L5dXtspLtYJztBa4UxupFKTuSn6GQOfE3Oi1M6OoHIfj3ALLQxzCg9xeZgvQLhhNm/s6960/IMG_8507.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVBWGtfstNIRLT8BLIw7TpCWdm_Y3jZrWLDk2fttTNmfEOOAlh-cKdsKD6bJlRWrZ3NvxLDCp4YvIipHi-y42lIhInJ_Dg3d6ZTejahzpqp61ucZeZl42OlL3U9V2L5dXtspLtYJztBa4UxupFKTuSn6GQOfE3Oi1M6OoHIfj3ALLQxzCg9xeZgvQLhhNm/s600/IMG_8507.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1rwAYuOvc-VhiKgTnRwKkVxS1SM5OKOXBsfmyquzDhhle6WE4DDhgHHwdzKWmyfZAu0InjwQ28FeJRN9aHs0T-3fG3nYGB5fJTlscnXPGbI7EUQ-_IOkl4KG9dvav6r31pZr7uBRTuxPprUyJ5eoxwDc5XcJiYuyO84c5SwFJeelKmEWyTzACTZnZ6oUg/s6960/IMG_8508.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1rwAYuOvc-VhiKgTnRwKkVxS1SM5OKOXBsfmyquzDhhle6WE4DDhgHHwdzKWmyfZAu0InjwQ28FeJRN9aHs0T-3fG3nYGB5fJTlscnXPGbI7EUQ-_IOkl4KG9dvav6r31pZr7uBRTuxPprUyJ5eoxwDc5XcJiYuyO84c5SwFJeelKmEWyTzACTZnZ6oUg/s600/IMG_8508.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-40580705949755703352023-06-16T09:24:00.000-07:002023-06-16T09:24:19.742-07:00HORREOS Y HORREAS. (CONSTRUCCIONES POPULARES Y MUCHO MAS).
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzvQkSzcLcucPtK1dtAFqLEibHJr9F-5zuICwDBKgQL-wlNz4scMIv7fl5kaeq2x3mWmnm94LSSN35ioValQBNO7JSWz36fBYzo_b8-uENd8HXGfsLLuH7ihMVmJQyTppcgq8T5ByZxIhaLF0lnOB1yvSqCuQyOKs39gkHRv-qeDcaYfuUe0JS1klEcA/s3780/DSCN0819.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3055" data-original-width="3780" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzvQkSzcLcucPtK1dtAFqLEibHJr9F-5zuICwDBKgQL-wlNz4scMIv7fl5kaeq2x3mWmnm94LSSN35ioValQBNO7JSWz36fBYzo_b8-uENd8HXGfsLLuH7ihMVmJQyTppcgq8T5ByZxIhaLF0lnOB1yvSqCuQyOKs39gkHRv-qeDcaYfuUe0JS1klEcA/s400/DSCN0819.JPG"/></a></div>
Nuestro típico y característico HORREO, es específico y exclusivo del País.
Podemos encontrar, no obstante, construcciones populares similares en uso y destino en las vecinas tierras asturianas, pero sus diferencias con nuestros característicos Hórreos son más que evidentes. Las construcciones populares son, por ende, una expresión de cultura.
Y son en ellas, en estas construcciones populares en las que el hombre expresa su forma de vivir y sus concepciones artísticas, sus conocimientos, ingeniería, para cubrir sus necesidades y carencias.
Hórreos, cabazos, paneras, y en algún caso y como se recoge en el diccionario de antónimos y sinónimos, silo, granero, troje, tenemos que hablar sin ningún género de dudas de una construcción popular destinada al uso agrícola cuya función es la de guardar, secar, curar el maíz y otros cereales antes de desgranarlos y molerlos, así como las patatas y otros productos del campo.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1MfD6bmkvtS3u8ORIYpLaRSHynVYkEESSXG6qRNVDCcHx_TsYSLIcmQW2O_qIjV7qQNc2RfNVHaAqbm1xfqIZqZ0EakoQRh9o-jiSPcSQx1QfzDEuoqDWOMLNRq9Ab-he8eIc0R8Ju5EPY0mN4wSesWwtgoGe7d6zykqwRK4QyC7PPB_7iFFNC4OfVw/s5152/DSCN5913.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1MfD6bmkvtS3u8ORIYpLaRSHynVYkEESSXG6qRNVDCcHx_TsYSLIcmQW2O_qIjV7qQNc2RfNVHaAqbm1xfqIZqZ0EakoQRh9o-jiSPcSQx1QfzDEuoqDWOMLNRq9Ab-he8eIc0R8Ju5EPY0mN4wSesWwtgoGe7d6zykqwRK4QyC7PPB_7iFFNC4OfVw/s400/DSCN5913.JPG"/></a></div>
En casi todos ellos, encontramos una cámara de almacenaje oblonga, estrecha y permeable al paso del aire, separada del suelo para evitar la entrada de humedad y la acción de los roedores y otras alimañas.
Aunque las diferencias de unas zonas del país a otras son bien significativas, tanto en materiales de construcción como en estructura y formas, los podemos encontrar fácilmente al borde del mar o al pie de una montaña, en las tierras del interior de nuestro País, o en los lugares próximos al mar, pero de lo que no hay duda es de que resulta casi que imposible encontrar dos iguales.
Para algunos autores, podemos distinguirlos o clasificarlos en tres clases básicas de hórreo: el tipo gallego (también llamado «gallego-portugués»), el tipo asturiano y el hórreo de varas, menos elaborado y que comprende pequeños graneros portátiles ligeros, hechos de materiales vegetales.
El origen del término hórreo nos remite al latín hórreo, que designaba a un edificio en el que se guardaban frutos del campo, especialmente el grano.
De madera o de piedra, en algún caso con materiales reciclados o los más modernos de ladrillo, todos comparten factores similares relacionados con la cultura popular y las leyendas.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjroJZNO5ErbHmAVJjy-jFiZDoMmoJW6vIoKWcOcDGfX6TwQte532M3VLzp52jl3alMGnjvSzvE_jFZIlAUHnK_cRf8Mh-I6K9ubVssHuAfQC9_rSBEkh1aKI4R0e0G7ljVTiCohfKte-sVRIqRmFvI92Fx2SxYPtR3iwtaa3es7guRFNJxBUliTfb3_w/s4272/IMG_6238.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjroJZNO5ErbHmAVJjy-jFiZDoMmoJW6vIoKWcOcDGfX6TwQte532M3VLzp52jl3alMGnjvSzvE_jFZIlAUHnK_cRf8Mh-I6K9ubVssHuAfQC9_rSBEkh1aKI4R0e0G7ljVTiCohfKte-sVRIqRmFvI92Fx2SxYPtR3iwtaa3es7guRFNJxBUliTfb3_w/s400/IMG_6238.JPG"/></a></div>
Una de las cosas que desde siempre más me han llamado la atención al contemplar y fotografiar nuestros Hórreos, han sido los remates que adornan sus techos.
Estos remates están más trabajados que el resto del hórreo y tienen muchas formas: cruces y remates cónicos, piramidales o pináculos, que son los remates más comunes, situados uno en cada extremo de la techumbre del hórreo; y otros como círculos, campanarios, ánforas, representaciones de animales, cálices, aunque también los hay bien curiosos, con referencias a la caza, la pesca y otros oficios.
Algunos se repiten reiterativamente en zonas bien delimitadas, como si fueran unas copias de otros, o bien se hubieran realizado por los mismos canteros y maestros de cantería.
La que más veces es posible admirar, lógicamente por el influjo de nuestra Santa madre Iglesias, son las Cruces, con cristo crucificado o sin él.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidqYe_0zvVu_OPRVwsvvXcTx3Nb4JtorQ0Tcr3UeVc0UUlvkYG-SnssP99HA9i66BBs_VIjYizTbVe0gyH6NBKWVPZZfCTRtY8-zvZlGldoL_ESzJ3KDAUTInhfiTajm4Tt6dF7-b41T3NruymcXDJ8AsnAShtW7_1ZLUXTWA8rWulNrY6b8N7r6KTcQ/s6960/IMG_0040.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidqYe_0zvVu_OPRVwsvvXcTx3Nb4JtorQ0Tcr3UeVc0UUlvkYG-SnssP99HA9i66BBs_VIjYizTbVe0gyH6NBKWVPZZfCTRtY8-zvZlGldoL_ESzJ3KDAUTInhfiTajm4Tt6dF7-b41T3NruymcXDJ8AsnAShtW7_1ZLUXTWA8rWulNrY6b8N7r6KTcQ/s400/IMG_0040.JPG"/></a></div>
.
También es normal encontrar los típicos remates cónicos, aunque es normal que varíen en forma y tamaño según una zona u otra.
Es probable que tanto la cruz como el cono cumplan una misión más que estética en el hórreo.
Para algunos autores, que fijan la aparición del hórreo en la cultura castreña, y dado que entonces los hórreos serían anteriores a la instauración del cristianismo, se cree que el cono o pináculo, posiblemente cumpla una función de protección y advocación del granero hacia viejas creencias y así, sin saberlo, se ubica sobre la techumbre un símbolo fálico, reminiscencia del culto a la fecundidad de la tierra entre los primeros pobladores.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi111CrTvZB_PlDAbc-WSf9Lm_xOlVDXauFlOaTgrhHhlfY8-5eUK-CANXqQpcoXa28impkfLX5FPsZlDFdxrzGmcQPp9zOyslN2Rs4lfna7RB46sjNbt66TUdYgApng62CgcE9m0cIL7P6MZWUFAowIivEYajNX367iG3-oJ5YnXqMy-73GpLG5ZNRZA/s1653/IMG_7865.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1004" data-original-width="1653" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi111CrTvZB_PlDAbc-WSf9Lm_xOlVDXauFlOaTgrhHhlfY8-5eUK-CANXqQpcoXa28impkfLX5FPsZlDFdxrzGmcQPp9zOyslN2Rs4lfna7RB46sjNbt66TUdYgApng62CgcE9m0cIL7P6MZWUFAowIivEYajNX367iG3-oJ5YnXqMy-73GpLG5ZNRZA/s400/IMG_7865.JPG"/></a></div>
En relación con este tema, Castelao afirmaba que se trata de un elemento simbólico, de una invocación a una deidad ya desaparecida en el cielo, pero que dejó huella en el subconsciente místico de las gentes de la aldea, que trajeron del paganismo al cristianismo el símbolo de fecundidad.
Como ha pasado siempre con la Iglesia, cuando llegó intentó cristianizar todos los símbolos paganos existentes, así pues, en los hórreos se situó en contraposición al pináculo, la cruz, para conseguir con ella una protección divina de la cosecha.
Si preguntamos a la gente sobre estos pináculos, y símbolos cabalísticos desconocidos o mágicos, algunos nos hablarían de que se colocaban allí porque tienen una función protectora contra el rayo, las meigas y el demonio.
Otra de las diferencias que marcan y diferencias unos de otros es la forma, cuando se aleja de la más común alargada, ya que en ocasiones se les dota d un tamaño y grosos cuadrado, que en algunos lugares denominan “HORREAS”, en femenino.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj91tA21ZtiIzBy0gBKcRA3UpOV6C6kC8OlNERcxYqsktkJQRlsnMMKATq-S7GLTEGJrM8W6XS-Oz_hf14oZOw6clnGESYmtTRh5mxYIkaKw2nKcdNjXwg574xfQ_3bjsBD8RFjq1Nu6rl7ybqtq-5lEjyFsRrztzNPVRwBfNJE_sHFOJiunYeXZN3uTQ/s2641/IMG_7866.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1862" data-original-width="2641" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj91tA21ZtiIzBy0gBKcRA3UpOV6C6kC8OlNERcxYqsktkJQRlsnMMKATq-S7GLTEGJrM8W6XS-Oz_hf14oZOw6clnGESYmtTRh5mxYIkaKw2nKcdNjXwg574xfQ_3bjsBD8RFjq1Nu6rl7ybqtq-5lEjyFsRrztzNPVRwBfNJE_sHFOJiunYeXZN3uTQ/s400/IMG_7866.JPG"/></a></div>
En Agolada, tenemos varios ejemplos de estas Hórreos/Hórreos, en la casa grande de Baiña, en una casa de campo en el lugar de Cristin (Borraxeiros). Pero también las tenemos visto en lugares tan apartados unos de otros, como el que descubrimos en la parroquia de Anzo (Lalín), en el interior de una casa pacega, o en O Pino (Pedrouzo), o incluso este otro de Caión, Baldaio en Laracha.
Tampoco podemos dejar de hacer una somera mención a los Hórreo “Corredor”, por así llamarlos, en los que se nos presenta una galería anexa formando unidad con la edificación del hórreo mismo, que desde luego no deja indiferente al observador, sin duda buena muestra de construcción popular.
Angel Utrera.
Información de:
§ BAS, Begoña (1983): As construcción populares: un tema de etnografía en Galicia. Edición do Castro. Sada. A Coruña
§ BOUZAS, Pemón y DOMELO, Xosé Antonio (2010): Mitos, ritos y leyendas de Galicia. Madrid: Martínez Roca.
§ horreosdegalicia.com
§ Galicia mágica. Blog.
§ .Wikipedia.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjDBgoj-1yDJwXAzJ10gE0iF7ChkxF0wX2kvSMYhtpmsHIKViNHX850jPhHmmtVbywUqgnc8uIprBP5t94unxY9OCwiIqLr1YSvCg5Le4Ihzn5yJrI1DJmGnnWincu8sTFgPfanfr-dsCXYkkGCWKZy-k9USSS2DwycrHSfUbWhIwOEdoK05b48NzkIA/s4011/IMG_7913.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2675" data-original-width="4011" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjDBgoj-1yDJwXAzJ10gE0iF7ChkxF0wX2kvSMYhtpmsHIKViNHX850jPhHmmtVbywUqgnc8uIprBP5t94unxY9OCwiIqLr1YSvCg5Le4Ihzn5yJrI1DJmGnnWincu8sTFgPfanfr-dsCXYkkGCWKZy-k9USSS2DwycrHSfUbWhIwOEdoK05b48NzkIA/s600/IMG_7913.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhck_BqGD7hpmr2dhZaFa_YNaFi7jgVqDs1gfgQp4TQ3UANGEjOvSTJNZ8kw2HJyKJthbFvpT9mkXzVWFhyoGUwqnebE2nxUPGbeahKxUln107Z8-hjxptEC1wj8LykNgW6cf8PGa6EMAs4jUglAf1mZ0gVQa8FPgJ-DVh6e9vK8nDpxACwEMgSVdyAHA/s3910/IMG_7914.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2515" data-original-width="3910" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhck_BqGD7hpmr2dhZaFa_YNaFi7jgVqDs1gfgQp4TQ3UANGEjOvSTJNZ8kw2HJyKJthbFvpT9mkXzVWFhyoGUwqnebE2nxUPGbeahKxUln107Z8-hjxptEC1wj8LykNgW6cf8PGa6EMAs4jUglAf1mZ0gVQa8FPgJ-DVh6e9vK8nDpxACwEMgSVdyAHA/s600/IMG_7914.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdM5nv2UygDYTWEm4Zfrk_BmhQPxD7C572NnRI4zCztGYKwkZNs407X1W8J1N0L5WI2sTVxNl1Ti37dOaL1yA2nJG_Afxu6ji6fFdb1GREYVxAQ-3m9vxLE7tpNgCJLcHOUteRBYgUjQG92XR6ZJpobwUdunCUlJoQiFZ0O5Mc9gLlFe5WKCaZZ6-rHw/s1976/IMG_7918.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1706" data-original-width="1976" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdM5nv2UygDYTWEm4Zfrk_BmhQPxD7C572NnRI4zCztGYKwkZNs407X1W8J1N0L5WI2sTVxNl1Ti37dOaL1yA2nJG_Afxu6ji6fFdb1GREYVxAQ-3m9vxLE7tpNgCJLcHOUteRBYgUjQG92XR6ZJpobwUdunCUlJoQiFZ0O5Mc9gLlFe5WKCaZZ6-rHw/s600/IMG_7918.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIBfCEAp2owZ2pwpM-I-GmdtHs5uFTOhMfGRBnsmr2MnbfQYRreH2BVsx1iFDg9Z9Op3hYjTR5mMncUtYr9b_lZU5V3nsjzNm1rL5R1eKyUCXL5VYhN3jHOUFYKsHRetACGrh2levvSOJzZ2H8sFMASeN0rz4Rq-mnQRmyXyKmnbS8N8ALJPtJiKcyBA/s2630/IMG_7919.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2306" data-original-width="2630" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiIBfCEAp2owZ2pwpM-I-GmdtHs5uFTOhMfGRBnsmr2MnbfQYRreH2BVsx1iFDg9Z9Op3hYjTR5mMncUtYr9b_lZU5V3nsjzNm1rL5R1eKyUCXL5VYhN3jHOUFYKsHRetACGrh2levvSOJzZ2H8sFMASeN0rz4Rq-mnQRmyXyKmnbS8N8ALJPtJiKcyBA/s600/IMG_7919.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtV2JXPtZ4C98pE6lJgCmtz9lMwiorwtY1famLK5zj8SNtIWEUSQ7rf8KDJ6Y7uXG0uc4XcXW3yY3MbPkyZSQx4qgwDhy-wJquFOVmZCYCB1xj5G0hfLbusQyOZsGyOqqSZL8bGXfQRf9TaZYZF8RqWgyAcjcFdQpFlT6waRtNgL_yQHGR9CqrfeC_Ew/s4272/IMG_7924.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtV2JXPtZ4C98pE6lJgCmtz9lMwiorwtY1famLK5zj8SNtIWEUSQ7rf8KDJ6Y7uXG0uc4XcXW3yY3MbPkyZSQx4qgwDhy-wJquFOVmZCYCB1xj5G0hfLbusQyOZsGyOqqSZL8bGXfQRf9TaZYZF8RqWgyAcjcFdQpFlT6waRtNgL_yQHGR9CqrfeC_Ew/s600/IMG_7924.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgnXGXzO5990paCRUIAk6WzW4_9Moiz0M15Cw1PcWaRnllOw9k2MhjPxKaVBpIBME0l44Up6Ns5nrq2NTgV4C3K-aIycwQt9yB8G91qjdkE2EXZdD6vA1t18v2gxc5r6iDwRM0F0BxhXob2m_6NHtpADDqfrn8RKK9vcUEx79nn_lx-On3t7EQMID-zow/s6960/IMG_0025.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgnXGXzO5990paCRUIAk6WzW4_9Moiz0M15Cw1PcWaRnllOw9k2MhjPxKaVBpIBME0l44Up6Ns5nrq2NTgV4C3K-aIycwQt9yB8G91qjdkE2EXZdD6vA1t18v2gxc5r6iDwRM0F0BxhXob2m_6NHtpADDqfrn8RKK9vcUEx79nn_lx-On3t7EQMID-zow/s600/IMG_0025.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhk_6yT8cHrpgYtQnddZH_2A0iFR1G_txySotrIDBNnL4yJ6NyDluWy_kIxFmNxbVrXO8uq1bQ4Plae8a-W7yiBIX6K74k6WL81hNrCVCUUeOCmvcLzwtHr3O_xLfPk3nswr-g4N5vxNbR2C7Pp3srAJhavqq6C6qbyoTbGwqVbR7SJr_ZEWTgQ16r7bw/s6960/IMG_0026.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhk_6yT8cHrpgYtQnddZH_2A0iFR1G_txySotrIDBNnL4yJ6NyDluWy_kIxFmNxbVrXO8uq1bQ4Plae8a-W7yiBIX6K74k6WL81hNrCVCUUeOCmvcLzwtHr3O_xLfPk3nswr-g4N5vxNbR2C7Pp3srAJhavqq6C6qbyoTbGwqVbR7SJr_ZEWTgQ16r7bw/s600/IMG_0026.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg979wsXWhtm__PxQ7cgg9_cUbtFlsAAaNmbbmdCUPUPqABq8HLPCW0-QG2Z4AoSnTtp0B0-larlCXgjE60O1Pvb1aas2A68ILtNK-L9CxbSdGoADlVA2dtx7isz2GPp4LsEa5VjjlJUpM0FQE-HWPRhWohfwnE77Q4_fqZA0bi-yLF6NfSMjthaFDq1Q/s4272/IMG_6239.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg979wsXWhtm__PxQ7cgg9_cUbtFlsAAaNmbbmdCUPUPqABq8HLPCW0-QG2Z4AoSnTtp0B0-larlCXgjE60O1Pvb1aas2A68ILtNK-L9CxbSdGoADlVA2dtx7isz2GPp4LsEa5VjjlJUpM0FQE-HWPRhWohfwnE77Q4_fqZA0bi-yLF6NfSMjthaFDq1Q/s600/IMG_6239.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh518dfY5dWBlx64_wJeA0YQYtKE6tDg_FqXxZ4H5C8oVcPrUYAG-GowTqAgzhCbKkM8WtUBypg1ZJNzL7f9sBDcC44SHF0UzqeDCUPNb7eGKwncmtN0MB-c7gaheBl64zypZpq9Lg3Ivw4moO-o_D9FN1hIs7Vt2Vok7WPLXop8tFkZxuxnBQm_6_ozA/s4272/IMG_6240.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2848" data-original-width="4272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh518dfY5dWBlx64_wJeA0YQYtKE6tDg_FqXxZ4H5C8oVcPrUYAG-GowTqAgzhCbKkM8WtUBypg1ZJNzL7f9sBDcC44SHF0UzqeDCUPNb7eGKwncmtN0MB-c7gaheBl64zypZpq9Lg3Ivw4moO-o_D9FN1hIs7Vt2Vok7WPLXop8tFkZxuxnBQm_6_ozA/s600/IMG_6240.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjw29Zj6ngPIs3OpwDHyxUvafKV35LukNdxcFDRmKUy_HkZYtFsIo8FagWRJi1xDEcZAUwjr-APMATgk3CYYqEZwLsok0L9sH0lkVzWMI5Z8xD_R0Oqt0b0m7i9SNbQYV6PM8VaPVxem0_00qL9W7zcwY6gw3SAXjt4rlgDJksFbFQKAYxZxI3OnU0P8A/s5152/DSCN0817.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjw29Zj6ngPIs3OpwDHyxUvafKV35LukNdxcFDRmKUy_HkZYtFsIo8FagWRJi1xDEcZAUwjr-APMATgk3CYYqEZwLsok0L9sH0lkVzWMI5Z8xD_R0Oqt0b0m7i9SNbQYV6PM8VaPVxem0_00qL9W7zcwY6gw3SAXjt4rlgDJksFbFQKAYxZxI3OnU0P8A/s600/DSCN0817.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh80JcQb0ZP9m2l6RMphw3Gx4i6YZvHmfWjOUKFJpnO10-yZqtdLOPyhHplSylK-Bxb_e1Fymy2FPSxDQn-m3LTbeSVtzePpE2owIjl8kUk9t7QMrrFjoCUU-YeAuEWgTCgFgbYEXZfY2mYP6XD3YM1YSJdTutHuNH93CaaXw7bWdMQjowQ_sZQCzklQA/s3167/IMG_7923.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2128" data-original-width="3167" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh80JcQb0ZP9m2l6RMphw3Gx4i6YZvHmfWjOUKFJpnO10-yZqtdLOPyhHplSylK-Bxb_e1Fymy2FPSxDQn-m3LTbeSVtzePpE2owIjl8kUk9t7QMrrFjoCUU-YeAuEWgTCgFgbYEXZfY2mYP6XD3YM1YSJdTutHuNH93CaaXw7bWdMQjowQ_sZQCzklQA/s600/IMG_7923.JPG"/></a></div>Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-85098873393693373282023-06-14T05:49:00.000-07:002023-06-14T05:49:08.142-07:00POMBAIS TRADICIONAIS. ARTE E EDIFICACIÒNS CIVIES. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwF25v5bQzSwyZVMeIPCR71oTBC0PpQhnOIkO-aogCoi3WL81Dz1RjZsJeXyRt0MFgfK6QjW7KSJZ7kRqMydMhFTJiuXhmb_0GNGnwB1lbXt1lg3q-ObhZl3-xEhEP_ID4ywX97j0lqiOgNGeKaXl3e3SVBg0rKPojAyF4XBcWAOHTrpntet3W8CCF_Q/s3769/IMG_6196.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="2513" data-original-width="3769" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwF25v5bQzSwyZVMeIPCR71oTBC0PpQhnOIkO-aogCoi3WL81Dz1RjZsJeXyRt0MFgfK6QjW7KSJZ7kRqMydMhFTJiuXhmb_0GNGnwB1lbXt1lg3q-ObhZl3-xEhEP_ID4ywX97j0lqiOgNGeKaXl3e3SVBg0rKPojAyF4XBcWAOHTrpntet3W8CCF_Q/s400/IMG_6196.JPG"/></a></div>
POMBAIS TRADICIONAIS.-
Podemos definir como pombal , palabra derivada do latín palumbalem, orixinada á súa vez de palumbam, pomba, é unha construción civil, como común no noso rural dedicado á cría de pombas.
En xeral, é un complemento dalgunhas vivendas e casas pacegas, pazos e casas señoriais do rural, xa que só aparece presente nas leiras pertencentes ós pazos, ás casas reitorais ou ás casas grandes de campesiños acomodados, evidentemente as mais podentes.
É unha construción que pode adoptar diversos xeitos, na meirande parte dos casos se presenta cunha fábrica circular cun raio de preto de dous metros e unha altura aproximadamente igual ó seu diámetro. A súa cuberta pode ser cónica ou chan, a xeito de ferradura, e inclinada a unha auga, as veces con tella árabe, e na maioría dos casos encalada ou encintada con argamasa de area, mais cal, o que ao mesmo tempo que luce, protexe das inclemencias do clima. De barro, ata o granito das lousas, ou mesmo a pedra. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3ibDIrBOVQ_0RjC4soKdYn3jECvpf6jhu9zFpxZxs4nTATfeOPeOFAJYi-OhXzTmASYef7XYdxfQpL-MESA28s2_arli-z5Adxcecg9k9yi5Q-3oZXMtiuFvkYn1r66nUI5TbgMrTVTGLBKZGCbjGvc7KE5MglIZ1009GetYtMM-KN6OtsHTNq6iGeA/s6848/IMG_4963.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4466" data-original-width="6848" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3ibDIrBOVQ_0RjC4soKdYn3jECvpf6jhu9zFpxZxs4nTATfeOPeOFAJYi-OhXzTmASYef7XYdxfQpL-MESA28s2_arli-z5Adxcecg9k9yi5Q-3oZXMtiuFvkYn1r66nUI5TbgMrTVTGLBKZGCbjGvc7KE5MglIZ1009GetYtMM-KN6OtsHTNq6iGeA/s400/IMG_4963.JPG"/></a></div>
Eran construcións polo xeral pechadas ao exterior, recias e moi sólidas e sempre preparadas segundo a climatoloxía da terra, de invernos fríos e veráns calorosos e secos, e en función da zona, os materiais utilizados na súa fábrica varían, dende a pedra, a típica dos muros a pedra seca, ata as lousas de granito ou as tellas de barro ou de adobe. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj3SJnilZ7TJHLeZ40H4fQB1ehmqTOJznNZp2_LvCo28t6okUBNro__spGaCEBMB3sdMNkOHaDYgJTDeraReepCUQ_O-lABMXmpvrxlRiYkhJ2nIw7xsOkeUD8GBC6gO91shxiUvPZQUnhVJaqxavqawxu9r7sx8Z_wvwb2u4L2RC8Cam5s6wT0yz_yzg/s5058/DSCN8376.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3736" data-original-width="5058" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj3SJnilZ7TJHLeZ40H4fQB1ehmqTOJznNZp2_LvCo28t6okUBNro__spGaCEBMB3sdMNkOHaDYgJTDeraReepCUQ_O-lABMXmpvrxlRiYkhJ2nIw7xsOkeUD8GBC6gO91shxiUvPZQUnhVJaqxavqawxu9r7sx8Z_wvwb2u4L2RC8Cam5s6wT0yz_yzg/s400/DSCN8376.JPG"/></a></div>
Adoita estar construído con cachotería vista ou revocada, con varia entradas para as pombas, unha cornixa para que estas alcen o voo e unha porta de acceso para as persoas.
No seu interior dispóñense os niños formando parte do paramento do muro de pedra, en cadrados de ladrillos de adobe normalmente encalados. onde poden aniñar estas comodamente.
A arquitectura popular xurde tradicionalmente pola necesidade de dar respostas as necesidades dos pobos e xentes dun lugar, e normalmente usando os materiais e recursos propios naturais de cada terra, os pombais sonche unha manifestación clara destas construcións que aportan recursos económicos, tanto en carne como en ovos, os seus propietarios.
En definitiva un tipo de construción adaptada perfectamente ao entorno e condicións de cada lugar.
Na actualidade dado o baleiro e abandono de moitas das nosas aldeas e vilas, doe observar moitas destas fábricas totalmente esquecidas baixo as silvas e toxos en estado de seme ruína, aínda que para non faltar a verdade temos que recoñecer que nos últimos tempos moitos dos nosos pombais estanse a recuperar e reconstruír como elementos típicos do noso paisaxe e xeografía, o mesmo cos hórreos, típicos e insubstituíbles elementos da historia pasado do Pais.
No pasado os pombais foron un complemento na alimentación e subsistencia das xentes e non resultaba raro unha mesa na que os pombos foron prato de festa.
Consultar a información da paxina web.
https://www.creandotuprovincia.es/nuestros-palomares-arquitectura-popular-olvidada.htm<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivtVnXiZhDv-DsFsL37459pwRmGivrtLew60MrFCrUvzkFHVgYQGN6_zBtryY1DEH03vSPfoh78fIjwxGQjtl-fJKhAmo00UCtvS3LZDlJbxgRTy_OlBZfIs5yycaHEMc-XjjMAczA5SW6ldhff0EnhKMf1AEgJ66AQGqyWvxh2VCRLolUeGItrOGojw/s5152/DSCN8596.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivtVnXiZhDv-DsFsL37459pwRmGivrtLew60MrFCrUvzkFHVgYQGN6_zBtryY1DEH03vSPfoh78fIjwxGQjtl-fJKhAmo00UCtvS3LZDlJbxgRTy_OlBZfIs5yycaHEMc-XjjMAczA5SW6ldhff0EnhKMf1AEgJ66AQGqyWvxh2VCRLolUeGItrOGojw/s400/DSCN8596.JPG"/></a></div>
Para algúns autores a orixe da cría das pombas habería que buscala no período da romanización trala conquista da Península Ibérica polos romanos con un forte arraigo en zonas cerealistas do interior do país, xa que supuxo para os labregos unha fonte natural de ingresos, e un aporte alimentario na súa dieta coa produción e venda de guano o palomina, un abono natural de grande valor para a agricultura.
Botando man da historia é preciso recordar que durante séculos os pombais foron santo e seña das casas e os seus propietarios mais acomodados, a burguesía agraria e os señores dos Pazos e o seu desfrute e propiedade quedaba claramente regulada por diferentes ordenanzas municipais.
En definitiva, como elemento cultural e histórico, como referente da arquitectura popular dos nosos campos e por tantos valores que representan estas singulares construcións merecen a súa recuperación e conservación.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiU2lE_Knt40CdobpRaC5Nxk81fskdTUE8UNU8y-Rl4fK-HlPFFBgVQXR8TIsryuFUwqesSM6b3BSpGhU_ujJM4osGwE-gLuykQCId5FNUp86AaDKvZrtV6wIOxiWQmD1Hba1Qr3v3Jo3DpBIoVNmv415fXxNzMKOsfzP08jAIt91k4hnuvU725i9SRLg/s5152/DSCN8645.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="3864" data-original-width="5152" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiU2lE_Knt40CdobpRaC5Nxk81fskdTUE8UNU8y-Rl4fK-HlPFFBgVQXR8TIsryuFUwqesSM6b3BSpGhU_ujJM4osGwE-gLuykQCId5FNUp86AaDKvZrtV6wIOxiWQmD1Hba1Qr3v3Jo3DpBIoVNmv415fXxNzMKOsfzP08jAIt91k4hnuvU725i9SRLg/s400/DSCN8645.JPG"/></a></div>
A modo de exemplo botamos man da paxina web de Patrimonio Galego.net, onde se nos presentan varios dos Pombais mais curiosos e emblemáticos do Pais:
http://patrimoniogalego.net/?search-class=DB_CustomSearch_Widget-db_customsearch_widget&widget_number=preset-default&cs-tipo_de_ben-0=Pombal&cs-all-1=&cs-cronolox%C3%ADa-2=&cs-afecci%C3%B3ns_ten_cami%C3%B1o_de_acceso-3=&cs-afecci%C3%B3ns_est%C3%A1_cuberto_de_maleza-4=&search=Search
En algúns lugares temos observado a existencia de Hórreos-Pombais, como este da reitoral de Borela. De planta rectangular feito en cantería de granito. Amosa tres niveis. O inferior e máis pequeno está divido en tres espazos por muros interiores e con pequenas portas de acceso en madeira pola costal meridional.
Tal e como nos presentan na paxina Patrimonio galego.net
O seu uso probablemente fora para pequenos animais de granxa. O segundo nivel estaba destinado a almacenaxe e secado do millo. Presenta doelas de madeira que só conservan nunha beira, accedíase por unha porta na parede testeira do leste. Finalmente, o último nivel, estaba destinado a pombal.
Tiña a porta pola parede testeira do leste e chegábase a ela mediante unha escaleira de man. Amosa unha cornixa prominente e continua ao longo de todo o seu perímetro. No interior, os nichos para as pombas están aliñadas pola paredes costais.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZE5F2SaUbPyuK9sE26a4q4qUgIpWP-relci2g2BKTrocAyOcKBUbEMGQfJ4f_kfzfFRTSd3bbsPuoCHPCSt4_11fInExWF6ZhnZwsdMttlgI2ryNPB7V7qqTTFSMq0ZrjBQatW-tkbpmrZqgbgBl3zrQhxjAFdUoJCPmnVys4J7IHkfroKU08vgO-0g/s800/HOREO%20POMBAL%20DE%20a%20CAVADA-COTOVADE.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="533" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZE5F2SaUbPyuK9sE26a4q4qUgIpWP-relci2g2BKTrocAyOcKBUbEMGQfJ4f_kfzfFRTSd3bbsPuoCHPCSt4_11fInExWF6ZhnZwsdMttlgI2ryNPB7V7qqTTFSMq0ZrjBQatW-tkbpmrZqgbgBl3zrQhxjAFdUoJCPmnVys4J7IHkfroKU08vgO-0g/s400/HOREO%20POMBAL%20DE%20a%20CAVADA-COTOVADE.jpg"/></a></div>
O teitume está realizado en grandes lousas de granito a catro augas. A día de hoxe está parcialmente derrubado.
Ou como este outro Pombal de planta cadrada e feito de perpiaño cuadrangular nas esquinas e cachotería no resto dos muros. Está na horta da casa reitoral da Igrexa de Santa María dos Anxeles. Aínda se aprecia a cornixa do tellado e o beirado para pousarse as pombas. A porta de entrada está elevada da rasante do chan. Está en mal estado e xa non ten cuberta, aínda que se supón que tería tellado a catro augas.
Na ficha do pxom de Brión faise notar a o pouco común da planta cadrada do pombal ,aínda que na reitoral de San Fins de Brión temos outro exemplo igual, este aínda máis en ruína.
Ou o de Marcón, parroquia de San Miguel, no lugar de Pazos, formado por un Canastro situado na finca da casa reitoral .Atopase parcialmente derrubado aínda que os seus restos andan espallados ó seu redor.
Canastro de 6 pares de esteos oitavado elevados sobre basas no chairo. Os esteos van recubertos cunha capa de cemento na súa parte superior. Os tornarratos son cilíndricos, estando a súa parte superior redondeada. Elevan a estrutura do chairo 1,5m. aproximadamente.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDRcb8nBfJ1pvIDBow4omuhd2kOtnzdvcdF5eRV8aGX-WKmiEy0rh5ytCeQoOdF8QHnkq57WXvkZt0g8OfcyJVidZXN700OpKNOkDT8Bx2CuD-8Rm-rIOMY1rfZUMcg6ksfM_gCgpu2j2PaSI-NDnTlpkwmzS1zSV_igFvVOPILqcS83WY0oCiNQpXIQ/s800/pAZOS.%20maRCON.%20hORREO%20POMBAL..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="533" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDRcb8nBfJ1pvIDBow4omuhd2kOtnzdvcdF5eRV8aGX-WKmiEy0rh5ytCeQoOdF8QHnkq57WXvkZt0g8OfcyJVidZXN700OpKNOkDT8Bx2CuD-8Rm-rIOMY1rfZUMcg6ksfM_gCgpu2j2PaSI-NDnTlpkwmzS1zSV_igFvVOPILqcS83WY0oCiNQpXIQ/s400/pAZOS.%20maRCON.%20hORREO%20POMBAL..jpg"/></a></div>
A estrutura superior ten dunhas dimensións de 13 metros de longo por 3 de ancho aproximadamente. Sendo a súa orientación lixeiramente inclinada sobre a dirección este-oeste. As paredes da testeiras contan con pasaventos de pedra de bufardas verticais, namentres que nos costais pódense ver tanto pasaventos de pedra como feitos de ladrillo e cemento como doelas de madeira. O derradeiro tramo cara o este foi reformado para construír un pombal de paredes de cemento.
No interior, aínda se pode ver dous arcos rebaixados para sustentar o teito, un feito en madeira e o outro de pedra. O piso é de madeira e o pouco que queda da cuberta de carpintería de madeira e tella do país.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPW1RM01dof6maOO1tqIF62TCPfCgyMT94e90ExQRqLWtDlHyHq5kvQY_wGfDSiMT4H4MwgnGmv4THYGEfYuDvx5qiiSLX4J58uHlU3FveGp2XDx1cpczeSOLt8sUldvecF88bU-Y7iT7rAh4M-ogiE8ZUleBPjXEhHFZ-QKF7dkBg84lJ2vSAD24u-g/s1024/BRION-oS%20ANXELES..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="768" data-original-width="1024" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPW1RM01dof6maOO1tqIF62TCPfCgyMT94e90ExQRqLWtDlHyHq5kvQY_wGfDSiMT4H4MwgnGmv4THYGEfYuDvx5qiiSLX4J58uHlU3FveGp2XDx1cpczeSOLt8sUldvecF88bU-Y7iT7rAh4M-ogiE8ZUleBPjXEhHFZ-QKF7dkBg84lJ2vSAD24u-g/s400/BRION-oS%20ANXELES..jpg"/></a></div>
Polo costal de sombra, vemos un patín de acceso separado da estrutura polo que supoñemos que era necesario una escaleira de man para poder acceder.
O pinche que mira a poñente está caído así como o penal que ía enriba. Pola testeira do este, aínda podemos ver unha inscrición malia distancia, a erosión e as plantas que crecen nesta beira non permiten a súa lectura.
Non queremos rematar e poñer o punto final a este artigo sen facer unha breve mención á importancia que no seu momento tiveron as pombas como mensaxeiras, e aínda que iso corresponde a outra historia ben diferente, quede aquí o noso recordo ao papel que estas pequenas aves tiveron no curso da historia, nas intrigas e traizóns palacegas, e quen sabe se foron o fío condutor que trazou o destino deste ou aquel condado co seu voo áxil e intrépido.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg55SBPWqOZCEBiBW7ULrQj3K_gl58CDK3puKJzHhQ7ZjlVT6Ytls10VLM5OEuz9yZRkkEGPB0eVs5fzhW7DltwRH-vPoPVSeDdwY15xlJZowEfMg4TPNfjF1PVs9Y7Pbp8lVPTDQBuIgCNGeOQMNWqX1DWbrnxH0ldZfZOjCbpKttjS6ZAIeOwy0y15Q/s1024/pARA%C3%91O..jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="683" data-original-width="1024" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg55SBPWqOZCEBiBW7ULrQj3K_gl58CDK3puKJzHhQ7ZjlVT6Ytls10VLM5OEuz9yZRkkEGPB0eVs5fzhW7DltwRH-vPoPVSeDdwY15xlJZowEfMg4TPNfjF1PVs9Y7Pbp8lVPTDQBuIgCNGeOQMNWqX1DWbrnxH0ldZfZOjCbpKttjS6ZAIeOwy0y15Q/s600/pARA%C3%91O..jpg"/></a></div>
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjB7IaDBCRrmQpck0ffiknnY0SQo0xEi54GiuZgUW8SWsuD7lSIj7RTkD_oCivxuV0Ma5AzPopJU5LU8Sf1sXzDTDaUrATJEg8yuBjniiC0SnebfhZNWnSA9RfsWcAW9J5KcSOE_DEGWgIlNYqxRP8WFKM_5c6OmZg-VnAVuhDYhv7xfN9RSwzgCyAqkg/s6960/IMG_4969.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjB7IaDBCRrmQpck0ffiknnY0SQo0xEi54GiuZgUW8SWsuD7lSIj7RTkD_oCivxuV0Ma5AzPopJU5LU8Sf1sXzDTDaUrATJEg8yuBjniiC0SnebfhZNWnSA9RfsWcAW9J5KcSOE_DEGWgIlNYqxRP8WFKM_5c6OmZg-VnAVuhDYhv7xfN9RSwzgCyAqkg/s600/IMG_4969.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEir-6GrluEpres_3bQGccf0eSmwm62-qfcizk4xnZejPdeCllaoV1zlj92LQQDJDGICwdRV4X4JhDbh_HKP2qdvHlpAexfzLB4PziASMApcsor4DEEpzwUA0LlnLRnKfeUqlT01RYhwPDVZV7U_EXEXkYMMh1-WkbuWlNC-ILcZaFqwVzAHUkamvYzq9w/s3769/IMG_6196.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="2513" data-original-width="3769" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEir-6GrluEpres_3bQGccf0eSmwm62-qfcizk4xnZejPdeCllaoV1zlj92LQQDJDGICwdRV4X4JhDbh_HKP2qdvHlpAexfzLB4PziASMApcsor4DEEpzwUA0LlnLRnKfeUqlT01RYhwPDVZV7U_EXEXkYMMh1-WkbuWlNC-ILcZaFqwVzAHUkamvYzq9w/s600/IMG_6196.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZ2EV7PQ9alHsSV57fpQaJy7pqCBvJClS_jjJ6lloVi6AX_Cp6EiQWCxGxyvxGtlCGjsyZvpwgQ-tIPiMP03IbXG7JZVcGc2AishMH5HtKjkfdAOMsqZwFLAbjRkyQI3O_WbQp3XONO8UD-TMM3Dj7yJJRgX9qiQ3Pt5rtEOjZ5be8tyFJd5vEFYKssA/s6960/IMG_6652.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZ2EV7PQ9alHsSV57fpQaJy7pqCBvJClS_jjJ6lloVi6AX_Cp6EiQWCxGxyvxGtlCGjsyZvpwgQ-tIPiMP03IbXG7JZVcGc2AishMH5HtKjkfdAOMsqZwFLAbjRkyQI3O_WbQp3XONO8UD-TMM3Dj7yJJRgX9qiQ3Pt5rtEOjZ5be8tyFJd5vEFYKssA/s600/IMG_6652.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKaPdIZ9DqNvRfUa9Ydv7tXTVtqwxvSg5cErRTbGwSuxG_BLrPwtxvp5RwQzBM2gSRnj3yUy7S1dXC-Xz_L5EuRFnHP_5C6IBJVTiRnqV-Zm1QBqVyCGo--347zLing51RoIlmK31HwiVmDAs5wf2zJmWod-P6dV9irId8TUM0wKE3AxSYWSS_AXMfJw/s6838/IMG_6657.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4450" data-original-width="6838" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKaPdIZ9DqNvRfUa9Ydv7tXTVtqwxvSg5cErRTbGwSuxG_BLrPwtxvp5RwQzBM2gSRnj3yUy7S1dXC-Xz_L5EuRFnHP_5C6IBJVTiRnqV-Zm1QBqVyCGo--347zLing51RoIlmK31HwiVmDAs5wf2zJmWod-P6dV9irId8TUM0wKE3AxSYWSS_AXMfJw/s600/IMG_6657.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-36086387148553065642023-06-11T03:31:00.000-07:002023-06-11T03:31:42.496-07:00San Antoíño de Toques .<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjiQ-HhKqDZxHGXYMwhRKspzCPH907-ZwMbYhI2gWMjo2VQK-JiIz7uCRyFOoxwSXthLHwfoS88cnN3S4DFhI6_DW_pfMJ3lHUwI9ZWentV1aUCQ4ANjSkjfzOBCsGtnTYliCrhOeBE3SDn3ZCXl_hy2HX3ElO9seidQQEUOxuYt9J-Qw5d-OiY9cYNnA/s6960/IMG_7829.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjiQ-HhKqDZxHGXYMwhRKspzCPH907-ZwMbYhI2gWMjo2VQK-JiIz7uCRyFOoxwSXthLHwfoS88cnN3S4DFhI6_DW_pfMJ3lHUwI9ZWentV1aUCQ4ANjSkjfzOBCsGtnTYliCrhOeBE3SDn3ZCXl_hy2HX3ElO9seidQQEUOxuYt9J-Qw5d-OiY9cYNnA/s400/IMG_7829.JPG"/></a></div>
Da paxina web do Museo Terra de Melide. Recollemos a informaciòn publicada no catalogo de elementos patrimoniais da Terra de Abeancos, "Abeancos.gal".
https://www.abeancos.gal/elemento/san-anto%C3%AD%C3%B1o-de-toques-capela
E que puidemos visitar o pasado Sabado día Dez de Xuño, acompañados de Xose Manuel Broz, Xurxo Broz, Cristina Vazquez Neira, organizado polo Museo Terra de Melide, e o Consello da Cultura Galega, para recordar a visita dos membros do Seminario de Estudos Galegos, hai anos, e a Asociación Cultural Musical "Herba Grileira", ademais da colaboración desinteresada da Asociación Melisa (copartícipes no proxecto https://www.abeancos.gal ) e da Asociación Cultural "Terra de Melide".
Un dos elementos visitados foi o Conxunto arquitectónico da Capela de San Antoiño de Toques, na que Xose Manuel Broz, nos explicou detalladamente as súas caracteristicas e elementos arqueolócos e arquitectonicos mais relevantes.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4z0yPhzpfe93Una1nLaJGU41uhjD4epXT_2m4M_lMe8YooOTjrPKsd7RSwTnOzWbkbgAik3T-q6R_vUJNiYMDeQCVY_DApEpFE2tp519ZvP85KGpwSye0_Um_IOyXajvRLYtOBjTxp-Rct5kmXELWywF8ixN1y4d3w_1N5boTMHwZO3cOztCaaGJnAw/s6960/IMG_7927.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4z0yPhzpfe93Una1nLaJGU41uhjD4epXT_2m4M_lMe8YooOTjrPKsd7RSwTnOzWbkbgAik3T-q6R_vUJNiYMDeQCVY_DApEpFE2tp519ZvP85KGpwSye0_Um_IOyXajvRLYtOBjTxp-Rct5kmXELWywF8ixN1y4d3w_1N5boTMHwZO3cOztCaaGJnAw/s400/IMG_7927.JPG"/></a></div>
I. Capela de San Antoiño.
Este destacado conxunto patrimonial constituído pola igrexa prerrománica, ruínas do antigo cenobio beneditino, campanario exento e cruceiro, emprazado nunha fraga natural pola que discorre o río Toca.
Edifícase, por doazón do rei Don García, no ano 1067, sendo o seu fundador o abade Tanoi e eríxese en abadía bieita independente. Aínda que no ano 1515 pasa a convertirse nun priorado dependente do mosteiro compostelán de San Paio de Antealtares e posteriormente de San Martiño Pinario, rexido por un prior baixo a obediencia do abade deste último.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRCqgxPGRvpSJnshdfzIF5Y205-YSXZnaEUL8K8IJJpCi8aLJqRWoDQ8d05VOKyvSuSaJ77HWbAeC4KWBB20K0IR5Lg5pvCidKRq3oFLAfyTrqXZ56za1jGqeOFLBzHOgN8oXI00Irr6BYwiWqftncMKoju5B_eM7fu172uIX-HZiMWDZGG13UFmeJlA/s6960/IMG_7915.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgRCqgxPGRvpSJnshdfzIF5Y205-YSXZnaEUL8K8IJJpCi8aLJqRWoDQ8d05VOKyvSuSaJ77HWbAeC4KWBB20K0IR5Lg5pvCidKRq3oFLAfyTrqXZ56za1jGqeOFLBzHOgN8oXI00Irr6BYwiWqftncMKoju5B_eM7fu172uIX-HZiMWDZGG13UFmeJlA/s320/IMG_7915.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGpRKtEJRvFQTUGqqFUY6Ex8hm9fDR6nfCepdekaE3dqV_ARtrR7czcWyRsJNvIEPxA7Zz_m-l5Y93JAH2ALF4VhfQ-tka9PGMvhOcUkL2xO6xHccJPNZ4rpyhZ3gFd3kDHhe8gc_BK3mvjHOJx2b1MGPPBWzN9pdnjDEy0-yvjvL2pqq_33Ff7DYWvw/s6960/IMG_7916.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGpRKtEJRvFQTUGqqFUY6Ex8hm9fDR6nfCepdekaE3dqV_ARtrR7czcWyRsJNvIEPxA7Zz_m-l5Y93JAH2ALF4VhfQ-tka9PGMvhOcUkL2xO6xHccJPNZ4rpyhZ3gFd3kDHhe8gc_BK3mvjHOJx2b1MGPPBWzN9pdnjDEy0-yvjvL2pqq_33Ff7DYWvw/s320/IMG_7916.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdmiOxL2FJr-bXpSiE2bfey5dpSfPy2sgmF44yPYzQHxlXcDZUlU-ONy28-Ra5bGhBHJGMZZO6mM4pjVfTLelQGebffv6CW6dk4FAF6dmrUC0FjOLCo11_hkMSRrP15tDuGsI5b90yt2ZAbC4GQwNMjEkvhLKK44BCI8czJAL8FuguT8S6d8whAeAzpA/s6960/IMG_7917.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdmiOxL2FJr-bXpSiE2bfey5dpSfPy2sgmF44yPYzQHxlXcDZUlU-ONy28-Ra5bGhBHJGMZZO6mM4pjVfTLelQGebffv6CW6dk4FAF6dmrUC0FjOLCo11_hkMSRrP15tDuGsI5b90yt2ZAbC4GQwNMjEkvhLKK44BCI8czJAL8FuguT8S6d8whAeAzpA/s320/IMG_7917.JPG"/></a></div>
Na igrexa aparecen elementos arquitectónicos de estilo visigótico (posiblemente dunha edificación anterior), e tamén mozárabe. Destácase a ábsida rectangular con decoración de arquiños lombardos, un friso de ladrillos dispostos en dentes de serra e unha imposta (cenefa) con decoración de follas. No interior destácase o arco triunfal sostido por columnas monolíticas rematadas en capiteis decorados con estrelas e esvásticas de raigame visigótica. Tamén son de gran relevancia o Calvario, de madeira policromada, do século XII, así como o amplo repertorio de pintura mural das paredes, datadas no século XV, do mesmo taller que as de Vilar de Donas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAsbq42ZL7IqYz8csiR8ECDIx-X4PEYo9_NsL7x4sLxCpu5JjTzzky0vm_eXHF-2SzgpQHdofe7zESVD7kk8OP8nj0RKeht4c0RpEjjhIwBXNe3_1FOfufjvoJLungHXlcwWIYwPtyaEsOs4aePn99xkoJSbhETSpq536oIxUToOb_LnKpi0f3XKXbjA/s6960/IMG_7931.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAsbq42ZL7IqYz8csiR8ECDIx-X4PEYo9_NsL7x4sLxCpu5JjTzzky0vm_eXHF-2SzgpQHdofe7zESVD7kk8OP8nj0RKeht4c0RpEjjhIwBXNe3_1FOfufjvoJLungHXlcwWIYwPtyaEsOs4aePn99xkoJSbhETSpq536oIxUToOb_LnKpi0f3XKXbjA/s320/IMG_7931.JPG"/></a></div>
Adosado á igrexa polo lado norte atópanse as ruínas das dependencias monásticas, entre as que discorre canalizado o río.
O mosteiro abandónase a principios do século XIX, como consecuencia dos procesos desamortizadores. No ano 1872 realízase a ampliación da nave, segundo figura nunha cartela situada no lenzo exterior, cando xa a igrexa estaba funcionando como templo parroquial. No espazo ocupado polas dependencias monásticas instálase en torno ó ano 1882, unha fábrica de puntas e arame, coñecida como "Unión Gallega", da que aínda se conservan restos dos fornos de fundición entre as ruínas.
Na comarca da Terra de Melide temos un destacado exemplo de campanario exento. Trátase do de Santa María da Capela (Toques). Este tipo de campanarios exentos foron comúns na Idade Media, xa que as campás se utilizaban como sistemas de comunicación e avisos para a propia parroquia e para as veciñas, e adoitaban colocarse en lugares onde a reverberación e a acústica acompañaba. Un dos máis coñecidos é a Torre de Pisa, en Italia é moi frecuente, sobre todo no Románico e no Gótico, edificar os campanarios exentos, os coñecidos como campaniles.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMzDZczEmsg3PdFpUbgpNsPzvf52fG_0SeexAAfFo0GnOmDkt4hFHvY-EbJD_qGo_OhvjZKalTShfaE_fHIaY1Cji6UeIbWzQ7kg8ojyHLjvVcE4Vw8_wLbgjTQwoMzSDJy6pyGWZAUVzY1ACVuWmfHvZkHDGsqXNqRktVq9Amg9-KrjHX-fnbxwe_Lw/s6960/IMG_7826.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiMzDZczEmsg3PdFpUbgpNsPzvf52fG_0SeexAAfFo0GnOmDkt4hFHvY-EbJD_qGo_OhvjZKalTShfaE_fHIaY1Cji6UeIbWzQ7kg8ojyHLjvVcE4Vw8_wLbgjTQwoMzSDJy6pyGWZAUVzY1ACVuWmfHvZkHDGsqXNqRktVq9Amg9-KrjHX-fnbxwe_Lw/s400/IMG_7826.JPG"/></a></div>
II.Outro das elementos do conxunto arquitectónico de San Antolin é o formado polo Cruceiro e Campanario.
Este tipo de campanarios acostumaban construírse separados das igrexas por un motivo práctico, e non adosados a elas ou coa solución dunha troneira sobre a fachada principal como soe ser máis frecuente nas igrexas rurais. En moitas ocasións a igrexa estaba edificada sobre un terreo máis baixo e facíase necesario erguer o campanario nunha zona máis elevada para facilitar a transmisión do son das campás, xa que en determinadas circunstancias o toque das mesmas anunciaba algunha nova como incendios, ameazas ou calquera outro chamamento ós veciños, e non so para o habitual anuncio de misas, defuncións ou festas.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikVjtlaAOSZX9xBm3xKQU9VyO39FphCnkM9OaquPLjOPKRL08-hmPixUmAjTuCKL2PJe80L7pidklDhyhOY4JA0muMY2RIblvARYsdkrYxCfkIv-kupslMAIv4MqYVRYie8htkQb00uzfmrd4qEsTNsn2hbZ7QEYdcf86HiXyNyOgHt2IYCao2VGMv8Q/s6960/IMG_7936.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikVjtlaAOSZX9xBm3xKQU9VyO39FphCnkM9OaquPLjOPKRL08-hmPixUmAjTuCKL2PJe80L7pidklDhyhOY4JA0muMY2RIblvARYsdkrYxCfkIv-kupslMAIv4MqYVRYie8htkQb00uzfmrd4qEsTNsn2hbZ7QEYdcf86HiXyNyOgHt2IYCao2VGMv8Q/s400/IMG_7936.JPG"/></a></div>
Non coñecemos máis exemplos na nosa comarca, pero si nos próximos concellos de Vilasantar e Oza-Cesuras (ambos da comarca de Betanzos).
Na parroquia de San Martiño de Armental (Vilasantar), o templo de estilo románico rural vai acompañado dun fermoso e sinxelo campanario exento, de cronoloxía posterior. Presenta un corpo macizo de cachotaría e conta cunha soa troneira en arco de medio punto. Atópase colocado sobre o muro de peche do adro da igrexa.
Moi similar a el atopamos outro na parroquia de Santiago de Paderne (Oza-Cesuras), edificado igualmente en cachotaría e cunha troneira en arco de medio punto, aínda que neste caso presenta unha moldura á altura do apoio do xugo da campá. Neste caso o cruceiro atópase sobre unha plataforma de cemento de nova feitura, o que nos indica que foi recolocado ou arranxado nalgún momento, primando a súa conservación.
Ambos exemplos son de similares características ó que podemos ver na Capela, aínda que neste caso o corpo da torre é moito máis estilizado.
Nos tres casos destaca a presenza do cruceiro preto deles, formando un todo visual xunto coa igrexa.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLm7p2axohJdRm0G5uBjNTUozIPRY_gCpRTdEl3YAoBHmRJnCwv939wbCsaexq5iijQJKSqpkUDzusAo6hCSTqJts3aiRXQvUeiexclrROB-hAPaK1w8CPK1a94_WmXQPNTHbvohq5gi3fQfP6SFgrezdvy9HGJCF-AFC8lA7uBw5aA2VMl20Utnfc_A/s6784/IMG_7937.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4362" data-original-width="6784" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLm7p2axohJdRm0G5uBjNTUozIPRY_gCpRTdEl3YAoBHmRJnCwv939wbCsaexq5iijQJKSqpkUDzusAo6hCSTqJts3aiRXQvUeiexclrROB-hAPaK1w8CPK1a94_WmXQPNTHbvohq5gi3fQfP6SFgrezdvy9HGJCF-AFC8lA7uBw5aA2VMl20Utnfc_A/s320/IMG_7937.JPG"/></a></div>
Todos eles son exemplos magníficos dunha arquitectura antiga que se edificaba cuns fins necesarios para a comunidade, e que por sorte aínda podemos admirar.
Respecto o caso que nos ocupa, o de Santa María da Capela, o campanario aséntase sobre un afloramento de penedía, e nun plano máis elevado que o cruceiro parroquial. Consta de dúas partes: espadana e corpo ou pilastra. O corpo de asento consiste nun xeito de piar de planta cuadrangular realizado con aparello de cachote con esquinais de pedra labrada. Este basamento elevado serve de soporte á espadana, que conta cunha tipoloxía parella á doutras igrexas existentes nas freguesías do concello de Toques e doutras parroquias da Terra de Melide. Consta dun banco con cornixa moldurada sobre a que se asenta o primeiro corpo de unha ou dúas troneiras para as campás, rematado por unha cornixa moldurada e ático con frontón con troneira e remates laterais a xeito de pináculo, e culminada por un pináculo que acostuma coroarse por unha cruz de ferro, como é o caso da Capela. Trátase pois dun dos modelos máis acostumados no deseño de espadanas para igrexas sinxelas, e xeralmente de pequenas dimensións.
III. O Cruceiro.
O cruceiro da Capela sitúase nas inmediacións da igrexa prerrománica de Santa María da Capela, ó carón do campanario exento da mesma. Trátase dun cruceiro construído no ano 1889, como pode verse nun dos laterais do fuste, no seu remate baixo o capitel.
Este cruceiro atópase en mal estado de conservación, sobre todo polo preocupante estado de inclinación que presenta, con vencemento cara ó oeste.
Estructuralmente conta con catro elementos: pedestal, varal, capitel e cruz.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUe2Ct7Y2IPZNwx7TZB4_0HvN0HzbF7M7tA7l4Uh-umr-pkabFB-41UqZzbl-MznxmGBEh5CSk9HjsKnDVhXcVhkQewIt4pLXRUgluwCkgN2bVD_a8bF0jc0t2WkpWADAhD2m2drXccissKUXI3oGtxkARYN_d4_dy3Aaf2x7f1MJUWQGMqmAFpOY6Ww/s6960/IMG_7825.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUe2Ct7Y2IPZNwx7TZB4_0HvN0HzbF7M7tA7l4Uh-umr-pkabFB-41UqZzbl-MznxmGBEh5CSk9HjsKnDVhXcVhkQewIt4pLXRUgluwCkgN2bVD_a8bF0jc0t2WkpWADAhD2m2drXccissKUXI3oGtxkARYN_d4_dy3Aaf2x7f1MJUWQGMqmAFpOY6Ww/s320/IMG_7825.JPG"/></a></div>
O pedestal presenta un deseño sinxelo e bastante tosco, consistente nun bloque de forma cúbica. Serve de basamento dun fuste de sección octogonal (ochavada), con extremos en sección cadrada, que como xa se indicou no superior amosa a data na que foi realizado. O capitel é o elemento máis característico do mesmo, posto que a pesar de ser un capitel con decoración xeométrica, conta con bastante graza xa que presenta unha solución de filetes dispostos a xeito de escaleira troncopiramidal invertida, debuxándose no filete central unha greca denticulada, a xeito de almeado invertido. A cruz carece de figuración e conta con dous traveseiros de sección romboidal.
Broz Rei apunta que "foi movido algo de sitio. As festividades que se celebran son polo San Blas, avogoso dos males da gorxa, facendo a puxa das linguas, o 2 de febreiro; A Santa Cruz o 3 de maio, bendecindo as cruces que logo póñense polos extremos das leiras pra protexer as terras; e polo San Antolín o 2 de setembro".
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGE_VhmKM9YjnS7xT5Pm0VMA6nDGCq69o-Vm0j0lcXEtZr82FlwP4A0_xxb7Ow97gh1THGz81pv0ttRnb-WejV6RDzDqQEhGG9PvGQJPXJLz5WL3-Z8MLrGITsWSURyw6Qw216aRIH9LoHscYdmaU6Ez9wPaFzcpb3fNa6EnE9FzabqkADQOcAWxKA3A/s6960/IMG_7838.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGE_VhmKM9YjnS7xT5Pm0VMA6nDGCq69o-Vm0j0lcXEtZr82FlwP4A0_xxb7Ow97gh1THGz81pv0ttRnb-WejV6RDzDqQEhGG9PvGQJPXJLz5WL3-Z8MLrGITsWSURyw6Qw216aRIH9LoHscYdmaU6Ez9wPaFzcpb3fNa6EnE9FzabqkADQOcAWxKA3A/s600/IMG_7838.JPG"/></a></div>
IV. O CALVARIO E AS PINTURAS MURAIS.
O cristo sobre a cruz se nos presenta cunha marcada características anatómicas reflectindo o sufrimento do crucificado en toda a súa plenitude. Cabeza ladeada a dereita, Coroa de espiñas, as costelas ben marcadas, o pano de pureza ou perizoma non aparece anoado, e cubre ata as rodillas de cristo a cabelo sobre os ombros, barba recortada pés separados e dous cravos, todo o conxunto semella estar dotado dunha forza mítica e sagrada, estamos diante do martirio do fillo de Deus sen dubida. Mans abertas e con sendos cravos perfectamente marcados e a cartela do INRI, sobre a cabeza de Xesús.
A cada un dos lados de Cristo, as figuras de dúas tallas. A dereita a Virxe, e a esquerda San Xoán, feitas en madeira policromada, datan posiblemente do século XII, XIII, aínda que góticas conservan rasgos do románico.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMWm_oHoO994y_MCKQPZbmK47AVwMNbFUOFUjTqYv1CCHy4xjSl_ozdaH0f3kees0vaZenzpnlfJ6DYl2SUGZehu-fgsyu6mTuAcAzy5fzwkhUJZyvLtJiLxliqG53lEsloDeaVzmQANgC5hSXQJZ769GElh74SUlF5yxtueHGG6R-azbeBfMmeKCLyQ/s6960/IMG_7872.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMWm_oHoO994y_MCKQPZbmK47AVwMNbFUOFUjTqYv1CCHy4xjSl_ozdaH0f3kees0vaZenzpnlfJ6DYl2SUGZehu-fgsyu6mTuAcAzy5fzwkhUJZyvLtJiLxliqG53lEsloDeaVzmQANgC5hSXQJZ769GElh74SUlF5yxtueHGG6R-azbeBfMmeKCLyQ/s320/IMG_7872.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieuPbK3H2siWPI4R3GZ3Ugyh7Gs5-4VqrTpxIoSwWU_7YbIOfUPKMnMuIn5lBeJkE5VzUytzgSfUon0k2ReD1krLFAE7xnvw2wknq-0hWFyGm0kOaIhAn2_19f-iajfJgBHDSH07GDzi4U6rbWyKnh8DlpdlgaK2aSxb3LOg4mTgw21vQ6XjYQwnLEJw/s6960/IMG_7873.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieuPbK3H2siWPI4R3GZ3Ugyh7Gs5-4VqrTpxIoSwWU_7YbIOfUPKMnMuIn5lBeJkE5VzUytzgSfUon0k2ReD1krLFAE7xnvw2wknq-0hWFyGm0kOaIhAn2_19f-iajfJgBHDSH07GDzi4U6rbWyKnh8DlpdlgaK2aSxb3LOg4mTgw21vQ6XjYQwnLEJw/s320/IMG_7873.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZWnzud5rWax96HxO3oa9ZVEjxzqf8NagbhwKYqlVP6WJgq6ZpgKpJOBXqOpImc-INP754onUcg9bqYIOg2yVj_48LN3bCwa5s1yPaS2Ps5lVb1qKiWplB3uLhpwtIfHG8qZBpTLzjF75cQJq632kSVvdk9gc1-dQ_rHe2gtTxgPxIZ8KowhAigpf5_Q/s6960/IMG_7874.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhZWnzud5rWax96HxO3oa9ZVEjxzqf8NagbhwKYqlVP6WJgq6ZpgKpJOBXqOpImc-INP754onUcg9bqYIOg2yVj_48LN3bCwa5s1yPaS2Ps5lVb1qKiWplB3uLhpwtIfHG8qZBpTLzjF75cQJq632kSVvdk9gc1-dQ_rHe2gtTxgPxIZ8KowhAigpf5_Q/s320/IMG_7874.JPG"/></a></div>
Ambas figuras se visten con túnicas e manto, en actitude piadosa de gran sufrimento e dor pola morte de Xesús.
Un dos crucifixos mais antigos que se coñecen, foi declarado BIC, monumento histórico e arqueolóxico.
Baixo o mencionado calvario, dúas columnas en cono truncado, sen molduras, dan acceso á ábsida da capela. Os capiteis presentan formas e debuxos xeométricos, no dereito unha esvástica e restos
Baixo un dos frescos no muro frontal esquerdo observamos un relevo do século IX, no que se representa unha fera coas fauces abertas e rabo, un cabalo?, ou un león e unha figura dunha persoa con túnica. <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOoRc9RLyzeXy78BH3rq-Y4bFDMAR4PVnaSU0MK5Hy2-BYRW7CsQCm17RfuX9Ym2T-YU3wawA386UrjRdVDIB_33VhF78TebLXsQI_S6oa9abcszGd-2isV2qVwWaotnKvmgg7oNTbp2VMRVgPVwKsZS4OLN78-cmotWKboTAiOxsTSgD3p_D6lUtGkA/s6960/IMG_7892.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhOoRc9RLyzeXy78BH3rq-Y4bFDMAR4PVnaSU0MK5Hy2-BYRW7CsQCm17RfuX9Ym2T-YU3wawA386UrjRdVDIB_33VhF78TebLXsQI_S6oa9abcszGd-2isV2qVwWaotnKvmgg7oNTbp2VMRVgPVwKsZS4OLN78-cmotWKboTAiOxsTSgD3p_D6lUtGkA/s320/IMG_7892.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihE2-u51ZC11VewwvcapX1ucOd4l2pZe3eLR4BoyJTVHSsbubuHD2voy9Udhtt9J6Zz2f6X6l0xwJRRB1qEJyqilNS_nX-ZPofLnvhm357jLMQyS0q5jySH0Kovt4IBJ5XeBULW6Pq5MqiQTCkfQIw2nAVqnw1vxFwie8uDuCLK3-Kj6zSG_2E0jYxoQ/s6960/IMG_7893.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihE2-u51ZC11VewwvcapX1ucOd4l2pZe3eLR4BoyJTVHSsbubuHD2voy9Udhtt9J6Zz2f6X6l0xwJRRB1qEJyqilNS_nX-ZPofLnvhm357jLMQyS0q5jySH0Kovt4IBJ5XeBULW6Pq5MqiQTCkfQIw2nAVqnw1vxFwie8uDuCLK3-Kj6zSG_2E0jYxoQ/s320/IMG_7893.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiII2l4lY2DMmiLfXR8OHZwnl4mluU7_ggor_NSEmFbtVk53MDmcYaYRD9oe-aLwT5HZDjtBf2bXaJGPUZwQVlpcyzadF-oorNYA7YkcdFpb7t5jXtVwuV4ihCh7S67WLLvF4L-DlWDtN0VhVsaAW2f0CvuFM4c-rbz9NfqLoOlQPw3dhHk1f9H7VAHBg/s6960/IMG_7865.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiII2l4lY2DMmiLfXR8OHZwnl4mluU7_ggor_NSEmFbtVk53MDmcYaYRD9oe-aLwT5HZDjtBf2bXaJGPUZwQVlpcyzadF-oorNYA7YkcdFpb7t5jXtVwuV4ihCh7S67WLLvF4L-DlWDtN0VhVsaAW2f0CvuFM4c-rbz9NfqLoOlQPw3dhHk1f9H7VAHBg/s320/IMG_7865.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEizz343X2k14GA7ZNzulL3sN-wVWDLxiiz2TLeIAvVWqRg6RurXcAcoWLL8UQuf-9u0F-gm56FnHP448Npxa6cL4RW3SLufnx8MASc0YExo4f4JN-OkDnpNXbIfX3NiXrbTOj18VzS5apGPX28cXnfiNK8J4suPbwLozM-ktXFZFwpqIXXN1c_Q1X8ZPA/s6009/IMG_7884.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="3297" data-original-width="6009" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEizz343X2k14GA7ZNzulL3sN-wVWDLxiiz2TLeIAvVWqRg6RurXcAcoWLL8UQuf-9u0F-gm56FnHP448Npxa6cL4RW3SLufnx8MASc0YExo4f4JN-OkDnpNXbIfX3NiXrbTOj18VzS5apGPX28cXnfiNK8J4suPbwLozM-ktXFZFwpqIXXN1c_Q1X8ZPA/s320/IMG_7884.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVfssHpnrYtyED12cH6oeUF7UnR-f2_E6caRQFnjmop2vwmoP2M79eSnJvzsObhRM8Cuf8o_5XFXWO-YjK2vYE3QQlMo2G-8DXvvI56TKLhdWBnDZIh5-I-LtSRNpWuUFu-a0TiCpiEs-dU8VGDHscBQtZsuT1IsckQ4WUZXamUFIETHj8U5D3bApFkw/s6960/IMG_7885.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjVfssHpnrYtyED12cH6oeUF7UnR-f2_E6caRQFnjmop2vwmoP2M79eSnJvzsObhRM8Cuf8o_5XFXWO-YjK2vYE3QQlMo2G-8DXvvI56TKLhdWBnDZIh5-I-LtSRNpWuUFu-a0TiCpiEs-dU8VGDHscBQtZsuT1IsckQ4WUZXamUFIETHj8U5D3bApFkw/s320/IMG_7885.JPG"/></a></div>
Sobre o arco principal da ábsida os murais do século XVI, representan escenas da historia sagrada, Santos entre os que se identifican a San Jorge, representado como soldado romano, outro de San Gregorio, coas almas perdidas no purgatorio, e San Bartolomé, cunha pel a modo de manto e degolado.
No muro norte e sur da capela se nos presenta un San Cristobal, e unha anunciación con San Benito.
E finalmente unha anunciación co arcanxel San Gabriel anunciando a María a palabra de Deus, e San Bieito fundador da orde e vida monástica co seu báculo e o libro da regla.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyrIGKz_GWgLCZ3ezYWf34uL_v2Wb1T87mrMPj0yb2FQJb5jx_MoPuxk4vnaQQO8SqhYC6buHhmP138aUgWzwbNw2zRgBUZVD_Scj_GJ1JgViH28LF-Wscf3ixdVHlVQq9sM6lGhWUu_JUBWc7UnDWipOjDCvcEpOtSYyxV__f2Umyz3dq7QcZ31XRlw/s6960/IMG_7876.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyrIGKz_GWgLCZ3ezYWf34uL_v2Wb1T87mrMPj0yb2FQJb5jx_MoPuxk4vnaQQO8SqhYC6buHhmP138aUgWzwbNw2zRgBUZVD_Scj_GJ1JgViH28LF-Wscf3ixdVHlVQq9sM6lGhWUu_JUBWc7UnDWipOjDCvcEpOtSYyxV__f2Umyz3dq7QcZ31XRlw/s320/IMG_7876.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLCzXZE5h4uat_G0pNmEOYwwRkimvIElpkpYz1NFbubghm8yv6UPEBXUbJQ0PdEUfZcGXhxC9apq9uVQy3_YHGeSobgXIAKc5ac5QWFG6DJyw8vhn7Psd2GBROWxFZV2MCuiJosC1FKQJHBNTGp1r4fAzAAyvFu01gO8updtLIZexRp6U4wnqHQHdvOA/s6960/IMG_7877.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLCzXZE5h4uat_G0pNmEOYwwRkimvIElpkpYz1NFbubghm8yv6UPEBXUbJQ0PdEUfZcGXhxC9apq9uVQy3_YHGeSobgXIAKc5ac5QWFG6DJyw8vhn7Psd2GBROWxFZV2MCuiJosC1FKQJHBNTGp1r4fAzAAyvFu01gO8updtLIZexRp6U4wnqHQHdvOA/s320/IMG_7877.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEira-i_jSG_yyPLNMCu-m63pAdFk9f3EwOKawn4dRslhKSO7NSnw20g-6pZ47maGMpciufYDncl01CAsGYJJrW-prdS3D1VmejdAuxLfEbBTJLNvVpD5fJotDPk_qz4iwUukEBSXmuvn87Rgx2XtXzkpOzIs9yzZ6SO1B0LFvHxrEUtMbtah1fKPJ-Vdg/s6960/IMG_7906.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEira-i_jSG_yyPLNMCu-m63pAdFk9f3EwOKawn4dRslhKSO7NSnw20g-6pZ47maGMpciufYDncl01CAsGYJJrW-prdS3D1VmejdAuxLfEbBTJLNvVpD5fJotDPk_qz4iwUukEBSXmuvn87Rgx2XtXzkpOzIs9yzZ6SO1B0LFvHxrEUtMbtah1fKPJ-Vdg/s320/IMG_7906.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-3KxIXHbCmuFTSNSwRQZMzlX6H6m0BPmNae-IcLEjk078C3mVlP5LyZzKCaooRZe1Jze4teBDEVCW4L-7EHcFY5akO_PDigltZhfUmuY0iazCOorwUJOwpYjD8uf4IUpUSbsMvMl1iVO--9xFDPjoQPHLf5H-_-40Uw2YAyW0Q15JSOdvW0pFJzdhOg/s6960/IMG_7907.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-3KxIXHbCmuFTSNSwRQZMzlX6H6m0BPmNae-IcLEjk078C3mVlP5LyZzKCaooRZe1Jze4teBDEVCW4L-7EHcFY5akO_PDigltZhfUmuY0iazCOorwUJOwpYjD8uf4IUpUSbsMvMl1iVO--9xFDPjoQPHLf5H-_-40Uw2YAyW0Q15JSOdvW0pFJzdhOg/s320/IMG_7907.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgopdeDARLHKXgm6wUFDc9vtrZdkjakjrx8XSxkfS8tAjqZQ8W4MWX_NJTBjMRJGSTQQXp9t9PKQYRb0R3ZAG9o4nuj6VFKeFyaK4KsCH3LCSkCQ1WH85B08qHlQiHIkyNZvmSPAEUD3QVK1NXfnzHwpVJ6p9SKB5glI5M0Sas1q1kVotHAMB1FHaHlfw/s6960/IMG_7908.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgopdeDARLHKXgm6wUFDc9vtrZdkjakjrx8XSxkfS8tAjqZQ8W4MWX_NJTBjMRJGSTQQXp9t9PKQYRb0R3ZAG9o4nuj6VFKeFyaK4KsCH3LCSkCQ1WH85B08qHlQiHIkyNZvmSPAEUD3QVK1NXfnzHwpVJ6p9SKB5glI5M0Sas1q1kVotHAMB1FHaHlfw/s320/IMG_7908.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOKzwOnc3icq0K6y-7wIAJesVRaQwn9SJV8ZTJdJRPMyc2bSjRgLqyZKtDJi2ygIFEzw8x57m0oz4ARZAAiaiMTUwq_pB7GLsqVJMsFQu_iLd05nw9gnLmbCoZ3Ajo110Y_0i9PuAHBYdmPIm5vcTjmi-XxuHdczRxo8Rwc6vSQyhRdh-oxyh-brvEvA/s6960/IMG_7878.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOKzwOnc3icq0K6y-7wIAJesVRaQwn9SJV8ZTJdJRPMyc2bSjRgLqyZKtDJi2ygIFEzw8x57m0oz4ARZAAiaiMTUwq_pB7GLsqVJMsFQu_iLd05nw9gnLmbCoZ3Ajo110Y_0i9PuAHBYdmPIm5vcTjmi-XxuHdczRxo8Rwc6vSQyhRdh-oxyh-brvEvA/s320/IMG_7878.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2mfg8yL6he7wrm82281OBvLp77nW4MPaYSxX6EflPClg5XFxULdVZdZfKRC4yZTgaTP8r2AW-HkifL2WJ4XRaYrQzQ8AcT60-ZmlVzteLmxrcmlvO7TE2q9Rjf6053tsvDS_jpJEZz_o3iPHHbaOahAykCeL6iB331-MDe0S8Bt8wD4xJPPxMf38svw/s6960/IMG_7879.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2mfg8yL6he7wrm82281OBvLp77nW4MPaYSxX6EflPClg5XFxULdVZdZfKRC4yZTgaTP8r2AW-HkifL2WJ4XRaYrQzQ8AcT60-ZmlVzteLmxrcmlvO7TE2q9Rjf6053tsvDS_jpJEZz_o3iPHHbaOahAykCeL6iB331-MDe0S8Bt8wD4xJPPxMf38svw/s320/IMG_7879.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMnnON4Ma28MGycWnrj-GYbq4e-iKSoCyEDyBceEc-pkT742EXfQR8xT-shnudd_T1xv6F8fEuANg-hBnRo_nwPU4navEx-w9kFkd5eLPl_Kx1wURss7Z0hzXBn4rBKG5d0iJUt_OWi-IqHfK0nNsTwVzloMrjChTcMVM28Ioky7Ve1Tp6nm--ddFo-A/s6960/IMG_7880.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMnnON4Ma28MGycWnrj-GYbq4e-iKSoCyEDyBceEc-pkT742EXfQR8xT-shnudd_T1xv6F8fEuANg-hBnRo_nwPU4navEx-w9kFkd5eLPl_Kx1wURss7Z0hzXBn4rBKG5d0iJUt_OWi-IqHfK0nNsTwVzloMrjChTcMVM28Ioky7Ve1Tp6nm--ddFo-A/s320/IMG_7880.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCAo7TpSQ8o_aC0NRHZI7_77a2Ck5xuCrsizInDZ8KQAYEu8LIX3MAyGivy-ApvTx2O-6y_VUDJl7k44415ulLZisrE28XsmakrUTCh-MDr_4kGVq-TTp0_pd8IC-qpMyTIFunPeONAty6vDex7Av4oLZqCfIQLaSO38tmKf6LW64DfJPwoEJfYfok_A/s6960/IMG_7881.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCAo7TpSQ8o_aC0NRHZI7_77a2Ck5xuCrsizInDZ8KQAYEu8LIX3MAyGivy-ApvTx2O-6y_VUDJl7k44415ulLZisrE28XsmakrUTCh-MDr_4kGVq-TTp0_pd8IC-qpMyTIFunPeONAty6vDex7Av4oLZqCfIQLaSO38tmKf6LW64DfJPwoEJfYfok_A/s320/IMG_7881.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4172r_67FBOalomaaxnXY4-TeeC0mCB0Bh1rN7ac_KBLeSwgl3wTbtNTuyKJtUR7j3cEvaHxDOMmLtDdsk__4lSoYIyXIHV2WEyzuFnne5isUi7or7KCkEtm2TGnDHqGhOJ4e6M54-gLUeKwT7kTALUWN7S3hVg3JSc-nmAQgTU6PHV7jdUsiFjvmUQ/s6960/IMG_7845.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4172r_67FBOalomaaxnXY4-TeeC0mCB0Bh1rN7ac_KBLeSwgl3wTbtNTuyKJtUR7j3cEvaHxDOMmLtDdsk__4lSoYIyXIHV2WEyzuFnne5isUi7or7KCkEtm2TGnDHqGhOJ4e6M54-gLUeKwT7kTALUWN7S3hVg3JSc-nmAQgTU6PHV7jdUsiFjvmUQ/s320/IMG_7845.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLVkqEHDOf1aN5BwJiyM1E3EnBaYGCgTppNEeassIN6Kz1BVOMI7YPxw1PwvavA9PIC2ekUbJboASHUXWrcEGPhgGhfFGaQpjZQ3EHdlPkJwCadnAL6jhoSep5kQNZMSNxS_aPJ4AlmptAMJksRVMYJ2YwaTEbPKuYSzzq3s9ZVi5lcitMHF7Zyr2Mgg/s6828/IMG_7911.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4434" data-original-width="6828" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLVkqEHDOf1aN5BwJiyM1E3EnBaYGCgTppNEeassIN6Kz1BVOMI7YPxw1PwvavA9PIC2ekUbJboASHUXWrcEGPhgGhfFGaQpjZQ3EHdlPkJwCadnAL6jhoSep5kQNZMSNxS_aPJ4AlmptAMJksRVMYJ2YwaTEbPKuYSzzq3s9ZVi5lcitMHF7Zyr2Mgg/s320/IMG_7911.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiq7qX3qEvHmSPRYlfp_mmgOvc267S-d24oa3gTepJnz6lgJgI7N3GdYGI8OSr-dcsZJkLttRGN4nV1oP5e28Un17rWgVTu0evdtPcn80-EPXeyX-P8mSrOkhs-eX7eoMRect7iFtBbbYnVR_EqzYFl7L5hyZLiVf-4td7Z1APsZbCPADA1pTmLB9876A/s6960/IMG_7912.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiq7qX3qEvHmSPRYlfp_mmgOvc267S-d24oa3gTepJnz6lgJgI7N3GdYGI8OSr-dcsZJkLttRGN4nV1oP5e28Un17rWgVTu0evdtPcn80-EPXeyX-P8mSrOkhs-eX7eoMRect7iFtBbbYnVR_EqzYFl7L5hyZLiVf-4td7Z1APsZbCPADA1pTmLB9876A/s320/IMG_7912.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5Q_w-D7XfSXgqqmpY1EP7cRTSme3fGGc6Geoqrqqt8_U1kxoF2sN6M4lzILoECVvGxI_f61A6uuAXZNvjXJBcukq5kIYfQeNWSZcuCxmSiWnuL_QhPMNGOWZzj_F9YCG-DChwR5DDIAU-pjkTNYxWFvr-xtVuketI63JJ9zq0CWiQ41VTmFjwi3ATGg/s6960/IMG_7913.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5Q_w-D7XfSXgqqmpY1EP7cRTSme3fGGc6Geoqrqqt8_U1kxoF2sN6M4lzILoECVvGxI_f61A6uuAXZNvjXJBcukq5kIYfQeNWSZcuCxmSiWnuL_QhPMNGOWZzj_F9YCG-DChwR5DDIAU-pjkTNYxWFvr-xtVuketI63JJ9zq0CWiQ41VTmFjwi3ATGg/s320/IMG_7913.JPG"/></a></div>
Para saber mais, recomendamos as publicaciòns do Museo Terra de Melide, e as publicaciòns do Catalogo de elementos de Abeancos que ven realizando a asociacion Melisa en colaboraciòn co propio Museo.
Licenza «Abeancos.gal»
Os datos publícanse baixo os termos da licenza Creative Commons - Atribución - CompatirIgual (CC-BY-SA 4.0), que permite:
Copiar, distribuír e divulgar publicamente
Servir de base para obras derivadas como resultado da súa análise ou estudo, sempre que se respecte a mesma licenza ao ser divulgadas.
Modificar, transformar e adaptar
Mencionar a autoría de abeancos.gal
Abeancos.gal por Asociación Melisa distribúese baixo Licenza Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0 Internacional.
Baseada nunha obra de:
www.aculturadaauga.org.
BIBLIOGRAFÍA:
- Broz Rei, Xosé Manuel: "O Románico da Terra de Melide no Camiño de Santiago". Boletín nº 7 do Centro de Estudios Melidenses-Museo da Terra de Melide, ano 1992.
- Broz Rei, Xosé Manuel: "A Terra de Melide de Xosé Manuel Broz Rei", ano 2001.
- Broz Rei, Xosé Manuel: "Santantoíño de Toques", ano 2011.
- Broz Rei, Xosé Manuel: "Novas aportacións ó patrimonio de Melide: As pinturas da Capela". Boletín nº 23 do Centr ode Estudios Melidenses-Museo da Terra de Melide, ano 2010.
- Broz Rei, Xosé Manuel: "Novas aportacións ó patrimonio de Melide: Pinturas murais da Capela". Boletín nº 24 do Centro de Estudios Melidenses-Museo da Terra de Melide, ano 2011.
- Broz Rei, Xosé Manuel: "Novas aportacións ó patrimonio da Terra de Melide: Visita a Santantoíño de Toques". Boletín nº 28 do Centro de Estudios Melidenses-Museo da Terra de Melide, ano 2015.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmHTa3GQ24_FiIZMkP88oSlQfupiEBap5H20qysuYAB_eI-n8nFSHR8Wz4ukZcnBTz-udOf_ktSvBDzeT2KREm6Wes2KfFyfRh0y1LOVKQ_Zoj-RUAH4foqmU-FQ9O-12CIrztyrUoF677Xj-nt-iQLpNUSbbUbbgwC7cza6jlhF_KdMDQ0BIT3QmTiw/s6960/IMG_7850.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmHTa3GQ24_FiIZMkP88oSlQfupiEBap5H20qysuYAB_eI-n8nFSHR8Wz4ukZcnBTz-udOf_ktSvBDzeT2KREm6Wes2KfFyfRh0y1LOVKQ_Zoj-RUAH4foqmU-FQ9O-12CIrztyrUoF677Xj-nt-iQLpNUSbbUbbgwC7cza6jlhF_KdMDQ0BIT3QmTiw/s600/IMG_7850.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBc0v1KsFYkmxt94zqBbNzVKgK9tKxSO1p-8R_bX6RM21hUE-guZu7HofdrUfm3-seBoA2yhVWoaSTay13YoMnmMCvOPipsec7Tbho3qwwoSjvSAj75J5pspwcTLMwMqXDUmeFp1FsYEEPyZb-M8KWlRpKGmeLeIx2441-uMszhn2lBOvWKApB4t-nFA/s6960/IMG_7854.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBc0v1KsFYkmxt94zqBbNzVKgK9tKxSO1p-8R_bX6RM21hUE-guZu7HofdrUfm3-seBoA2yhVWoaSTay13YoMnmMCvOPipsec7Tbho3qwwoSjvSAj75J5pspwcTLMwMqXDUmeFp1FsYEEPyZb-M8KWlRpKGmeLeIx2441-uMszhn2lBOvWKApB4t-nFA/s600/IMG_7854.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj56fZpPqrIuQpyuDz4DrDUDNZSnI9KXExsiYtXK5ubwkQIkW_RzQ_MwJtMqkuFiIgGwIdAcSaQtQOsCS0SpVL2FwCUmGHi2FpV7plcd57ACnnKK5vgrtie3Y8seAolweSPqF4LmjM7FcsDytjpvZ7aX09dR1RR5w9EnGQZjfrQvwYLZPpWA6qopULbnA/s6960/IMG_7842.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj56fZpPqrIuQpyuDz4DrDUDNZSnI9KXExsiYtXK5ubwkQIkW_RzQ_MwJtMqkuFiIgGwIdAcSaQtQOsCS0SpVL2FwCUmGHi2FpV7plcd57ACnnKK5vgrtie3Y8seAolweSPqF4LmjM7FcsDytjpvZ7aX09dR1RR5w9EnGQZjfrQvwYLZPpWA6qopULbnA/s600/IMG_7842.JPG"/></a></div>Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-97610569464232906.post-85243286829828906432023-05-12T05:02:00.004-07:002023-05-12T05:04:34.945-07:00CURIOSIDADES EN PEDRA, CURIOSIDADES DE PEDRA. (STA.MARIA DE PEDRAZA.MONTERROSO)<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi54Q0N8l4JlwD6ybhygGaudYotVpVDTKghsS3DgDh34_NRDWXubd1AotaFpeXD3fMZ8aMdu01Y12UUI9gJdR_J6_aNQM1fjwL3Hkwp0rMOAL2qlHqjX-kHarq03rsTxAVCV7nv8M2TWiMjBsUSmv7M0-DDkbhnJy9hFk15wBycUF8oXHGVQ6KYD6FsOw/s6866/IMG_6020.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: left; float: left;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4496" data-original-width="6866" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi54Q0N8l4JlwD6ybhygGaudYotVpVDTKghsS3DgDh34_NRDWXubd1AotaFpeXD3fMZ8aMdu01Y12UUI9gJdR_J6_aNQM1fjwL3Hkwp0rMOAL2qlHqjX-kHarq03rsTxAVCV7nv8M2TWiMjBsUSmv7M0-DDkbhnJy9hFk15wBycUF8oXHGVQ6KYD6FsOw/s400/IMG_6020.JPG"/></a></div>
Hai uns días, publiqueba no meu muro do facebook unha visita a igrexa de Santa Maria de Pedraza, na ruta do románico do Concello de Monterroso, por certo no camiño FRances a compostela que tanto significou para a comarca da Ulloa, durante séculos, ata a actualidade.
Para deixar testemuña da mesma, publico aquí agora as miñas impresións, fotos dos muros da igrexa e a igrexa mesma, así como os esgrafiados que puiden atopar e que se atopan nunha edificación proxima, que da servizo ao cemiterio parroquial. Deixo tamen distintos comentarios que me fixeron algúns dos amigos e compañeiros de traballo que siguen as miñas publicacións.
SANTA MARIA DE PEDRAZA. (Esgrafiados e restos de frescos murais). <div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLJPBIpBa_W4q0hIFzMnCBgV84OEEHi7K6kJTt-I8KSorsf69yj7FSpNPIaLA-qySuRjAA44GTHpB_H5epEyqqtRjkV_gcIUroXu_gU66LUWZnQ_aE-_ddqQHspaeRuNm2kjP4mEVe8JZTdkI8fmrE9dIuw5xSYzfl1lKrrysy5e4xECO9rhEKXpLHaA/s6960/IMG_6037.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLJPBIpBa_W4q0hIFzMnCBgV84OEEHi7K6kJTt-I8KSorsf69yj7FSpNPIaLA-qySuRjAA44GTHpB_H5epEyqqtRjkV_gcIUroXu_gU66LUWZnQ_aE-_ddqQHspaeRuNm2kjP4mEVe8JZTdkI8fmrE9dIuw5xSYzfl1lKrrysy5e4xECO9rhEKXpLHaA/s400/IMG_6037.JPG"/></a></div>
As veces se un bota unha ollada sen presas e co animo libre de admirar o que outros homes fixeron hai séculos, descobres cousas sorprendentes e incluso inexplicables para un profano cama min, mestre de nada e aprendiz de todo.
Non atopo explicación a estes restos decorativos que puiden observar baixo a cal do muro lateral da igrexa de Pedraza en Monterroso. Poden ser restos dalgún tipo de esgrafiado, en lucido, ou mesmo frescos ornamentais?.
Estamos diante dunha igrexa cuxa fábrica aínda conserva algúns restos da súa construción románica inicial, e moitos dos cales se perderon durante as obras realizadas no templo ao longo do pasado século XIX.
Presenta planta de cruz latina, con nave rectangular dividida en dous tramos con brazos rectangulares e un presbiterio cadrado no que adosada se nos presenta a sancristía.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiT86qPeq9-cuXm7Qe9nXp1UXB4GyTampF3pnNcgScbna8iBYc1Nc1QywSCxWLSX2yxwpy-p7AflJrDU2cLjNOTIc8DskbEc1auhcA5Qopp8mPNlIN4wSzhd9i4p5x8xQDGr48uEyz1lh0rUFHowSnESJghH4yqilfWODuXZipVXTzEVSkapypXUggKkw/s2048/346615344_197055202740782_7577367279941633989_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1365" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiT86qPeq9-cuXm7Qe9nXp1UXB4GyTampF3pnNcgScbna8iBYc1Nc1QywSCxWLSX2yxwpy-p7AflJrDU2cLjNOTIc8DskbEc1auhcA5Qopp8mPNlIN4wSzhd9i4p5x8xQDGr48uEyz1lh0rUFHowSnESJghH4yqilfWODuXZipVXTzEVSkapypXUggKkw/s400/346615344_197055202740782_7577367279941633989_n.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNXH69XmFCfvtnczpJJ8Sr-DArzvboxe29gVZcv0zCgU61_iclVAmWCi1ypW68m6jUIzsYvGjot1Vg33TWjozL59ZVZiN_tedQLtLEAGmC4fJARckdXx0OLNHWUX0oriEbf0zQ0y0gH4pgBfiDh1FQeQXsUqRW4IQDsZfDhu7Q17VrDFpAlPA853b5QA/s2048/346293407_244680054906169_7508565880683718811_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="1365" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNXH69XmFCfvtnczpJJ8Sr-DArzvboxe29gVZcv0zCgU61_iclVAmWCi1ypW68m6jUIzsYvGjot1Vg33TWjozL59ZVZiN_tedQLtLEAGmC4fJARckdXx0OLNHWUX0oriEbf0zQ0y0gH4pgBfiDh1FQeQXsUqRW4IQDsZfDhu7Q17VrDFpAlPA853b5QA/s400/346293407_244680054906169_7508565880683718811_n.jpg"/></a></div>
Muros de mampostería e silleria de pedra granítica moi abundante na zona. Ventanas saeteras e a porta de acceso presenta portada con dintel e algúns canzorros.
No acceso principal no fronte, a portada adintelada presenta espadana con balaústre de pedra, á que se accede dende o exterior do templo por escaleira sobre o muro lateral dereito.
No adro se nos presenta a cuberta cruz cos símbolos da paixón, martelo, tenaces, caveira, escada..etc. esculpida en madeira.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMSLl5JpZtm9zzEm0dFQ_zXuyLdfz-m_F_SnEHKamc3mMy9ZGVt80beyxdx56vYZRGz0Llr6N1z3DKpn8nX7HTHXOg-2RAxB4Et9sOtEHcVTqaDfQbgHQJt3LNiEUXdzYpiMlYLaoduTKPphSY-qLl_NCBKZxqdIWmoIqbLVIZKmR8tU5VzOxCW0verQ/s6960/IMG_6033.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; clear: right; float: right;"><img alt="" border="0" width="400" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjMSLl5JpZtm9zzEm0dFQ_zXuyLdfz-m_F_SnEHKamc3mMy9ZGVt80beyxdx56vYZRGz0Llr6N1z3DKpn8nX7HTHXOg-2RAxB4Et9sOtEHcVTqaDfQbgHQJt3LNiEUXdzYpiMlYLaoduTKPphSY-qLl_NCBKZxqdIWmoIqbLVIZKmR8tU5VzOxCW0verQ/s400/IMG_6033.JPG"/></a></div>
Agradezo a información, e ensino dos colegas e amigos que saben bastante mais ca min do tema.
A igrexa é de fabrica románica (Sta María de Pedraza) e nunha posterior reforma deberon darlle a volta a algunha das pedras quedando os debuxos cara fora.
Unha vez coas pedras no chan, os canteiros van mirar "a cara" que mellor vai. As pedras soen ter unha das caras traballadas, a que se vai ver. Entón esa pedra se estaba dentro tiña que ser a que se vía. Una idea
( Isaac González García)-
Mar López Sotelo.
Podría tratarse de un palimpsesto, que existiera un mural exterior como sucede en la iglesia de Baamorto , Monforte de Lemos y la encalaran encima imitando los sillares, produciendo así mismo un trampantojo. Pero desde luego habría que ir a estudiarla. Un gran hallazgo arqueológico.<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDG4I8Icc3qKFnn8uvCIgxtRz5HSCU_WOzLwTGalQKYsAEDJSv8-ir3CT2TSVBI_iKNQ2I3QKl9XUGm25aMDLcR5mbfbqgAVFK0uU9sCInEpOOWLgLHSD-SncJrYvtffGHRmhM2eCL7pxe09YVfQtbUOAlrOmV520trnBWg1OnBFlwLxonsTfdFVJM-w/s6960/IMG_6028.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDG4I8Icc3qKFnn8uvCIgxtRz5HSCU_WOzLwTGalQKYsAEDJSv8-ir3CT2TSVBI_iKNQ2I3QKl9XUGm25aMDLcR5mbfbqgAVFK0uU9sCInEpOOWLgLHSD-SncJrYvtffGHRmhM2eCL7pxe09YVfQtbUOAlrOmV520trnBWg1OnBFlwLxonsTfdFVJM-w/s320/IMG_6028.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSnQ3kuegu4xP2Cq4bc0_Cc0cRSQveWBlIznqSJxUCb2mbUNwtJagnONDtTMw3slzjHId8nr5EvHI5In3I8DrkfBMox-4fyZv8-vAMh7RHWRnYUh5Vqyem9nWNZrJqvq4BWQg16F1hSSYSHs8DUZfjIlKbW2xLjnPy_6r9lJzoicld8wcbL1SoYnhenw/s6960/IMG_6029.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSnQ3kuegu4xP2Cq4bc0_Cc0cRSQveWBlIznqSJxUCb2mbUNwtJagnONDtTMw3slzjHId8nr5EvHI5In3I8DrkfBMox-4fyZv8-vAMh7RHWRnYUh5Vqyem9nWNZrJqvq4BWQg16F1hSSYSHs8DUZfjIlKbW2xLjnPy_6r9lJzoicld8wcbL1SoYnhenw/s320/IMG_6029.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifXsFAnlZ-rGCTL7177BVhRQR207c6r8HsCcByAy8R5HKSgiDzTcUVhDFvGarNyINqG4B2k3JRh5MLryrXUQzQ7T99jHy9FUUDrMo5xhyJfdKDAzFSl_MctE2zP4MuGeiSqmdV_6pMyOLz-H-grYglIIjDxo3P8kTRxK-9u4YVfW48DmMMcxcKvN9new/s6960/IMG_6030.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="320" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifXsFAnlZ-rGCTL7177BVhRQR207c6r8HsCcByAy8R5HKSgiDzTcUVhDFvGarNyINqG4B2k3JRh5MLryrXUQzQ7T99jHy9FUUDrMo5xhyJfdKDAzFSl_MctE2zP4MuGeiSqmdV_6pMyOLz-H-grYglIIjDxo3P8kTRxK-9u4YVfW48DmMMcxcKvN9new/s320/IMG_6030.JPG"/></a></div>
Carlos Henrique Fernández Coto
Penso que esas decoracións levan moitos anos sen que ninguén se preocupara do seu mantemento e restauración. Co paso do tempo, en fachadas orientadas cara ao temporal e ao vento, estes van desfacéndoas. / Se é na fachada dunha igrexa, podemos falar da representación de ritos cristiáns, un xeito de divulgar os mandados bíblicos que, nun momento no que moita xente non sabía ler, sérvelles de aprendizaxe pola súa visualidade
Pablen Compostela Teo
Lémbrame as pinturas murais de Rarís en Teo e penso que foi pola mesma razón que sinalas.
Eixil Cedeira
Murais en muros exteriores non quedan moitos en Galicia. Sería bon tratar de recuperalo, sempre que despois se protexa axeitadamente. Así, por exemplo, nas da igrexa de Santa María de Baamorto ten o tradicional pórtico todavía teitado.
<div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPUSSQnQQ7RQQRQemONE3PS7o25F_gPa5WxfLL5Yfdq56ov7385nCzx3XQAT1DIfTdFDiTaN1mJJAvxkGLfOoqc-3oK4o2wrPNqMb4-17w9J4aaZ9nJampBwEBPehfLE9zv8MHLTY4RAgcAIOj6ZEk23-oYqUKoBJiS-FbhijROQfSIieO5PZYynCbWA/s2048/346295523_224640796933904_8062859485855971874_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1365" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPUSSQnQQ7RQQRQemONE3PS7o25F_gPa5WxfLL5Yfdq56ov7385nCzx3XQAT1DIfTdFDiTaN1mJJAvxkGLfOoqc-3oK4o2wrPNqMb4-17w9J4aaZ9nJampBwEBPehfLE9zv8MHLTY4RAgcAIOj6ZEk23-oYqUKoBJiS-FbhijROQfSIieO5PZYynCbWA/s600/346295523_224640796933904_8062859485855971874_n.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR4X1D0KkOEwQSa-gKxFFGeveuxOfNv4BvBerVJ1IxswHQTUz7Y-Bgr_QGOEk5oWD8l7Isqv5KxWeqdI72w3PHra1EbElFUOap_zN41Z40eWBvhwo3OUzfLJHqHpHGfHVKRn62I6ML0ckxczoDVRB6rwIoxC-K12LXxZQhjcGoctipApu4nSBA5ff3Yg/s2048/346453580_564994682328067_5546837824912236546_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1365" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR4X1D0KkOEwQSa-gKxFFGeveuxOfNv4BvBerVJ1IxswHQTUz7Y-Bgr_QGOEk5oWD8l7Isqv5KxWeqdI72w3PHra1EbElFUOap_zN41Z40eWBvhwo3OUzfLJHqHpHGfHVKRn62I6ML0ckxczoDVRB6rwIoxC-K12LXxZQhjcGoctipApu4nSBA5ff3Yg/s600/346453580_564994682328067_5546837824912236546_n.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYzgrFDBAvh7NEK-p-xs3kozWJZMODntzwgOAcA5ms5e1oOHjUhaJAhJyHjPFDnigk7ZUNet06Dvl2CatwHfywc1hpzkz7jOPCpcWb4qjQTqAlAo9gzE0rgIev9435UI-k0XfbI2zJp3ker9rPMnpnJIegktW3daGcrvHy35MXT27Vc2pI9ECyJOs9Ug/s2048/346457136_1667546013682021_6832467541071385250_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1422" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYzgrFDBAvh7NEK-p-xs3kozWJZMODntzwgOAcA5ms5e1oOHjUhaJAhJyHjPFDnigk7ZUNet06Dvl2CatwHfywc1hpzkz7jOPCpcWb4qjQTqAlAo9gzE0rgIev9435UI-k0XfbI2zJp3ker9rPMnpnJIegktW3daGcrvHy35MXT27Vc2pI9ECyJOs9Ug/s600/346457136_1667546013682021_6832467541071385250_n.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyVglfdYxmYrhCvqt9U8DA7edxbbrOSq9N_NkCdibQTnfeogYjdUoZBePeuTwG5WRW5OsZAKwtYuWtXEWkum2j8NR5GY9ddsNZH6X6g423okijl5ewTYWnhuSoNuh1GiWT60T2KidstVh3CgT1fYF8kO1OVbpvQgUqqztkbEG5cgKH9_90aKozLgG1bQ/s2048/346472880_168150855910810_5225098486685128801_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1365" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyVglfdYxmYrhCvqt9U8DA7edxbbrOSq9N_NkCdibQTnfeogYjdUoZBePeuTwG5WRW5OsZAKwtYuWtXEWkum2j8NR5GY9ddsNZH6X6g423okijl5ewTYWnhuSoNuh1GiWT60T2KidstVh3CgT1fYF8kO1OVbpvQgUqqztkbEG5cgKH9_90aKozLgG1bQ/s600/346472880_168150855910810_5225098486685128801_n.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOEV3QhoguWlfYVUWSk5PtXB0i0Dc46q-5x3Oe-y7hX71yoPym2mjLc-c1vyMgPIUTjsXdy5jdynJJXNlnByP5vDW6Nvtm79mTPuqyYmkuLke10aeNeEfrbcxm5ztBfVBXfhERkXcBkFE-3YNGeUMJI9-9PvHwUjNXkNYq6WUSYD1N19SuooSwav5efg/s2048/346615344_197055202740782_7577367279941633989_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1365" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOEV3QhoguWlfYVUWSk5PtXB0i0Dc46q-5x3Oe-y7hX71yoPym2mjLc-c1vyMgPIUTjsXdy5jdynJJXNlnByP5vDW6Nvtm79mTPuqyYmkuLke10aeNeEfrbcxm5ztBfVBXfhERkXcBkFE-3YNGeUMJI9-9PvHwUjNXkNYq6WUSYD1N19SuooSwav5efg/s600/346615344_197055202740782_7577367279941633989_n.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCkDSHyJMdxVfCRwXSAA2NM3Q1JaasID4TVv9feF0dFNNP-otixJkTEnhCYIV_HeuLx5kEcIsEHjBANhE5-UKD2nwkjohhNVJeqmPCoK_vQS1qg50bN3AfNhLpRknih1UwdyXUSFd2sZi8KOw-MiJ4OUrP4gjhWBw_ioC6WNAW-99vUkLfTQOBoCTgfg/s2048/346622275_578194024144271_2353462648468859374_n.jpg" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="1365" data-original-width="2048" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjCkDSHyJMdxVfCRwXSAA2NM3Q1JaasID4TVv9feF0dFNNP-otixJkTEnhCYIV_HeuLx5kEcIsEHjBANhE5-UKD2nwkjohhNVJeqmPCoK_vQS1qg50bN3AfNhLpRknih1UwdyXUSFd2sZi8KOw-MiJ4OUrP4gjhWBw_ioC6WNAW-99vUkLfTQOBoCTgfg/s600/346622275_578194024144271_2353462648468859374_n.jpg"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSpLeFqO5E1re6VWpfN_lXi0bGtDRP1rG1j00ucGcCYtAFOYMYhrDok4mJxte9h8Im0pf9lR9WoCF4DipQLt_k0V3RKoVGVWBj72JIcSeDUowPTFSies0GQZFAVeN7Q0Pul20hktTtClo19dH_2co5psifmBAbrF10pNu3EOY99KYL9o0K4aUtM3WbxA/s6960/IMG_6024.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgSpLeFqO5E1re6VWpfN_lXi0bGtDRP1rG1j00ucGcCYtAFOYMYhrDok4mJxte9h8Im0pf9lR9WoCF4DipQLt_k0V3RKoVGVWBj72JIcSeDUowPTFSies0GQZFAVeN7Q0Pul20hktTtClo19dH_2co5psifmBAbrF10pNu3EOY99KYL9o0K4aUtM3WbxA/s600/IMG_6024.JPG"/></a></div><div class="separator" style="clear: both;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNtmB-Hm-y3x3LTYQOuk4uIYJgR86aPNDSF2AVTKwm2gJhQ6kWbW6APJs0ppS6MWvjAnrCfOP372zx7IXgIO3SENaXLAZs72WP-x_tPOHwGsQyB8smiLox3ayJEVA9hS2l7wqHxZdgBVptW7qyMby2MC9LvCcpvJdQ-Mtzez5TX4VY0IfS6BeHnHSw2g/s6960/IMG_6038.JPG" style="display: block; padding: 1em 0; text-align: center; "><img alt="" border="0" width="600" data-original-height="4640" data-original-width="6960" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNtmB-Hm-y3x3LTYQOuk4uIYJgR86aPNDSF2AVTKwm2gJhQ6kWbW6APJs0ppS6MWvjAnrCfOP372zx7IXgIO3SENaXLAZs72WP-x_tPOHwGsQyB8smiLox3ayJEVA9hS2l7wqHxZdgBVptW7qyMby2MC9LvCcpvJdQ-Mtzez5TX4VY0IfS6BeHnHSw2g/s600/IMG_6038.JPG"/></a></div>
Angel Utrerahttp://www.blogger.com/profile/18390819449540053437noreply@blogger.com0